poznanie teoretyczne - Andrzej L. Zachariasz

Andrzej L. Zachariasz
POZNANIE TEORETYCZNE
JEGO
KONSTYTUCJA I STATUS
WYDAWNICTWO
WYŻSZEJ SZKOŁY PEDAGOGICZNEJ
RZESZÓW 1999
Opiniowali
prof. dr hab. KAROL BAL
prof. dr hab. JÓZEF LIPIEC
Opracowanie redakcyjne i korekta
ANNA SZYDŁO
Projekt okładki
MARTA UBERMAN
© Copyright by
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej
Rzeszów 1999
ISBN 83-87288-09-8
Printed in Poland
761
WYDAWNICTWO WYŻSZEJ SZKOŁY PEDAGOGICZNEJ W RZESZOWIE
35-310 Rzeszów, ul. Rejtana 16B, skr. poczt. 155, tel. 625-628, w. 1087
Wydanie II.
Format B5.
Ark. wyd. 20,70.
Ark.druk.l7.
Zam. 47/99.
WYKONANO W DRUKARNI WSP W RZESZOWIE
SPIS TREŚCI
Od autora ........................................................................................................................ 9
Wprowadzenie .............................................................................................................. 11
Część pierwsza
FILOZOFIA A POZNANIE ...................................................................................... 17
Rozprawa pierwsza
FILOZOFIA A PROBLEM JEJ STATUSU ................................................................
1. Uwagi wstępne .........................................................................................................
2. Filozofia czy filozofie? - problem philosophiae perennis ........................................
3. Filozofia i jej miejsce w kulturze ..............................................................................
4. Filozofia jako racjonalizacja rzeczywistości .............................................................
5. Filozofia jako poznanie teoretyczne .........................................................................
6. Filozofia a światopogląd i ideologia .........................................................................
7. Filozofia jako rezultat działania poznawczego .........................................................
19
19
22
27
30
34
41
42
Rozprawa druga
FILOZOFIA A PROBLEM JEJ ZAŁOŻEŃ I ZAPOŚREDNICZEŃ .........................
1. Uwagi wstępne .........................................................................................................
2. Petitio principii a postulat bezzałożeniowej teorii poznania ....................................
3. Filozofia a problem jej zapośredniczeń ....................................................................
4. Filozofia a problem założeń zewnętrznych ..............................................................
5. Filozofia a problem założeń immanentnych .............................................................
44
44
46
52
54
59
Część druga
HISTORYCZNE TYPY PRAWOMOCNOŚCI POZNANIA
TEORETYCZNEGO ................................................................................................. 67
Rozprawa trzecia
TOŻSAMOŚĆ BYTU I MYŚLI A PROBLEM ONTOLOGICZNEJ KONCEPCJI
PRAWOMOCNOŚCI WIEDZY TEORETYCZNEJ ...................................................
1. Uwagi wstępne .........................................................................................................
2. Prawomocność poznania teoretycznego w filozofii przedkartezjańskiej ..................
3. Kartezjańska modyfikacja ontologicznego statusu prawomocności
poznania teoretycznego .............................................................................................
4. Problem początku i status poznania w filozofii identyczności Schellinga i Hegla ..
69
69
69
74
81
Rozprawa czwarta
PRAWOMOCNOŚĆ POZNANIA TEORETYCZNEGO W FILOZOFII
TRANSCENDENTALNEJ .......................................................................................... 91
l. Uwagi wstępne .......................................................................................................... 91
5
2. Humowska krytyka metafizycznej koncepcji prawomocności poznania
teoretycznego ............................................................................................................ 91
3. Kantowska propozycja uzasadnienia prawomocności poznania teoretycznego ....... 94
4. Pokantowskie modyfikacje idei transcendentalnego uzasadnienia
statusu prawomocności poznania teoretycznego .................................................... 104
Rozprawa piąta
METODA A PROBLEM PRAWOMOCNOŚCI POZNANIA
TEORETYCZNEGO ..................................................................................................
1. Uwagi wstępne .......................................................................................................
2. W kierunku metodologicznej koncepcji prawomocności poznania
teoretycznego .........................................................................................................
3. Metoda fenomenologiczna a kwestia prawomocności poznania teoretycznego ....
4. Drugi przewrót kopernikański a kwestia statusu prawomocności nauki ................
5. Wielość metod a problem relatywności poznania teoretycznego ...........................
108
108
109
112
123
128
Część trzecia
PROBLEM KONSTYTUCJI WARUNKÓW A STATUS
POZNANIA TEORETYCZNEGO ......................................................................... 131
Rozprawa szósta
CZŁOWIEK JAKO BYT W ŚWIECIE A DZIAŁANIE ...........................................
