Stanisław Józef Grochmal (1911-1995)

Stanisław Józef Grochmal (1911-1995)
Wpisany przez Kazimierz Grochmal
sobota, 04 lipca 2009 07:53
Kazimierz Grochmal
Profesor Stanisław Józef Grochmal, wybitny naukowiec, lekarz, społecznik, oficer AK i
poeta, człowiek zasłużony dla Krosna i Krakowa
Urodził się 13 kwietnia 1911 roku w miejscowości Jureczkowa, w dawnym powiecie
dobromilskim, w województwie lwowskim. Rodzina Grochmalów pochodzi z Korczyny k.
Krosna, z którą jest związana od ponad dwustu lat. Stanisław był najmłodszym z czworga dzieci
Michała i Heleny z Zająców. Ojca utracił w 1916 roku. W latach 1916- 1921 uczęszczał do
szkoły powszechnej w Korczynie. Naukę kontynuował w krośnieńskim gimnazjum, gdzie w 1929
roku uzyskał maturę. W latach 1929-1935 studiował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu
Poznańskiego. W okresie studiów działał w Kole Medyków. Pełnił funkcje kierownika sekcji
sportowej, kierownika sekcji społeczno-naukowej i przewodniczącego Akademickiego Koła
Czerwonego Krzyża. W okresie studenckim za publikację Ideał polskiego studenta medycyny i
O metodzie studiowania anatomii
otrzymał brązowy Medal im. Marcinkowskiego. Drugi medal brązowy otrzymał za publikację
Fizjologia w dawnym Uniwersytecie Wileńskim i Akademii Medyko-Chirurgicznej Wileńskiej
. W 1933 roku został asystentem w Zakładzie Fizjologii Uniwersytetu Poznańskiego. Za pracę
doktorską obronioną w 1935 roku nagrodzono go srebrnym medalem.
1/6
Stanisław Józef Grochmal (1911-1995)
Wpisany przez Kazimierz Grochmal
sobota, 04 lipca 2009 07:53
W latach 1935-1936 odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Sanitarnych Rezerwy. W
latach 1937-1939 był lekarzem szpitali wojskowych w Warszawie i Krakowie. Przed wybuchem
drugiej wojny światowej oddelegowano go z V DOK celem uzyskania specjalizacji w zakresie
fizjopatologii, pracował wówczas w Zakładzie Patologii Ogólnej i Doświadczalnej UJ u prof. J.
Foglera. W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany do 16. Pułku Piechoty w Tarnowie.
Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku służył na stanowisku naczelnego lekarza 16. PP. Po
walkach, razem z pułkiem wycofywał się z rejonu Pszczyny. Szlak wojenny prowadził go przez
Puszczę Niepołomicką, Wał Rudę, Żabno, Radomyśl, Mielec, Baranów, Tarnobrzeg, Nisko,
Ułanów w kierunku Biłgoraja. Podczas bitwy na Podlasiu k. Aleksandrowa, 15 września w
warunkach polowych operował rannych. Po tej bitwie 16. PP znalazł się w okrążeniu. 20
września pułk się poddał, broń złożył w Cieszanowie. Stanisław Grochmal pozostał z rannymi i
trafił do obozu przejściowego w Bochni. 6 października 1939 roku zwolniono go (razem z 6
lekarzami) i skierowano do Tuchowa w celu zwalczania epidemii czerwonki i tyfusu plamistego.
W Tuchowie zorganizował ośrodek zdrowia, którym kierował i który w 1942 roku został
przekształcony w Szpital Epidemiczny. Od początku swej pracy w Tuchowie aktywnie włączył
się w nurt konspiracji i działał pod pseudonimem "Lechita". Jego mieszkanie było punktem
kontaktowym konspiracji tarnowskiej.
W jego szpitalu znajdowały schronienie osoby ukrywające się przed aresztowaniem. Jako szef
sanitarny nowo powstałego inspektoratu tarnowskiego udzielał pomocy lekarskiej rannym
podczas akcji zbrojnych żołnierzom podziemia oraz ukrywał ich, umieszczając na oddziałach
zakaźnych szpitali. Pod pozorem ćwiczeń drużyn sanitarnych z obrony przeciwlotniczej
prowadził szkolenia konspiracyjnych sanitariuszek. Zorganizował również opiekę lekarską dla
terenowych oddziałów partyzanckich. Na początku 1944 roku (prawdopodobnie na skutek
donosu) został aresztowany przez gestapo i osadzony w tarnowskim więzieniu. Po interwencji
emerytowanego generała austriackiego Rauerta (zarządzającego dobrami Sanguszków w
Gumniskach) zwolniono go z więzienia. Podczas akcji "Burza" został ponownie zatrzymany w
czasie obławy prowadzonej przez gestapo w lasach tarnowskich. Zwolniono go wspólnie z
kilkunastoma okolicznymi rolnikami.
