Banki bez granic

BANK I KLIENT • KPMG – Prezentacja
Banki bez granic
czyli wybrane aspekty transgranicznego połączenia banku
krajowego z instytucją kredytową
W ostatnich latach można obserwować wyraźne tendencje konsolidacyjne w polskim sektorze
bankowym. Tymczasem od niedawna polskie prawo stwarza dodatkową możliwość konsolidacji
z udziałem banków krajowych (tj. banków z siedzibą na terytorium Polski), polegającą na dopuszczalności
połączenia banku krajowego z instytucją kredytową. Celem niniejszego artykułu jest wskazanie
wybranych aspektów takiego połączenia, przy czym poniższe uwagi zostaną ograniczone do sytuacji,
w której uczestnikiem połączenia jest bank krajowy działający w formie spółki akcyjnej.
Anna Jóźwicka
M
ożliwość połączenia banku
z instytucją kredytową wynika wprost z art. 124 ust. 1
Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo
bankowe (dalej Prawo bankowe), zgodnie z którym bank może połączyć się
tylko z innym bankiem albo instytucją
kredytową po uzyskaniu zezwolenia
Komisji Nadzoru Finansowego – KNF
(pod pojęciem „instytucji kredytowej”
Prawo bankowe nakazuje rozumieć podmiot mający swoją siedzibę za granicą
Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium
jednego z państw członkowskich Unii
Europejskiej, prowadzący we własnym
imieniu i na własny rachunek, na podstawie zezwolenia właściwych władz
nadzorczych, działalność polegającą na
przyjmowaniu depozytów lub innych
środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym i udzielaniu
kredytów lub na wydawaniu pieniądza
elektronicznego). Wart odnotowania
jest fakt, że art. 124 ust. 1 w powyższym
brzmieniu obowiązuje od 14 sierpnia
2010 r. Do tego dnia powołany przepis
stanowił o możliwości połączenia banku
tylko z innym bankiem; innymi słowy,
Prawo bankowe nie przewidywało wprost
możliwości przeprowadzenia procesu łączeniowego z udziałem banku krajowego i instytucji kredytowej. Tymczasem
możliwość połączenia banku krajowego
z instytucją kredytową była, jeszcze
przed nadaniem art. 124 ust. 1 Prawa
bankowego cytowanego wyżej brzmie-
36|
nia, wywodzona przez przedstawicieli
doktryny zasadniczo z – obowiązujących od 20 czerwca 2008 r. – przepisów
Ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks
spółek handlowych (k.s.h.) w przedmiocie
transgranicznego łączenia się spółek
kapitałowych. Precedensową decyzję
w tym zakresie wydała w 29 października 2009 r. (a więc jeszcze przed nadaniem art. 124 ust. 1 Prawa bankowego
obowiązującego do dziś brzmienia)
KNF, jednogłośnie zezwalając na połączenie Cetelem Bank S.A. z Sygma Banque S.A. (instytucją kredytową z siedzibą w Paryżu) poprzez przeniesienie
majątku Cetelem Bank S.A. na Sygma
Banque S.A. Tym samym KNF uznała za
dopuszczalne dokonanie transgranicznego połączenia banku krajowego z instytucją kredytową, pomimo iż przepisy
Prawa bankowego w ówczesnym brzmieniu takiej możliwości nie przewidywały.
Analiza treści art. 124 Prawa bankowego
(tj. jedynego przepisu Prawa bankowego
w przedmiocie połączeń z udziałem
banków) może prowadzić do wniosku,
że zawarte w Prawie bankowym regulacje
odnoszące się do połączenia banku krajowego z instytucją kredytową są bardzo lakoniczne. Wskazują one bowiem
jedynie na okoliczności, w których KNF
odmawia wydania zezwolenia na takie
połączenie (w myśl art. 124 ust. 2 Prawa
bankowego odmowa ta następuje, jeżeli
połączenie prowadziłoby do naruszenia
przepisów prawa, interesów klientów
banku biorącego udział w połączeniu lub zagrażałoby bezpieczeństwu
środków gromadzonych w tym banku);
zawierają również bardzo ogólne wskazówki, w jaki sposób należy przeprowadzić połączenie przez przejęcie (tzw.
