Dorastać w zdegradowanych sąsiedztwach na terenie Łodzi

Dorastać w zdegradowanych
sąsiedztwach na terenie Łodzi
Prof. dr hab.
Wielisława Warzywoda-Kruszyńska
Instytut Socjologii UŁ
Tezy referatu:
Wzrost nierówności dochodowych prowadzi do
nierówności w warunkach Ŝycia grup i klas
społecznych
W miastach tworzą się ‘dobre’ i ‘złe’ sąsiedztwa
Dzieci stanowią grupę ludności najbardziej
zagroŜoną biedą
Rewitalizacja społeczna musi zawierać program
uwzględniający dzieci z najbardziej zdegradowanych
społecznie środowisk
Miarą nierówności dochodowych są
wartości współczynnika Giniego (0-1)
Im bliŜej 1, tym nierówności są większe.
Wartości współczynnika Giniego w Polsce
w latach 70. - od 0.230 do 0.270
w roku 1995 - 0.322
w roku 2000 - 0.342
w roku 2003 - 0.352
w roku 2007 - 0.372
Zatem następowało systematyczne powiększanie się
nierówności dochodowych.
Nierówności w dochodach pozostają w
związku z przemianami w sferze
pracy,
zabezpieczenia socjalnego, realizowanego przez
państwo
Ŝycia prywatnego ludzi.
Prowadząc do istotnych nierówności w
warunkach Ŝycia i dobrostanu grup i
klas społecznych.
Wzrost nierówności dochodowych
prowadzi do zjawiska określanego przez
socjologów (K.Janicka, K.Słomczyński) jako
„pęknięta struktura społeczna”,
wyraŜającego się w takim róŜnicowaniu się
warunków Ŝycia, Ŝe moŜna mówić o istnieniu
klas społecznych.
Procesy oddziałujące na warunki Ŝycia
ludności i strukturę społeczną:
deindustrializacja
Dezindustrializacja - zmniejszanie
udziału przemysłu w PKB i zatrudnieniu
Dewelfaryzacja - prywatyzacja i
komercjalizowanie usług społecznych
Deinstytucjonalizacja
rodziny
dewelfaryzacja
Dezinstytucjonalizacja rodziny –
wzrost udziału i liczby rodzin
niepełnych, jednoosobowych
gos. dom., nieformalnych
związków z dziećmi
Przebiegły równocześnie w warunkach postępującej
decentralizacji, czyli dzielenia odpowiedzialności między
władzę centralną a lokalną.
W miastach dokonuje się podział
Na ‘dobre’ i ‘złe’ sąsiedztwa.
Powstawanie tych ostatnich jest rezultatem
dezindustrializacji, Ŝywiołowych procesów
oraz polityki mieszkaniowej miasta
(lokowanie mieszkań socjalnych)
Mechanizm powstawania enklaw
biedy
Ucieczka lepiej sytuowanych
jednostek i grup
Napływ ludności pauperyzującej
się z innych terenów
DEGRADACJA ŚRODOWISKA SPOŁECZNEGO
I ZMNIEJSZANIE KONTROLI SPOŁECZNEJ
Ucieczka ludności respektującej dotychczasowe normy społeczne
Segregacja
przestrzenna
Izolacja
społeczna
Władze lokalne i prowadzona przez nie
lokalna polityka społeczna
ma zasadnicze znaczenie dla przebiegu co najmniej
procesu dewelfaryzacji, a tym samym warunków
Ŝycia ludności.
Władze lokalne mają bowiem decydujący wpływ na
infrastrukturę społeczną, estetykę miasta i jego
fragmentów, politykę mieszkaniową (co najmniej w
zakresie komunalnych zasobów mieszkaniowych),
zabezpieczenie potrzeb opiekuńczych i
edukacyjnych oraz związanych z nimi kosztów.
JednakŜe, władze lokalne działają w sferze społecznej
głównie w oparciu o intuicję, poniewaŜ
dane statystyczne, dotyczące waŜnych decyzji
słuŜących rozwiązywaniu problemów
społecznych, nie są gromadzone na poziomie
Urzędu Miasta (np. nie ma zintegrowanej
informacji o liczbie mieszkań socjalnych w
Łodzi, o liczbie dzieci niepełnosprawnych, o
liczbie dzieci Ŝyjących w rodzinach
wspieranych przez pomoc społeczną itd.)