W 1945 roku powrócił do Krakowa. Początkowo podjął pracę w tzw. lecznictwie otwartym, a
następnie na Oddziale Wewnętrznym Szpitala św. Łazarza. W 1946 roku, pracując w
ambulatorium chorób wewnętrznych (prowadząc badania nad lekami przeciwgruźliczymi),
zorganizował Centralną Poradnię Lekarską PCK, której został pierwszym kierownikiem. W 1947
roku podjął pracę w Krakowskim Oddziale Instytutu Higieny Psychicznej (przekształconym
później w Wojewódzką Poradnię Zdrowia Psychicznego), a następnie na Oddziale
2/6
Stanisław Józef Grochmal (1911-1995)
Wpisany przez Kazimierz Grochmal
sobota, 04 lipca 2009 07:53
Neurologiczno-Psychiatrycznym Państwowego Szpitala Klinicznego. W tym też okresie Miejski
Wydział Zdrowia polecił mu zorganizowanie Miejskiej Poradni Sportowo-Lekarskiej (późniejsza
Wojewódzka Poradnia Sportowo-Lekarska).
W kwietniu 1948 roku przeniesiono go do rezerwy w stopniu kapitana. 2 marca 1950 roku został
awansowany na majora rezerwy Wojska Polskiego. W 1954 roku objął stanowisko kierownika
Katedry Fizjologii Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego. W latach 1957-1958 przebywał na
ośmiomiesięcznym stypendium naukowym w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Po
powrocie do kraju prowadził, od 1959 roku, samodzielnie wykłady i badania w WSWF oraz
wykłady zlecone na wydziale Filozoficzno-Historycznym UJ i w Wyższej Szkole Pedagogicznej
z zakresu higieny psychicznej. W 1962 roku przeprowadził przewód habilitacyjny, a w 1968 roku
otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. W latach 1965-1968 pełnił urząd rektora WSWF. Po
przejściu z WSWF do Akademii Medycznej, w latach 1972-1981 pełnił funkcję kierownika
Oddziału Rehabilitacji Instytutu Neurologii. W 1984 roku został członkiem Konwentu Seniorów
AM. Był organizatorem licznych konferencji naukowych i czynnym członkiem wielu fundacji,
między innymi Fundacji prof. A. Kunickiego i Fundacji prof. Juliana Aleksandrowicza. Prowadził
aktywne życie naukowe i działał na niwie społecznej, popularyzując problematykę medycyny
sportowej, rehabilitacji i higieny psychicznej. Owocem badań naukowych były liczne publikacje z
dziedziny rehabilitacji oraz fizjologii ruchu, drukowane w kraju i zagranicą. Był autorem około 20
rozpraw naukowych, ponad 200 artykułów i ponad 50 referatów, wychowawcą i mistrzem dla
wielu pokoleń studentów (około 15 magistrantów), promotorem 11 prac doktorskich i
superrecenzentem Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej ds. Naukowych w Warszawie. W 1981
roku przeszedł na emeryturę, ale nadal był czynny zawodowo. Pozostając członkiem Krajowego
Zespołu ds. Rehabilitacji, przez wiele lat pełnił funkcję specjalisty i konsultanta ds. rehabilitacji w
województwie krakowskim i województwach ościennych. Należał do wielu towarzystw
naukowych, krajowych i zagranicznych. Był Zasłużonym Obywatelem Miasta Krakowa i
Honorowym Obywatelem Miasta Krosna, członkiem ZBoWiD (od 1960 r.), ZIW (1983-1987) i
ŚZŻAK (od 1991 r.). Zmarł 17 kwietnia 1995 roku w Krakowie.
Pośmiertnie otrzymał nominację na członka honorowego Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji.
Mój ojciec prof. dr Stanisław Grochmal za wieloletni trud włożony w rozwój rehabilitacji i za
pomoc niesioną osobom niepełnosprawnym otrzymał tytuł honorowy Zasłużonego Lekarza
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
. Wyrazem uznania za działalność społeczną 5 maja 1996 roku w Radwanowicach k. Krakowa
została odsłonięta poświęcona mu tablica pamiątkowa. Również w kościele Karmelitów na
Piasku w Krakowie w 1998 roku umieszczono tablicę pamiątkową ku jego pamięci. W uznaniu
zasług dla rozwoju rehabilitacji i rozwoju Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie im.
