Przestępstwo stalkingu w regulacji kodeksu karnego The crime of

Transkrypt

Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH
Nr 99
Seria: Administracja i Zarz dzanie
2013
mgr Jaros aw Chamernik
Uniwersytet ódzki
Wydzia! Prawa
Przest!pstwo stalkingu
w regulacji kodeksu karnego
The crime of stalking in the regulation
of the Criminal Code
Streszczenie: Jednym z przepisów cz !ci szczególnej kodeksu karnego jest przest pstwo
stalkingu spenalizowane w art. 190a § 1. Przepis ten zosta" wprowadzony ustaw# z dnia 25 lu1
tego 2011 r. o zmianie ustawy kodeks karny, og"oszon# 5 kwietnia 2011 r. która wesz"a w $ycie
6 czerwca 2011 roku. Stalking definiowany jest jako uporczywe n kanie lub wzbudzanie uzasadnionego okoliczno!ciami poczucia zagro$enia lub istotne naruszenie prywatno!ci innej osoby lub osoby jej najbli$szej. W artykule podj to prób przedstawienia uwarunkowa% regulacji
prawnej przest pstwa stalkingu w Polsce i wybranych krajach europejskich.
S owa kluczowe: uporczywo"#, n$kanie, poczucie zagro%enia, naruszenie prywatno"ci
Abstract: One of the special provisions of Part of the Criminal Code the offense of stalking
is penalized by Law in art. 190a § 1. This provision was introduced by Law on the 25th February
2011 to amend the Criminal Code Act, announced on April 5th, 2011, which entered into force
in June 2011. Stalking is defined as the persistent harassment or inducing circumstances justifiable to a sense of threat or significant invasion of privacy of another person or persons close to
it. This article attempts to present conditions for the legal regulation of the crime of stalking
in Poland and selected European countries.
Key words: persistence, harassment, insecurity, violation of privacy
Wst!p
Poj$cie stalkingu zosta!o u%yte przez K. Robinovitza w ameryka&skim
czasopi"mie kobiecym „Cosmopolitan” (pa'dziernik 1999 r.) na okre"lenie
zachowa& zdradzaj(cych jedynie ciekawo"# odno"nie do szczególnych
osób, wzgl$dnie nieszkodliw(2. Stalking (ang. stalker – natr$t, osoba "ledz(ca, podkradaj(ca si$.
1
Dz.U. Nr 72, poz. 381.
B. Ho!yst, Psychologia kryminalistyczna, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa
2006, s. 630.
2
308
J. Chamernik
Do du%ego zainteresowania si$ tym stosunkowo nowym zjawiskiem
przyczyni!y si$ cz$ste przypadki tragicznych skutków dzia!a& stalkerów:
1) Jedn( z najbardziej znanych ofiar stalkingu by! ex-Beatles – John
Lennon, zastrzelony przed w!asnym domem w Nowym Yorku,
8 grudnia 1980 r. przez uporczywie "ledz(cego go Marka Chapmana.
2) John Hinckley (junior) "ledzi! aktork$ Jodie Foster i zabiega! o jej
wzgl$dy. Kiedy go odrzuci!a, 30 marca 1981 r. dla zwrócenia uwagi
na siebie, dokona! zamachu na urz$duj(cego prezydenta Ronalda
Reagana.
3) Tenisistka Monica Seles, 30 kwietnia 1993 r., podczas rozgrywania
meczu na korcie w Hamburgu zosta!a zaatakowana no%em przez
obsesyjnego fana Steffi Graf – G)nthera Parchego. Kontuzjowana
Seles nie stanowi!a ju% zagro%enia sportowego dla Steffi Graf 3.
W filmie „Przyl(dek strachu” („Cape Fear”) z 1991 r. w re%yserii Martina Scorsece, g!ówny bohater po czternastu latach wi$zienia wychodzi na
wolno"#. Przy"wieca mu jeden cel – zem"ci# si$ na swoim obro&cy. Zachowanie by!ego wi$'nia polega na uporczywym n$kaniu. Rodzina obro&cy staje si$ obiektem prze"ladowa&, a ich %ycie zamienia si$ w koszmar. W finale
dochodzi do "miertelnej rozgrywki mi$dzy by!ym wi$'niem a adwokatem.
O powa%nym traktowaniu problemu stalkingu w USA, Kanadzie
"wiadczy nie tylko wydanie ustaw umo%liwiaj(cych zwalczanie dzia!a& stalkerów i zapobieganie im, ale te% przeprowadzenie szeregu bada&.
Problem stalkingu dostrze%ony zosta! równie% w pa&stwach europejskich. O ile Amerykanie, którzy pierwsi zaj$li si$ tym zjawiskiem, ustanowili
sankcje prawne dla tego typu czynu uznaj(c go za przest$pstwo, o tyle
w Europie problem dopiero zaczyna by# poruszany na szerszym forum.
W Polsce, rozdzia! XXIII kodeksu karnego4 zawiera przepisy okre"laj(ce przest$pstwa, dla których wolno"# jest g!ównym przedmiotem ataków.
Przest$pstwa przeciwko wolno"ci naruszaj( wolno"# w podejmowaniu decyzji, która mo%e by# naruszona przez pozbawienie drugiej osoby w ogóle
zdolno"ci do podj$cia decyzji albo pokrzywdzony przemoc( lub gro'b( bezprawn( zostaje doprowadzony do podj$cia okre"lonej decyzji odpowiadaj(cej woli osoby stosuj(cej przemoc lub gro'b$5.
Stalking w prawodawstwie polskim
Przedmiot ochrony. Podstaw( do konstruowania jakiejkolwiek odpowiedzialno"ci sprawcy jest art. 30 i 31 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej6. Nie ulega w(tpliwo"ci, %e dzia!ania podejmowane przez stalkerów s(
3
Ibidem, s. 632.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. Nr 88, poz. 553 z pó'n. zm.
A. Zoll (red.), A. Barczak-Oplustil, M. Bielski, G. Bogdan, Z. *wi(kalski, P. Kardas, J. Raglewski, M. Szewczyk, W. Wróbel, Kodeks karny. Cz !& szczególna – komentarz, t. II, 3 Wydanie,
LEX a Wolters Kluwer business, Warszawa 2008, s. 499-500.
6
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. - Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze
sprost. i zm.
4
5
Seria: Administracja i Zarz dzanie (26)2013
ZN nr 99
Przest!pstwo stalkingu w regulacji kodeksu karnego
309
wymierzone w dobro prawne, którym jest wolno"# jednostki7. Przedmiotem
ochrony bezpo"rednim (szczególnym) jest dobrostan psychiczny, a wi$c
wolno"# od niechcianego towarzystwa, nagabywania itp.
