wprowadzenie do biznesplanu
Transkrypt
wprowadzenie do biznesplanu
WPROWADZENIE DO BIZNESPLANU Opracowanie planu finansowego, który nazywany jest także w szerszym ujęciu biznesplanem, stanowi najczęściej dopiero drugi krok, jaki stawia początkujący przedsiębiorca. Pierwszym jest bowiem poszukiwanie pomysłu na biznes, który można odnaleźć dosłownie wszędzie. Z tego powodu, pomimo iż zasadnicza część skryptu dotyczy zasad, jakimi należy kierować się przy sporządzaniu biznesplanu, to część wprowadzająca dotyczy sposobów na poszukiwanie miejsca na rynku. W skrypcie tym autor przyjął ponadto, że biznesplan może być dokumentem opracowywanym nie tylko na potrzeby rozpoczęcia działalności gospodarczej, lecz także może być związany z jej rozwojem. Właśnie z tego powodu w tekście pojawiają się czasem odniesienia do uruchamiania działalności, podczas gdy innym razem dotyczą np. uzyskania kredytu. Opisywana w skrypcie działalność gospodarcza nazywana jest także przedsiębiorstwem bądź firmą, w celu unikania powtórzeń. Zgodnie z intencją autora sformułowań tych można używać zamiennie, traktując te wyrażania jak synonimy, mimo iż występują pomiędzy nimi subtelne różnice. 1.1. POMYSŁ NA BIZNES Szukanie pomysłu na biznes można rozpocząć od znalezienia niezaspokojonych potrzeb rynkowych, czyli tzw. niszy rynkowej. Zawsze należy ją rozpatrywać w ujęciu terytorialnym – najczęściej z perspektywy miejscowości, rzadziej regionu lub całego kraju. Nisze rynkowe zasadniczo można podzielić na1: ilościowe – występują wówczas, gdy na danym rynku występuje zupełny brak konkretnych produktów lub usług; jakościowe – występują wówczas, gdy rynek oferuje produkty lub usługi, lecz ich jakość jest niska; cenowe – rynek oferuje określone produkty i usługi, lecz są one drogie. Może się wydawać, że obecnie trudno jest znaleźć niszę rynkową, na dodatek na tyle dużą, żeby przynosiła zyski. Jednakże na rynku ciągle istnieje miejsce dla nowych graczy. Należy jedynie uważnie obserwować rynek. 1 Tokarski A., Tokarski M., Wójcik J. (2010): Biznesplan w praktyce, CeDeWu, Warszawa, s. 15. Nisza rynkowa – to wąsko zdefiniowana grupa klientów, którzy szukają ściśle określonych korzyści. Zalety niszy to małe zainteresowanie ze strony konkurencji, indywidualne kontakty z nabywcami oraz dobra znajomość rynku, wynikająca ze specjalizacji. Wady działania w niszy to możliwość zmiany potrzeb klientów, możliwość ataku ze strony konkurencji, która będzie poszukiwać jeszcze większej specjalizacji, możliwość znacznego zmniejszenia skali działania2. Czasem zdarza się natomiast tak, że po wymyśleniu i stworzeniu produktu zaczynamy dopiero poszukiwania jego odbiorców. W tym wypadku może być trudniej osiągnąć sukces, ale nadal jest to możliwe. Wówczas jednak zmienia się strategia działania, zamiast szukać niszy, sami ją tworzymy. Naszym zadaniem jest bowiem przekonać rzeszę ludzi do zakupu oferowanego przez nas produktu czy usługi. Jeżeli zrobimy to skutecznie i umiejętnie, mamy szansę na osiągnięcie prawdziwego sukcesu3. Innym pomysłem na rozpoczęcie działalności gospodarczej jest skorzystanie z franczyzy. Termin ten używany jest na określenie relacji między franczyzodawcą a franczyzobiorcą, na podstawie której franczyzodawca udostępnia franczyzobiorcy pakiet franczyzowy. Sam angielski termin to franchise oznacza udzielenie przez jedną firmę innej firmie zezwolenia na sprzedaż dóbr lub świadczenie usług na określonym terytorium. W Europie i w Polsce stosuje się węższe rozumienie pojęcia franczyzy. Franczyzą nazywa się długookresową, stałą umowną współpracę między niezależnymi przedsiębiorcami, franczyzodawcą a franczyzobiorcą, podczas której franczyzodawca przekazuje franczyzobiorcy wiedzę na temat