Wymagania edukacyjne z historii w gimnazjum (nowe)

Wymagania edukacyjne z historii w klasach I-III
Ustalone w oparciu o podstawę programową i Programu nauczania historii w gimnazjum.
Adam Kowal
Program opracowano na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23
grudnia 2008 r. w sprawie Podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz
kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.
Po opanowaniu wiadomości z zakresu kolejnych epok historycznych uczeń gimnazjum
powinien znać i rozumieć wymienione niżej treści nauczania i posiąść umiejętności.
Klasa I
I. Najdawniejsze dzieje ludzkość. Uczeń:
• posługuje się osią czasu, na której potrafi zaznaczyć najstarsze ślady życia człowieka na
Ziemi,
• opisuje i tłumaczy zależności między warunkami życia człowieka pierwotnego a
środowiskiem geograficznym,
• porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym i zna skutki przyjęcia trybu osiadłego przez
człowieka oraz wpływ rozwoju cywilizacyjnego na organizację społeczności ludzkich.
II. Starożytność. Uczeń:
• lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje Bliskiego Wschodu: Egipt i Mezopotamię,
• potrafi omówić zasady władzy despotycznej i jej wpływ na strukturę społeczeństwa
egipskiego,
• potrafi scharakteryzować system wierzeń w Egipcie,
• umie rozpoznawać typy pisma wykształcone na terenie Egiptu i Mezopotamii i wyjaśnić
znaczenie pisma
i prawa w procesie powstawania państw,
• opisuje główne zasady i symbole judaizmu, wskazuje na różnice między politeizmem a
monoteizmem,
• potrafi wskazać na mapie Grecję i opisać wpływ środowiska geograficznego na jej
gospodarkę i rozwój polityczny,
• płynnie porusza się w obrębie pojęcia grecka polis,
• rozróżnia formy ustrojowe i warstwy społeczne w starożytnej Grecji z uwzględnieniem Aten
peryklejskich i Sparty,
• zna mity, bóstwa greckie i ich atrybuty,
• potrafi wyjaśnić znaczenie i rolę sportu w życiu starożytnych Greków,
• wskazuje elementy integrujące starożytnych Greków (język, system wierzeń, teatr, igrzyska
olimpijskie),
• potrafi wskazać osiągnięcia myśli greckiej oraz jej elementy we współczesności,
• potrafi wykazać i rozumie, że cechą starożytnych cywilizacji była ich wielokulturowość,
• umie scharakteryzować środowisko geograficzne Italii,
• umiejscawia w czasie i charakteryzuje organizację społeczeństwa w Rzymie republikańskim
i cesarstwie,
• zna mechanizmy sprawowania władzy w republice rzymskiej i cesarstwie,
• potrafi wyjaśnić przyczyny i skutki ekspansji Rzymu, stosunek do ludów podbitych i
niewolników,
• potrafi rozróżnić elementy kultury przejęte przez Rzymian oraz potrafi wskazać ich własne
osiągnięcia,
• wskazuje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które wpływają na cywilizację
współczesną,
• dostrzega rolę różnych grup społecznych w tworzeniu dorobku państwa,
• potrafi wskazać przyczyny rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa oraz opisać etapy jego
rozwoju,
• przy pomocy mapy analizuje przyczyny podziału i upadku cesarstwa rzymskiego (potrafi
rozróżnić przyczyny zewnętrzne i wewnętrzne).
III. Średniowiecze. Uczeń:
• umiejscawia w czasie i przestrzeni zasięg i kierunki podbojów arabskich,
• opisuje podstawowe zasady i symbole islamu,
• umiejscawia w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyńskie i charakteryzuje jego rolę jako
kontynuatora cesarstwa rzymskiego,
• potrafi wskazać osiągnięcia kultury bizantyńskiej i arabskiej,
• umiejscawia w czasie i przestrzeni monarchię Karola Wielkiego i wyjaśnia, na czym polegał
renesans karoliński,
• charakteryzuje idee uniwersalne cesarstwa Ottona III,
• opisuje relacje między władzą cesarską a papieską w X−XI wieku,
• potrafi określić, kiedy i w jakich okolicznościach powstało Państwo Kościelne,
• charakteryzuje znaczenie chrystianizacji Słowian,
• przy pomocy różnych źródeł potrafi przedstawić informacje na temat polityki pierwszych
Piastów w dziedzinie organizacji państwa polskiego,
• potrafi wyjaśnić znaczenie piastowskich koronacji królewskich,
• na przykładzie państwa pierwszych Piastów wskazuje cechy monarchii patrymonialnej
• wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła,
• opisuje przyczyny i skutki rozłamu w Kościele (schizmy w 1054 roku),
• opisuje typowe instytucje systemu lennego,
• potrafi wskazać elementy kultury rycerskiej,
• wyjaśnia pojęcie stanów i zasady podziałów społecznych w średniowieczu,
• potrafi scharakteryzować i ocenić okres, w którym nastąpił rozpad władzy centralnej i
podział Polski na dzielnice,
• wyjaśnia zasady nowego prawa osadniczego oraz potrafi wskazać ich znaczenie dla rozwoju
gospodarczego,
• potrafi odtworzyć układ miasta średniowiecznego oraz opisać organizację i życie jego
mieszkańców, a także funkcje gospodarcze i kulturowe miast,
• potrafi na przykładzie własnego regionu rozróżnić style architektury średniowiecznej,
• operując przykładami umie wskazać związki między historią powszechną, narodową i
regionalną,
• porządkuje i umiejscawia w czasie wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi,
• umie wskazać osiągnięcia Kazimierza Wielkiego w polityce wewnętrznej i zagranicznej,
• podaje przyczyny i następstwa unii Polski i Litwy,
• charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego,
• potrafi wskazać osiągnięcia kulturalne średniowiecza i ich elementy we współczesnej
kulturze.