Strona przedmiotowa polega na uporczywym n!kaniu ofiary przez stalkera.
Ustawodawca pos!uguje si$ w kodeksie karnym „uporczywo"ci#”.
Poj$cie uporczywo"ci jest znamieniem przest$pstwa w art. 209 § 1 k.k.
(uchylanie si$ od alimentów). Interpretacja poj$cia uporczywo"# jest w literaturze sporna. Cze"# doktryny uwa%a, %e o uporczywo"ci decyduje jedynie
czynnik obiektywny – wielokrotno"#, powtarzalno"# zachowania si$ sprawcy. Wi$kszo"# doktryny opowiada si$ za jednak za obiektywno-subiektywn(
interpretacj( tego poj$cia8. Uporczywo"# jest poj$ciem ambiwalentnym
– okre"la zarówno post$powanie sprawcy (wielokrotno"#, d!ugotrwa!o"#,
nieustanno"#), jak i jego nastawienie psychiczne (upór, zatwardzia!o"#, z!a
wola). Subiektywny charakter uporczywo"ci przejawia# si$ ma w odporno"ci
sprawcy na próby zmiany jego post$powania oraz podejmowaniu mimo to
decyzji utrzymuj(cych niepo%(dany stan niealimentacji. Drugi element,
obiektywny polega na trwaniu takiego stanu rzeczy przez pewien d!u%szy
czas9.
Stanowisko obiektywno-subiektywne prezentuje SN w wytycznych
wymiaru sprawiedliwo"ci i praktyki s(dowej w zakresie prawnokarnej ochrony rodziny10, gdzie stwierdza:
(…) Znami uporczywo!ci "#czy w sobie dwa elementy. Jeden z nich charakteryzuje post powanie sprawcy od strony podmiotowej, a polega na szczególnym nastawieniu psychicznym wyra$aj#cym si w nieust pliwo!ci, ch ci
postawienia na swoim (oboj tnie z jakich pobudek), podtrzymywaniu w"asnego stanowiska na przekór ewentualnym próbom jego zmiany (np. mimo
wszcz cia egzekucji cywilnej, przeprowadzenia rozmów ostrzegawczych
itp.). Drugi element, obiektywny, polega na trwaniu takiego stanu rzeczy
przez pewien d"u$szy czas (np. na wstrzymywaniu si z zap"at# kolejnych rat
alimentacyjnych co najmniej przez 3 miesi#ce lub p"aceniu ich nieregularnie
albo w kwotach znacznie ni$szych od nale$nych).
Stanowisko to SN podtrzyma! na tle obowi(zuj(cego obecnie kodeksu karnego z 1997 r. stwierdzaj(c w uzasadnieniu wyroku z dnia 5 stycznia
2001 r.11 i%:
(…) W przepisie art. 209 § 1 k.k. ustawodawca pos"u$y" si znamieniem
podmiotowo-przedmiotowym «uporczywo!ci», które oznacza, $e musi wyst#pi& w"a!nie wielokrotno!& zaniecha% na przestrzeni pewnego czasu,
a ponadto znami to wyra$a psychiczne nastawienie sprawcy, który uchyla
si od obowi#zku wykonania !wiadcze% alimentacyjnych, pomimo realnej
7
Ibidem, s. 35.
A. Zoll (red.), Kodeks…, op. cit., s. 748.
A. W(sek, R. Zaw!ocki (red.), Kodeks karny. Cz !& szczególna, t. I, komentarz do art. 117-221, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 1247.
10
Uchwa!a SN z dnia 9 czerwca 1976 r. - VI KZP 13/75, OSNKW 1976, nr 7-8, p. 86, teza nr 9.
Wytyczne wymiaru sprawiedliwo!ci i praktyki s#dowej w zakresie prawnokarnej ochrony rodziny.
11
Wyrok SN z dnia 5 stycznia 2001 r. - V KKN 504/00, OSNKW 2001, nr 7-8, poz. 57.
8
9
ZN nr 99
310
J. Chamernik
mo$liwo!ci ich spe"nienia; «uporczywo!&» jest (…) antynomi# jednorazowego czy nawet kilkakrotnego zaniechania sprawcy.
N$ka# - ustawicznie dr$czy#, trapi#, niepokoi# kogo", dokucza# komu", nie dawa# spokoju12.
Ustawodawca pos!u%y! si$ syntetyczn( metod( opisu czynu zabronionego wskazanego w dyspozycji przepisu. Trudne jest wskazanie podejmowanych czynno"ci sprawczych wobec ofiar przez stalkerów. „Kto przez uporczywe n$kanie…”. Zakaz n$kania obejmuje szereg sytuacji umy"lnego
dr$czenia ofiary.
Typowy sposób post$powania polega na cz$stym nawiedzaniu innej
osoby w domu, miejscu pracy b(d' innych miejscach, w których ofiara si$
zatrzymuje b(d' przebywa. Jest ona zaczepiana, namawiana do aktów seksualnych, do wspólnych wycieczek i imprez, przy czym wszelkie odmowy jedynie sygnalizuj( sprawcy, %e powinien zintensyfikowa# swoje wysi!ki. Obserwuje on i prze"laduje ofiar$, szczegó!owo bada jej nawyki %yciowe
i organizuje zaskakuj(ce i przypadkowe spotkania. Maj( miejsce cz$ste,
nawet nocne telefony albo wysy!anie niezliczonych listów13. A ponadto:
przygl(danie si$ ofierze,
rejestrowanie faktów z %ycia prywatnego ofiary przy pomocy sprz$tu nagrywaj(cego obraz i d'wi$k,
zaczepianie ofiary w miejscach publicznych,
gro'by,
dotykanie cia!a ofiary.
wysy!anie SMS-ów.
Warto te% pami$ta# o pot$%nym zjawisku cyberstalkingu. Internet,
"rodki komunikacji elektronicznej oraz nowinki techniczne promuj( utrzymywanie kontaktów w ró%nych dziedzinach %ycia za pomoc( komputera. Niestety to wszechobecne dzisiaj medium niesie za sob( pewne niebezpiecze&stwa, w tym pope!nienia przest$pstwa, sprawiaj(c, %e Internet sta! si$
narz$dziem i anonimowym "rodkiem do realizacji czynów kryminalnych14.
Znami$ czynno"ciowe – uporczywe n$kanie – oddaje sens zachowa&
okre"lonych mianem stalkingu. S( to oddzia!ywania na wolno"# jednostki,
a w konsekwencji ograniczaj(ce wolno"#.
