docaktywność gmin miejsko-wiejskich i jej skutki na przyk£adzie gmin
download 
Reklamacja Transkrypt
aktywność gmin miejsko-wiejskich i jej skutki na przyk£adzie gmin
STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Aktywnoæ gmin miejsko-wiejskich i jej skutki na przyk³adzie gmin Niepo³omice i Dobczyce Roczniki Naukowe ● tom VIII ● zeszyt 4 351 Monika Wa³aszek Akademia Rolnicza w Krakowie AKTYWNOÆ GMIN MIEJSKO-WIEJSKICH I JEJ SKUTKI NA PRZYK£ADZIE GMIN NIEPO£OMICE I DOBCZYCE ACTIVITY OF URBAN RURAL COMMUNES AND ITS RESULTS AN EXAMPLE NIEPO£OMICE AND DOBCZYCE S³owa klucz:przedsiêbiorczoæ, zadania gminy, rozwój gospodarczy, bud¿et Key words: entrepreneurship, commune tasks, economic development, budget Synopsis. Praca przedstawia analizê dobrych praktyk w gminach miejsko-wiejskich Niepo³omice i Dobczyce województwa ma³opolskiego. Analizê wykonano na danych zebranych metod¹ ankieto-wywiadu przeprowadzon¹ z sekretarzami urzêdów gmin w styczniu 2006 r. Wstêp Mija 16 lat od wprowadzenia w ¿ycie nowej ustawy o samorz¹dzie terytorialnym z dnia 8 marca 1990 roku [Dz.U.1990 Nr 16 poz. 95]. Celem ustawy by³o przystosowanie administracji publicznej i samorz¹dowej do nowych realiów, zgodnie z ogólnie przejêtymi standardami, tj. decentralizacja w³adzy oraz subsydiarnoæ. Samorz¹d gminy otrzyma³ cile wytyczony zakres zadañ w³asnych, tj. zaspokajanie zbiorowych potrzeb spo³ecznoci lokalnej. Po latach autonomii wród gmin mo¿na wyraniej zauwa¿yæ ró¿nice w zakresie zaspakajania potrzeb zbiorowych oraz dbania o rozwój lokalny gminy. Czêæ gmin wype³nia swoje zadania na minimalnym poziomie, a inne staraj¹ siê wykonaæ zadania na najwy¿szym poziomie jakoci. Inn¹ grupê stanowi¹ gminy aktywnie dzia³aj¹ce, wychodz¹ce naprzeciw nowym wyzwaniom. Stosuj¹ one w urzêdach systemy zarz¹dzania ISO 9001, aktywnie pozyskuj¹ rodki finansowe ze róde³ pozabud¿etowych, bior¹ udzia³ w ró¿nego rodzaju konkursach i rankingach. Cel i zakres Celem artyku³u jest zaprezentowanie tzw. dobrych praktyk gospodarczych gmin, przejawiaj¹cych siê ich wielorak¹ aktywnoci¹ spo³eczno-gospodarcz¹, w tym zw³aszcza dotycz¹c¹ realizacji zadañ statutowych polegaj¹cych na wspieraniu przedsiêbiorczoci. W gminach Niepo³omice i Dobczyce przeprowadzono wywiady przy u¿yciu kwestionariusza ankietowego. Ponad to dane pozyskano z G³ównego Urzêdu Statystycznego z lat 1996 do 2004. Dodatkowo, dla celów porównawczych zosta³y wprowadzone dane statystyczne dotycz¹ce dochodów gminy Alwernia, która zosta³a wybrana jako gmina miejsko-wiejska o najni¿szym wskaniku rozwoju gospodarczego. Dla gmin województwa ma³opolskiego, na podstawie danych statystycznych z roku 2004 policzono metod¹ eksperck¹ wskanik rozwoju gospodarczego [Wojewodzic 2002]. 352 M. Wa³aszek Wyniki badañ Doæ powszechnym jest przekonanie, ¿e gminy Niepo³omice i Dobczyce, cechuje ponadprzeciêtna aktywnoæ samorz¹du terytorialnego, dlatego zosta³y one wybrane jako przedmiot badañ. Po przeprowadzeniu wywiadu ankietowego z sekretarzami ka¿dej z gmin mo¿na zauwa¿yæ, ¿e cech¹ wyró¿niaj¹c¹ obie gminy na tle pozosta³ych gmin ma³opolskich jest przedsiêbiorczoæ samorz¹du. Pojêcie przedsiêbiorczoci w literaturze definiowane jest na wiele sposobów. Dominuj¹ jednak dwa nurty ujêcia