Klasa II
IV. Czasy nowożytne:
• umie wskazać przyczyny wielkich odkryć geograficznych, sytuuje je w czasie i przestrzeni,
• potrafi ocenić skutki konfrontacji dwóch cywilizacji,
• potrafi wyjaśnić źródła, scharakteryzować cechy i ocenić wartości kultury renesansu, a także
wskazać obiekty sztuki renesansowej na terenie ziem polskich z uwzględnieniem własnego
regionu,
• wskazuje przyczyny i skutki rozłamu w Kościele zachodnim,
• wyjaśnia cele zwołania soboru trydenckiego,
• potrafi opisać funkcjonowanie państwa polskiego w okresie demokracji szlacheckiej
(instytucje ustrojowe
i ich kompetencje, stanowienie prawa, organizację samorządu szlacheckiego),
• zna i potrafi ocenić skutki unii realnej dla dalszych losów Polski i Litwy. Wskazuje na
mapie terytorium
Rzeczpospolitej Obojga Narodów,
• charakteryzuje stosunki wyznaniowe w państwie polsko-litewskim i rozumie ich specyfikę
na tle europejskim,
• potrafi wskazać i ocenić czynniki mające wpływ na wzrost znaczenia szlachty oraz jej
wpływ na losy Rzeczypospolitej,
• przedstawia zasady wolnej elekcji,
• charakteryzuje cechy kultury baroku, podając przykłady architektury i sztuki we własnym
regionie,
• potrafi scharakteryzować stosunki Rzeczpospolitej Obojga Narodów z jej sąsiadami,
• wskazuje przyczyny kryzysu politycznego i społeczno-gospodarczego w Rzeczpospolitej w
drugiej połowie
XVII wieku,
• na przykładzie Francji i Anglii charakteryzuje i porównuje główne cechy monarchii
parlamentarnej i monarchii absolutnej,
• rozumie i potrafi interpretować hasła Oświecenia, potrafi wskazać próby ich realizacji w
nowożytnej Europie,
• porównuje reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach , Austrii i Rosji,
• potrafi wyjaśnić przyczyny powstania oraz zasady ustrojowe Stanów Zjednoczonych,
• umie wskazać zmiany ustrojowe wprowadzone w toku rewolucji francuskiej, rozumiejąc jej
przyczyny i hasła
(suwerenność narodu, równość wobec prawa, oddzielenie Kościoła od państwa),
• potrafi wskazać próby reform Rzeczypospolitej w XVIII wieku oraz rozumie potrzebę ich
przeprowadzania,
• sytuuje w czasie i przestrzeni I, II, III rozbiór Rzeczypospolitej (potrafi wskazać na mapie
zmiany terytorialne), potrafi wyjaśnić wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania rozbiorów,
• potrafi, na podstawie źródła, wskazać znaczenie Konstytucji 3 maja,
• zna przyczyny, znaczenie i bohaterów Powstania Kościuszkowskiego,
• wykorzystując swoją wiedzę, może wziąć udział w historycznym sporze o przyczyny
upadku Rzeczypospolitej szlacheckiej.
