spółdzielcza ikona

RAIFFEISEN
spółdzielcza ikona
Prof. dr hab. Eugeniusz Gostomski
Austriacka Grupa Banków
Raiffeisena pod względem udziału
w krajowym rynku należy do
największych zrzeszeń w Europie
– obok holenderskiego Rabobanku
i fińskiej OP – Pojhola Group.
L
ogo Grupy Banków Raiffeisena stanowią już od czasów F.W. Raiffeisena dwie czarne skrzyżowane głowy
końskie na żółtym tle. Znak ten jest głęboko zakorzeniony w kulturze chłopskiej w krajach europejskich. W przeszłości umieszczano go na szczytach domu, aby chronił jego
mieszkańców przed wszelkim złem. Wspólne logo symbolizuje ochronę i bezpieczeństwo, którym mogą cieszyć się członkowie banków Raiffeisena współpracujący ze sobą w ramach
spółdzielni kredytowej. Dzisiaj krzyż szczytowy jest najbardziej
rozpoznawalną marką instytucji finansowej w Austrii.
Portfolio lidera
Banki Raiffeisena są największą grupą bankową w Austrii, reprezentując około jednej czwartej krajowego systemu. Jej skonsolidowana suma bilansowa na koniec 2009 r.
wynosiła 260,3 mld euro. Grupa Banków Raiffeisena zajmuje silną pozycję zarówno w dziedzinie bankowości detalicznej, jak i korporacyjnej. Klientami banków Raiffeisena
jest około 4 mln Austriaków, tj. 40 proc. osób powyżej 15
roku życia. Dla 34 proc. dorosłych obywateli Raiffeisen
jest najważniejszym bankiem, w segmencie korporacji obsługuje on około 60 proc. udziału w rynku.
Banki Raiffeisena są liderem na rynku bankowości internetowej. Ponad milion klientów (40 proc. rynku) rea36
Nowoczesny Bank S p ó ł dz i e l cz y
lizuje transakcje z tymi bankami w cyberprzestrzeni, przy
czym z reguły jest to równoległy do stacjonarnych placówek kanał sprzedaży produktów.
Banki Raiffeisena dysponują największą w Austrii siecią 2234 placówek (45 proc. ogółu), w których zatrudnionych jest 81 tys. osób (23,4 tys. w bankach krajowych).
W przeciwieństwie do spółdzielczych grup bankowych
w Niemczech, Szwajcarii czy Finlandii ma trójszczeblową
strukturę organizacyjną, w skład której wchodzą:
n autonomiczne, działające na szczeblu lokalnym banki
Raiffeisena,
n samodzielne banki regionalne,
n bank krajowy Raiffeisen Zentralbank.
Piramida sukcesu
Pierwszy szczebel tworzy 535 lokalnych banków Raiffeisena. W 2009 r. wskutek fuzji 6 tych banków zaprzestało
samodzielnej działalności. Jeszcze w 1960 r. w Austrii było
1754 banków Raiffeisena, a w 1998 r. 683. W ostatnich latach zmniejszyła się też liczba placówek (w ostatnich dwóch
latach o 19). Banki lokalne są stosunkowo małe, zatrudniają od kilkunastu do kilkudziesięciu pracowników. Średnio
bank Raiffeisena liczy 3,2 tys. członków, którzy są jego właścicielami. Oprócz centrali posiada on zwykle 3–4 oddziały,
a jego suma bilansowa nie przekracza 100 mln euro.
Obszar działania każdego banku Raiffeisena jest ściśle
określony w statucie i tylko tam może on promować swoje
produkty. Może jednak obsługiwać także innych klientów.
Spółdzielnie funkcjonują również na terenach peryferyjnych, słabo zaludnionych i o niskiej aktywności gospodarczej, na których usługi bankowe często są na granicy opłacalności. Nawet najmniejsze banki Raiffeisena oferują pełny
asortyment produktów i usług banku uniwersalnego. Jest to
możliwe dzięki ścisłej współpracy z bankami regionalnymi/
zrzeszającymi i specjalistycznymi instytucjami finansowymi
należącymi do koncernu Raiffeisen Zentralbank. Ponad 40
proc. wszystkich klientów stanowią członkowie.