Dla bytu przest$pstwa wymaga si$ aby:
1) przest$pstwo by!o pope!nione na szkod$ osoby, która jest uporczywie
n$kana b(d' na szkod$ osoby najbli%szej dla tej osoby. Osoba najbli%sza powinna by# interpretowana w my"l art. 115 § 1 k.k.,
2) uporczywe n$kanie musi wzbudza# uzasadnione okoliczno"ciami
poczucie zagro%enia lub istotnie narusza# jej prywatno"#.
Poczucie zagro$enia nale%y interpretowa# z punktu widzenia pokrzywdzonego (kategoria subiektywna). Mi$dzy pokrzywdzonymi mog( ist-
12
E. Sobol (red.), Ma"y s"ownik j zyka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2000, s. 512.
B. Ho!yst, Psychologia…, op. cit., s. 629.
14
J. Kosi&ska, Prawnokarna problematyka stalkingu, Prokuratura i Prawo 10, 2008, s. 47.
13
ZN nr 99
311
nie# ró%nice dotycz(ce tego, co budzi w nich poczucie zagro%enia. Zdarzaj(
si$ osoby o podwy%szonym lub obni%onym progu poczucia strachu.
Subiektywna ocena pokrzywdzonego musi by# uzasadniona okoliczno"ciami (kategoria obiektywna – abstrakcyjna), a wi$c kategoria subiektywna
jest prze!amana (zrównowa%ona) kategori( obiektywn(. Poczucie zagro%enia b$dzie uzasadnione okoliczno"ciami, je%eli ka%dy cz!owiek o podobnej
do pokrzywdzonego osobowo"ci (cecha, psychika, intelekt) i w podobnej sytuacji prawdopodobnie odczuwa!by poczucie zagro%enia.
Innym skutkiem obok wzbudzenia w pokrzywdzonym strachu jest naruszenie prywatno"ci. Poj$cie prywatno"# pojawia si$ pierwszy raz w polskim kodeksie karnym.
Prawo do prywatno"ci gwarantowane jest w art. 47 Konstytucji. Artyku! 23 k.c.15 zawiera katalog dóbr osobistych, zwi(zanych "ci"le z jednostk(
ludzk( (dobra niemaj(tkowe). Przepis przytacza ró%ne dobra osobiste.
Ustawodawca u%y! zwrotu „w szczególno"ci” co znaczy, %e katalog dóbr
osobistych ma charakter otwarty, a doktryna i orzecznictwo odkrywaj( jeszcze inne dobra jak np. prawo do intymno"ci i prywatno"ci %ycia ka%dego
cz!owieka.
'ycie intymne ka$dej osoby podlega zawsze pe"nej ochronie prawnej. Nie
obala zatem domniemania bezprawno!ci dzia"ania wykazanie przez dziennikarza, $e okoliczno!ci z cudzego $ycia intymnego, ujawnione przez niego
w reporta$u prasowym, by"y obiektywnie prawdziwe (art. 24 § 1 k.c.)16.
Prywatno"# nie powinna by# uto%samiana z centrum %yciowym pokrzywdzonego (dom, mieszkanie), prywatno"# to mo%liwo"# podejmowania
postanowie& istotnych z punktu widzenia %ycia osobistego. Ka%da osoba
ró%nie okre"la granice swojej prywatno"ci i w inny sposób b$dzie interpretowa# naruszenie granic.
Wyczerpanie znamion przest$pstwa nast(pi, je%eli sprawca wkroczy
w sfer$ %ycia prywatnego pokrzywdzonego w sposób istotny, a contrario
– je%eli naruszenie prywatno"ci nast(pi w sposób nie istotny – czyn nie wyczerpie znamienia przest$pstwa. Mo%na broni# pogl(du, %e prywatno"# jest
na tyle dobrem donios!ym w %yciu cz!owieka, %e ka%de jej naruszenie b$dzie
istotne. W wielu przypadkach naruszenie prywatno"ci b$dzie mia!o charakter nieistotny (b!ahy). Ustawodawcy zapewne chodzi!o o to, aby wy!(czy# te
zachowania, które prywatno"# co prawda naruszaj(, ale w sposób nieistotny
(ma!o znacz(cy). Skoro naruszenie prywatno"ci przez stalkera nast(pi!oby
w sposób nieistotny pewnie i tak by!o by rozpatrywane w perspektywie art. 1
§ 1 k.k. (znikoma spo!eczna szkodliwo"# czynu – nie stanowi przest$pstwa)17.
A wi$c, dla ka%dej osoby, która racjonalnie my"li, dokonuj(cej obiektywnej analizy sytuacji naruszenie prywatno"ci b$dzie znacz(ce, je%eli b$15
Kodeks cywilny - Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Dz.U. Nr 16, poz. 93 z pó'n. zm.
Wyrok SN z dnia 11 marca 1986 r. I CR 4/86, OSP 1987, poz. 86.
17
M. Budyn-Kulik, V. Konarska-Wrzosek, W. Kulesza, B. Michalski, M. Mozgawa, S. Pikulski,
J. Potulski, W. Radecki, M. Szewczyk, J. Warylewski, J. Wojciechowska, System prawa karnego. Przest pstwa przeciwko dobrom indywidualnym, tom 10, Wydawnictwo C.H. Beck, Instytut
Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2012, s. 444.
16
ZN nr 99
312
J. Chamernik
dzie odczuwa! doznawane przez ofiar$ subiektywne poczucie istotnego zagro%enia. Innymi s!owy: nale%y zada# pytanie, czy modelowy obywatel, który
znalaz!by si$ w analogicznej sytuacji co pokrzywdzony odczuwa!by istotne
naruszenia prywatno"ci?
Strona podmiotowa. Przest$pstwo w art. 190a § 1 k.k. nie jest zabarwione jakimkolwiek celem sprawcy b(d' motywacj(. Sprawca wi$c, nie
musi chcie# spowodowania u pokrzywdzonego poczucia zagro%enia lub
istotnego naruszenia jego prywatno"ci. Z uwagi na wyst$puj(ce w przepisie
znami$ „uporczywo"ci”, które jest zabarwione podmiotowo, nale%y uzna#, %e
ta cz$"# znamion musi by# obj$ta zamiarem bezpo"rednim (dolus directus),
natomiast znami$ skutku (wzbudzenie zagro%enia lub istotne naruszenie
prywatno"ci) mo%e by# obj$te zarówno zamiarem bezpo"rednim jak i ewentualny (dolus eventualis)18.