Wykorzystanie wyników badań naukowych
o
w procesie podejmowania decyzji moŜe istotnie przyczynić
się do zwiększenia skuteczności lokalnej polityki społecznej.
Instytut Socjologii UŁ prowadzi od początku
transformacji badania nad biedą i wykluczeniem
społecznym w Łodzi, w tym badania panelowe, czyli wśród
tych samych osób, które były respondentami dziesięć lat
temu.
NajwaŜniejsze wyniki tych badań:
Rozmieszczenie ludności biednej nie jest jednakowe na
terytorium miasta
W Łodzi znajdują się fragmenty miasta, gdzie bieda uległa
utrwaleniu, mimo tego, Ŝe:
1.
2.
3.
4.
Na obszarach tych istnieje ruch ludności i zmieniają się mieszkańcy
Miasto jako całość rozwija się
Fragmenty te ujawniają się jako enklawy biedy przede
wszystkim ze względu na duŜe nasilenie biedy wśród
dzieci.
W miejscach koncentracji ludności biednej istnieje realne
zagroŜenie powieleniem biedy w następnym pokoleniu,
gdy dorośnie
Udział ludności Łodzi Ŝyjącej w gosp. dom.
otrzymujących pomoc społeczną
2001
2005
2006
2007
2008
Wśród ogółu
mieszkańców
8,29
10,19
5,61
5,72
7,85
Wśród dzieci
(0-17 lat)
13,23
18,28
18,49
16,73
14,2
Obliczenia własne na podstawie sprawozdań MOPS i danych GUS o liczbie ludności Łodzi
W roku 2007 13% uczniów szkół podstawowych
było doŜywianych bezpłatnie
w12 szkołach udział doŜywianych dzieci
przekracza 20%, w tym w jednej ponad 50%
dzieci wymaga doŜywiania, w innej prawie
50% wymaga doŜywiania.
Wszystkie te szkoły zlokalizowane są na
obszarach, gdzie równieŜ dziesięć lat temu
stopa biedy wśród dzieci była najwyŜsza w
mieście !!!
Procesy prowadzące do międzypokoleniowego
utrwalania biedy
Juwenilizacja biedy –
nieproporcjonalne nasilenie
biedy wśród dzieci oraz
nadreprezentowanie
dzieci wśród ludności
biednej
Gettyzacja biedy –
nieproporcjonalne
nasilenie biedy
wśród mieszkańców
danego terytorium
Obszar nasilonej koncentracji dzieci
Ŝyjących w biedzie
jest większy niŜ przewidywany do
rewitalizacji i obejmuje nieomal całą szeroką
strefę śródmiejską.
Zmniejszanie biedy wśród dzieci wymaga
działań wykraczających poza poprawę
warunków zamieszkania (choć jest to takŜe
niezwykle waŜne, poniewaŜ co czwarty uczeń
Ŝyjący w enklawie biedy nie ma biurka a co
dziesiąty nie ma swojego łóŜka)
Dobro dzieci i zapewnienie im moŜliwości
rozwoju
powinno stać się priorytetem w działaniach miasta
zmierzających do społecznej rewitalizacji miasta.
Część dzieci z biednych rodzin Ŝyje w enklawach biedy w
mieszkaniach socjalnych, których mieszkańcy nie są brani
pod uwagę jako potencjalni mieszkańcy zrewitalizowanych
obszarów.
Jaka jest propozycja dla tych rodzin i tych dzieci, które w
największym stopniu wymagają interwencji?
Tylko wtedy,
kiedy władze miasta i łodzianie uznają, Ŝe
przyszłość naszego miasta i przyszłość nas
jako ludzi zaleŜy od jakości wszystkich
dzieci, sprawa biedy wśród dzieci ma szansę
stać się kwestią społeczną. Rola władz
samorządowych i lokalnych elit politycznych
jest przemoŜna.
Dziękuję za uwagę
Prof. dr hab.
Wielisława Warzywoda-Kruszyńska
Instytut Socjologii UŁ
[email protected]