prowadzenia firmy i użycza swojej marki. Podstawowe zasady franczyzy zaprezentowano poniżej: franczyzodawca jest właścicielem znaku towarowego i marki sieci franczyzowej; franczyzodawca sam przetestował koncept biznesowy i wykazał jego rentowność; franczyzobiorca prowadzi punkt pod szyldem franczyzodawcy jako niezależny przedsiębiorca: jego zarobkiem jest zysk osiągnięty na działalności; franczyzobiorca finansuje zasadniczą część inwestycji w otwarcie punktu i zakup towaru; franczyzobiorca jest właścicielem mienia znajdującego się w punkcie; franczyzodawca przekazuje franczyzobiorcy wiedzę jak właściwie prowadzić działalność (know-how); 2 3 http://mfiles.pl/pl/index.php/Nisza_rynkowa, dostęp dnia 02.09.2014. http://zielonalinia.gov.pl/Jak-znalezc-nisze-na-rynku-32063,51173,122,1120, dostęp dnia 02.09.2014. franczyzobiorca płaci za licencję franczyzową za korzystanie z know-how (bezpośrednio w formie opłat lub pośrednio w marżach produktów kupowanych od franczyzodawcy); franczyzobiorca określa ceny towarów lub usług w swoim punkcie. Zysk (jeśli się pojawi) zależy więc nie tylko od wysokości sprzedaży, ale także od ustalonej marży na produktach. Franchising z roku na rok zyskuje coraz większą popularność. Jak wynika z ostatniego raportu firmy PROFIT system „Franczyza w Polsce”, co roku przybywa ponad 100 nowych systemów oraz kilka tysięcy przedsiębiorstw na licencji. Aktywność widoczna jest również po stronie franczyzobiorców – w oparciu o licencję franczyzową działa już ponad 54 tys. przedsiębiorstw4. Studium przypadku. Franczyza w gastronomii Franczyza w branży gastronomicznej rozwija się w Polsce od kilku lat z ogromną dynamiką. Rocznie przybywa nawet kilkanaście sieci franczyzowych działających w kilku segmentach rynku i prowadzących lokale o zróżnicowanej ofercie. Potencjalni franczyzobiorcy mogą wybierać pomiędzy pizzeriami, barami fast food, kawiarniami, restauracjami czy barami sushi. Znana marka to magnes dla franczyzobiorców, którzy znacznie chętniej zainwestują swoje pieniądze w przyłączenie się do sieci powszechnie znanej. Najbardziej znanymi przedsiębiorstwami w branży gastronomicznej funkcjonującymi na zasadach franczyzy są m.in.: McDonald’s, Da Grasso, Fornetti. (Źródło: Profesjonalna franczyza, „Nowości Gastronomiczne” 3/2011, s. 24–25.) Tabela 1. Rozwój franczyzy w Polsce w latach 2009–2014 Rok Liczba marek franczyzowych Liczba placówek franczyzowych 2009 618 34.047 2010 739 40.760 2011 805 48.201 2012 864 51.209 2013 941 54.750 2014* 1000 58.396 (* - prognoza) Źródło: PROFIT system, Raporty o franczyzie w Polsce, http://profitsystem.pl/raport-o-franczyzie. 4 http://franchising.pl/abc-franczyzy/24/franczyza-polsce-rozwoj-rok-roku/, dostęp dnia 02.09.2014. Trzecim sposobem na rozpoczęcie działalności gospodarczej może być otwarcie działalności w ramach Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości (AIP). Inkubatory powstały w ramach współpracy z najlepszymi uczelniami wyższymi, dzięki czemu mogą wykorzystywać wiedzę reprezentowaną przez kadrę naukową danej uczelni, jak i wiedzę praktyków gospodarczych skupionych wokół Business Centre Club. Przyjmowanie nowych uczestników AIP odbywa się przeważnie na drodze konkursu na najlepsze biznesplany. Zazwyczaj w AIP prowadzone są jednoosobowe działalności gospodarcze, spółki cywilne i spółki prawa handlowego. Osoba działająca w inkubatorze może w każdej chwili opuścić inkubator, jednak nie może w nim przebywać dłużej niż 2 lata5. W tym okresie firmy są najbardziej narażone są na popełnienie typowych błędów początkujących przedsiębiorców w zakresie kontaktów z klientami, planowania, zarządzania portfelem zleceń, ustalania priorytetów itp. Dodatkowo nowopowstałe firmy organizują w tym czasie swoje biuro lub zakład produkcyjny/usługowy, wdrażają się w przepisy, których muszą przestrzegać, angażując w to sporą część czasu, który z kolei mogliby przeznaczyć na prowadzenie właściwego biznesu. Inkubatory przedsiębiorczości przejmują część zadań, które musi zrealizować prawie każda początkująca firma. Rycina 1. Korzyści AIP Źródło: www.aip.sgh.pl, dostęp dnia 02.09.2014. 