Problemy metodyczne z diagnozowaniem sytuacji jst

Subwencje wyrównawcze w
Europie: wyrównywanie
pionowe i poziome
Paweł Swianiewicz
Zakład Rozwoju i Polityki Lokalnej
Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
Uniwersytet Warszawski
Systemy subwencji w Europie
• Wyrównywanie poziome – rzadsze od pionowego, ale pojawia się w
wielu krajach
• Wyrównywanie
• Bazy dochodowej (nie dochodów)
• Ze względu na różnice potrzeb wydatkowych
• Ze względu na obiektywne czynniki wpływające na koszty jednostkowe
Polski system niemal wyłącznie koncentruje się na pierwszym czynniku (niezbyt
udane wyjątki – np. subwencja oświatowa)
• Różny stopieo komplikacji algorytmu wyrównywania
• Wyrafinowane ( perfekcjonistyczne) – np. brytyjski Standard Spending
Assessment i Revenue Support Grant, systemy skandynawskie, holenderski
• Uproszczone – np. dla gmin hiszpaoskich
• Związek komplikacji algorytmu z zakresem decentralizacji funkcjonalnej
Wyrównywanie poziome w Europie przykłady
• Skandynawia (Dania, Szwecja, Norwegia) – do niedawna niemal
całkowicie poziome systemy, obecnie mieszane
• Szwajcaria, Austria – wyrównywanie między landami/ kantonami,
systemu międzygminne zależne od kantonu
• Niemcy – wyrównywanie między landami
• Hiszpania – miedzy regionami autonomicznymi
• Także w niektórych krajach Europy Wschodniej – np. Ukraina
Rola wyrównywania poziomego w systemach subwencji
Wybrane kraje europejskie
Polska (2013)
Szwajcaria – ok. 20%
Szwecja – ok. 15%
Hiszpania – ok. 15%
Niemcy – ok. 15%
Województwa – 28%
Powiaty – 6%
Miasta na prawach powiatu – 5%
Gminy – 1,5%
Wyrównywanie poziome – zagadnienia
dyskusyjne
• Nigdzie nie udało się wypracowad systemu nie budzącego
kontrowersji tak politycznych jak i o charakterze technicznym
• Spory przez Trybunałem Konstytucyjnym nie tylko w Polsce – por.
sprawa niemiecka w 2003 r.
• Zagadnienie wyrównywania nierozwiązywalne na gruncie
ekonometrii i rozważao eksperckich. Jego istotą jest pojęcie
solidarności mające charakter normatywny – etyczny i
polityczny
Doświadczenia europejskie dla Polski
• Odwołanie nie tylko do wyrównywania dochodowego ale także
zróżnicowania potrzeb wydatkowych
• Wielkie miasta
• Tereny rzadko zaludnione
• Które z dochodów brad pod uwagę w systemach wyrównawczych?
• Celowośd versus ogólny charakter kwot przekazywanych słabszym
jednostkom
• Argumenty za ogólnym charakterem transferów – teoretyczne i wyprowadzane z
EKST
• Prawo do wyrównywania a stymulacja zachowao pro-rozwojowych
• Nie-całkowite wyrównywanie
• Rozsądna „stopa opodatkowania nadwyżki dochodów” – korzyśd kraocowa nie
może byd bliska 0
Doświadczenia europejskie dla Polski –
c.d.
• Co zrobid z „luką czasową” groźną zwłaszcza w okresach
dekoniunktury?
• Problem mniej drastyczny przy umiarkowanej stawce „podatku”
• Średnie kilkuletnie łagodzą wpływ wahao cyklicznych
• Rozliczenia na podstawie bieżących dochodów z koocowym
wyrównaniem
• Możliwośd posłużenia się własnymi prognozami wraz z koocowym
wyrównaniem
• „Przelewy powrotne” Janosikowego – problem specyficznie
polski