Narodowy socjalizm

MlECZYSŁAW RYBA
Katolicki Uniwersytet Lubelski lana Pawta ll
Narodowy socjalizm i bolszewickl komuntzm
pr ba por wnania
-
por wnania sytemu komuni sty cznego (na ptzy YJadzie bolszewickiej Ro sj i) i narodowo- socj ali stycznego (hitlerowPodej muj ąc pr bę
skie Niemcy), pragnę skupić się na trzech zasadniczych kwestiach:
i na aspekcie praktycznym
(etycznym) omawianego problemu. Wydaje się, że uwarunkowania
cywi|izacyjne, kształtowane ptzez całe wieki, w spos b zasadniczy
mogły wpĘnąć na ,,sukces'' i spos b tworzenia system w totalitarnych, jakie zagościĘna gruncie europejskim. Być może tu r wniez
znajdziemy odpowiedź, dlaczego Polska w XX wieku dobrowolnie
nie przyjęła żadnego modelu totalnego socjalizmu.
na kwestii cywilizacyjnej, ideologicznej
r. Aspekt cywilizacyjny
Nade wszystko należy jeszcze raz podkreślić,żę oba omawiane
ustroje miały charakter totalitarny, a więc wpisywaĘ się w bardzo
popularny trend w pierwszej połowie XX wieku obecny na konĘnencie europejskim. Pojęcie totalitaryzmu zdefiniował chociażby Benito
Mussolini, tw rca innego ustroju totalitarnego (faszyzmu), budowanego we Włoszech od 1922 roku. Mussolini twierdzlł: ,,Totalitaryzm
to zasadapolityczna, kt ra głosi: Nic przeciw pa stwu, nicpozapa stwem, nic bez paristwa''l. Widzimy zatem skrajnie gromadnościowe
I
Cyt. za A. Frydysiak, U
źr deł istoĘ totalitaryzmu,
w'. W kręgu zagad-
nieit europejskich. Opera dedicata in Professorem Boguslaus Polak, red. J. Knopek, Koszalin 2009, s. 303.
130 |
uieczysław nyba
Narodowy soclalizm i bolszewicki komunizm
-
pr
ba
por wnania
podejście do Życia społecznego w ustroju totalitarnym. To paristwo
jest tutaj podmiotem wszelkich działa , człowiek jest zaścałkowicie podporządkowany władzy' Wszystko to przypomina w duzym
stopniu starożytne cywilizacje gromadnościowe, wielkie starożytne
imperia rządzone przezwładc w na spos b despotyczny. Należy zauważyć, że niemiecki narodowy socjalizm i bolszęwicki komunizm
opierały się zasadniczo na innej bazie cywilizacyjnej' Idąc drogą Fe_
liksa Konecznego, możemy Niemcom przypisać, dominujący czynnik
bizantyrlski w ich ustroju życia zbiorowego2, z kolei Rosji czynnik
wschodniomongolski, zwany przez Konecznego cywllizacją turari_
ską3' Rosję wielu znawc w tematu za|iczało od strony kulturowej
do azjaĘckiego kręgu. Wsp łczesny znany politolog rosyjski Mikołaj Dugin sam określiłRosjan mianęm ,,dzieci Dżingis_chana''. Bardzo ciekawie brzmi opis życia społecznego przeprowadzony przez
Markiza de Custin, francuskiego arystokraty podr zującego po Rosji
w pierwszej połowie XIX wieku. De Custin w taki oto spos b opisywał miejsce obywatela w systemie rosyjskim: ,,Ten członek, funkcjonujący zgodnie z wolą, kt ra nie jest jego wolą, ma tyle samo
Ęciaw sobie, ile śruba w mechanizmie, a przecież w Rosji to się na_
zywa czŁowiekiem!... Widok tych dobrowolnych automat w przejmuje mnie trwogą, jest cośnieludzkiego w osobniku sprowadzonym
do stanu zwykłej maszyny. Jeśliw kĄach o rozwiniętej mechani_
cę drewno i metal mają mieć duszę, w ustroju despotycznym ludzie
wydają się nam zrobieni z drewna: zastanawiamy się, co oni mogą
robić zę Swym nadmiarem logiki, i czujemy niesmak na myślo presji, jaką musiano wywtzeć na rozrrmnych istotach, aby ztobić z nich
tzeczy. W Rosji lituję się nad ludźmi, w Anglii natomiast bałem się
maszyn. Tam wytworom ludzi brak tylko słowa, tu słowo jest zbędne tworom patistwa''4. Ten ptzeraŻający opis życia obywatelskiego
2 F. Koneczny, obronić c1wilizację łaciriskq!, wyd. Fundacja Rozwoju
Kultury Polskiej, Lublin2002, s. 173-199.