1. Uwagi wstępne .......................................................................................................
2. Człowiek i jego pierwotne doświadczenie własnego istnienia i otoczenia ............
3. Działanie jako sposób realizacji bytu ludzkiego ....................................................
4. Działanie i jego warunki a problem konstytucji poznania teoretycznego ..............
133
133
133
136
138
Rozprawa siódma
KONSTYTUOWANIE SIĘ PODMIOTU POZNANIA TEORETYCZNEGO ........
1. Uwagi wstępne .......................................................................................................
2. Podmiot jako warunek poznania teoretycznego .....................................................
3. Podmiot a problem Ja .............................................................................................
4. Zmysłowość a problem podmiotu ..........................................................................
5. Świadomość (Ja) a problem zmysłowości ..............................................................
6. Działanie a problem konstytuowania się znaczeń świata zewnętrznego ................
7. Konstytuowanie się podmiotu poznania w ramach znaczeń teoretycznych ...........
142
142
142
145
152
157
161
175
Rozprawa ósma
PRZEDMIOT POZNANIA TEORETYCZNEGO A PROBLEM
JEGO KONSTYTUCJI ..............................................................................................
1. Uwagi wstępne .......................................................................................................
2. Przedmiot jako warunek poznania teoretycznego ..................................................
3. Działanie a rzeczywistość jako przedmiot ..............................................................
4. Rzeczywistość a formy jej określenia jako przedmiotu poznania teoretycznego ..
5. Rzeczywistość empiryczna i jej subiektywność a problem konstytucji
przedmiotu działania ...............................................................................................
6. Znaczenia a problem rzeczywistości empirycznej jako przedmiotu działania .......
7. Znaczenia jako przedmiot myśli a problem immanentnego przedmiotu ................
8. Przedmiot działania a problem jego statusu i struktury ..........................................
9. Rzeczywistość jako przedmiot poznania teoretycznego ........................................
10. Rzeczywistość jako przedmiot poznania teoretycznego a kwestia
rzeczy samej w sobie ............................................................................................
182
182
182
186
188
190
196
197
199
204
208
Rozprawa dziewiąta
METODA POZNANIA TEORETYCZNEGO A PROBLEM JEJ
KONSTYTUCJI .........................................................................................................
1. Uwagi wstępne .......................................................................................................
2. Metoda jako warunek poznania teoretycznego ......................................................
3. Ontologiczne warunki konstytucji metody .............................................................
4. Metoda jako forma działania ..................................................................................
5. Problem konstytucji metody ...................................................................................
6. Metoda jako system znaczeń a kultura ...................................................................
7. Problem konstytucji metody poznania teoretycznego ............................................
8. Metoda jako czynnik determinujący działania poznawcze. (Uwagi końcowe).......
Rozprawa dziesiąta
PRAWDA JAKO KATEGORIA TEORETYCZNA A PROBLEM JEJ
STATUSU ..................................................................................................................
1. Uwagi wstępne .......................................................................................................
2. Prawda a próby jej określenia .................................................................................
3. Prawda a problem adekwatności ............................................................................
4. Prawda a problem sądu i adekwatności ..................................................................
5. Prawda a problem jej kryteriów .............................................................................
6. Oczywistość a prawda i problem jej definicji ........................................................
7. Formuła prawdy oraz prawda jako wartość i idea regulatywna poznania
teoretycznego .........................................................................................................
Rozprawa jedenasta
PRAWDA A STATUS PRAWOMOCNOŚCI POZNANIA
TEORETYCZNEGO ..................................................................................................
1. Uwagi wstępne .......................................................................................................
2. Relatywizm a prawda .............................................................................................
3. Formuła prawdy a relatywizm ................................................................................
4. Problem granic zasadności relatywizmu teoretycznego .........................................
Rozprawa dwunasta
RELATYWIZM I JEGO AKTUALNOŚĆ A PRAWOMOCNOŚĆ
POZNANIA TEORETYCZNEGO ............................................................................
1. Uwagi wstępne .......................................................................................................
2. Relatywizm w myśli współczesnej i wobec tradycji ..............................................
3. Relatywizm i j ego rodzaje .....................................................................................
4. Warunki przezwyciężenia relatywizmu ..................................................................
5. Relatywizm a sceptycyzm i nihilizm teoretyczny. Problem jednostronności
relatywizmu (Uwagi końcowe) .............................................................................
211
211
211
212
215
215
219
220
223
225
225
226
228
231
232
235
237
239
239
239
245
247
251
251
251
257
262
266
Uwagi końcowe
POZNANIE TEORETYCZNE A PROBLEM WIELOZNACZNOŚCI
BYTU I WARTOŚCI ................................................................................................. 271
7