W art. 190a § 2 k.k. spenalizowane zosta!o zjawisko przyw!aszczenia
to%samo"ci pokrzywdzonego (podszywanie si$ pod inna osob$). Przepis
okre"la sytuacje, w których dane innej osoby s( wykorzystywane przez stalkera w celu wyrz(dzenia szkody maj(tkowej np. poprzez zamawianie w sieci
teleinformatycznej towarów lub us!ug na rzecz pokrzywdzonego b(d' poprzez zak!adanie pozorowanych kont internetowych (na forach spo!eczno"ciowych), w których stalker umieszcza dane osobowe lub wizerunek podszywaj(c si$ pod pokrzywdzonego, czyni(c tym samym szkod$ osobist(
(niemaj(tkow().
Dane osobowe nale%y rozumie# zgodnie z ustaw( z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o ochronie danych osobowych19. Nie zdecydowano si$ na umieszczenie
nowo projektowanego wyst$pku w cyt. ustawie z uwagi na fakt, %e przepis
dotyczy przest$pstwa o charakterze powszechnym, które mo%e pope!ni#
ka%dy, w przeciwie&stwie do wi$kszo"ci przepisów karnych umieszczonych
w cyt. ustawie, które maj( charakter indywidualny i z regu!y obejmuj( penalizacj$ dzia!a& administratorów zbiorów danych (art. 51-54) albo osób przetwarzaj(ce dane osobowe (art. 49). Tak%e przedmiotem ochrony tych wyst$pków jest przede wszystkim prawid!owy obrót danymi zawartymi
w zbiorach prowadzonych na podstawie przepisów ww. regulacji ustawowej
(art. 49) oraz udaremnienie przeprowadzenia kontroli przez uprawniony organ (art. 54 a).
Przedmiot ochrony. Ratio legis analizowanego przepisu by!o zapewnienie ochrony dla swobody (wolno"ci) decydowania o wykorzystaniu informacji o swoim %yciu osobistym, co doskonale koreluje z prawem do ochrony
%ycia prywatnego. W doktrynie pojawi! si$ pogl(d, %e w!a"ciwszym miejscem
dla przepisu art. 190a § 2 k.k. by!by rozdzia! XXXIII k.k. („Przest$pstwa
przeciwko ochronie informacji”), bowiem przest$pstwo to zdaje si$ godzi#
raczej w ochron$ informacji20.
18
Ibidem, s. 445.
Dz.U. Nr 133, poz. 883 - tekst jedn. - Dz.U. z 2002 r., Nr 101, poz. 926, z pó'n. zm.
20
M. Budyn-Kulik, System prawa…, s. 445.
19
ZN nr 99
313
Tre"# art. 190a § 2 k.k. stanowi oszustwo polegaj(ce na wyrz(dzeniu
szkody maj(tkowej b(d' osobistej poprzez wykorzystanie wizerunku lub danych osobowych pokrzywdzonego.
Poj$cie danych osobowych jest okre"lone w cytowanej ustawie
o ochronie danych osobowych z 29.8.1997 r. Tre"# art. 6 stanowi, %e: za
dane osobowe uwa$a si wszelkie informacje dotycz#ce zidentyfikowanej
lub mo$liwej do zidentyfikowania osoby fizycznej. Osob# mo$liw# do zidentyfikowania jest osoba, której to$samo!& mo$na okre!li& bezpo!rednio lub
po!rednio, w szczególno!ci przez powo"anie si na numer identyfikacyjny
albo jeden lub kilka specyficznych czynników okre!laj#cych jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umys"owe, ekonomiczne.
Strona przedmiotowa. J$zykowa definicja poj$cia „podszy# si$
– podszywa si$” – oznacza – poda# si$ fa!szywie za kogo", przyzna# si$ do
cudzych zas!ug21.
„Wykorzysta#” – u%y# czego" do okre"lonego celu, osi(gn(# co" nadu%ywaj(c czyjego" zaufania22.
„Wizerunek” – portret, podobizna, obraz, zdj$cie, fotografia. Czyje" wyobra%enie o czym", zwykle przekazywane innym23.
Nale%y przyj(#, %e na gruncie omawianego przepisu b$d( wchodzi!y oba
okre"lenia s!owa „wizerunek”. W dyspozycji omawianego przepisu ustawodawca u%y! „wizerunek” lub „inne jej dane osobowe” (alternatywa nieroz!(czna) – a nie „wizerunek” lub „dane osobowe” przes(dzaj(c, %e „wizerunek”
jest immanentn( cz$"ci( „danych osobowych” pokrzywdzonego. Wizerunek
podlega ochronie na podstawie przepisu art. 23 i 24 k.c. (ochrona dóbr osobistych). W art. 81 ustawy z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych24 zosta!o równie% unormowane zagadnienie wizerunku (w sensie
podobizny).
Strona podmiotowa. Jest to przest$pstwo, które mo%e by# pope!nione w zamiarze bezpo"rednim, kierunkowym (dolus directus coloratus)
o czym "wiadczy u%ycie przez ustawodawc$ zwrotu „w celu”.
Podszywanie si$ pod inna osob$, jest przest$pstwem bezskutkowym (formalnym) – dla bytu przest$pstwa jest bez znaczenia, czy wyst(pi!a szkoda
w postaci szkody maj(tkowej b(d' osobistej.
W art. 190a § 3 k.k. statuowany jest typ przest$pstwa kwalifikowanego przez nast$pstwo czynu dla obu typów podstawowych . Ustawodawca
podwy%sza karalno"# czynu okre"lonego w art. 190a § 1 i 2 k.k. w nast$pstwie targni$cia si$ pokrzywdzonego na w!asne %ycie. Mi$dzy uporczywym
n$kaniem i podszywaniem si$ pod inn( osob( a targni$ciem si$ pokrzywdzonego na w!asne %ycie musi zachodzi# zwi(zek przyczynowo skutkowy.
Typ kwalifikowany jest przest$pstwem skutkowym (materialnym). Skutkiem
jest dokonanie samobójstwa lub usi!owanie próby zamachu na w!asne %ycie.
21
Sobol E. (red.), Ma"y s"ownik…, op. cit., s. 693.
Ibidem, s. 1170.
Ibidem, s. 1134.
24
Dz.U. Nr 24, poz. 83 – tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z pó'n. zm.
22
23
ZN nr 99
314
J. Chamernik
W art. 190a § 3 pojawia si$ uboczny przedmiot ochrony w postaci %ycia
cz!owieka.
Podmiotem przest$pstwa stalkingu w art. 190 a § 1-3 mo%e by# ka%dy
cz!owiek, spe!niaj(cy ogólne warunki odpowiedzialno"ci karnej (art. 10 k.k.).