3 M. Ryba, Polska w XX wieku a cywilizacje,
,,Człowiek w Kulturze'' 10
(1998), s.98.
a A. Markiz de Custin, LisĘ z Rosji. Rosja w 1839 roku, wyd. Editions Spotka_
nia, 1991, s.34.
I
I
I
doskonale pokazuje, że Rosja odzarunia swojej paristwowości była
organizowana jako pa1rstwo totalitarne. Społecze stwo przed rewolucją bolszewicką niejako z natury było przystosowane do zmian,
kt re nastĄ po dojściu komunist w do władzy. Bolszewicy nie tyle
dokonali jakichświelkich zmian rewolucyjnych w 1917 r.,|ecz na
skutek słabej władzy w Rosji dokonali przewrotu, zamachu stanu,
kt ry pozwolił im przejąć wŁadzę, a p źniej pokazując siłę, charakteryzującą się r wnież niebywałym okrucieristwem, tę władzę utrzymali i ugruntowali.
W Niemczech sytuacja wyglądała nieco inaczej. Sto |at wcześniej Alexis de Tocqueville pisał: ,,Nie ma rewolucji w Niemczech,
bo policja nie pozwoliłaby na to''5. Ta uwaga bardzo jednoznacznie
charakteryzuje społeczefrstwo niemieckie zorganizowane na spos b
bizanĘmski od strony cywilizacyjnej. Mamy tutaj do czynienia z niespoĘkanym wręcz przywiązaniem do biurokracji i do litery prawa,
przy całkowitym niemal zapomnieniu prawa naturalnego. Richard
Grunberger w znakomitej pracy Społeczeitstwo Trzeciej Rzeszy pisze:
,,(...) naziści niestrudzenie powoĘwali się wciąż na (prawo' zgodnie
zktorym od początku formowali swoje szeregi))''. w innym miejscu
czytamy :,,Stosunek Niemc w do władry można niemal dokładnie opisać w kategoriach zapoĘczonych z teologii. Jedną ztakich kategorii
jest StaatsfrÓmigkeit _ quasi-religijna, nabożna cześćwobec pa/rstwa
...''. Taka ,,nabożnacześć''do paristwa objawiała się też w stosunku
społecze stwa do armii' Rozkład w tym zakresie' jaki dotknął Republikę Weimarską po I wojnie światowej, był bardzo ź|e widziany. Generał
Beck miał twięrdzić: ,,Zakaz poboru wojskowego był czymś w rodzaju
zakazu religii: naturalnej i świętejpraktyki, bez kt rej nie można so_
bie wyobrazić Ęcia; w rezultacie zaczęła się w narodzie spontaniczna
i niekontrolowana rekrutacja do Nazi"7. W tej perspektywie narodowi
socjaliści bardzo mocno podkreślali kult paristwa i kult armii. Doskona|e teŻ wykorzystali bizantyriskie przywiązanie Niemc w do litery
5 Cyt.
za: R. Grunberger, Historia społeczna Trzeciej Rzeszy, przeł. W. Ka-
linowski, wyd' Paristwowy InsĘtut Wydawniczy, Warszawa 1994, s.32-33.
