Wilhelm Dilthey (1833-1911) Życie

Wilhelm Dilthey (1833-1911)
Życie Schleiermachera 1870
Wprowadzenie do nauk humanistycznych 1883
Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych 1910
Krytyczny
stosunek
do
heglizmu
(ze
względu
schematyzm)
i
pozytywizmu (ze względu na utożsamienie metodologiczne badań historii i
natury, i na empiryzm, zbyt wąsko pojmujący doświadczenie).
Ocena niemieckiej szkoły historycznej (Friedrich D. E. Schleiermacher,
Schleglowie, Friedrich C. von Savigny, Wilhelm Humboldt, Jacob L. K. Grimm,
Leopold von Ranke) pozytywna ze względu na szacunek dla konkretu, ale zarzut
braku filozoficznego uogólnienia. Historia i filozofia są nierozerwalnie
związane.
Zasada immanencji – interpretowanie życia, czyli historii, z niego
samego, bez uprzednich założeń. Interpretacja człowieka w całym jego
bogactwie i złożoności poprzez historię idei i poszukiwanie podsatw
humanistyki, które nadałyby jej charakter filozoficznie uzasadniony i
historyczny oraz antymetafizyczny. Dilthey w swych dociekaniach szuka w
historii zarazem tego, co ogólne i tego, co jednostkowe stąd badanie relacji
całość-część, badanie struktur historycznych, które później przekształci się w
hermeneutykę.
Stąd, na przykład, badanie systemów metafizycznych nie ze względu na
ich prawdziwość bądź fałszywość, lecz zawartą w nich ekspesję stosunku
człowieka do świata życia.
Metoda badawcza musi odpowiadać naturze przedmiotu. Dlatego ilthey
odrzucił metodę naturalistyczną, która cechowała pozytywizm.
Głosił hasło: „Empiria, ale nie empiryzm.”
Negatywny stosunek do socjologii Comte’a ze względu na holizm
metodologiczny.
Jednostka
ludzka
jest
ostatecznym
celem
badań
humanistycznych. Jednostka to punkt przecięcia systemów kultury i zewnętrznej
organizacji społeczeństwa.
Comte odrzucając metodę introspekcji popełnił błąd. Spostrzeżenie
wewnętrzne pozwala wejrzeć w prawidłowości zewnętrzne. Celowość w
społeczeństwie.
Początkowo Dilthey traktował psychologię opisowo-analityczną jako
podstawę nauk humanistycznych jest pierwszą i najbardziej elementarną spośród
nauk o duchu. Opis struktury duchowej danej źródłowo, a nie skonstruowanej.
W wielkich dziełach literatury (poezji) psychologia opisowo-analityczna
ukazuje pełnie rzeczywistości człowieka, ludzkiej natury.
Krytycznie odnosił się do psychologii naturalistycznej. atomistycznej i
asocjacjonistycznej J. S. Milla.
Później uznał metodę rozumienia (Verstehen) za podstawową dla
podejścia hermeneutycznego. Rozumienie zarówno związków życiowych w
innych ludziach, jak i w uprzedmiotowionych wytworach ich ducha.
Rozumienie jest przeciwstawne wyjaśnianiu. Życie duchowe rozumiemy,
naturę wyjaśniamy.
Przeżycie odtwórcze (Nacherlebnis) od znajomości
związku między naszymi przeżyciami a ich przedmiotowymi wytworami do
odtwarzania przeżyć innych ludzi na podstawie spostrzegania ich zewnętrznych
zachowań.
W Budowie świata historycznego w naukach humanistycznych Dilthey
odchodzi od badania jednostek w kierunku badania ducha zobiektywizowanego,
odchodzi od psychologii ku hermeneutyce.
Duch obiektywny – utrwalony wytwór.
Duch obiektywny – „wielorakie formy, w których zobiektywizowała się
w świecie zmysłowym wspólnota zachodząca między indywiduami. W tym
uprzedmiotowionym duchu przeszłość jest dla nas trwałą teraźniejszością. Jego
obszar sięga od stylu życia, form obcowania z ludźmi, struktury celów, które
wytworzyło społeczeństwo, do obyczaju, państwa, religii, sztuki, nauk i filozofii
/…/. Z tego świata ducha zobiektywizowanego czerpie swój pokarm począwszy
od pierwszego dzieciństwa nasza jaźń.”
Wykład oparty na m.in.:
E. Paczkowska–Łagowska, Filozofia nauk humanistycznych w ujęciu Wilhelma
Diltheya 1981