Pozwolenia zintegrowane

JÓZEF KUROPKA
Instytut InŜynierii Ochrony Środowiska Politechniki Wrocławskiej
POZWOLENIA ZINTEGROWANE
JAKO INSTRUMENT ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM
XIII International Conference AIR & HEAT 2011 WATER & ENERGY
STRESZCZENIE
Wskazano na konieczność uzyskania przez przedsiębiorstwa krajowe pozwolenia zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń, opracowanego z wykorzystaniem najlepszej dostępnej technologii oraz na procedury i
dokumenty ocen oddziaływania wszelkiego rodzaju inwestycji na środowisko.
WPROWADZENIE
We wrześniu 2000 roku Ministerstwo Środowiska opublikowało dokument „Strategia
zrównowaŜonego rozwoju Polski do 2025 roku”. Dokument obejmuje między innymi następujące
zagadnienia:
załoŜenia wyjściowe (koncepcja zrównowaŜonego rozwoju, uwarunkowania międzynarodowe,
horyzont realizacji strategii),
rekomendowane działania na rzecz zrównowaŜonego rozwoju (wymiar społeczny, ekonomiczny i
ekologiczny),
aktorzy procesu zrównowaŜonego rozwoju (udział wszystkich grup i struktur społecznych i
państwowych, rola parlamentu, prezydenta, administracji państwowej i samorządów lokalnych),
instrumenty wdraŜania rozwoju zrównowaŜonego (zmiany instytucjonalne i zarządzanie
procesem, mechanizmy ekonomiczne, finansowe i prawne, informacja, edukacja, rozwój nauki i
transfer technologii, współpraca międzynarodowa, wskaźniki rozwoju zrównowaŜonego, planowanie
i monitorowanie realizacji) i jest zbiorem wytycznych dla resortów opracowujących strategie
resortowe.
W dokumencie podkreślona jest teŜ rola systemów zarządzania środowiskowego wg norm ISO
14000, jako narzędzia realizacji zasady zrównowaŜonego rozwoju na poziomie zakładów
produkcyjnych i usługowych oraz na poziomie kaŜdego stanowiska pracy.
Pozwolenie takie zostanie wydane, jeŜeli działanie instalacji (przedsiębiorstwa) nie powoduje przekroczeń:
standardów jakości środowiska,
standardów emisyjnych, ustanowionych w szczegółowych przepisach prawnych,
granicznych wielkości emisyjnych charakteryzujących najlepszą dostępną technikę / technologię.
Analizując funkcjonowanie konkretnej instalacji zgodnie z wymaganiami BAT nie moŜna ograniczać się jedynie
do określenia wartości i oceny wskaźników procesowych czy standardów emisji zanieczyszczeń z tej instalacji.
W myśl polskiego prawa naleŜy takŜe wykonać:
ocenę oddziaływania instalacji na środowisko i określić, czy nie powoduje ona przekroczenia standardów
jakości środowiska,
ocenę wielkości emisji z instalacji pod kątem dotrzymywania tzw. dodatkowych standardów emisyjnych, czyli
granicznych wielkości emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłów, odprowadzania ścieków oraz usuwania
odpadów, a takŜe graniczne standardy emisji hałasu i pól elektromagnetycznych,
analizę funkcjonowania urządzeń ograniczających emisję,
ocenę wymagań dotyczących energochłonności i materiałochłonności produkcji,
analizę norm technologicznych.
Trzeba takŜe określić, czy są spełnione inne, niezbędne wymagania, takie jak istnienie i funkcjonowanie w
zakładzie odpowiednich systemów motywacyjnych, systemów kontroli i jakości produkcji, systemów
zarządzania ochroną środowiska i bezpieczeństwem pracy. Dopiero spełnienie wyŜej wymienionych wymagań i
stan-dardów pozwala na stwierdzenie, czy oceniana instalacja moŜe być zakwalifikowa-na jako spełniająca
kryteria określone przez BAT.
SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO
W pozwoleniu zintegrowanym organ wydający decyzję administracyjną określa:
Wśród szeregu nowych rozwiązań formalno-prawnych jakie Polska, w związku z integracją z Unią
Europejską, zaadaptowała do swojego systemu legislacyjnego i do praktyki działania w sferze
ochrony środowiska znajdują się dobrowolne formy samoograniczenia oddziaływań na środowisko
przez jego instytucjonalnych uŜytkowników.
Zaliczyć do nich moŜna przede wszystkim wdraŜanie systemów zarządzania środowiskowego,
programy „czystszej produkcji” oraz działania na rzecz ograniczenia uciąŜliwości wyrobów,
potwierdzane uzyskiwaniem tzw.„eko-znaków”. Systemy zarządzania środowiskowego (SZŚ)
stanowią szczególnie uŜyteczny instrument poprawy efektywności funkcjonowania jednostek
gospodarczych w zakresie szeroko pojętej ochrony środowiska.
Według projektodawców normy, wprowadzenie SZŚ powinno przynieść następujące korzyści:
w obszarze finansowym: redukcja kosztów energii, surowców, usuwania odpadów, kosztów
ponoszonych za zaistniałe sytuacje awaryjne, oszczędność czasu i ludzkiego wysiłku, racjonalne
skalkulowanie kosztów ubezpieczeń,
w zakresie zarządzania: szybsze wykrywanie i usuwanie nieprawidłowości, moŜliwość
wprowadzenia działań zapobiegawczych zanim wystąpią szkodliwe efekty środowiskowe,
w obszarze prawno-społecznym: polepszenie wizerunku firmy w oczach klientów, polepszenie
stosunków z władzami i grupami zainteresowanymi, spełnienie wymogów inwestorów i polepszenie
dostępu do kapitału, ułatwienia w otrzymywaniu odpowiednich zezwoleń i uprawnień poprzez
prezentację właściwego stosunku do spraw ochrony środowiska, promocja ochrony środowiska na
własnym przykładzie,
zmiany profilu i technologii produkcji na mniej odpadową.
ilość i warunki odprowadzania do powietrza gazów lub pyłów,
warunki i ilość ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi,
ilość i sposoby zagospodarowania wytwarzanych odpadów,
warunki i poziom emitowanego hałasu,
wielkość emisji pól elektromagnetycznych.
OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
Ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ) jest instrumentem realizacji prewencyjnej polityki ekologicznej
zarówno krajowej, jak i regionalnej, będącej integralną częścią polityki rozwoju zrównowaŜonego.
Rola OOŚ jako narzędzia prewencji ekologicznej odnosi się przede wszystkim do:
identyfikacji rodzajów, skali i zasięgów ewentualnych ponadnormatywnych stanów środowiska i zagroŜeń
powstałych po realizacji projektowanych inwestycji,
identyfikacji moŜliwych do realizacji przeciwdziałań minimalizujących wpływ inwestycji na środowisko,
porównania rozwiązań alternatywnych, z uwzględnieniem opcji zerowej (rezygnacja z planowanej inwestycji).
STANDARDY JAKOŚCI POWIETRZA
POZWOLENIA ZINTEGROWANE
Kraje Unii Europejskiej mają na celu nie tylko niedopuszczanie do zanieczyszczania środowiska
lub likwidację powstałych szkód, lecz przede wszystkim zachowanie przezorności ekologicznej. Jest
to moŜliwe dzięki stosowaniu „najlepszej dostępnej techniki/technologii" (Best Available
Technique/Technology-BAT), czyli takich metod działania, takich rozwiązań organizacyjnych, a
przede wszystkim takich urządzeń, które najlepiej redukują i unieszkodliwiają zanieczyszczenia.
Koncepcja najlepszej dostępnej techniki (BAT) jest jednym z najwaŜniejszych instrumentów
słuŜących do zarządzania środowiskiem i narzędziem uŜywanym do oceny działania instalacji
przemysłowych. Koncepcja BAT została sformułowana i zalecona do stosowania przez kraje
naleŜące do Unii Europejskiej w dyrektywie IPPC (Integrated Pollution Prevention and Control),
która wprowadziła takŜe, po raz pierwszy, pojęcie „pozwolenia zintegrowanego" na gospodarcze
korzystanie ze środowiska.
Zgodnie z tą dyrektywą kaŜdy producent stanowiący potencjalne zagroŜenie dla środowiska i
zdrowia ludzi musi uzyskać zintegrowane pozwolenie ekologiczne. Określa ono emisję
zanieczyszczeń na poziomie, który będzie bezpieczny dla środowiska naturalnego jako całości oraz
zapobiegnie przemieszczaniu się zanieczyszczeń z jednego elementu środowiska do następnego.
Zapisy tej dyrektywy zostały włączone do polskiego systemu prawnego w ustawie prawo
ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku.
Bardzo silnie podkreśla się w ustawie, Ŝe oddziaływanie danej instalacji na środowisko naleŜy
traktować w sposób zintegrowany, tzn. jednocześnie rozpatrywać jej wpływ na wszystkie elementy
środowiska - powietrze, wodę, gleby, szatę roślinną, zwierzęta i ludzi. Taka kompleksowa analiza
oddziaływania instalacji na środowisko jest podstawą do wydania zintegrowanego pozwolenia,
określającego warunki korzystania z zasobów środowiska naturalnego przez przedsiębiorstwo.
Jedną z konsekwencji uchwalenia ustawy prawo ochrony środowiska była intensyfikacja procesów wdroŜenia w
Polsce nowoczesnego systemu ochrony powietrza. Kluczowymi elementami tego systemu są europejskie standardy
monitoringu zanieczyszczenia powietrza oraz zgodne z dyrektywami UE standardy jakości powietrza wraz z nowymi
standardami zarządzania tą jakością. Poprzez rozporządzenia ministra środowiska określono kryteria oceny stanu
jakości powietrza, a takŜe zasady postępowania naprawczego w przypadkach przekroczeń dopuszczalnych poziomów
imisji.
Standardy jakości środowiska, w tym powietrza, są przede wszystkim celami ekologicznymi, których osiąganie i
utrzymanie jest obowiązkiem ustawowym. W przypadkach naruszenia tych standardów władze terytorialne są
zobligowane do opracowania naprawczego programu ochrony powietrza.
PODSUMOWANIE
Ochrona środowiska odgrywa kluczową rolę w polityce Unii Europejskiej. Komisja Europejska przywiązuje
ogromną wagę do prawidłowego przeprowadzania postępowań w sprawie oceny oddziaływania na środowisko róŜnego
rodzaju przedsięwzięć, a takŜe dokumentów o charakterze strategicznym, takich jak narodowe plany, programy, czy
strategie sektorowe.
Dlatego teŜ sposób, efektywność i wyniki wdroŜenia przez Polskę wymagań określonych w dyrektywie IPPC i
dyrektywie OOŚ traktowane są w instytucjach unijnych jako wskaźnik naszej gotowości do rzeczywistego wypełniania
nowoczesnych wymogów środowiskowych.
Istotne będzie w szczególności wykazanie, Ŝe dla wszystkich podlegających takiemu obowiązkowi instalacji
wydano - w przeprowadzonej zgodnie z wymogami dyrektywy IPPC procedurze - pozwolenia zintegrowane,
potwierdzające spełnianie przez te instalacje wymagań najlepszych dostępnych technik.