Warszawa, 2 listopada 2015 r. Prof. dr hab. Krzysztof Błażejczyk

Warszawa, 2 listopada 2015 r.
Prof. dr hab. Krzysztof Błażejczyk
Ocena osiągnięcia naukowego
oraz pozostałego dorobku naukowego, a także dorobku dydaktycznego i organizacyjnego
dr Andrzeja Wiszniewskiego
Dr Andrzej Wiszniewski odbył studia na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii
Uniwersytetu Gdańskiego. Tytuł magistra fizyki uzyskał w roku 1974 na podstawie pracy
„Wyznaczenie radiacyjnej liczby Knudsena dla atmosfer gwiazdowych”. Opiekunem
naukowym pracy był prof. dr hab. R. Głębocki.
W latach 1974-1980 pracował jako asystent w Instytucie Fizyki Uniwersytetu
Gdańskiego (UG). Następnie, do roku 1987 był specjalistą w Instytucie Fizyki
Doświadczalnej UG. Począwszy od roku 1987 pracuje w Akademii Medycznej w Gdańsku,
kolejno na stanowiskach adiunkta i starszego wykładowcy (od roku 1998). Od roku 1987 do
2004 pełnił tam jednocześnie obowiązki kierownika Samodzielnej Pracowni Informatyki
Medycznej.
Pracę doktorską, pt. „Propagacja fal uderzeniowych w atmosferach z uwzględnieniem
procesów dysocjacji molekuł oraz jonizacji metali” obronił w roku 1986 na Wydziale
Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Łódzkiego uzyskując stopień doktora nauk
fizycznych. Promotorem rozprawy był prof. dr hab. L. Wojtczak.
Zainteresowania badawcze i dorobek naukowy
Zainteresowania badawcze dr. A. Wiszniewskiego do momentu przygotowania
rozprawy doktorskiej koncentrowały się na problematyce astrofizycznej i dotyczyły
specyficznych problemów struktur gazowych atmosfer gwiazdowych. Tej problematyce
poświęcona była praca magisterska i praca doktorska. Badania naukowe w dziedzinie
astrofizyki, które zwieńczyły dwie publikacje, zostały w 1977 r. nagrodzone przez Rektora
UG nagrodą za wybitne osiągnięcia naukowe.
Po uzyskaniu stopnia doktora Habilitant podjął pracę w Akademii Medycznej w
Gdańsku (AMG). Prowadzone tam przez Kandydata badania koncentrują się na zagadnieniu
jonizacji powietrza, które to zagadnienia wchodzą w zakres fizyki atmosfery. Przez wiele lat
Habilitant prowadził badania eksperymentalne związane z zawartością jonów w powietrzu
atmosferycznym, w różnych warunkach meteorologicznych oraz w różnych typach
środowiska (lądowe i morskie, miejskie i pozamiejskie, leśne i trawiaste). Badaniami swymi
objął także różnego rodzaju pomieszczenia: biurowe, mieszkalne, kajuty na okrętach,
pomieszczenia z technicznym sprzętem medycznym.
Drugi nurt badań, wynikający bezpośrednio ze współpracy z lekarzami i fizjologami,
obejmował zagadnienia z zakresu biofizyki. Badał reakcje wywoływane w organizmach
żywych pod wpływem ekspozycji w środowisku o podwyższonej jonizacji powietrza. Badania
objęły różne poziomy struktur żywych, począwszy od komórek (limfocytów) in vitro, przez
wybrane, proste mikroorganizmy, a kończąc na badaniach prowadzonych na ludziach. Te
ostatnie badania dotyczyły zmian wskaźników fizjologicznych i krążeniowych u osób
wdychających zjonizowane powietrze.
Dodatkowym polem zainteresowań badawczych dr. Wiszniewskiego są problemy
filozofii przyrody oraz nauczania na poziomie akademickim. Na obydwu uczelniach, z
którymi był i jest związany, tworzył programy dydaktyczne dotyczące różnych gałęzi fizyki
(na UG) oraz informatyki i statystyki medycznej (na AMG).
Mimo wieloletniej pracy naukowej dorobek Kandydata po uzyskaniu stopnia doktora
jest bardzo skromny. Na dorobek ten składają się: 1 monografia (którą przedstawił jako
osiągnięcie naukowe), 1 rozdział w pracy zbiorowej, 24 oryginalne prace naukowe (głównie
w języku polskim) oraz 15 prac o charakterze popularnonaukowym. Sześć oryginalnych prac
zostało opublikowanych w polskich czasopismach znajdujących się na liście JCR, a łączny IF
wynosi 3,359. Dziesięć prac Kandydata znajduje się bazie Web of Science. Bardzo niski jest
jednak wskaźnik ich cytowalności (12), w tym tylko 5 bez autocytowań. Index Hirscha,
według bazy Web of Science, wynosi 2.