6 R. Grunberger, s. 30, 158.
7 R. Grunberger, s. 167.
f
f
f
n
732
Narodowy socializm ibolszewicki komunizm
Mieczysław Ryba
-
pr
ba
por wnania
I
I
prawa po zwycięskich dla siebie wyborach parlamentarnych w 1933
roku. P zniejsze podpalenie Reichstagu doprowadz1Ło do zgody na
powierzenie kanclerzowi Hitlerowi przywileju wydawania dekret w
z mocą ustawy. Na bazie gł wnie tego prawa dokonała się rewolucja
narodowo-socj alisĘcm a, łącznie ze zbrodniczymi ustawami rasistowskimi8. Przywiązanie do litery prawa i brak rozumienia prawa moral_
nego w przesftzeni politycznej bardzo mocno dĄ się zauwaŻyć po
upadku Niemiec w czasie proces w norymberskich, kiedy to niemal
wszyscy zbrodniarzę usprawiedliwiali się stwierdzeniem, że ,,wykonywali rozkazy".
Podsumowując, można stwierdzić, że system narodowo-socja-
listyczny w Niemczech opierał się na innej bazie cywilizacyjnej
niż bolszewicki komunizm. Jednakże charakterystyczne jest to, ze
oba te systemy odwoĘwały się do cywilizacji gromadnościowych
w spos b perfekcyjny wykorzystaĘ mechanizmy charakterystyczne
dla tych cywilizacji, by władzę zdobyÓ i ją rzymać. Dla społeczności poddanych socj alistycznym rewolucj om r ozw iązania zastoso wane ptzez komunist w i hitlerowc w znajdowaĘ swoje prawzory
w przeszłościnarodu niemieckiego i narodu rosyjskiego. W jakimś
stopniu bowiem tak cywilizacja turariska, jak i bizantyriska byĘ od
zar ania cyw
2.
ilizacjami,,totalitamymi ".
Aspekt tdeologiczny
Dla r żnych badaczy zajmljących się por wnywaniem obu omawianych system w narodowy socjalizm niemiecki to ustr j ,,skrajnie
prawicowy'' (mylnie określany mianem ustroju faszystowskiego),
zaśbolszewicki komunizm - skrajnie lewicowy. Całe nieporozumienie dotyczy kwestii określenia ,,narodowy", zawartego w nazwie NSDAP. Ęmczasem rozumienie narodu w myśliniemieckiej
nie miało nic wsp lnego z dookreśleniem tej wsp lnoty jako więzi kulturowej, opartej na tradycji chrześcijariskiej (na dziedzictwie
chrze ścijariski ej kultury europej skiej ), co uprawniałoby do zaliczenia
8 M. Ryba, Polska..., dz. cyt., s. 99.
t
ri
I
I
ł
I
r
*
I
il
!
narodowego socjalizmu w poczet nurt w prawicowych' Ęmczasem
hitlerowska koncepcja narodu była skrajnie rasistowska, opierała się
na scjentysĘcznej (ewolucjonistycznej) koncepcji człowieka, sformułowanej w znaczącej mierze w XIX wieku. Możemy zatempowiedzieć, że Hitlęr propagował po prostu rasizm narodowyg.
CaĘ szereg badaczy pomija przymiotnik ,,socjalistyczny'', opisując ob z hitlerowski' Tymczasem,,socjalizm'' był czynnikiem w spos b bardzo jednoznaczny konstytuującym NSDAP. Jak pisze Alan
Bullock, Hitler w dyskusji z radykalniejszym od siebie, narodowym
socjalistą, otto Strasserem' w ten spos b miał się wyrazić:.,,Jestem
socjalistą (...). Nie ma innych rewolucji pr cz rewolucji rasowych;
nie może być rewolucji politycznej, ekonomicznej lub socjalnej, zawsze jest to tylko walka niższej warstwy, gorszej rasy przeciwko pa_
nującej wyższej rasie i jeżeli tawyŻsza rasa zapomni o swoim prawie
do Życia, to poniesie klęskę''l0'
Hitlerowcy starali się w dużej mięrzę organizować żrycie gospo_
darcze na modłę sowiecką, posiłkując się typowo socjalistycznymi
hasłami. Bardzo modne byĘ w wczas tzw.,,Reicharbeit Dienst'',
tj' sześciomiesięczne (obowiązkowe dla osiemnastolatk w) hufce
pracy. Jak czytamy, ,,atmosfera hufc w - antyreligijna, grubia ska,
ze słabo przygotowanymi instruktorami i obsesją <<musztry z łopatą>>, przypominająca obyczaje SA i Hitlerjugend ...''ll. Co ciekawe'
członkowie SA zwracali się do siebie per ,,towarzyszu'', nawet do
księcia Augusta Wilhelma pruskiego, syna byłego cesatza, zwracali
się ,,towarzyszu Auwi''. Wydaje się, że w socjalistyczny szlif hitlerowc w możnd odna|ęźĆw sĘnnym napisie na bramię Auschwitz:
,,Arbeit macht frei''' Jak się okazuje, tego typu napisy pojawiały się
licznie w niemieckich mieszkaniach robotn iczy cht .