5 www.aip.bydgoszcz.pl, dostęp dnia 28.08.2014 r. 1.2. WYBÓR FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNEJ Wszystkie podmioty gospodarcze w sektorze prywatnym ze względu na formę organizacyjno-prawną dzielą się na: osoby fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny rachunek; osoby prawne, czyli jednostki posiadające osobowość prawną, tj. spółdzielnie i spółki kapitałowe; jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, jak np. spółki partnerskie, komandytowe oraz spółki akcyjne. Podstawowym aktem prawnym regulującym w Polsce działalność gospodarczą jest ustawa z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej. Działalność gospodarcza jest w niej definiowana jako wszelka działalność wytwórcza, handlowa, usługowa, budowlana i wydobywcza, a także wykonywanie wolnych zawodów – prowadzona w sposób zorganizowany i ciągły w celach zarobkowych i na własny rachunek. Na kolejnych stronach scharakteryzowano zaprezentowane na rycinie formy organizacyjno-prawne dopuszczone w polskim ustawodawstwie6. Indywidualna działalność gospodarcza Przedsiębiorstwo takie jest prowadzone i reprezentowane przez właściciela i to on jest wyłącznym właścicielem całego zysku firmy. Odpowiada on jednak również, jako jedyny, za wszystkie zobowiązania swojej firmy. Zobowiązania te mogą być pokrywane również z majątku osobistego właściciela. Przedsiębiorstwo tego typu bardzo łatwo założyć i zlikwidować. Jest to forma odpowiednia dla małych przedsiębiorstw, które nie wymagają dużych inwestycji. Założenie tego typu firmy jest bardzo proste, wymaga wypełnienia jednego formularza oraz złożenia go w urzędzie gminy. Formy organizacyjno-prawne scharakteryzowano na podstawie opisów dostępnych na stronie http://www.praktycznaekonomia.edu.pl/pl/uczen-abc-dzialalnosci-gospodarczej-formy-organizacyjno-prawneprzedsiebiorstw, dostęp z dnia 30.08.2014. 6 Rycina 2. Schemat możliwych form organizacyjno-prawnych w polskim ustawodawstwie Źródło: opracowanie własne. Spółka cywilna Spółka cywilna to najstarsza znana forma spółki, powstaje ona na podstawie umowy między małą liczbą wspólników, którzy wnoszą do spółki jakiś kapitał lub wkład niepieniężny, np. pomieszczenie biurowe, działkę pod budowę, swój własny opatentowany wynalazek lub po prostu pomysł. Taki wkład rzeczowy nazywamy aportem. Wszyscy wspólnicy mają równe prawo do podejmowania decyzji i reprezentowania spółki na zewnątrz, czyli np. podpisywania umów w jej imieniu. Wszyscy też mają takie samo prawo do zysków i odpowiadają swoim osobistym majątkiem za zobowiązania przedsiębiorstwa. Spółka cywilna nie jest podmiotem prawa, są nimi natomiast poszczególni wspólnicy. Każdy z nich ma swój własny odrębny wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Spółka jawna Jest bardzo podobna do spółki cywilnej. Wszyscy wspólnicy odpowiadają zarówno za działalność spółki, jak i jej zobowiązania (również majątkiem osobistym). Spółka jawna ma jednak prawo do posiadania swojego własnego majątku oraz nazwy. Spółka partnerska Jest to forma spółki stworzona specjalnie z myślą o ludziach wykonujących wolne zawody – prawników, lekarzy, doradców podatkowych itp. Wszystkie kwestie związane z reprezentacją spółki na zewnątrz oraz odpowiedzialnością za zobowiązania reguluje umowa spółki. Spółka komandytowa Spółka komandytowa jest