W procesie ewolucji kwiaty stały się niezwykle zróżnicowane

W procesie ewolucji kwiaty stały się niezwykle zróżnicowane

Dorota Kopeć
Co kryje „wzór kwiatowy”?
W procesie ewolucji kwiaty stały się niezwykle zróżnicowane. Natura stworzyła
wielkie bogactwo ich kształtów, rozmiarów i kolorów, które możemy podziwiać
również latem. Jednakże za tą różnorodnością kryje się wspólny dla wszystkich
wzorzec. Do produkcji nasion kwiaty używają tych samych części, które ułożone są w
okręgi, zwane okółkami lub spiralnie, co jest rzadziej spotykane. Struktury te możemy
podzielić na trzy grupy. Dwie pierwsze służą do rozmnażania i są to: pręciki – części
męskie, które wytwarzają pyłek, słupki – części żeńskie, które wytwarzają zalążki, a
po zapłodnieniu przekształcają się w nasiona. Trzecia grupa to okwiat, który nie
bierze bezpośredniego udziału w procesie rozmnażania, natomiast pełni rolę
ochronną dla pręcików i słupków, a u kwiatów zapylanych przez zwierzęta stanowi
powabnię przyciągającą je swą barwą i zapachem. Okwiat może być pojedynczy (jak
u tulipana czy lilii), wówczas wszystkie elementy są jednakowe, lub zróżnicowany na
kielich i koronę (jak u róży). Kielich stanowi najbardziej zewnętrzny okółek kwiatu i
składa się z zielonych działek niewiele różniących się od liści, poza kształtem i
wielkością. Korona zaś składa się z różnorodnie zabarwionych płatków.
Okwiat pojedynczy lilii
Okwiat róży zróżnicowany na kielich i koronę
Układ części kwiatowych może mieć różnorodną symetrię, według
rozróżniamy:
- kwiaty promieniste, o więcej niż dwóch płaszczyznach symetrii;
- kwiaty dwubocznie symetryczne, o dwóch płaszczyznach symetrii;
- kwiaty grzbieciste, o jednej płaszczyźnie symetrii;
- kwiaty asymetryczne, bez jakiejkolwiek płaszczyzny symetrii.
której
Najczęściej spotykane są:
kwiaty promieniste
Powojnik
Niezapominajka błotna
kwiaty grzbieciste
Bratek
Storczyk
Rzadziej spotykane są kwiaty o symetrii dwubocznej i asymetryczne:
Ładniczka okazała o symetrii dwubocznej
Paciorecznik o kwiatach asymetrycznych
Budowę morfologiczną kwiatu można zapisać w postaci wzoru kwiatowego, czyli za
pomocą umownych znaków, liczb i liter. Stosuje się wówczas następującą symbolikę:
P – okwiat pojedynczy
K – kielich
C – korona
A – pręcikowie, czyli zbiór pręcików
G – słupkowie, czyli zbiór słupków
Liczby przy literach informują, ile jest członów w okółku
( ) – oznacza zrośnięcie się działek, płatków i słupków
* – kwiat o symetrii promienistej
↓ – kwiat o symetrii grzbiecistej
∞ – oznacza bardzo wiele pręcików, słupków.
Na przykład przedstawiony na zdjęciach jaskier ma kwiat o wzorze: * K5 C5 A∞ G∞
Oznacza to, że kwiat ma symetrię promienistą, okwiat jest złożony z 5 działek
kielicha i 5 płatków korony, słupków i pręcików jest wiele.
Inny przykład – jasnota purpurowa - ma kwiat o wzorze: ↓ K(5) C(5) A4 G(2)
Oznacza to, że kwiat ma symetrię grzbiecistą, kielich jest zrośnięty z 5 działek,
korona jest zrośnięta z 5 płatków, występują 4 pręciki i 2 zrośnięte słupki.
Jeszcze jeden przykład kwiatu, o którym mogliście przeczytać w poprzednim
numerze biuletynu – tulipan, którego wzór jest następujący: * P3+3 A3+3 G(3)
Oznacza to, że kwiat jest promienisty, ma okwiat pojedynczy składający się z 2
okółków po 3 płatki w każdym, pręciki również występują w 2 okółkach po 3 w
każdym, natomiast 3 słupki są zrośnięte.
W czasie wakacji będziecie obserwować świat przyrody. Z pewnością utrwalicie go w
postaci fotografii czy filmów. Być może ten artykuł zachęci Was do spojrzenia na
kwiaty z innej perspektywy i zapisania informacji o nich w nowej formie – wzoru
kwiatowego.
Źródła zdjęć paciorecznika i ławniczki – http://pl.wikipedia.org