przedsiêbiorczoci: ekonomiczne ujêcie jest wi¹zane z dzia³alnoci¹ gospodarcz¹ w niedu¿ej skali (small business), socjologiczne podkrelaj¹ce wzory postêpowania i pewne cechy osobowociowe jednostki zwi¹zane z aktywnoci¹, gotowoci¹ do ryzyka [Berger 1994]. Przedsiêbiorczoæ rozumiana jako wyró¿niaj¹ca siê aktywnoæ gminy, przejawia siê miêdzy innymi w: czynnym zabieganiu o rodki na realizacjê inwestycji ze róde³ pozabud¿etowych, wysokim wskaniku rozwoju gospodarczego, aktywnym wykorzystaniu silnych stron gminy i przeciwdzia³aniu s³abym, udziale w konkursach i rankingach, udziale pracowników w licznych szkoleniach podnosz¹cych kwalifikacje zawodowe, posiadaniu systemu zarz¹dzania jakoci ISO 9001, zmianach podejcia do inwestorów i klientów wychodzenie naprzeciw ich potrzebom. Ze wzglêdu na ograniczony bud¿et, z którego w pierwszej kolejnoci musz¹ byæ finansowane bie¿¹ce zadania gminy, samorz¹d ci¹gle boryka siê z problemem niedoboru rodków na inwestycje maj¹tkowe d³ugoterminowe. Gminy, takie jak: Niepo³omice i Dobczyce rozwi¹zuj¹ ten problem korzystaj¹c ze rodków z programów typu PHARE, SAPARD, PAOW, SPO, kontraktów wojewódzkich, po¿yczek z Banku wiatowego oraz innych po¿yczek, udzielanych na zasadach preferencyjnych lub komercyjnych. Udzia³ udzielonego wsparcia na realizacjê inwestycji do kosztu ca³ej inwestycji w latach 2004-2006 kszta³tuje siê nastêpuj¹co: dla gminy Niepo³omice wynosi on 62% kosztów realizowanych inwestycji, dla gminy Dobczyce 55% kosztów realizowanych inwestycji. Dla dodatkowego zobrazowanie sprawnoci w pozyskiwaniu rodków ze róde³ pozabud¿etowych na rysunkach 1-3 przedstawiono strukturê bud¿etu tych gmin oraz gminy Alwernia, która mia³a w 2004 r. jeden z najni¿szych wskaników rozwoju gospodarczego. Z zamieszczonych na rysunkach wykresów wynika, ¿e udzia³ rodków pozyskanych ze róde³ pozabud¿etowych w gminach Niepo³omice i Dobczyce stanowi odpowiednio 38 i 32%, natomiast w gminie Alwernia zaledwie 1% ca³ego bud¿etu. P o zPozyskane y s k a n e zze ró d e ³ róde³ b u dbud¿etowych ¿ e to w y c h 9%9 % Pozosta³e dochody w³asne 46% P o z o s t a ³e dochody w ³a s n e 46% P Pozyskane ozyskane z ró d e ³ n ie ze róde³ b u d ¿ e to w y c h niebud¿etowych 32% 32% Podatek P o d a t e k dochodwy dochodowy 13% 13% P o z y sPozyskane k a n e z ze r óróde³ de³ b u d ¿ e bud¿etowych to w y c h 8% 8% Pozyskane P ozyskane z ze róde³ ró d e ³ n ie niebud¿etowych b u d¿ e to w y c h 38% 38% Podatek dochodowy 13% P odatek dochodwy 13% Rysunek 1. Struktura bud¿etu gminy Dobczyce w 2004 ród³o: opracowanie w³asne na podstawie GUS. Pozosta³e dochody P o z o s t a ³e w³asne 41% dochody w ³a s n e 41% Rysunek 2. Struktura bud¿etu gminy Niepo³omice w 2004 ród³o: opracowanie w³asne na podstawie GUS. Aktywnoæ gmin miejsko-wiejskich i jej skutki na przyk³adzie gmin Niepo³omice i Dobczyce 353 P o z y s kPozyskane ane z Rysunek 3. Struktura bud¿etu gminy Alwer- Pozyskane ze róde³ r ó ze d eróde³ ³ nia w 2004 P oz y s k ane z owych ród³o: opracowanie w³asne na podstawie GUS. niebud¿etowych b u d ¿ e t niebud¿etowych r ó d e1% ³ n ie b u d ¿ e to w y c h 1% Podatek P o d a te k dochodowy 35% d o c h o d w y 35% 1 2 12% % Pozosta³e dochody P52% o z o s ta ³e dochody w ³a s n e 52% Tabela 