2
9 Ksiądz Tadeusz Guz pisze:
,,Bytowość<rasy fundamentalnej> w sęnsię
germariskim jest pojęta absolutnie: nar d musi być <jednorasowy>''. T. Guz,
Filozoficzny kontekst II wojny światowej, w: Bitwy pod Tomaszowem Lubelskim
w 1939 roku,red. T. Guz, Wydawnictwo Werset, Lublin 2010, s.23.
l0 A. Bullock, Hitler studium tyranii, przeł. T. Evert, Warszawa 1997'
s.344.
ll
12
R. Grunberger, s.35.
R. Grunberger, s.226.
f
SS
*r
l34 |
Narodowy socializm i bolszewicki komunizm
mieczysław Ryba
-
pr
ba
por wnania
Wszystko to bardzo mocno przypomina socjalistyczne hasła gło_
w Związku Sowieckim. Zycie gospodarcze w hitlerowskich
Niemczech było całościowoorganizowane i podporządkowane ekspansjonistycznej polityce pa stwa. R żnica z Sowietami polegała
ptzede wszystkim na tym, że narodowi socjaliści posługiwali się eta_
Ęzmem pa/rstwowym, zachowując zasadniczo własnośćprywatną
w swoim paristwie, socjaliściklasowi (komuniści) zaśznacjonalizowali praktycznie wszelką własnośćprywatną, zachowując tu całkowic ie totalis Ę czny spo s b zaruądzania ży ciem go spodarczym.
Do spraw ideologicznych należy r wnież za|iczyć stosunek obu
omawianych system w do religii, w szczeg lnoścido religii chrześcijariskiej. Komuniści, odwołując się do marksistowskiego zawołania:
,,Religia to opium dla ludu'', w spos b metodyczny zwa|cza|i,,światopogląd spirytualistyczny'', funkcjonując niejako w kulturze jako
quasi-religia' Jak czytamy,,,komunizm zaśznosi wieczyste prawdy,
znosi religię, moralność,zamiast nadać im nową formę, sprzeciwia
się zatem całęmu dotychczasowemu rozwojowi historycznemu''l3.
,,Religijny'' wymiar ateistycznego komunizmll zalvłażyłjeszcze
przed II wojną światową r wnież papież Pius XI: ,,oto, Czcigodni
Bracia, owa nauka, kt rą głosi bolszewicki ibezboŻny komunizm jakoby nową ewangelię, jakoby ożywczą nowinę zbawienia i odkupienia ludzkości''la. ,,Nowa ewangelia'' komunizmu znajdowała swoich
fanatycznych wyznawc w gotowych przelewać krew milion w ludzi
w imię wyznawanej utopii.
Por wnując tę sytuację do Niemiec, wielu badaczy znajduje
zasadnicze przeciwieristwa, wskazując na podpisanie konkordatu
przez Hit|era ze Stolicą Apostolską, a także o wiele mniejszą opresyjnośćsystemu nazistowskiego w stosunku do kościołw r żnych
wyzna . Tymczasem owa polityka Hitlera w stosunku do chrześcijan była podyktowanabardziej względami takĘcznymi (zbyt jeszcze
szone
13
K. Marks, F. Engels, Manifest Partii KomunisĘcznej,w'.,,Krytyka Polityczna" 20-21 (2010), s. 36.
la Encyklika Papieża Piusa XI Divini Redemptoris o bezbożnym komunizmię' 19 ll| 193'7, wyd. Te Deum, Wydawnictwo Tradycji Katolickiej, Warszawa
2002,s.12.
