ywienie – element zdrowego stylu ¿ycia

ywienie – element zdrowego stylu ¿ycia

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 5/2001
czynnik ludzki w bezpieczeñstwie pracy
¯ywienie – element zdrowego stylu ¿ycia
W poprzednim naszym felietonie pod ostrza³em znalaz³y siê
grapefruity i tonik. Ze wzglêdu na utrzymuj¹c¹ siê fobiê zwi¹zan¹ ze spo¿ywaniem wo³owiny, bêd¹cej potencjalnym Ÿród³em
prionów – czynnika sprawczego choroby szalonych krów (BSE),
postanowiliœmy nie nara¿aæ dalej cierpliwoœci naszych Czytelników i ograniczyæ comiesiêczn¹ porcjê horroru.
Wprawdzie do zagro¿eñ biologicznych zwi¹zanych ze spo¿ywaniem miêsa, obok choroby BSE dosz³a ostatnio pryszczyca, ale nie stanowi ona na szczêœcie zagro¿enia dla ¿ycia cz³owieka.
Przed dwoma tygodniami dziennikarz prowadz¹cy program
stacji telewizyjnej CNN World zapowiedzia³ du¿¹ dyskusjê o
przyczynach starzenia siê wspó³czesnych spo³eczeñstw i o zmianach w stylu ¿ycia. Program poprzedza³ quiz dotycz¹cy pytania
w spo³eczeñstwie którego z pañstw wystêpuje najwiêksza grupa ludzi powy¿ej 75 roku ¿ycia, czy w Urugwaju, Szwecji, USA
czy w Monako?
Do udzia³u w programie zaproszono wybitnych geriatrów z
ca³ego œwiata. Przedstawiono m.in. jakie jest prawdopodobieñstwo œmierci ludzi w œrednim wieku w krajach podlegaj¹cych
konwersji ustrojowej. Jeszcze przed kilkunastoma laty wskaŸniki prawdopodobieñstwa œmierci ludzi w wieku œrednim krajów, takich jak Rosja, Polska i Wêgry, ró¿ni³y siê niewiele, o ok.
2–3%. Od wczesnych lat 90. sytuacja w Polsce, w porównaniu z
Rosj¹, uleg³a kolosalnej poprawie. Zaczê³a nas dzieliæ, w tym
niekorzystnym wskaŸniku, ró¿nica przesz³o 20%. Nareszcie
mniej palimy, pijemy mniejsze iloœci alkoholu, zmieni³a siê preferencja jego postaci – ju¿ nie prawie wy³¹cznie mocne alkohole, ale tak¿e czerwone i bia³e wina wytrawne oraz piwo.
W omawianej dyskusji nad zdrowym stylem ¿ycia wiele
uwagi poœwiêcono koniecznoœci sta³ej aktywnoœci fizycznej. W
koñcowej czêœci dyskusji zastanawiano siê nad doborem w³aœciwej diety. Nasz¹ szczególn¹ uwagê zwróci³o omówienie celowoœci wprowadzenia i stosowania diety DASH.
Uspokajamy Czytelnika – nie bêdziemy reklamowaæ, jak to
by³o ju¿ w Polsce czynione, kolejnej nowej diety na wzór modnych diet np. Diamondów, diet zale¿nych od Twojej grupy krwi,
cudownych diet na szybkie schudniêcie itp.
DASH to w jêzyku angielskim Dietary Approaches to Stop
Hypertension, co mo¿na swobodnie t³umaczyæ jako próbê stosowania diety w zapobieganiu nadciœnieniu têtniczemu. Nadciœnienie têtnicze jest rozpowszechnione wœród spo³eczeñstw o
wysokim standardzie ¿ycia, dotyczy wiêkszoœci pañstw europejskich. W samych Stanach Zjednoczonych Ameryki Pó³nocnej, na tê chorobê cierpi przesz³o 50 milionów mieszkañców.
Nadciœnienie têtnicze jest powodem najwiêkszych strat ludzkich, jak i nastêpowych niesprawnoœci po przebytych zawa³ach
miêœnia sercowego i udarach mózgowych.
Przed kilku laty przeprowadzono pierwsze badania skutecznoœci DASH wœród osób z nadciœnieniem têtniczym, jak i z ciœnieniem têtniczym krwi, uwa¿anym za prawid³owe. Dieta ta
charakteryzuje siê:
– du¿ym udzia³em warzyw i owoców,
– du¿ym udzia³em produktów mlecznych o ograniczonej zawartoœci t³uszczów,
– spo¿ywaniem pieczywa z grubo mielonych zbó¿, orzechów,
– spo¿ywaniem drobiu i ryb,
– spo¿ywaniem, ale tylko niewielkich iloœci, miêsa czerwonego,
– drastycznym ograniczeniem przyjmowania s³odyczy i s³odzonych cukrem napojów.