Tryb "cigania przest$pstwa stalkingu w § 1 i § 2 nast$puje na wniosek pokrzywdzonego. Typ kwalifikowany w § 3 "cigany jest w trybie publiczno-skargowym.
Znowelizowany art. 41a § 1 k.k. reguluje warunki dopuszczalno"ci orzeczenia "rodków karnych takich jak: powstrzymania si$ od przebywania w okre"lonych "rodowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania si$ z okre"lonymi
osobami, zakaz zbli%ania si$ do okre"lonych osób, za przest$pstwo przeciwko wolno"ci. W dotychczasowym brzmieniu kodeksu karnego "rodek karny móg! zosta# orzeczony tyko za przest$pstwo przeciwko wolno"ci seksualnej lub obyczajno"ci na szkod$ ma!oletniego oraz w razie skazania za
umy"lne przest$pstwo z u%yciem przemocy, w tym przemocy przeciwko
osobie najbli%szej.
Obowi(zek lub zakaz mo%e by# po!(czony z obowi(zkiem zg!aszania si$ do
Policji lub innego wyznaczonego organu w okre"lonych odst$pach czasu.
Nale%y sobie postawi# pytanie czy przed wej"ciem w %ycie przest$pstwa stalkingu w polskim ustawodawstwie karnym istnia!y przepisy, które mo%na
by!o zastosowa# wobec stalkerów. Kodeks karny i kodeks wykrocze&25 penalizuje zachowania, które przed nowelizacj( kodeksu karnego mog!y mie# zastosowanie do stalkingu a by!y to: gro'ba karalna (art. 190 k.k.), zn$canie si$
psychiczne (art. 207 § 1 k.k.), zmuszanie do okre"lonego zachowania
(art. 191 k.k.), naruszenie miru domowego (art. 193 k.k.), zniewa%enie
(art. 216 k.k.), z!o"liwe niepokojenie (art. 107 k.w.), naruszenie porz(dku publicznego (art. 51 k.w.).
Ilo"# przepisów uj$tych w kodeksie karnym i kodeksie wykrocze& powinna
wystarczy# w zwalczaniu zjawiska stalkingu. Analiza przepisów wskazuje
jednak, %e tak nie by!o.
Art. 190 k.k. typizuje przest$pstwo gro'by karalnej. Przedmiotem
ochrony jest wolno"# od obaw (strachu), a wi$c poczucie bezpiecze&stwa
jednostki wolnej od obawy pope!nienia przest$pstwa na jej szkod$ lub jej
najbli%szych. Dzia!anie przest$pne polega na gro%eniu, wi$c na uzewn$trznionej zapowiedzi (g!osem, pismem, gestem)26. Powy%szy przepis w wi$kszo"ci przypadków nie mo%e by# podstaw( "cigania karnego stalkera, poniewa% ten stosunkowo rzadko ucieka si$ do gro'by. Znacznie cz$"ciej
stosuje wspomniane wcze"niej czynno"ci takie jak nieustanne telefony do
swej ofiary, nachodzenie jej w domu, przesy!anie jej niechcianych prezentów
czy te% rozpowszechnianie na jej temat krzywdz(cych informacji. Dopiero po
pewnym czasie, wobec zauwa%alnej nieskuteczno"ci swoich poczyna&, stalker niekiedy posuwa si$ do gro'by. Jednak%e, stosunkowo rzadko stalkerzy
gro%( pope!nieniem ci$%kiego przest$pstwa; przyk!adowo, gro'ba mo%e do25
Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykrocze& – Dz.U. Nr 12, poz. 114 – tekst jedn.
Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 z pó'n. zm.
26
W. +wida, Prawo karne, Pa&stwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978, s. 518.
ZN nr 99
315
tyczy# zniszczenia mienia osoby n$kanej, przebicia opon jej samochodu czy
te% zabicia domowego zwierz$cia. Zachowanie b$d(ce przedmiotem gro'by
dotyczy raczej zadaniu ofierze daleko id(cej krzywdy psychicznej27.
Kodeks karny w art. 207 § 1 k.k. przewiduje przest$pstwo zn$cania
fizycznego i psychicznego. G!ównym przedmiotem ochrony jest prawid!owe
funkcjonowanie rodziny i instytucji opieki. Drugim przedmiotem ochrony b$dzie %ycie i zdrowie, nietykalno"# cielesna, wolno"# i cze"# (godno"#) cz!owieka28. Przest$pstwo zn$cania definiowane jest jako umy"lne zadawanie
ofierze dolegliwo"ci fizycznych lub cierpie& psychicznych. Zachowanie
sprawcy ma charakter powtarzaj(cy si$ z wykorzystaniem sta!ego lub przemijaj(cego stosunku zale%no"ci (oprócz ma!oletniego i osoby nieporadnej ze
wzgl$du na jej stan psychiczny lub fizyczny). Szereg zachowa& charakterystycznych dla stalkingu nie b$dzie odpowiada!o stronie przedmiotowej wyst$pku zn$cania si$. Stosunek zale%no"ci wyst$puj(cy w przest$pstwie penalizowanym w art. 207 § 1 k.k. nie wyst$puje w przest$pstwie stalkigu.
Uporczywe n$kanie mo%e by# obj$te zakresem wyst$pku zmuszania
do okre"lonego zachowania - art. 191 k.k. Zmuszanie jest przest$pstwem
wtedy tylko, gdy sprawca u%ywa w tym, celu przemocy wobec osoby lub
gro'by bezprawnej.
Przemoc# wobec osoby jako forma zmuszania – w rozumieniu
art. 191 § 1 k.k. – mo$e polega& tylko na bezpo!rednim fizycznym oddzia"ywaniu na cz"owieka i nie obejmuje oddzia"ywania po!redniego (tzw. przemocy po!redniej) przez post powanie z rzecz#29.
Gro'ba bezprawna okre"lona jest w art. 115 § 2 k.k. Gro'b( bezprawn( jako
"rodkiem pope!nienia zmuszenia jest gro'ba karalna, gro'ba spowodowania
post$powania karnego lub rozg!oszenia wiadomo"ci uw!aczaj(cej czci zagro%onego lub jego osoby najbli%szej.
