Włodarski Marcin i Parchańska Teresa

WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I PRAWA
W BIELSKU-BIAŁEJ
STUDIA PODYPLOMOWE: MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA
STREFY EURO
Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu
edukacji ekonomicznej
PRACA DYPLOMOWA
Przystąpienie do strefy euro - nadzieje i obawy społeczeństwa polskiego
Autor:
Marcin Włodarski
Promotor:
prof. nadzw. dr hab. inż. Jacek Binda
Teresa Parchańska
Bielsko-Biała, rok 2016
1
Spis treści
Wstęp ....................................................................................................................................................... 3
Rozdział I ................................................................................................................................................ 5
Geneza i historia euro ...................................................................................................................... 5
Rozdział II ............................................................................................................................................... 8
Nastroje społeczne wokół strefy euro.................................................................................................. 8
2.1.
Ocena strefy euro przez społeczeństwo polskie w latach 2004-2015................................ 9
2.2.
Nadzieje i obawy społeczeństwa polskiego..................................................................... 11
Rozdział III ............................................................................................................................................ 13
Szanse i korzyści z wprowadzenia waluty euro w Polsce ................................................................. 13
3.1.
Szanse dla obywateli oraz podmiotów gospodarczych ................................................. 13
3.2.
Obniżka stóp procentowych .......................................................................................... 14
3.3.
Spadek ryzyka kursowego oraz kosztów transakcyjnych .............................................. 14
Rozdział IV............................................................................................................................................ 17
Negatywne strony oraz koszty wprowadzenia waluty euro w Polsce ............................................... 17
4.1.
Ryzyko wzrostu cen ...................................................................................................... 18
4.2.
Utrata autonomicznej niezależności polityki pieniężnej poprzez przejęcie przez EBC 18
4.3.
Utrata międzynarodowej konkurencyjności polskiej gospodarki .................................. 20
Zakończenie........................................................................................................................................... 21
Bibliografia............................................................................................................................................ 23
Tabele .................................................................................................................................................... 23
Rysunki.................................................................................................................................................. 24
2
Wstęp
W pracy przedstawiono wady oraz zalety chęci wprowadzenie na rynek polski waluty Euro.
Aktualnie na rynku światowym waluty są wartościowane na poziomie wyników oraz
składników danego kraju, sytuacji finansowej w danym państwie, PKB oraz uwarunkowań
gospodarczych. Wskazać można barierę – przyjęcie przez Polskę środka płatniczego euro.
Budzić może wiele kontrowersji. Dalszy rozwój gospodarczy Polski oraz rozwój Europy
oparty jest na wspólnej walucie euro.
Przystąpienie Polski do strefy euro wiąże się ze spełnieniem wielu kryteriów. Nasz kraj jest
już prawie 12 lat członkiem Unii Europejskiej i jak dotąd nie udało się nam zrealizować
wymagań stawianych przez Unię Europejską. Wyróżniamy kryteria konwergencji nominalnej
jak również konwergencji prawnej, które bardzo szczegółowo określają czy dane Państwo jest
gotowe do przyjęcia wspólnej waluty Euro. W skład pierwszego kryterium wchodzi
stabilność cen, sytuacja finansów publicznych, stopy procentowej oraz kursu walutowego.
Kryterium konwergencji prawnej, polega natomiast na zgodności ustawodawstwa krajowego
z unijnym.
Celem pracy jest przedstawienie korzyści oraz zagrożeń przyjęcia przez Polskę wspólnej
waluty Euro bazując na dostępnych analizach i opracowaniach. Tzn. czy nam się to opłaca,
jak wyglądała sytuacja w innych krajach np. Słowacji, gdy korona słowacka została
zastąpiona przez Euro. Czy nie będzie to zbyt kosztowne dla naszego Państwa.
Wielokrotnie spotkaliśmy się z wypowiedziami moich rówieśników i nie tylko, również osób
młodszych oraz zdecydowanie starszych ode mnie, że nie chcą, aby Polska przyjęła wspólna
walutę Euro. Gdy natomiast zapytaliśmy, dlaczego tak uważają, ciężko było im uzasadnić
swoją wypowiedź. Myślimy, że jest to ewidentny brak rzetelnej informacji n/t przyjęcia
wspólnej waluty Euro przez Polskę.