I f fS
I
I
słaba pozycja partii w społecze stwie), niż przyjaznym stosunkiem
narodowych socjalist w do chrześcija stwa. Wydaje się, że najbardziej istotny i charakterystyczny dla nacjonalizmu niemieckiego był
neopogariski kult narodu, a nawet okultyzm. Generał Ludęndorf na
łamach ,,United PreS'' w 1935 r. oznajmił: ,,Jestem przeciwnikiem
chrześcijaristwa i poganinem' i jestem z tego dumny. Dawno już poŻegnaŁem chrześcijaristwo' (...) My Niemcy jesteśmyw tej chwili
ludem, kt ry najbardziej odłączyłsię od chrześcija skiej nauki. Dopiero wskutek zupełnego odrzucenia chrześcijaristwa nabędzie lud
niemiecki zwartości, kt rej potrzebuje i kt ręj byłby potrzebował
w ciężkich chwilach roku l 9 1 8''l . J eszcze bardziej radykalnie wypowiadał się w XIX wieku Fryderyk Nietzsche, filozof, kt rego można
zaliczyć do najpopularniejszych myślicieli w Niemczech w okresie
międzywojennym. W swoim dziele Antychryst pisał: ,,Co jest dobre?
- Wszystko, co uczucie, wolę mocy' moc samą w człowieku podnosi. Co jest złe? - Wszystko co ze słabościpochodzi. Co jest szczę'
ścięm? Uczucie, że moc rośnie -Żeprzezwycięża się op r''. W innym
miejscu:,,Potępiam chrześcijaristwo, podnoszę przeciw Kościołowi
chrześcij ariskiemu naj straszniej sze ze wszystkich oskarżeri (. . )'" u.
Wśrd działaczy NSDAP powstał naturalistyczny panteizm, łQczący neopogaristwo z niekt rymi wątkami chrześcijariskimi. Wręcz
kuriozalnie wyglądał kalendarz nowych, partyjnych dni świątecznych w Niemczech: 30 stycznia to Dzie Przejęcia Władzy; 24lutego - rocznica powstania NSDAP; 20 kwietnia - urodziny Hitlera; 1 maja * świętonarodowe pracy (świętoto było analogiczne
do moskiewskich obchod w 1 maja). ,,Wszystkie te świętamiały
wyprzeć z kalendarza świętachrześcijariskie, oczywiściez wyjątkiem Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Naziścisparodiowalri zresztą
wielkanocny obrzęd śmierci i zmartwychwstania w dw ch swoich
świętach:Narodowym Dniu Załoby i rocznicy puczu monachijskiego''l7. Podobnie jak w Związku Sowieckim powstawało cośw rodza5
.
15
B' Grott, Nacjonalizm chrześcijaski' wyd. Towarzystwo Autor w i Wy_
dawc w Prac Naukowych ,,UNIVERSITAS", Krak w 1991, s. 36.
r
17
B. Grott, dz. cyt., s.40-41.
R. Grunberger, s.92-93.
136
Narodowy socjalizm i bolszewicki komunizm
Mieczysław Ryba
-
pr
ba
por wnania
I tZ
I
ju religii paristwowej, kt ra prostą drogą prowadziła do kultu Wodza,
przyjmującego niemalze cechy religii paristwowej18' Papież Pius XI
w swojej encyklice Mit brennender Sorge batdzo wyrażnie za!:ważyłantychrześcijariskie (poga skie) elementy w doktrynie narodowego socjalizmll' Czytamy tam m.in.: ,,Kto, hołdując panteistycznej
mglistości,utożsamia Boga ze światem,kto z Boga czyni cośziemskiego, a ze światacośboskiego, nie nalezy do wierzących w Boga.