Fot. www.fotolia.com
Bankowość spółdzielcza w Austrii
Drugi szczebel grupy tworzy osiem banków regionalnych/zrzeszających (Raiffeisenlandesbanken) i Zveza Bank.
W każdym austriackim kraju związkowym (landzie) zrzeszają one lokalne banki z danego landu. Wyjątek stanowią
dwa landy: Wiedeń i Niederösterreich, w których funkcjonuje jeden wspólny bank, natomiast w Koryntii istnieją
dwa banki, bowiem dla banków obsługujących słoweńską
mniejszość narodową utworzono oddzielny bank – Zveza
Bank. Banki zrzeszające mają status spółdzielni lub spółki
akcyjnej, a ich właścicielami są obligatoryjnie zrzeszone lokalne banki. Raiffeisenlandesbanken dysponują udziałami
w specjalistycznych przedsiębiorstwach finansowych i są
właścicielami Raiffeisen Zentralbank.
Kapitał na giełdzie wiedeńskiej
Banki zrzeszające pomagają spółdzielniom wyrównywać płynność, zaopatrują je w gotówkę, dokonują rozliczenia transakcji krajowych i zagranicznych. Ponadto
udzielają kredytów konsorcjalnych, pomagają w sprawach
prawnych, w zarządzaniu marketingowym i sterowaniu
ryzykiem oraz organizują szkolenia. Niezależnie od tych
funkcji banki zrzeszające są samodzielnymi bankami
uniwersalnymi, koncentrując się na obsłudze większych
przedsiębiorstw. Największy austriacki bank zrzeszający
– Raiffeisenlandesbank Nö-Wien zrzesza 82 lokalne banki
Raiffeisena, posiada 67 placówek bankowych i zatrudnia
około 1100 pracowników. Na koniec 2009 r. jego suma
bilansowa (skonsolidowana) wynosiła 33,6 mld euro, a kapitał własny 3 mld euro.
Bankiem krajowym (centralnym) austriackiej Grupy
Banków Raiffeisena jest Raiffeisen Zentralbank. Został
on utworzony w 1927 r. jako Genossenschaftliche Zentralbank, ale w 1989 r. zmienił nazwę na Raiffeisen Zentralbank. Prawie 88 proc. jego akcji należy do banków
regionalnych, a reszta do innych instytucji finansowych.
Na koniec 2009 r. posiadał on wraz ze swoimi spółkami
zależnymi aktywa o wartości 148 mld euro, co sytuuje go
pod względem wielkości sumy bilansowej na trzecim miejscu wśród banków austriackich. Koncern RZB zatrudnia
w Austrii i w 17 innych krajach 63,5 tys. osób. Raiffeisen
Zentralbank oprócz działalności apeksowej prowadzi działalność biznesową na własny rachunek w dziedzinie bankoWybrane wielkości ze skonsolidowanego bilansu
Grupy Banków Raiffeisena (mld euro)
Wyszczególnienie
Należności od banków
Należności od klientów
Zobowiązania wobec banków
Zobowiązania wobec klientów
Kapitał Własny
Suma bilansowa
Współczynnik wypłacalności
2009
31,7
155,0
55,3
144,6
14,3
260,3
11,4 proc.
Zmiana
11,2 proc.
-6,0 proc.
-9,0 proc.
0,5 proc.
12,3 proc.
-1,9 proc.
6,0 proc.
2008
28,5
164,9
60,8
144,9
12,8
265,3
10,8 proc.
Źródło: Bilanzdaten der Raiffeisen Bankengruppe 2009.
1 0 / 20 1 0
37
Udział Grupy Banków Raiffeisena w austriackim
rynku usług bankowych w latach 2002–2009
Wyszczególnienie
Lokaty od podmiotów niefinansowych (mld euro)
Udział w rynku (w proc.)
Wkłady oszczędnościowe (mld euro)
Udział w rynku ( proc.)
Kredyty dla krajowych podmiotów niefinansowych (mld euro)
Udział w rynku ( proc.)
Fundusze inwestycyjne (mld euro)
Udział w rynku ( proc.)