1. Wska nik roz w oju gospodarcz ego dla Aktywnoæ gmin ma swój widoczw ybranych gmin w 1996 i 2004 roku ny skutek w osi¹ganych przez nie wskanikach rozwoju gospodarczego roku Wysz cz ególnienie Lata 2002 [Wojewodzic 2002] i 2004. Dla po2002 2004 równania w tabeli 1 podano redni¹ oraz Gmina Niepo³omice 0,632 0,569 najgorsz¹ wartoæ wskanika w danym Gmina Dobczyce 0,463 0,459 roku. Obie gminy plasuj¹ siê relatywnie rednia wartoæ wskanika 0,400 0,423 wysoko w rankingu utworzonym na Najgorsza gmina typu wiejsko-miejskiego 0,096 0,030 podstawie wartoci wskanika. Gmina ród³o: opracowanie w³asne. Niepo³omice nale¿y do grupy gmin o najwy¿szej wartoci wspó³czynnika, gmina Dobczyce nale¿y do grupy o wysokiej wartoci wskanika. Obie gminy posiadaj¹ na swoim terenie strefy przemys³owe o bardzo dobrej infrastrukturze technicznej. Potrafi¹ odpowiednio podkreliæ ten walor w materia³ach promocyjnych, oraz czynnie zwalczaæ ich s³abe strony. Dzia³anie w tym zakresie przedstawiono w tabeli 2. Przedsiêbiorczoæ gmin ma równie¿ swoje odbicie w podejciu do klientów: zewnêtrznych mieszkañców gminy, klientów wewnêtrznych pracowników urzêdu, klientów potencjalnych inwestorów. W tabeli 3 zaprezentowano ró¿ne formy przejawów aktywnoci ukierunkowanych na klientów. Aktywne dzia³ania gminy tworz¹ klimat przedsiêbiorczoci, sprzyjaj¹ wzrostowi liczby podmiotów w systemie REGON. W roku 2004 liczba podmiotów przypadaj¹ca na 1000 mieszkañców wynoTabela 2. Wykorzystanie wybranych mocnych stron i przeciwdzia³anie s³abym w gminach Niepo³omice i Dobczyce Wykorzystanie Przyk³adowe wykorzystanie mocnych stron S³abe strony i ich zwalczanie Gmina Niepo³omice Gmina Dobczyce Zamek Królewski w Niepo³omicach jest wykorzystywany do wa¿nych spotkañ np. z inwestorami w celu stworzenia odpowiedniej atmosfery, ponad to jest miejscem licznych wydarzeñ kulturalnych. Wysoka pozycja w rankingach inwestycyjnych i atrakcyjna oferta, powoduje, ¿e inwestorzy przenosz¹ swoj¹ dzia³alnoæ do strefy przemys³owej w Dobczycach, np. Krakowski Wawel. Koniecznoæ przejazdu przez centrum Dobczyc w celu dojazdu do strefy przemys³owej, dlatego przy wspó³pracy z województwem ma zostaæ zbudowany most dochodz¹cy do obwodnicy Dobczyc. Du¿e rozdrobnienie dzia³ek – gmina scala dzia³ki, wykupuje od prywatnych w³acicieli dzia³ki w strefie przemys³owej. Brak kolejnych terenów, bêd¹cych w³asnoci¹ lub pod kontrol¹ gminy, mo¿liwych do przygotowania i uzbrojenia w celu rozwoju strefy przemys³owej i us³ugowej – wykupy i scalania, wydzielenia kolejnych obszarów z przeznaczeniem na strefê przemys³owo-us³ugow¹ oraz ich sukcesywnego uzbrajania, podjêcie w tym zakresie wspó³pracy z Gmin¹ Gdów. ród³o: opracowanie w³asne. Brak bazy hotelowej – gmina korzysta z funduszy ZSPORR w celu stworzenia hotelu na poddaszu zamkowym. 