Kto, idąc za w ierzeniami staro germarisko-przedchrze ścija skimi, na
miejsce Boga osobowego stawiat Żnę nieosobowe fatum, tenprzeczy mądrościBożej i opatrzności, kt ra sięga potężnie od krarica
do krarica i włada wszystkim z dobrociq, i wszystko prowadzi ku
dobremu. Taki człowiek nie może sobie rościprawa' by go za|iczać
do wierzących w Boga. Kto wynosi ponad skalę wartościziemskie
rasę albo nar d, albo paristwo, albo ustr j paristwa, przedstawicieli
władzy pat'rstwowej, albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności,kt re w porządku doczesnym zajmują istotne i czcigodne
miejsce, i czyni z nich najwyŻszą normę wszelkich wartości' także
religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten przęwtaca i fałszuje porządek tzeczy stworzony i ustanowiony przez Boga-Człowieka
i daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze''l9.
l8 Grunberger opisuje bardzo ciekawe zjawiska w tej dziedzinie.
',Uważano
go powszechnie za medium pośredniczące między opatrznościąa narodem nie_
mieckim, czasem zaśprzypisywano mu nawet moc cudownego uzdrawiania...''.
I
w innym miejscu:
',Hitler
był w tych wyobrażeniach tak wszechstronny, że nie
odm wiono mu
r
doświadczenia z
m wiącym psem...:
wnięż cech świętego Franciszka' Na wykładzie publicznym
zorganizowanymprzęz NSDAP w Jenię latęm 1935 roku referentka opisywała
<<Baronowa prosiła swego męża, aby zadał
jakieśtrudne pytani e. Mąż zapytał: _ Kto to jest Adolf Hitler? - odpowiedź
wzruszyła nas głęboko: z pyska zwierzęcia wydobyły się słowa: - Mein Fiih-
psu
ren>". R. Grunberger, s. 109.
re
www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/pius_xi/encykliki/mit_brennender_
sorge_l403 1 937.html#pl (1 0. 1 2.20l0). owo panteistyczne uwielbięnie narodu miało r wnież swoje źr dła w filozofii heglowskiej. Adam Frydysiak w tęn
spos b pisze o owych inspiracjach heglowskich: ,,Rozw j ducha zmierza do
uświadomienia sobie własnej wolnościi realizuje się w instytucjach społecz_
nych, stosunkach społecznych, w moralności i paristwie, osiągając formy naj-
Widzimy zatem,
i narodowi socjaliści
w spos b wrogi odnosili się do chrześcija stwa' obie te ideologie
bazowaĘ na materialistycznej wizji człowieka. Należy jednak nadmienić' ze bolszewicki radykalny ateizm w Niemczech zastąpiony
był propagowaniem pogariskich kult w starogermariskich, łącznie
z elęmentami uwsp łcześnionegookultyzmu w elicie partii NSDAP.
Że tak komuniści, jak
Znana jest powszechnie,,moralność socjalistyczna'', propagowana
w krajach komunistycznych jako wyruz nowoczesnęgo światopoglądu.
Ęmczasem utopia narodowo-socjalisĘczna z r wną zaciekłością
kreowała nowy typ etyki, odwofującej się do założerasistowskich
i do filozofii nietzscheariskiej. W obu omawianych systemach tota-
litarnych kreowano nową' socjalisĘczną moralność.Celem było
stworzenie nowego człowieka i nowej etyki. W Sowietach wzorcem
socjalistycznego zachowania moralnego był Pawka Morozow - chłopiec, kt ry wydał swoich rodzic w władzy sowieckiej. Jak czytamy
w Manife śc ie komunis Ęcznym,,,rodzina hxżuazyjna zaniknie natura|nię wraz z zanikiem tego jej uzupełnienia, a jedno i drugie prze-
stanie istnięć wraz z zanikiem kapitafu. Zaruucacie flam, że chcemy
znieśćwyzysk dziecj przez rodzic w? Ptzyznajemy się do tej zbrodni''20. Rodzina jako rozsadnik burżuazyjnej kultury, wraz moralnego
przesądu, to nie tylko sowiecka wizjażrycia moralnego. Widać wyruźnie, że Życie rcdzinne i osobiste było tu całkowicie podporządkowane pa stwu i ideologii. W hitlerowskich Niemczechbyło podobnie,
przy czym rodzinę zdefiniowano jako,,kom rkę rozrodczą narodu''.