Dzia!anie sprawcy przy przest$pstwie zmuszania do okre"lonego zachowania wobec ofiary mo%e by# jednorazowe natomiast cech( charakterystyczn( dla stalkingu jest powtarzalno"# i d!ugotrwa!o"#. Zmuszanie jest
przest$pstwem formalnym (bezskutkowym), gdy% jest dokonane z chwil( zastosowania przez sprawc$ przemocy lub gro'by bezprawnej niezale%nie od
tego, czy zmuszany uleg! sprawcy i post(pi! zgodnie z jego %(daniem. Jest
to przest$pstwo nie tylko umy"lne, lecz ponadto sprawca ma dzia!a# w zamiarze bezpo"rednim o szczególnym zabarwieniu (dolus coloratus). Tylko
wtedy mamy zmuszanie, gdy sprawca stosuje przemoc lub gro'b$ bezprawn( w tym celu, aby zmusi# inn( osob$ do okre"lonego zachowania si$. Jest
to wi$c przest$pstwo kierunkowe30. Pokrzywdzony mo%e nie podj(# %adnych
dzia!a& mimo kierowania do niego przemocy lub gro'by bezprawnej. Wyst$pek stalkingu jest przest$pstwem materialnym, skutkuj(cym wzbudzeniem
w psychice pokrzywdzonego uzasadnionego okoliczno"ciami zagro%enia
27
K. Garstka, P. Przygucki, Stalking jako przest pstwo - nowelizacja polskiego kodeksu karnego do!wiadczenia prawodawstwa angielskiego, „Wiedza Prawnicza” ód' 2/2011, s. 17.
28
A. W(sek, R. Zaw!ocki (red.), Kodeks karny…, op. cit., s. 1192.
29
Uchwa!a SN z dnia 10 grudnia 1998 r. – I KZP 22/98, OSNKW 1999, Nr 2, poz. 39.
30
W. +wida, Prawo karne, op. cit., s. 521.
ZN nr 99
316
J. Chamernik
b(d' naruszaj(cym w sposób istotny jego prywatno"# (§ 1) oraz targni$ciem
si$ na w!asne %ycie (§ 3).
Podstawow( regulacj(, która by!a stosowana do zachowa& charakteryzuj(cych stalking by!o wykroczenie okre"lone w przepisie art. 107 k.w.
W rozdziale XII kodeksu wykrocze& zgromadzone s( wykroczenia,
które w g!ównej mierze maj( na celu ochron$ interesów osób ma!oletnich
(art. 104–106 k.w.), pozosta!e przepisy maj( na celu ochron$ interesów
wszystkich osób przed z!o"liwym dokuczaniem (art. 107 k.w.), b(d' szczuciem psem (art. 108 k.w.)31.
Z!o"liwe dokuczanie innej osobie - art. 107 k.w. – przepis ustanawia
odpowiedzialno"# cz!owieka, który w celu dokuczenia innej osobie z!o"liwie
wprowadza j( w b!(d lub w inny sposób z!o"liwie niepokoi. Przedmiotem
ochrony jest spokój cz!owieka, któremu szkodz( takie zachowania, wywo!uj(c obaw$ zagro%enia.
Strona przedmiotowa. Z!o"liwe wprowadzenie w b!(d polega na podawaniu nieprawdziwych danych, niezgodnych z rzeczywisto"ci(, na podstawie których wprowadzony w b!(d mo%e wysnu# fa!szywe wnioski o rzeczywistym stanie rzeczy. Forma wprowadzenia w b!(d mo%e nast(pi#
s!ownie, pisemnie lub w formie elektronicznej32. W b!(d mo%na wprowadzi#
zmy"laj(c, zatajaj(c, ubarwiaj(c przekr$caj(c lub nie podaj(c pe!nej informacji. Np. poinformowanie o rzekomej "mierci osoby, chorobie, wygranej,
wypadku33. Inne z!o"liwe niepokojenie mo%e polega# na wielokrotnym stukaniu do drzwi, kilkakrotnym telefonowaniu, straszeniu ró%nymi metodami
przez okno, b!$dnym informowaniu o wydarzeniach tragicznych odnosz(cych si$ do osoby bliskiej34. Niepokojenie mo%e nast(pi# s!owem, czynem,
gestem, wizerunkiem itd.
Poj$ciem z!o"liwo"ci ustawodawca pos!uguje si$ tak%e w art. 66 § 1
(fa!szywy alarm), 75 § 2 (wyrzucanie przedmiotów), 79 § 2 (brak o"wietlenia), 143 § 1 (utrudnienie korzystania), 165 (p!oszenie, zabijanie zwierz(t)35.
Strona podmiotowa. Wykroczenie to ma zdecydowanie charakter
umy"lnego, a nadto mo%e by# pope!nione wy!(cznie w formie zamiaru bezpo"redniego. Czyn stanowi(cy wykroczenie z art. 107 k.w. polega na dzia!aniu kierunkowym – „w celu dokuczenia innej osobie”, a zatem nale%y ustali#,
%e po stronie sprawcy tego wykroczenia zachodzi z!o"liwo"#. Nawet samo
stwierdzenie umy"lno"ci dzia!ania nie daje podstaw do przyj$cia odpowiedzialno"ci za wykroczenia penalizowane tym przepisem36.
31
M. Bojarski, W. Radecki, Kodeks wykrocze% z komentarzem, Oficyna Wydawnicza „PROFI”,
Warszawa 1995, s. 243.
32
T. Bojarski (red.), A. Michalska-Warias, J. Piórkowska-Flieger, M. Szwarczyk, Kodeks wykrocze%. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007, s. 305.
33
T. Grzegorczyk (red.), Kodeks wykrocze%, LEX a Wolters Kluwer business, Warszawa 2008,
s. 458.
34
T. Bojarski, Polskie prawo wykrocze%. Zarys wyk"adu, wydanie 2 uaktualnione, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2005, s. 193.
35
T. Grzegorczyk (red.), Kodeks…, s. 458.
36
W. Kotowski, Kodeks wykrocze%. Komentarz, wydanie 2, Oficyna a Wolter Kluwer business,
ZN nr 99
317
W wyroku SN z 22 czerwca 1995 r.37 wyrazi! pogl(d, %e:
Czyn stanowi#cy wykroczenie z art. 107 k.w. polega na dzia"aniu kierunkowym – «w celu dokuczenia innej osobie», a zatem nale$y ustali&, $e po stronie sprawcy tego wykroczenia zachodzi z"o!liwo!&. Nawet samo stwierdzenie umy!lno!ci dzia"ania nie daje podstawy do przyj cia odpowiedzialno!ci
za wykroczenie penalizowane tym przepisem.
Wykroczenie ma charakter powszechny, sprawc( mo%e by# ka%dy spe!niaj(ce ogólne warunki odpowiedzialno"ci za wykroczenie (art. 8 k.w.).