korzystną formą w sytuacji, gdy niektórzy wspólnicy (tak zwani komandytariusze) są gotowi zainwestować swoje pieniądze w spółkę i mieć swój udział w jej zyskach, ale nie godzą się na odpowiadanie własnym majątkiem za zobowiązania spółki (nie godzą się na ryzyko większe niż wniesiona przez nich suma pieniędzy, tzw. kwota komandytowa). Pozostali wspólnicy (komplementariusze) gotowi są prowadzić i reprezentować przedsiębiorstwo oraz ponosić za nie pełną odpowiedzialność, jak również pokrywać ewentualne straty firmy ze swojego majątku. Spółka komandytowo-akcyjna Przedsiębiorstwo, w którym są dwa rodzaje wspólników – komplementariusze, którzy reprezentują spółkę na zewnątrz i odpowiadają za jej prowadzenie (odpowiadają również za zobowiązania spółki), oraz akcjonariusze, czyli posiadacze akcji spółki, mający jedynie prawo do części zysków. Jest to forma korzystna, kiedy chcemy zdobyć kapitał na rozwój firmy (sprzedając jej akcje), jednocześnie zachowując wpływ na firmę. Najczęściej stosowana jest w spółkach rodzinnych, taka forma chroni bowiem spółkę przed wrogim przejęciem polegającym na wykupieniu dużego pakietu akcji przez jedną osobę lub jedno przedsiębiorstwo i uzyskaniu przez to wpływu na decyzje podejmowane w spółce. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Ma ona osobowość prawną, czyli prowadzi działalność we własnym imieniu, płaci podatki od dochodu, który osiąga (w spółce osobowej opodatkowaniu podlegają właściciele spółki, a nie sama spółka), może być stroną w sądzie, ma prawo do nazwy, może posiadać własny majątek. Wspólnikami są osoby, które wniosły odpowiedni wkład kapitałowy lub rzeczowy. Za zobowiązania spółki odpowiadają oni do wysokości tego wkładu, ich osobisty majątek nie jest zagrożony. Firmę reprezentuje i zarządza nią zarząd, który może składać się ze wspólników, ale mogą w nim zasiadać również osoby wynajęte przez nich do prowadzenia spółki. Wspólnicy tworzą tzw. zgromadzenie wspólników, które podejmuje najważniejsze decyzje dotyczące np. podziału zysku i ma prawo oceny działalności zarządu. Spółka akcyjna Jest to forma dla spółek dużych i bardzo dużych. Właścicielami spółki są osoby posiadające akcje danej firmy. Akcje podlegają ciągłemu obrotowi na giełdzie papierów wartościowych – łatwo można je kupić lub sprzedać, więc właściciele firmy ciągle się zmieniają. Każdy właściciel akcji ma prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy – najważniejszym organie decydującym o firmie. Decyzje podejmowane podczas walnego zgromadzenia dotyczą przede wszystkim podziału zysku spółki (część można zainwestować w firmę, część wypłacić właścicielom akcji w formie dywidendy) oraz oceny pracy zarządu spółki. Zarząd jest organem zarządzającym spółką na co dzień. Podczas walnego zgromadzenia wszystkie decyzje podejmowane są drogą głosowania – każdy ma tyle głosów, ile ma akcji, największy wpływ na to, co dzieje się w firmie, mają właściciele tzw. pakietu kontrolnego, czyli takiej liczby akcji, która pozwala przegłosować wszystkich innych podczas walnego zgromadzenia. Właściciele akcji nie odpowiadają za zobowiązania spółki, jeśli firma ma długi, sama za nie odpowiada, a gdy zbankrutuje, również nie dotyka to akcjonariuszy. Tracą oni tylko tyle pieniędzy, ile zapłacili za akcje danej firmy. Decyzja w zakresie wyboru formy działalności gospodarczej jest niezwykle istotna, ponieważ rozstrzyga m.in. o tym, czy za ewentualne długi związane z działalnością gospodarczą będzie się odpowiadać prywatnym majątkiem. Forma działalności ma także wpływ na wysokość obciążeń podatkowych, które należy zapłacić od zysków przedsiębiorstwa. Wybierając najwłaściwszą formę, należy rozstrzygnąć, czy firma ma być prowadzona samodzielnie czy też na przykład ze wspólnikiem. Najprostszą jednak formą jest zarejestrowanie działalności gospodarczej i zarejestrowanie działalności w urzędzie gminy7. 