Stąd pojawiła się akcja ,,urodziłam dziecko Ftihrerowi''. Zupełnym
kuriozum była wymyślona przez Himmlera akcja Lebensborn (źr dło Życia)' Powstała fundacja dla samotnych matek' kt rych dzieci
zostĘ spłodzone przez SS_man w poprzez doraźne kontakty seksualne. Chodziło o pomnożenie siĘ liczebnej rasy niemieckiej dzięki
wykorzystaniu najlepszych rasowo męŻczyzn. Paristwo miało spra-
wyższe w sztuce, religii i filozofii''. A. Frydysiak, dz. cyt., s' 302. Dla por wnania heglowskie inspiracje w filozofii marksistowskiej nie pozostawiają dziś
żadnych wątpliwości. Por. R. Service, Towarzysze. Komunizm od poczqtku do
upadku. Historia zbrodniczej ideologii, tłum. H. Szczęrkowska, wyd' Znak,
Krak w 2008,
s. 28.
20 K. Marks, F. Engels, s. 34.
frr
138
Narodowy socjalizm i bolszewicki komunizm
Mieczysław Ryba
-
pr
ba
por wnania
I ISS
I
wować opiekę nad tak poczętymi dziećmi, zar wno materialną, jak
wychowawczą2'.
Jak widzimy, system totalitarny wkaczaŁ w obu przypadkach
w najdrobniejsze szczegoĘ życia ludzkiego, wszystko podporządkowując ideologii: w Sowietach była to ideologia komunistyczna,
w Niemczech narodowo-socjalistyczna. Wydaje się, że bolszewicki model był tu bardziej brutalny z uwagi choćby na fakt likwidacji
własności prywatnej' zap ew niaj ącej rodzinie minimum niezależności
od paristwa. W Niemczech, jak już pisałem, własnościprywatnej nie
zlikwidowano.
oczywiścienowa moralnośćdw ch socjalizm w nie dotyczyła tylko sfery życia rodzinnego. Najbardziej bolesne jej przejawy
to głoszenie haseł nienawiścirasowej bądź nienawiściklasowej.
Wymordowanie milion w ludzi ,,innych ras",bądź,,wrogich klas''
uchodziło za cnotę. W myśltych zasad dokonano najstraszniejszych
zbrodni w historii ludzkości.
:.
Wsp tdziatanie i walka
Pomimo wskazanych roŻnic między narodowym socjalizmem
a bolszewickim komunizmem, systemy te w dużym stopniu byĘ
podobne do siebie22. Ścisła wsp Ęraca Niemiec i ZSRR w latach
1939-1941 jest tego namacalnym (praktycznym) dowodem. Dwa
totalitarne, anĘchrześcijaskie systemy i dwa wrogie nam paristwa
zaatakowaĘ w l939 roku Polskę. W tym działanil możemy znaleźć
klasyczne wzorce zaczetpnięte z osiemnastowiecznej epoki rozbiorowej. Z drugiej jednak strony nie mieliśmydo czynienia z Ępowym najazdem dw ch wrogich pairstw na pa stwo polskie i z Ępowym rozbiorem kraju' DochodziĘ tu jeszcze elementy ideologiczne
2t R. Grunberger, s. 197.
22 Jak pisze ksiądz profesor Tadęusz Guz, hitlęrowcy w swoich rozważaniach nad marksizmem, bądż socjalizmęm przyznawali np. komunistom rację
,,w odniesieniu do materialistycznej wizji światai człowięka oraz do ich dialęktycznego rozwoju ewolucyjnego (...)''. T. Guz, dz. cyt., s. Ż7
.
i cywilizacyjne. Dwie gromadnościowe cywilizacje, jeszcze bardziej
brutalne przez wpŁyw zbtodniczych ideologii, chciaĘ zlikwidować
łaciriski byt cywilizacyjny. Dwie socjalistyczne ideologie uderzyły
w nar d oparty na kulturze chrześcijariskiej, posiłkując się swoisĘm
komunisĘc znym bądź rasistowskim,,mesjanizmem23. W 1 93 9 roku
zamiarem było nie tylko zlikwidowanię paristwa polskiego, ale i polskiego narodu2a. A zatem walcząc z Niemcami i Sowietami, Polacy
walczyli niejako po raz kolejny w imieniu zachodniej Europy, mimo
że ta Europa zostawiła nas w dużym stopniu samym sobie25.