Sposób pope!nienia wykroczenia jest dwupostaciowy: mo%e polega# na z!o"liwym wprowadzeniu w b!(d albo na z!o"liwym niepokojeniu. Zachowanie
takie stanowi wykroczenie materialne z dzia!ania38.Tylko w ramach znamienia z!o"liwego niepokojenia mo%na mówi# o dzia!aniach charakterystycznych
dla wyst$pku stalkingu.
Niepokojenie polega na doprowadzeniu do powstania u osoby niepokojonej uczucia obawy, mo%e polega# na naruszeniu spokoju i równowagi
psychicznej, wywo!aniu uczucia gniewu, z!o"ci, niesmaku lub oburzenia.
Znami$ z!o"liwo"ci w stronie przedmiotowej oznacza szczególne nastawienie podmiotowe sprawcy przejawiaj(ce si$ w ch$ci dokuczenia, zrobienia
przykro"ci, wyprowadzenia z równowagi.
Dla bytu wykroczenia istotne jest, %e wprowadzenie w b!(d albo niepokojenie ma si$ charakteryzowa# z!o"liwo"ci( po stronie sprawcy39. Z!o"liwo"ci( b$dzie ch$# wyrz(dzenia komu" przykro"ci, wyprowadzenie z równowagi. Dla bytu komentowanego wykroczenia istotne jest, aby sprawca nie
tylko wprowadza! w b!(d lub w inny sposób niepokoi! drug( osob$, ale by
robi! to w sposób z!o"liwy w celu jej dokuczenia40.
Tymczasem osoby podejmuj(ce dzia!ania nosz(ce znamiona stalkingu kieruj( si$ odmiennym zamiarem takim jak: uwielbieniem, podziwem, zachwytem. O ile dzia!anie sprawcy wykroczenia mo%e by# jednorazowe, o tyle
dzia!anie w ramach stalkingu jest kilkukrotne i rozci(gni$te w czasie.
W wi$kszo"ci przypadków, n$kaj(cy (stalker) móg! nie naruszy# %adnego z opisanych przepisów. Organy "cigania (Policja, Prokuratura) odmawia!y podj$cia interwencji twierdz(c, %e przest$pstwo (wykroczenie) nie zosta!o pope!nione.
Stalking w prawodawstwie europejskim
Ustawodawstwo antystalkingowe istnieje w pa&stwach europejskich.
W niemieckim kodeksie karnym (Strafgesetzbuch - StGB) w § 238 skryminalizowano stalkig:
(1) Kto w sposób niedozwolony n ka drugiego cz"owieka uporczywie
1. poszukuj#c jego blisko!ci przestrzennej,
37
Wyrok SN z dnia 22 czerwca 1995 r. III KRN 44/95 - Prok. i Prawo 1995, nr 11-12, p. 24, dodatek.
38
T. Bojarski, Polskie prawo…, op. cit., s. 193.
39
T. Bojarski (red.), Kodeks…, op. cit., s. 305.
40
B. Kurz$pa, Kodeks wykrocze%. Komentarz, wydanie 1, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis,
ZN nr 99
318
J. Chamernik
2. staraj#c si nawi#za& z nim kontakt za po!rednictwem !rodków telekomunikacyjnych lub innych b#d( przez osoby trzecie,
3. zamawiaj#c dla niego towary i us"ugi przy nieuprawnionym u$yciu
jego danych osobowych lub nak"aniaj#c osoby trzecie do nawi#zywania z nim kontaktu,
4. gro$#c mu utrat# $ycia, zdrowia lub wolno!ci przez jego samego
lub blisk# mu osob lub
5. podejmuj#c inne porównywalne dzia"ania, w nast pstwie których
znacznie ogranicza mo$liwo!& prowadzenia $ycia przez tego cz"owieka, ten podlega karze pozbawienia wolno!ci do 3 lat oraz
grzywny.
(2) Kar pozbawienia od 3 miesi cy do lat 5, orzeka si je!li swoim
czynem sprawca stworzy zagro$enie dla $ycia i zdrowia ofiary, cz"onka jej
rodziny lub innej bliskiej jej osoby.
(3) Je!li sprawca wskutek swego czynu spowoduje !mier& ofiary,
cz"onka jej rodziny lub innej bliskiej jej osoby, to nale$y orzec kar pozbawienia wolno!ci od roku do lat 10.
(4) W przypadkach okre!lonych w ust. 1 czyn Any jest jedynie na
zg"oszenie chyba, $e organ !cigania w zwi#zku ze szczególnym interesem
publicznym uzna za stosowne wszcz cie !cigania z urz du.
We W oszech przest$pstwo stalkingu jest zdefiniowane w kodeksie
karnym, art. 612 – bis:
Kto powtarzaj#cym si zachowaniem, grozi lub n ka kogo! w taki
sposób, aby spowodowa& trwa"y i powa$ny stan niepokoju i strachu lub doprowadzi& do uzasadnionej obawy o bezpiecze%stwo w"asne lub bliskiego
krewnego lub osoby zwi#zanej z t# osob# zwi#zkiem mi"osnym, lub zmusi&
j# do zmiany swoich $yciowych przyzwyczaje%, o ile czyn nie stanowi bardziej powa$nego przest pstwa, podlega karze pozbawienia wolno!ci od
sze!ciu miesi cy do lat czterech.
Kara jest zwi kszona, je!li przest pstwo zosta"o pope"nione przez
wspó"ma"$onka w separacji lub rozwiedzionego lub przez osob , która jest
zwi#zana emocjonalnie z osob# pokrzywdzon#.
Kara jest podwy$szona o po"ow , je$eli przest pstwo zosta"o pope"nione wobec ma"oletniego, kobiety w ci#$y lub osoby z niepe"nosprawno!ci#
(…) lub z u$yciem broni lub przez osob zamaskowan#.
Przest pstwo jest karalne na podstawie wniosku pokrzywdzonego.
Termin na wniesienie pozwu wynosi sze!& miesi cy. Sprawa jest jednak
prowadzona z urz du, je$eli przest pstwo zosta"o pope"nione wobec ma"oletniego lub osoby niepe"nosprawnej (…) oraz gdy czyn jest pope"niony z innym przest pstwem, dla którego nale$y przeprowadzi& post powanie
z urz du.
Irlandia. Non Fatal Offences Against the Person Act 1997 – Ustawa
o czynach zabronionych bez skutku "miertelnego przeciwko osobom.
ZN nr 99
319
Podsumowanie
Zjawisko stalkingu zacz$to analizowa# w latach osiemdziesi(tych
XX wieku, wraz z pojawieniem si$ cz$sto obserwowanych, niebezpiecznych
i agresywnych zachowa& wobec znanych postaci %ycia publicznego.