1.3. BIZNESPLAN (DEFINICJA, CECHY) Każda działalność gospodarcza obarczona jest ryzykiem niepowodzenia. Aby ryzyko to zminimalizować, należy przeprowadzić dokładny biznesplan. W dokumencie tym należy Założenie działalności gospodarczej w Polsce możliwe jest aktualnie przez stronę CEIDG: https://prod.ceidg.gov.pl/CEIDG/CEIDG.Public.UI/DecisionAdditionalParameters.aspx?type=1. Elektroniczne podpisanie formularza wymaga jednak posiadania podpisu elektronicznego ePUAP: www.eupap.gov.pl, dostęp dnia 28.08.2014. 7 dokładnie przeanalizować aktualną sytuację przedsiębiorstwa wraz z otoczeniem zewnętrznym. Zebrane dane w dużej mierze pozwalają na odpowiedź na pytanie, które zadaje sobie każdy przedsiębiorca, tj. „czy dany biznes będzie opłacalny?”. Planując więc jakiekolwiek przedsięwzięcie gospodarcze, dobrze jest posiadać tak ważny dokument. Mimo iż nie będzie on potrzebny na etapie rejestracji działalności gospodarczej, to dane w nim zawarte mogą być potrzebne na własne potrzeby w pierwszych miesiącach działalności bądź być istotne dla potencjalnych kredytodawców. Biznesplan może być tworzony na potrzeby interesariuszy wewnętrznych bądź zewnętrznych. W pierwszej przypadku pomaga w poruszaniu się wyznaczoną trasą w działalności gospodarczej, by w każdej chwili zweryfikować na jakim etapie prowadzonej działalności się znajdujemy. W drugiej sytuacji potrzebny jest do jak najbardziej korzystnego zaprezentowania się zainteresowanym podmiotom. Biznesplan: jest narzędziem, które pomaga w jasnym przedstawieniu i objaśnieniu celów i strategii biznesu; jest dokumentem, który przekona innych do pomysłu i pokaże, że produkt lub usługa mogą zapewnić zyski i przyciągnąć fundusze lub zasoby. Bez względu na to, czy będzie to typowe narzędzie nawigacyjne ukazujące drogę do celu czy też dokument, który ma przekonać innych do danego pomysłu, powinien on być elastyczny. W pewnym sensie należy się czasem przygotować także na „objazdy”. Biznesplan, aby spełniał swe funkcje musi charakteryzować się określonymi cechami 8: 1. Celowość – każdy biznesplan tworzony jest z jakiegoś konkretnego powodu, zatem cała treść i konstrukcja powinny być podporządkowane temu celowi. 2. Kompleksowość – plan powinien dotyczyć całego przedsiębiorstwa. Oznacza to, że wyniki analiz powinny uwzględniać wpływ, jaki przedsięwzięcie będzie miało na wszystkie sfery funkcjonowania firmy. 3. Rzetelność założeń i wiarygodność danych – biznesplan powinien być sporządzany w oparciu o wiarygodne i pewne informacje, a założenia, które z nich wynikają, powinny być jasno i w wyczerpujący sposób opisane. 4. Wykonalność – cele strategiczne, taktyczne i operacyjne ujęte w biznesplanie powinny być realne (schemat SMART – szerzej w dalszej części skryptu). Oznacza Dunikowska M., Kubiński P. (2004): Biznesplan – start do sukcesu, Wyższa Szkoła Handlowa we Wrocławiu, Wrocław, s. 12–13. 8 to, że wszystkie zaplanowane zamiary powinny mieć możliwość przełożenia na konkretne działania. 5. Zwięzłość – „minimum słów – maksimum treści”. Opracowanie powinno być wystarczająco obszerne, aby zawrzeć wszystkie ważne informacje, analizy, wyniki i wnioski. 6. Czytelność – dokument powinien mieć prosty i zrozumiały układ oraz strukturę podziału treści, tak aby czytelnik mógł szybko znaleźć fragment tekstu, który go interesuje. 7. Elastyczność – dokument planistyczny, jakim jest biznesplan, powinien być tak skonstruowany, aby jego autorzy mogli mieć możliwość wprowadzania zmian, szczególnie w przypadku dynamicznie zmieniających się uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych. 8. Funkcjonalność – plan powinien być użyteczny, przydatny w zarządzaniu. Musi więc zawierać dużą liczbę wskazówek i porad, z których często będą mogli skorzystać menadżerowie. 