W p źniejszym czasie miała miejsce śmiertelna walka so_
cjalizm w o dominację na kontynencie europejskim. ostatecznie,
23 Por. T. Guz, dz. cyt., s. 13.
24 T. Guz, dz. cyt., s.29.
25 Witold Wasilewski w ten spos b podsumowuje zachowanie paristw i elit
zachodnich wobec ZSRR: ,,Politykę umywania rąk ze względu na ważny intęres
paristwa prowadzili przedstawiciele r żnych partii i wpływowe osoby o r żnych
przekonaniach ideowych, często dalekie od sympatii komunistycznych czy lewicowych. Przykładem może być Winston Churchill' kt ry zar wno w latach
1943-1945, jak i na początku lat pięćdziesiątych nie chciał podejmować kwestii
sowieckiej odpowiedzialności za Katyri. W czasie wojny obawiał się on pęknięcia koalicji antyhitlerowskiej, kt rej zwycięstwo traktował jako sw j Ąciowy
cel; w okresie powojennym już bez wątpienia powodowały nim niskie kalkula_
cje dyplomatyczne i małostkowe obawy podważenia własnej wojennej legendy. Druga z postaw wynikała z zakorzęnionego już od rewolucji bolszewickiej
postrzegania ZSRS w licznych i wpływowych środowiskach zachodniej lewicy
jako eksperymentu, kt rego zdezawuowanie podważałoby jej wiarę polityczną
w to, że metodą rewolucji politycznej można dokonać przemiany światai człowieka. W praktyce sprowadzało się to do odmowy przyjmowania do wiado_
mości fakt w kompromitujących Związek Sowiecki. Oznaczałoby to bowiem
- w mnięmaniu lewicy _ przyznanie racji zachodnim konsęrwatystom, kt rzy
opowiadali się za kontr narracją ideową i historiozoficzną. Prawda stała się zakładnikiem pogląd w politycznych''. W. Wasilewski, Ząch d a KaĘri,,,Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej'',4(1l1) kwiecieri 2010, s. l6-17. Biemośćliberalnego Zachodu wobec komunizmu zauważył też w swojej encyklice papież
Pius XI. Czytamy tam m.in.: ,,Wina po stronie liberalizmu, wyzysk i komunizm
żeruje na tym. (..') Co więcej, popierano zeświecczenie (laicyzm) i jego urzą_
dzenia. Dzisiaj zbiera się owoc owych błęd q tak często piętnowanych przez
poprzednik w Naszych i przez Nas samych" , Divini Redemptoris, s. 12- 13.
l4o I
uieczysław Ryba
I
po zwycięstwie narodowego socjalizmu' miało zapanować
''porozumienie między r Żnojęzycznymi elementami jednej wspaniałej rządzącej rasyn'. Bolszewicy chcieli doprowadzi do zbudowania społecze stwa bezklasowego na kontynencie europejskim, a p żntej na
caĘm globie. Wzajemne oskarżenia obu system w, np. o faszyzm
czy o azjaĘckie barbarzy stwo, sztuczne wykazywanie r żnic, kt _
rych często nie było, wynikało właśniez tej śmiertelnejwalki o ptzyw dztwo obu totalitaryzm w.
National Socialism and Bolshevik Communism
Attempt to Compare
Summary
The author in his article compares the Communist system (for example, SoRussia)
and the National Socialist (Nazi Germany). lt focuses on thręe main
viet
issues: the question of civilization, ideological and practical aspects (ethical)
of the problem. As pointed out, conditions of civilization, shaped by centuries,
could substantially affect the "succęss'' and way to cręate a totalitarian systems,
which become commonplace on European soil. Sees at this point the answer to
the question of why Poland in the twęntieth century not voluntarily adopted any
model of total socialism.