W j$zyku polskim pojawi!o si$ s!owo stalking, gdy zaobserwowano
przejawy tego zjawiska w naszym kraju, co nast(pi!o w latach 90. XX wieku.
Okre"lane jest ono w psychologii jako „przemoc emocjonalna”, „n$kanie na
tle emocjonalnym”, „uporczywe n$kanie” oraz „prze"ladowanie na tle emocjonalnym”41.
Na pocz(tku XXI w. opinia publiczna w Polsce by!a "wiadkiem coraz
liczniejszych medialnych doniesie& o zachowaniach wype!niaj(cy znamiona
stalkingu. Bodaj najbardziej dramatyczny przypadek mia! miejsce w 2008 r.
w odzi , kiedy to stalker n$kaj(cy urz$dniczk$ zabi! jej m$%a. Wówczas zacz$to zadawa# sobie pytanie, czy wachlarz "rodków ochrony prawnej s!u%(cych ofiarom uporczywego n$kania jest na tyle nieskuteczny, %e a% musia!o
doj"# do tragedii, aby reakcja wymiaru sprawiedliwo"ci powstrzyma!a stalkera od swoich zachowa&. Wskazywano na kilka zasadniczych mo%liwo"ci
sankcjonowania stalkingu.
Prokuratura Rejonowa w Poznaniu na pocz(tku 2013 r. postawi!a zarzuty trzem m$%czyznom, tzw. czy"cicielom kamienic, pope!nienia przest$pstwa stalkingu na szkod$ mieszka&ców kamienicy przy ul. Niegolewskich
w Poznaniu. Ich dzia!ania polega!y na podrzucaniu mieszka&com kamienicy
robactwa, martwych zwierz(t, pukano do drzwi w ci(gu dnia i nocy. Przed
+wi$tami Bo%ego Narodzenia w 2012 r. mieszka&com kamienicy odci$ty zosta! pr(d. Prokurator postanowi! ich zachowania uzna# jako przest$pstwo
stalkingu42.
Wprowadzenie nowej regulacji by!o odpowiedzi( na sytuacje, w których zachowanie sprawcy by!o uci(%liwe i uprzykrza!o %ycie43. Na uzasadnione potrzeby spo!eczne ustawodawca zdecydowa! si$ znowelizowa# kodeks karny wprowadzaj(c nowy instrumentu ochrony prawnej w reakcji na
negatywne zjawisko spo!eczne zwane stalkingiem, cho# mo%na spotka# si$
z zapatrywaniem, %e nowy przepis stanowi raczej odpowied' na pewne dyskusje spo!eczne ni% efekt rzeczywistej potrzeby44.
Trzeba postawi# sobie pytanie: czy wprowadzenie do polskiego porz(dku prawnego przepisu kryminalizuj(cego zjawisko stalkingu by!o
konieczne? Nale%y odnie"# si$ do zysków i strat towarzysz(cych uznaniu
danego zachowania za przest$pstwo.
Kryminalizuj(c jakie" zjawisko nale%y uwzgl$dni# koszty funkcjonowania organów pa&stwowych, koszty ponoszone przez osoby prywatne
(np. adwokackie i procesowe), utrat$ przez ukaran( jednostk$ wolno"ci lub
41
Uzasadnienie do rz(dowego projektu ustawy o zmianie ustawy kodeks karny (druk sejmowy
nr 3553).
42
http://tvp.info/informacje/polska/poznan-trzej-oskarzeni-o-nekanielokatorow/10517296/wiadomosci-czysciciele-kamienic/10517325 (dost$p z dnia 25 marca 2013 r.).
43
K. Garstka, P. Przygucki, Stalking jako…, s. 17.
44
M. Budyn-Kulik, System prawa…, s. 445.
ZN nr 99
320
J. Chamernik
innego dobra oraz rozwa%y#, czy nie istnieje lepszy, niekryminalny mechanizm wyegzekwowania zakazu? Do pozytywnych stron kryminalizacji nale%y
zaliczy# prewencyjne oddzia!ywanie prawa karnego, efekt sprawiedliwo"ciowy oraz efekt symboliczny, podkre"laj(cy znaczenie pewnych warto"ci.
Przypatrze# si$ zatem nale%y zarówno korzy"ciom, jakie niesie ze sob( kryminalizacja zjawiska stalkingu, jak i zagro%eniem, które niesie taka decyzja.
Kryminalizacja zjawiska stalkingu jest nie tylko bardzo wyra'nym
symbolem nieakceptowania przez pa&stwo okre"lonego zachowania, ale
tak%e "rodkiem ochrony interesów i bezpiecze&stwa ofiar, przede wszystkim
daje szans$ przeprowadzenia wczesnej interwencji. Wiadomo"#, i% stalking
jest przest$pstwem, spowoduje z czasem wzrost "wiadomo"ci obywateli, %e
pomocna mo%e by# interwencja organów "cigania.
Jako s!ab( stron$ kryminalizacji stalkingu wymienia si$ m.in. si$ganie
do prawa karnego jako do najsurowszego sposobu reagowania na zachowanie dewiacyjne i rezygnacja z innych, mniej opresyjnych, a by# mo%e skuteczniejszych "rodków reakcji. Nie mo%na tak%e zignorowa# trudno"ci
z precyzyjnym sformu!owaniem definicji stalkingu, tak by obowi(zuj(cy przepis nie by! ani za w(ski, ani zbyt ogólny45.
Odwo!uj(c si$ do opisanych w niniejszej analizie ró%nych rozwi(za&
prawnych, a przede wszystkim do spornych zagadnie& poruszonych wy%ej,
Czytelnik po zapoznaniu si$ z danymi statystycznymi za 2011 rok powinien
sam odpowiedzie# sobie na to pytanie.
45
D. Wo'niakowska-Fajst, Prawne mo$liwo!ci walki ze zjawiskiem stalkingu – czy w prawie
polskim potrzebna jest penalizacja prze!ladowania?, Polska Akademia Nauk, Instytut Nauk
Prawnych, Zak!ad Kryminologii, Archiwum Kryminologii, Tom XXXI/2009, s. 201 i n.
ZN nr 99

Przestępstwo stalkingu w regulacji kodeksu karnego The crime of

Transkrypt

Podobne dokumenty

Stalking jako nowy czyn zabroniony w polskim kodeksie karnym

Załącznik nr 1 do ogłoszenia Muzeum Okręgowe Pl. Dr J. Metziga

generuj pdf

1 Wskazania dotyczące roli prokuratorów VIII Kongres NZ

art. 148 i 155 kk - Instytut Wymiaru Sprawiedliwości