354 M. Wa³aszek Tabela 3. Wybrane formy aktywnoci gmin Niepo³omice i Dobczyce ukierunkowanej na ich klientów Dzia³anie Gmina Niepo³omice Gmina Dobczyce Strategia rozwoju Misja i wizja Punkt informacji klienta Obs³uga inwestorów Posiada Posiada Posiada Posiada Posiada Posiada Referat Strategii – przygotowanie pakietu dla potencjalnych inwestorów. Oznakowania wewn¹trz budynku. Pracownicy posiadaj¹ identyfikatory: imiê i nazwisko oraz pe³niona funkcja. Dok³adna informacja na stronie internetowej o miejscu za³atwienia sprawy. Wzory formularzy. Formularze dostêpne przez internet. Posiada Posiada Referat ds. Przedsiêbiorczoci – obs³uga i przygotowanie pakietu dla inwestorów. Oznakowania wewn¹trz budynku. Pracownicy posiadaj¹ identyfikatory: imiê i nazwisko oraz pe³niona funkcja. Dok³adna informacja na stronie internetowej o miejscu za³atwienia sprawy. Posiada Posiada Prowadzi Prowadzi Odnowiony budynek. Czysty. Posiada udogodnienia dla osób oczekuj¹cych na rozpatrzenie ich sprawy. Oko³o 40 osobodni Odnowiony budynek. Czysty. Posiada udogodnienia dla osób oczekuj¹cych na rozpatrzenie ich sprawy. Oko³o 90 osobodni Tak Tak Tak Tak Oznakowania wizualne u³atwiaj¹ce orientacje na terenie urzêdu Usprawnienia podjête przy za³atwianiu spraw. ISO 9001 Kodeks etycznego postêpowania pracowników Ocenê satysfakcja klienta Dba³oæ o estetykê urzêdu Szkolenia pracowników Udzia³ w konferencjach Udzia³ w konkursach/ programach Wzory formularzy. Formularze dostêpne przez internet. ród³o: opracowanie w³asne. si³a odpowiednio: 81 dla gminy Niepo³omice, 80 dla gminu Dobczyce, gdy w roku 1996 wynosi³a odpowiednio 51 dla gminy Niepo³omice, 47 dla gminu Dobczyce. Ponadto sprawne pozyskiwanie rodków owocuje popraw¹ infrastruktury. W roku 1989 gmina Niepo³omice posiada³a 0,39 km/km2 sieci wodoci¹gowej i 10,67 pod³¹czeñ/km2, w roku 1996: 2,3 km/km2 i 61,13 pod³¹czeñ/km2, w 2004 37,3 km/km2 i 1015 pod³¹czeñ/km2. Podsumowanie Aktywnoæ i przedsiêbiorczoæ gmin jest zachowaniem godnym do naladowania. W obu gminach podejmowane s¹ ró¿norodne dzia³ania, maj¹ce na celu usprawnienie i poprawê obs³ugi mieszkañców gminy oraz inwestorów. Gmina kszta³tuje swój pozytywny wizerunek bior¹c czynny udzia³ w konkursach, programach i konferencjach oraz k³ad¹c nacisk na etyczne, kulturalne i fachowe zachowanie pracowników urzêdu. Starania gmin sprzyjaj¹ tworzeniu siê klimatu przedsiêbiorczoci. Przyci¹ga to nowych, du¿ych inwestorów, którzy zak³adaj¹ podmioty gospodarcze na tere- Aktywnoæ gmin miejsko-wiejskich i jej skutki na przyk³adzie gmin Niepo³omice i Dobczyce 355 nie gminy. W nastêpnym etapie prowadzi to do powstawaniem ma³ych podmiotów gospodarczych, których zadaniem bêdzie dostarczenie produktów i us³ug wiêkszym przedsiêbiorstwom. Literatura Berger 1994: Kultura przedsiêbiorczoci. Oficyna literatów Rój, Warszawa, 16. Wojewodzic T. 2002: Rozwój spo³eczno-gospodarczy gmin w województwie ma³opolskim ranking. Wie i Doradztwo, nr 3(31), 27-31. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz¹dzie gminnym, rozdzia³ 2, artyku³ 7.1. (Dz. U. Nr 16 poz. 95). Summary The paper presents results of analysis of good practices in urban rural commune Niepo³omice and Dobczyce (Malopolska Province). Analysis was based on results of survey, which was done with high rank commune officers in January 2006 year. The paper described actions of communes, which displayed increased activity like: getting financial resources from non-budget sources, participating in competitions with high results of those operations. Adres do korespondencji: mgr Monika Wa³aszek Akademia Rolnicza w Krakowie Al. Mickiewicza 21 31-120 Kraków tel. (0 12) 662 43 32 e-mail: [email protected]