2009
79,7
28,6
49,8
31,3
75,8
25,1
37,1
27,2
2002
49,0
25,5
36,0
28,2
51,9
22,1
24,0
25,9
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Oesterreichische Nationalbank.
wości korporacyjnej i inwestycyjnej. Wraz ze swoją spółką
zależną Raiffeisen Centrobank jest wiodącym bankiem inwestycyjnym w Austrii. Odgrywa on pierwszorzędną rolę
w handlu papierami wartościowymi na giełdzie wiedeńskiej, zarówno w obrocie obligacjami, jak i akcjami. Poprzez specjalistyczne spółki oferują też leasing, doradztwo
w przeprowadzaniu fuzji i przejęć (transakcje M&A), zarządzanie aktywami, obsługę zamożnych klientów (private
banking), zarządzanie nieruchomościami i inne usługi.
Wśród wielu specjalistycznych spółek zależnych RZB
szczególne miejsce zajmuje Raiffeisen International Bank
Holding AG, który koordynuje działalność spółek zagranicznych grupy w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.
W 2006 r. RZB przejął rosyjski Impexbank i duży ukraiński Bank Awal. Poprzez Raiffeisen Bank Polska austriacki
RZB obecny jest również w Polsce. Według danych na koniec 2009 r. RZB funkcjonował w 17 krajach, zatrudniając
56 tys. pracowników w około 3 tys. placówek i obsługując
15 mln klientów. Suma bilansowa wszystkich zagranicznych banków należących do koncernu Raiffeisen International przekracza już 80 mld euro.
feisena zmniejszyła się o 5 mld euro (1,9 proc.), jednak
kapitał własny wzrósł o 1,6 mld euro, a wskaźnik wypłacalności z 10,8 do 11,4 proc. Wzrost kapitału własnego
RZB nastąpił głównie dzięki emisji papierów udziałowych
o wartości 1750 mln euro, którą objął rząd Austrii.
W 2009 r. obligo kredytowe Grupy Banków Raiffeisena wobec klientów sektora niefinansowego zmniejszyło się o 6 proc. do poziomu 155 mld euro, należności od
banków wzrosły o 11 proc. Zobowiązania wobec klientów
zwiększyły się o 0,5 proc. do poziomu 145 md euro. Wynik z działalności operacyjnej bez uwzględnienia wyniku
rezerw i aktualizacji aktywów wyniósł 3,8 mld euro (spadek o 2,8 proc.), a wynik operacyjny 954 mln euro (wzrost
o 7,1 proc.). Suma bilansowa koncernu RZB spadła o 6
proc. do poziomu 148 mld euro, zysk przed opodatkowaniem zwiększył się do 824 mln euro (o 38 proc.), a po
opodatkowaniu do 433 mln euro. Takie wyniki udało się
uzyskać mimo wzrostu rezerw celowych na trudne kredyty
o 1,2 mld euro netto (największe w Rosji, na Ukrainie i na
Węgrzech). Znacznie lepsze wyniki uzyskał koncern RZB
w I kwartale 2010 r. (374 mln euro zysku brutto). 
Autor jest pracownikiem naukowym Uniwersytetu Gdańskiego.
Na początku lipca 2010 r. podjęto decyzję o połączeniu
dwóch banków: Raiffeisen Zentralbank i Raiffeisen International. Powstały w wyniku fuzji nowy bank przyjął nazwę Raiffeisen Bank International. U podstaw fuzji leżało
dążenie do wzmocnienia pozycji rynkowej grupy poprzez
połączenie możliwości biznesowych. W wyniku fuzji powstanie silny bank w obszarze bankowości detalicznej
i korporacyjnej inwestycyjnej. RZB nadal jednak będzie
funkcjonował jako bank krajowy austriackiej Grupy Banków Raiffeisena i jako holding sterujący koncernu RZB,
obejmującego także nowy Raiffeisen Bank International.
W 2009 r. Austria została dotknięta najgłębszą od 1950
r. recesją gospodarczą. Eksport obniżył się o 25 proc.,
a PKB o 3,5 proc. Suma bilansowa Grupy Banków Raif38
Nowoczesny Bank S p ó ł dz i e l cz y
Fot. www.fotolia.com
Biznes ze wspomaganiem