Niewielka jest aktywność międzynarodowa i konferencyjna Habilitanta. Według
podanej przez niego ogólnej informacji uczestniczył w kilkunastu konferencjach, a tylko
jedną z nich wskazał jako międzynarodową (w Grodnie na Białorusi). W autoreferacie nie
znalazła się żadna informacja dotycząca uczestnictwa w międzynarodowych projektach
badawczych.
Ocena osiągnięcia naukowego
Za swoje osiągnięcie naukowe, które przedstawił jako podstawę postępowania o
nadanie stopnia doktora habilitowanego, Kandydat wskazał monografię „Jonizacja powietrza
oraz jej wpływ na organizmy żywe”. Została ona opublikowana w roku 2012 jako tom 42,
suplement 8 Annales Academiae Medicae Gedanensis. Dzieło to składa się z 4 zasadniczych
części. W pierwszej Autor przedstawił podstawowe informacje o aerojonach i metodach ich
badania. Część druga dotyczy naturalnego tła aerojonów w terenie otwartym, trzecia – tła
aerojonów w pomieszczeniach, a czwarta – oddziaływania aerojonów na organizmy żywe.
W części pierwszej Kandydat omówił najważniejsze cechy aerojonów (koncentracja,
ruchliwość, biegunowość) oraz metody pomiarowe wyznaczania tych parametrów. Poza
przedstawieniem najważniejszych cech fizycznych Autor wiele miejsca poświęcił omówieniu
historii badań oraz problemów, które pojawiały się na kolejnych ich etapach. Wykazał przy
tym, cenny w nauce, krytycyzm w stosunku do prezentowanych zagadnień.
W drugiej części monografii Autor prezentuje wyniki licznych badań prowadzonych
przez siebie oraz przez innych autorów w różnych typach środowiska geograficznego oraz w
różnych warunkach pogodowych i klimatycznych. Ta część pracy jest mi tematycznie
najbliższa, jako że Autor omawia w niej zagadnienie naturalnego poziomu jonów w powietrzu
atmosferycznym. Pisze także o możliwym wpływie różnych warunków środowiskowych i
meteorologicznych na ten poziom oraz jego zmienność w czasie i przestrzeni. Od wielu lat
zajmuję się badaniem zmienności przestrzennej różnych fizycznych cech atmosfery pod
wpływem czynników lokalnych oraz możliwym wpływem tych cech na człowieka. Dlatego
też ta część monografii wydawała mi się szczególnie interesująca dla dziedziny, którą
reprezentuję, a mianowicie bioklimatologii człowieka. Z przykrością muszę stwierdzić, że
jestem bardzo rozczarowany zawartością i treścią tej części pracy. Kandydat oparł swe
rozważania na wynikach badań, które prowadził przy różnych okazjach przez blisko 20 lat.
Problematyka tych badań była dość przypadkowa i nie stanowi jednej zwartej całości, która
pozwoliłaby na wyciąganie ogólnych wniosków. Wyniki tych badań nie są w żadnej mierze
porównywalne przede wszystkim z uwagi na bardzo różne zakresy monitorowania stanu
atmosfery (poza samymi pomiarami parametrów jonizacji). Autor próbuje przekonać
czytelnika, że w tej lub innej serii pomiarów wpływ na koncentrację aerojonów miał (lub nie
miał) któryś z elementów meteorologicznych czy środowiskowych. Niestety, rozważania te
nie są poparte konkretnymi informacjami na temat warunków meteorologicznych panujących
w miejscu pomiaru. Nie mamy nawet pewności, czy w każdym z badanych miejsc
prowadzono równoległe pomiary jonizacji powietrza i parametrów meteorologicznych. A
jednocześnie wielokrotnie Autor podkreśla możliwość wpływania na wyniki pomiarów
różnych czynników o charakterze mikroklimatycznym. Dlatego też rozważania autora na
temat wpływu różnych cech środowiska (roślinności, zabudowy, wysokości n.p.m.) są
nieprzekonujące. Czytelnik nie może mieć pewności, który z wielu możliwych czynników
miał największy, rzeczywisty wpływ na koncentrację aerojonów.
W większości analizowanych własnych serii pomiarowych Autor stwierdza wyraźną
cykliczność dobową koncentracji aerojonów z minimum w nocy lub ranem i maksimum w
godzinach okołopołudniowych. Szukając przyczyn tej cykliczności Kandydat największą
wagę przypisuje prędkości wiatru, kategorycznie wykluczając oddziaływania innych
elementów meteorologicznych, które także cechują się zmiennością dobową (promieniowania
słonecznego i temperatury powietrza). Niestety, tylko w odniesieniu do kilku serii
pomiarowych mamy podane jaki typ wiatromierza stosowano, jednak bez informacji o tym,
gdzie te pomiary prowadzono. Niekiedy dane o prędkości wiatru były uzyskiwane z miejsc
oddalonych od pomiarów jonizacji, a to nie pozwala na poprawne wnioskowanie.