W porównaniu z „normaln¹ diet¹” – dieta ta zawiera obni¿one zawartoœci t³uszczów, szczególnie t³uszczów nasyconych i
cholesterolu.
Dziêki aktywnoœci Warszawskiego Instytutu ¯ywnoœci i ¯ywienia upowszechniono w Polsce tzw. piramidê zdrowego ¿ywienia. Wymienia siê w niej produkty ¿ywnoœciowe o zalecanej
do spo¿ycia czêstoœci w ci¹gu dnia. Niektóre z produktów winny byæ spo¿ywane rzadko, nie czêœciej ni¿ 1 raz dziennie (np.
miêsa) inne – jak warzywa czy owoce – 5 razy dziennie.
Dieta DASH ustala czêstoœæ spo¿ywania pewnych grup produktów dla ca³ego miesi¹ca, tygodnia, a niektóre uwzglêdnia w
codziennej diecie (rys.).
Niezbêdnym uzupe³nieniem diety DASH jest codzienna porcja aktywnoœci fizycznej; aktywnoœci codziennej zale¿nej od
zdrowotnych mo¿liwoœci æwicz¹cego, jak i jego preferencji co
do formy æwiczeñ.
Badania nad diet¹ DASH wykaza³y bardzo korzystne obni¿enie ciœnienia têtniczego skurczowego i rozkurczowego, zarówno u osób cierpi¹cych na nadciœnienie têtnicze, jak i wœród
osób uznanych za zdrowe. W ostatnich trzech latach w diecie
DASH wprowadzono kolejne ograniczenie w postaci diety niskosolnej. Zale¿nie od upodobañ spo¿ywamy znaczne iloœci
chlorku sodu (chodzi oczywiœcie o sód), w USA nierzadko jest
to 8,7 g soli kuchennej/dobê. Ograniczenia w diecie DASH ostatnio zaproponowane sprowadza³y siê do codziennego spo¿ywania soli kuchennej w iloœci 5,8 g, co oznacza spo¿ycie tylko z
tego Ÿród³a 2,3 g sodu.
Po 30 dniach zmodyfikowanej o nisk¹ zawartoœæ soli kuchennej diety DASH uzyskano bardzo obiecuj¹ce wyniki w stabilizowaniu i obni¿aniu wartoœci ciœnienia têtniczego krwi. W porównaniu z osobami stosuj¹cymi „normaln¹” dietê o wysokiej
zawartoœci soli kuchennej, dieta DASH z ograniczeniem NaCl
powodowa³a obni¿enie ciœnienia têtniczego krwi (u hypertoników) o 11,5 mmHg, u osób z normalnym ciœnieniem têtniczym
o 7,1 mmHg.
Sta³e stosowanie diety niskosodowej nie jest jednak takie
proste, nie sprowadza siê bowiem tylko do ograniczenia spo¿ycia soli kuchennej. Wiele produktów spo¿ywczych nie zawiera
informacji o iloœci dodanej soli w trakcie procesu technologicznego przygotowywania produktu do sprzeda¿y. Niemniej istnieje realna mo¿liwoœæ zast¹pienia ju¿ dzisiaj chlorku sodu jego
23
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 5/2001
STANOWISKO
Rady Ochrony Pracy
w sprawie przestrzegania
przepisów prawa pracy
w supermarketach
substytutem – chlorkiem potasu (tzw. kuchenna sól dietetyczna)
– na rynku polskim znane s¹ ju¿ produkty o ró¿nych nazwach
fabrycznych.
We wspomnianej audycji CNN World wymieniono piwo jako
napój alkoholowy, który wypijany w umiarkowanych iloœciach
ma przyczyniaæ siê do korzystnych zmian w zawartoœci cholesterolu w surowicy krwi, obok obni¿enia stê¿enia cholesterolu
ca³kowitego ma wzrastaæ pod jego wp³ywem frakcja HDL –
cholesterolu (frakcja o korzystnym wp³ywie na stan biologiczny naczyñ krwionoœnych). Tak wiêc do produktów alkoholowych o dzia³aniu ochronnym w stosunku do naczyñ krwionoœnych – obok wina czerwonego, póŸniej bia³ego, do³¹cza siê
piwo. Komentator stwierdzi³, ¿e jest to dobra wiadomoœæ (zw³aszcza dla piwoszów), szkoda tylko, ¿e publikacja w piœmie medycznym poœwiêcona zaletom piwa ukaza³a siê w Monachium i
to podczas Oktoberfest.