połączenie per incorporationem) w przypadku, w którym podmiotem przejmującym jest bank krajowy. Podkreślenia
wymaga jednak, że to właśnie w Prawie
bankowym uwzględniono uprawnienie KNF do reglamentacji połączeń
z udziałem banków krajowych (w tym
połączeń banku krajowego z instytucją
kredytową) przez wzgląd na interes
publiczny (w myśl art. 124 ust. 2 Prawa
bankowego w brzmieniu obowiązującym
do 14 sierpnia 2010 r. KNF miała odmówić wydania zezwolenia, jeżeli połączenie mogło okazać się niekorzystne
dla ostrożnego i stabilnego zarządzania
bankiem).
Twarde zasady
Reżim prawny połączeń transgranicznych, w tym połączeń banków krajowych działających w formie spółek
akcyjnych z instytucjami kredytowymi,
został uregulowany w największej części
w przepisach k.s.h. Z art. 491 § 11
k.s.h. można w pewnym uproszczeniu
wywieść, że bank krajowy prowadzący
działalność w formie spółki akcyjnej
może połączyć się z instytucją kredytową będącą spółką kapitałową (w rozumieniu prawa, któremu instytucja
miesięcznik finansowy bank | kwiecień | 2011
KPMG – Prezentacja
kredytowa podlega, co do zasady prawa
państwa, w którym instytucja ta ma siedzibę). Sposób przeprowadzenia przedmiotowego połączenia jest w pewnym
stopniu zbliżony do prawnego reżimu
połączeń z udziałem wyłącznie spółek
krajowych (w świetle art. 5161 k.s.h.,
połączenie transgraniczne podlega przepisom dotyczącym połączeń, których
uczestnikami są wyłącznie krajowe spółki kapitałowe, jeżeli przepisy rozdziału
k.s.h. pn. „Transgraniczne łączenie się
spółek kapitałowych i spółki komandytowo-akcyjnej” nie stanowią inaczej).
Statuowana przez przepisy k.s.h. zasada
o dwóch możliwych sposobach łączenia
się spółek (połączenie przez przejęcie
– per incorporationem oraz połączenie
przez zawiązanie nowej spółki – połączenie per unionem) znajduje jedynie
w części odzwierciedlenie w przepisach
Prawa bankowego. W świetle bowiem art.
124 ust. 3 Prawa bankowego, w przypadku
gdy przejmującym jest bank krajowy,
połączenie może być dokonane wyłącznie przez przeniesienie całego majątku
przejmowanej instytucji kredytowej na
bank przejmujący, za akcje, które bank
przejmujący wydaje członkom albo
akcjonariuszom przejmowanej instytucji
kredytowej. Zasadność zamieszczania
w Prawie bankowym powołanego przepisu
może budzić wątpliwości (których nie
rozwiewa w żaden sposób uzasadnienie projektu ustawy, na mocy której
nadano art. 124 Prawa bankowego nowe
brzmienie) – opisany w nim mechanizm odpowiada bowiem schematowi
połączenia przez przejęcie, o którym
mowa jest w art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h..
Prawo bankowe nie wspomina natomiast
o takim wariancie połączenia banku
krajowego z instytucją kredytową,
w którym instytucja kredytowa byłaby
podmiotem przejmującym, ani o takim,
w którym dochodziłoby do powstania
nowego podmiotu prawa (połączenie
per unionem). Milczenie Prawa bankowego
w tym zakresie nie może być jednak,
jak sądzę, w żaden sposób rozumiane
jako zakaz przeprowadzania transgranicznych połączeń instytucji bankowych
w którymś z dwóch ww. wymienionych
trybów (dopuszczalność przejmowania
banku krajowego przez instytucję kredytową potwierdza de facto wspomniana
decyzja KNF w przedmiocie połączenia
www.miesiecznikbank.pl Cetelem Bank S.A. z Sygma Banque
S.A.). Na marginesie warto odnotować, że ani przepisy k.s.h., ani Prawa
bankowego nie ograniczają liczby spółek
mogących brać udział w połączeniu
transgranicznym (przeciwnie, pewne
regulacje k.s.h. wprost odnoszą się do
sytuacji, w której w połączeniu uczestniczy więcej niż jeden podmiot krajowy,
np. art. 5164 § 2 k.s.h.). Nie można
zatem wykluczyć, że w praktyce będą
miały miejsce połączenia, w których np.
bank krajowy przejmie dwie lub trzy
instytucje kredytowe.