Autor próbuje także wskazać, jaki proces fizyczny prowadzi do zwiększenia
koncentracji aerojonów obserwowanej podczas zwiększonej prędkości wiatru. Podejmuje tu
polemikę z S. Tyczką, która w swej pracy habilitacyjnej z 1969 r. wyraziła opinię, że może
być za to odpowiedzialne nanoszenie przez wiatr zanieczyszczeń, zwiększających jonizację
powietrza. Dr Wiszniewski poddaje w wątpliwość tę hipotezę nie popierając tego żadnymi
danymi eksperymentalnymi. Twierdzi jednocześnie, że jest za to odpowiedzialne
„wywiewanie” radonu w warstwy przygruntowej. Dla poparcia tak zdecydowanego poglądu
nie przytacza jednak żadnych faktów, które by to potwierdzały. W żadnej z serii swych
pomiarów nie monitorował bowiem koncentracji radonu.
Podsumowując tę część monografii muszę z przykrością stwierdzić, że stanowi ona
niezbyt udaną kompilację różnych krótkich, jednostkowych badań cząstkowych. Na
podstawie takiego materiału całkowicie nieuzasadnione są stwierdzenia zawarte w
zakończeniu monografii, że „wyznaczenie parametrów aerojonów w szeroko rozumianym tle
atmosferycznym zostało w pełni zrealizowane” oraz, że „niniejsza praca, wraz z publikacjami
z tej dziedziny … z Uniwersytetu w Tartu, problematykę jonizacji atmosfery … praktycznie
zamyka”.
Wydaje się, że znacznie bardziej wartościowe są dociekania Autora na temat tła
aerojonów w pomieszczeniach oraz oddziaływania aerojonów na organizmy żywe.
Zagadnienia te wykraczają jednak poza moje kompetencje i nie mogę się na ich temat
wypowiadać autorytatywnie.
Cennym walorem ocenianej monografii jest podjęcie przez Kandydata zagadnień
metodyki prowadzenia pomiarów jonizacji powietrza. Prezentując kolejne fragmenty swych
badań eksperymentalnych omawia szczegółowo problemy o charakterze metrologicznym,
które należało rozwiązać. Te wskazówki mogą być bardzo cenne dla osób, które w
przyszłości będą chciały prowadzić tego typu badania.
Oceniając ogólnie całość przedstawionego osiągnięcia naukowego stwierdzam, że w
odniesieniu do zagadnień, w których czuję się kompetentny, nie jest ono wystarczające, aby
potwierdzić umiejętności samodzielnego prowadzenia badań. Wprawdzie w zakresie samej
techniki i metodyki prowadzenia pomiarów jonizacji Kandydat jest ekspertem. Niemniej, nie
wykazał dostatecznie umiejętności kompleksowego przygotowania i przeprowadzania badań
eksperymentalnych, które pozwoliłyby na potwierdzenie lub zaprzeczenie stawianych
hipotez. Nie do przyjęcia jest sposób interpretacji wyników i wyciągania wniosków bez
dostatecznego udokumentowania w danych eksperymentalnych.
Działalność dydaktyczna i organizacyjna
Od czasu zakończenia studiów i uzyskaniu tytułu magistra dr A. Wiszniewski
pracował na uczelniach. Początkowo były to Instytut Fizyki i Instytut Fizyki Doświadczalnej
Uniwersytetu Gdańskiego, gdzie Kandydat tworzył programy studiów i prowadził liczne
zajęcia dydaktyczne (m.in. mechanika teoretyczna i kwantowa, astrofizyka, astronomia,
fizyka cieczy i gazów, dydaktyka fizyki). Od roku 1987, pracując na Akademii Medycznej w
Gdańsku tworzył programy i prowadził zajęcia z zakresu informatyki i statystyki medycznej.
Za osiągnięcia w pracy dydaktyczno-wychowawczej i organizacyjnej został w 1989 r.
uhonorowany przez Rektora AMG nagrodą II stopnia. Brak jest w autoreferacie informacji na
temat sprawowania opieki nad studentami i doktorantami.
Kandydat wydaje się być typem badacza-indywidualisty. Wprawdzie część prac
została wykonana w 2-3 osobowych zespołach, to jednak dr Wiszniewski nie uczestniczył w
żadnych międzyuczelnianych programach, sieciach, zespołach eksperckich i konsorcjach oraz
nie należy do żadnego towarzystwa naukowego. Nie podejmował się także prac redakcyjnych
i eksperckich oraz nie kierował i nie pracował w żadnym projekcie naukowym. Nie był także
zapraszany jako recenzent. Jedynie raz, przed doktoratem odbył staż zagraniczny w Moskwie
w roku 1978.
Oceniając całość dorobku naukowego, dydaktycznego i organizacyjnego, w tym
wskazane osiągnięcie naukowe, stwierdzam, że dr Andrzej Wiszniewski nie spełnia
większości kryteriów stawianych osobom ubiegających się o nadanie stopnia doktora
habilitowanego wskazanych w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z
dnia 1 września 2011 r. (Dz. U. Nr 196, poz. 1165).