9. Wariantowość – z reguły każdy biznesplan zawiera kilka scenariuszy rozwoju sytuacji. Najczęściej zawiera się scenariusz optymistyczny, pesymistyczny, niespodziankowy i oczekiwany. Scenariusze nie dotyczą jednak całego dokumentu, lecz zazwyczaj tylko wielkości sprzedaży, poziomu cen, kosztów surowców i materiałów. 10. Racjonalność – biznesplan powinien być sporządzony według przyjętych norm i standardów. Prognozy powinny być zatem wykonane zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami i metodami. Do podstawowych celów pisania biznesplanu można zaliczyć9: określenie nowego przedsięwzięcia; stwierdzenie, czy biznes będzie opłacalny; oszacowanie kosztów początkowych; wypracowanie efektywnej strategii marketingowej; przewidywanie potencjalnych problemów; uzyskanie kredytu; pozyskanie funduszy inwestycyjnych; Fiore, F.F. (2006): Jak szybko przygotować dobry biznes plan, Oficyna Ekonomiczna Wolters Kluwer, Kraków, s. 24–25. 9 poszerzenie zakresu produktów; określenie nowych celów i zadań dla istniejącej firmy; ustalenie wartości firmy w celu sprzedaży lub do celów prawnych. Tabela 2. Modele biznesplanu Jaki? Formalny, długi, opisowy, finansowy Biznesowy Operacyjny, krótki, konkretny Dla kogo? Czego więcej? Co najważniejsze? UE, urzędy, dotacje, banki Wskaźników, odpowiednich słów, finanse Zgodność z instrukcją, ocena formalna i merytoryczna Fundusze inwestycyjne, seed capital, BA, VC/PE, Dokładność, wygląd, znajomość tematu Zwrot z inwestycji, plan finansowy Dla siebie Punktów kontrolnych Plan finansowy, harmonogram działań Źródło: opracowanie własne. Etapy finansowania i metody finansowania: 3xF (family, friends, fools): rodzina, przyjaciele i „głupcy”. Seed capital: to inwestycje w podmioty znajdujące się w bardzo wczesnym stadium rozwoju lub w start-upy nieposiadające udokumentowanego track rekord10. Takim funduszem dysponuje m.in. AIP. Business Angel (Anioł Biznesu): to inwestorzy prywatni, którzy inwestują swój kapitał w innowacyjne przedsięwzięcia na początkowych etapach ich powstania. Kapitał ten nie jest formą pożyczki, lecz wprowadzany jest do przedsiębiorstwa za pomocą wykupienia w nim udziałów. Przybiera więc formę kapitału wewnętrznego11. Venture Capital / Private Equity: to inwestycje w dynamiczne podmioty na wczesnym stadium rozwoju poszukujące źródeł finansowania na dalszy rozwój. Podstawową przesłanką inwestycyjną jest tu potencjał wzrostu danego podmiotu w okresie najbliższych lat. Ponadto w przypadku inwestycji typu venture capital istotną kwestią jest również potencjał do konsolidacji rynku oraz uzyskanie w ten sposób istotnych przewag konkurencyjnych i efektów synergii12. IPO (Initial Public Offering): jest to pozyskiwanie kapitału na dalszy rozwój poprzez ofertę publiczną akcji; to domena spółek dojrzałych, które osiągnęły wielkość krytyczną pozwalającą na dalszy rozwój pod szyldem spółki publicznej. Podstawową przesłanką inwestycyjną jest tu http://mfiles.pl/pl/index.php/Seed_capital, dostęp dnia 31.08.2014. http://mfiles.pl/pl/index.php/Anio%C5%82_biznesu, dostęp dnia 31.08.2014. 12 http://mfiles.pl/pl/index.php/Venture_capital, dostęp dnia 31.08.2014. 10 11 potencjał wzrostu danego podmiotu w okresie najbliższych lat zarówno poprzez organiczne rozbudowywanie mocy wytwórczych, jak i poprzez konsolidację rynku13. Rycina 3. Etapy i metody finansowania nowych projektów w działalności gospodarczej Źródło: Ratajczak R. (2011): Biznes plan: materiały szkoleniowe, KPCES. 13 http://mfiles.pl/pl/index.php/IPO, dostęp dnia 31.08.2014.