Klasa III
V. Wiek XIX:
• potrafi ukazać charakter zmian w Europie w okresie przewagi Francji pod rządami
Napoleona,
• potrafi omówić udział Polaków w wojnach napoleońskich,
• potrafi wskazać skutki okresu napoleońskiego dla Francji, Polski, Europy,
• potrafi przedstawić zasady i ocenić postanowienia kongresu wiedeńskiego, a także ich
wpływ na kształtowanie się nowego porządku w Europie, uwzględniając jego decyzje w
sprawie polskiej,8 © Wydawnictwo Szkolne PWN
• wyjaśnia główne założenia idei liberalizmu, socjalizmu oraz idei narodowych w Europie w
pierwszej połowie
XIX wieku,
• charakteryzuje najważniejsze wynalazki i odkrycia XIX wieku i następstwa społeczne i
ekonomiczne ich zastosowania,
• potrafi scharakteryzować główne cechy i ocenić skutki rewolucji przemysłowej,
• na podstawie źródeł pisanych , ikonograficznych i statystycznych opisuje zmiany życia
różnych grup społecznych,
• porównuje warunki polityczne, społeczne i gospodarcze na ziemiach polskich wcielonych
do państw zaborczych,
• zna i potrafi scharakteryzować przyczyny i skutki polskich powstań narodowych,
• potrafi omówić rolę Kościoła w walce o zachowanie tożsamości narodowej,
• potrafi zaprezentować i ocenić programy partii i ugrupowań politycznych wykorzystując do
tego różne źródła,
• charakteryzuje proces demokratyzacji życia politycznego,
• potrafi wskazać nowe zjawiska kulturowe, w tym narodziny kultury masowej i przemiany
obyczajowe,
• dostrzega podobieństwa i różnice w procesie zjednoczenia Włoch i Niemiec,
• potrafi wyjaśnić przyczyny i wskazać zasięg i skutki ekspansji kolonialnej państw
europejskich w XIX wieku,
• potrafi wskazać nowe zjawiska w sztuce oraz ich twórców,
• zna i rozumie przyczyny oraz charakter I wojny światowej,
• charakteryzuje specyfikę działań wojennych z uwzględnieniem nowych środków
technicznych,
• potrafi wyjaśnić sytuację polityczną dotyczącą sprawy polskiej w I wojnie światowej,
• wyjaśnia przyczyny i okoliczności wybuchu rewolucji lutowej i październikowej, a także
opisuje ich bezpośrednie następstwa dla Rosji oraz Europy. Opisuje reakcję Europy na
wydarzenia w Rosji.
Ponadto uczeń bezbłędnie (wymagania konieczne) operuje pojęciami, terminami i
datami:
kultura, cywilizacja, rewolucja neolityczna, irygacja, państwo, monarchia, imperium,
politeizm, monoteizm, faraon, piramida, judaizm, Biblia, polis, obywatel, oligarchia, hoplita,
falanga, geruzja, efor, ostracyzm, konsul, cenzor, pretor, edyl, kwestor, legion, gladiator,
pryncypat, cesarstwo, romanizacja, chrześcijaństwo, Dekalog, Mesjasz, menora, barbarzyńca,
demokracja, mit, olimpiada, państwo-miasto, republika, biskup, islam, Koran, dżihad, hidżra,
meczet, feudalizm, chrystianizacja, dynastia, koronacja, lenn, senior, inwestytura, schizma,
ekskomunika, cezaropapizm, uniwersalizm, pańszczyzna, renta feudalna, Słowianie, ród,
opole, gród, rajca, burmistrz, ratusz, patrycjat, pospólstwo, plebs, statut, starosta, unia
personalna, unia realna, sztuka gotycka, sztuka romańska, barok, uniwersytet, elekcja,
folwark, humanizm, insurekcja, konstytucja, liberum veto, manufaktura, pańszczyzna,
folwark, reformacja, kontrreformacja, renesans, rewolucja, sejm, senat, konstytucja, sobór,
tolerancja, uniwersał, abdykacja, autonomia, branka, emigracja, emisariusz, germanizacja,
rusyfikacja, kapitalizm, kolonializm, legitymizm, nacjonalizm, opozycja, praca organiczna,
proletariat, rabacja, restauracja, rewolucja przemysłowa, socjalizm, Święte Przymierze,
uwłaszczenie, Ententa, Trójprzymierze, Trójporozumienie, bolszewik,
776 r.p.n.e., 753 r.p.n.e., 476 r., 966 r., 1000 r., 1025 r., 1109 r., 1138 r., 1226 r., 1241 r.,
1320r., 1364 r., 1385 r., 1410 r., 1444 r., 1453 r., 1466 r., 1492 r., 1515 r., 1525 r., 1526 r.,
1569 r., 1683 r., 1772 r., 14.07.1789 r., 3.05.1791 r., 1793 r., 1794 r., 1795 r., 1797 r., 1807
r., 1809 r., 1815 r., 1830 r., 1846 r., 1848 r., 1863 r., 1905 r., 1914−1918 r.,
1917, 11.11.1918.
Biorąc pod uwagę umiejętności i wiedzę ucznia ocenę:
• celującą otrzymuje uczeń wykazujący szczególne zainteresowanie przedmiotem,
podejmuje, podejmuje się dodatkowych zadań z własnej inicjatywy, jest bardzo
aktywny na lekcjach, uczestniczy w konkursach
• bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który opanował program nauczania, brał aktywny
udział w pracy pozalekcyjnej, był uczestnikiem konkursów historycznych
przynajmniej na szczeblu szkolnym,
• dobrą otrzymuje uczeń, który opanował program, realizuje zadania wynikające z
obowiązku szkolnego i programu nauczania,
• dostateczną otrzymuje uczeń, który opanował podstawowe umiejętności i
wiadomości wynikające z programu,
• dopuszczającą otrzymuje uczeń, który ma trudności w opanowaniu materiału
objętego programem nauczania, lecz jest w stanie wykorzystać swoją elementarną
wiedzę w prostych sytuacjach,
• niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował materiału objętego programem
nauczania w stopniu dopuszczającym i ma lekceważący stosunek do przedmiotu.