Bariery fuzji
Przeprowadzenie transgranicznego
połączenia banku krajowego z instytucją
kredytową jest w praktyce dość skomplikowanym przedsięwzięciem. O jego
złożoności świadczyć może choćby ilość
informacji, które powinny się znaleźć
w najważniejszym dokumencie tzw. fazy
menedżerskiej (przygotowawczej) procedury łączeniowej – w planie połącze-
Z definicji można wywieść, że
instytucją kredytową w rozumieniu Prawa bankowego jest
nie tylko podmiot przyjmujący
od ludności depozyty i udzielający kredytów, ale również instytucja pieniądza elektronicznego.
nia (statuowane przez k.s.h. wymagania
w zakresie koniecznych elementów
planu transgranicznego połączenia są
znacznie zwiększone w porównaniu
z wymaganiami odnośnie treści planu
połączenia „krajowego”). Na szczególną uwagę zasługuje ten element planu
transgranicznego połączenia (niewymagany w przypadku „krajowego” planu
połączenia), który k.s.h. nazywa w art.
5163 pkt 10 „procedurami, według
których zostaną określone zasady
udziału pracowników w ustaleniu ich
praw uczestnictwa w organach spółki
przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej, zgodnie z odrębnymi przepisami”
(pod pojęciem „odrębnych przepisów”
rozumiana jest Ustawa z dnia 25 kwietnia
2008 r. o uczestnictwie pracowników w spółce
powstałej w wyniku transgranicznego
połączenia się spółek). Ramy niniejszego
opracowania nie pozwalają na szczegółową analizę tych zagadnień. Warto
jednak zasygnalizować, że nieprzypadkowo w literaturze przedmiotu wskazuje
się, iż konieczność ochrony wybranych
praw pracowników łączących się spółek,
w szczególności przestrzegania praw
pracowników do uczestnictwa w organach podmiotu przejmującego/nowo
zawiązanego może stanowić istotny
mankament procedury transgranicznego
łączenia się spółek.
Warto odnotować, że z cytowanej
już w niniejszym artykule definicji
instytucji kredytowej można wywieść,
że instytucją kredytową w rozumieniu
Prawa bankowego jest nie tylko podmiot
przyjmujący od ludności depozyty
i udzielający kredytów (co w dużej
części współgra z definicją banku krajowego, kładącą nacisk na jego funkcję
depozytowo-kredytową), ale również
instytucja pieniądza elektronicznego
(która nie jest instytucją kredytową
w świetle najnowszych regulacji Unii
Europejskiej). W konsekwencji, należy
uznać, że Prawo bankowe dopuszcza
przeprowadzenie takiego transgranicznego połączenia banku krajowego z instytucją kredytową, w wyniku którego
bank krajowy zostanie przejęty przez
instytucję pieniądza elektronicznego
(a więc podmiot niebędący instytucją
kredytową w rozumieniu prawa wspólnotowego). Na zakończenie wspomnieć
należy, że najważniejszym skutkiem
procedury transgranicznego łączenia
banku krajowego z instytucją kredytową (stanowiącym jednocześnie jeden
z największych prawnych walorów tego
procesu), jest zasadniczo cywilno- i administracyjnoprawna sukcesja wszystkich praw i obowiązków podmiotu
przejmowanego (lub łączącego się przez
zawiązanie nowego podmiotu), następująca z dniem połączenia. Podkreślenia
wymaga również – wynikająca wprost
z art. 51617 ust. 1 zd. 1 k.s.h. – niedopuszczalność uchylenia albo stwierdzenia nieważności uchwały o połączeniu
po dniu połączenia. 
Autorka jest aplikantem radcowskim
w kancelarii KPMG D. Dobkowski.
|37