Przed kilkunastu laty ogl¹da³em (KK) spektakl w Teatrze
Polskim Jaros³awa Abramowa-Newerlego „Maestro” razem z
¿on¹, która jest lekarzem geriatr¹. W sztuce tej poœwiêconej 100latkowi, który przyjecha³ obchodziæ swoje 100 urodziny w Polsce (chodzi o znakomitego pianistê Rubinsteina) pada fraza:
Mistrzu Panu to dobrze, opiekuj¹ siê Panem najlepsi geriatrzy
œwiata. Mistrz odpowiedzia³: Przecie¿ oni (geriatrzy) ¿yj¹ krócej od swoich pacjentów. Trudno podejrzewaæ mnie o z³oœliwoœæ, ale coœ w tym stwierdzeniu jest; wa¿ne jest – jaki zestaw
genów (w tym i d³ugowiecznoœci) odziedziczyliœmy po naszych
przodkach. Pamiêtajmy wiêc, aby w³aœciwym stylem ¿ycia podtrzymywaæ prezent istnienia otrzymany od przodków.
P.S. Najwiêksz¹ grupê osób starych w wymienionych na wstêpie quizie – stanowi¹ mieszkañcy Monako – 11%.
prof. Krzysztof Kwarecki, dr Krystyna Zu¿ewicz
Centralny Instytut Ochrony Pracy
24
Rada Ochrony Pracy na podstawie materia³u przed³o¿onego przez Pañstwow¹ Inspekcjê Pracy oraz dyskusji
przeprowadzonej na posiedzeniu w dniu 21 marca 2001
roku przyjê³a nastêpuj¹ce stanowisko:
I. Rada Ochrony Pracy uznaje, ¿e stan przestrzegania
przepisów prawa pracy w supermarketach nale¿y uznaæ za
wysoce niepokoj¹cy. Stwierdzone nieprawid³owoœci s¹ efektem:
– nieprzestrzegania przepisów o czasie pracy (praca w
niedziele i œwiêta oraz dni dodatkowo wolne od pracy, zatrudnianie w godzinach nadliczbowych, nieprowadzenie
ewidencji czasu pracy);
– czasu pracy oraz nieudzielania urlopów wypoczynkowych.
Sytuacji tej sprzyja brak organizacji zwi¹zków zawodowych i spo³ecznej inspekcji pracy w supermarketach.
II. Rada uznaje za niezbêdne kontynuowanie przez Pañstwow¹ Inspekcj¹ Pracy kontroli w wielkopowierzchniowych
placówkach handlowych. W ramach tych kontroli Rada
uwa¿a za istotne zwrócenie uwagi na:
– ponawiane kontroli po oddaniu obiektu do eksploatacji i pe³nym zagospodarowaniu oraz zatrudnieniu pracowników,
– powtarzaj¹ce siê nieprawid³owoœci, szczególnie dotycz¹ce: transportu wewnêtrznego, sk³adowania i magazynowania towarów, pomieszczeñ higieniczno-sanitarnych,
czasu pracy, wynagrodzeñ i œwiadczeñ ze stosunku pracy,
urlopów wypoczynkowych, a tak¿e realizacji szkoleñ z zakresu bhp.
III. Rada widzi potrzebê okreœlenia dopuszczalnego poziomu obci¹¿eñ prac¹ a w szczególnoœci osób zatrudnionych na stanowiskach o wymuszonym rytmie pracy (np.
obs³uga kas).
IV. Rada Ochrony Pracy dostrzega potrzebê wyst¹pienia do Rzecznika Praw Obywatelskich, Ministra Pracy i
Polityki Spo³ecznej, Ministra Sprawiedliwoœci, Ministra
Spraw Wewnêtrznych i Administracji oraz organów wydaj¹cych zezwolenia na prowadzenie dzia³alnoœci przez placówki
wielkopowierzchniowe informuj¹cego o stwierdzonych nieprawid³owoœciach i zwrócenia siê o podjêcie niezbêdnych
dzia³añ zapobiegaj¹cych ich powstawaniu.
V. Rada Ochrony Pracy zobowi¹zuje Pañstwow¹ Inspekcjê Pracy do kontynuowania dzia³añ kontrolnych w supermarketach i przed³o¿enia sprawozdania z ich realizacji za
rok.
Warszawa, 18 kwietnia 2001 r.
Przewodnicz¹ca Rady Ochrony Pracy
(-) Bo¿ena Borys-Szopa