Bronisława Czecha społeczność akademicka i władze uczelni podjęły uchwałę o nadaniu jednej
z sal wykładowych imienia prof. Stanisława Grochmala, co nastąpiło 19 czerwca 2001 roku. 29
3/6
Stanisław Józef Grochmal (1911-1995)
Wpisany przez Kazimierz Grochmal
sobota, 04 lipca 2009 07:53
kwietnia 2001 roku w klasztorze Redemptorystów w Tuchowie k. Tarnowa odbyła się
uroczystość poświęcenia tablicy upamiętniającej pobyt i pracę prof. Stanisława Grochmala w
czasie drugiej wojny światowej. Również Rada Miejska w Tuchowie 20 maja 1997 roku podjęła
uchwałę o nadaniu imienia profesora ulicy prowadzącej do szpitala w Tuchowie. Pośmiertnie, 5
maja 1995 roku, ojciec otrzymał awans na podpułkownika Wojska Polskiego.
Pisał wiersze. Drukiem ukazały się dwa tomiki: pierwszy, jeszcze za życia, w 1994 roku, pod
tytułem Tęczowa droga, a drugi - Ścieżki życia - już po śmierci, w 1997 roku. Za tę twórczość
otrzymał medal
Urbis Celeberrimae - Macieja
Brodowicza
.
W 1978 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Krosna za zasługi w rozwoju ziemi
krośnieńskiej. Był również jednym z założycieli krakowskiego Oddziału Stowarzyszenia
Miłośników Ziemi Krośnieńskiej, działającego nieprzerwanie od 1973 roku na Akademii
Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie. W dowód uznania za wybitne zasługi
oraz głęboką więź z ziemią krośnieńską, a szczególnie z rodzinną Korczyną i Krosnem, Rada
Gminy w Korczynie na sesji 27 grudnia 2004 roku podjęła uchwałę, aby nowo powstający szlak
turystyczny nosił nazwę "Szlak turystyczny prof. dr Stanisława Grochmala".
W 1984 roku od ówczesnych władz Krakowa otrzymał tytuł Zasłużonego Obywatela Miasta
Krakowa z równoczesnym wpisem do księgi honorowej ludzi zasłużonych dla ziemi krakowskiej,
jak również złotą Odznakę Ziemi Krakowskiej. W roku 2006 Prezydent Miasta Krakowa za
zasługi wniesione w rozwój Krakowa udekorował go pośmiertnie medalem Honoris Gratia.
Na temat życia i działalności naukowej ojca napisano kilka prac magisterskich, między innymi w
1996 roku na AWF w Krakowie oraz w 2005 roku w Wyższej Szkole Filozoficzno-Pedagogicznej
"Ignatianum" w Krakowie. Nazwisko ojca umieszczone jest w Encyklopedii miasta Krakowa
wydanej przez PWN w 2000 roku.
Odznaczony został także Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari (1968), Krzyżem Kawalerskim
Orderu Odrodzenia Polski (1971), Krzyżem Walecznych (1994), Srebrnym Krzyżem Zasługi z
Mieczami (1964), Krzyżem Partyzanckim (1964), Krzyżem AK (1993), Medalem za Udział w
Wojnie Obronnej 1939 (1991), Medalami 10-, 30-, 40-lecia Polski Ludowej oraz szeregiem
innych medali za pracę zawodową i społeczną.
{xtypo_rounded2}Tekst powstał w oparciu o biogram Stanisława Grochmala opracowany przez
4/6
Stanisław Józef Grochmal (1911-1995)
Wpisany przez Kazimierz Grochmal
sobota, 04 lipca 2009 07:53
Andrzeja Kulera, zamieszczony w
Małopolskim Słowniku Biograficznym
Uczestników Działań Niepodległościowych (1939-1956)
, t. 1, 1977
Zob. też.: Artur Bęben, Stanisław Szafran, Początki i pierwsze trzydzieści lat oddziału
krakowskiego Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej
, [w:]
Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, pod red. Franciszka Leśniaka
, t. 5, Krosno 2010, s. 528-529.
{/xtypo_rounded2}
Fot. Kazimierz Grochmal
5/6
Stanisław Józef Grochmal (1911-1995)
Wpisany przez Kazimierz Grochmal
sobota, 04 lipca 2009 07:53
6/6