Praca podzielona została na zagadnienia. W pierwszej części (rozdział 1) przedstawiono
genezę oraz historię wspólnej waluty Euro. W kolejnym rozdziale (rozdział 2) omówiono
zmiany nastrojów społeczeństwa polskiego na przełomie 11 lat. Kolejna część pracy
przedstawia szanse i korzyści z wprowadzenia Euro w Polsce. Praca wskazuje jednak nie
tylko same zalety wynikające z wprowadzenia wspólnej waluty Euro. W rozdziale
4 wskazane zostały negatywne strony oraz koszty wynikające z ww. działań. Dwa ostatnie
3
rozdziały to doświadczenia trzech Unijnych Państw: Wielka Brytania, Dania i Szwecja
w kwestii waluty euro oraz czy przekazywane informacje, wiadomości społeczeństwu
polskiemu są wystarczające i rzetelne.
Chcielibyśmy przedstawić w/w zagadnienia w najbardziej przejrzysty sposób, aby praca ta
mogła przyczynić się do polepszenia w kwestii edukacji na temat strefy euro. Ponadto
pragniemy, aby była zrozumiała dla osób różnego wieku jak również poziomu wykształcenia.
Źródła informacji, które wykorzystaliśmy w tej pracy będą oparte o wyniki badań
wiarygodnych i rzetelnych instytucji oraz ogólne procesy, które miały miejsce podczas
powstawania unii walutowej.
Praca ta w zdecydowanym stopniu przyczyniła się do zmiany naszego dotychczasowego
sposobu postrzegania, zrozumienia unii walutowej oraz wielu korzyści.
4
Rozdział I
Geneza i historia euro
Euro – nazwa wspólnej europejskiej waluty wprowadzonej w miejsce walut krajowych.
W formie gotówkowej walutę euro wprowadzono do obiegu dnia 1 stycznia 2002 roku.
Euro
jest
prawnym
środkiem
płatniczym
w
19 państwach tworzących
w Unii
Europejskiej strefę euro a obejmującą swym obszarem około 338,6 mln Europejczyków.
Waluta euro używana jest także w 11 krajach i terytoriach nienależących do UE
(Watykanie, Monako, San Marino, Andorze, Kosowie, Czarnogórze) oraz we francuskich
posiadłościach na Atlantyku i Oceanie Indyjskim i w brytyjskich bazach wojskowych
na Cyprze.
Strefa euro (Euroland, Euro obszar, obszar euro) jest tworzącą unię walutową wspólną
przestrzenią unijnych państw, które wprowadziły euro, jako swoją walutę, gdzie Europejski
Bank Centralny prowadzi niezależną politykę pieniężną.
Wraz z obiegiem ponad 751 miliardów, euro jest walutą o najwyższej wartości gotówkowej
w świecie. Na euro przypada 27% światowych rezerw walutowych1.
W dniu 1 stycznia 1999 r. na obszarze 11 spośród 15 krajów Unii Europejskiej zaczęła
funkcjonować unia walutowa. Jest ona ostatnim etapem integracji gospodarczej w Europie,
zapoczątkowanej w 1950 r. przez byłego francuskiego premiera Roberta Schumana, który
zaproponował połączenie europejskich zasobów węgla i stali.
Podwaliny pod procesy integracyjne położono w 1958 r., kiedy to na mocy Traktatu
Rzymskiego powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG). Liczyła ona początkowo
6 członków, by przez kolejne poszerzenia dojść do obecnej liczby 15. Mocą Traktatu
z Maastricht z 1992 r. Europejska Wspólnota Gospodarcza została przekształcona we
Wspólnotę Europejską, która razem z Europejską Wspólnotą Węgla i Stali oraz Europejską
Wspólnotą Energii Atomowej, zwaną Euratomem, składa się na Unię Europejską (UE). Już
wtedy postanowiono, że od stycznia 1999 r. zacznie funkcjonować unia walutowa, tzn., że
wchodzące w jej skład kraje będą posługiwać się jedną, wspólną walutą.
1
https://pl.wikipedia.org/wiki/Euro
5
W skład unii walutowej - oficjalna nazwa brzmi Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW; ang.
Economic and Monetary Union, EMU) - weszły kraje, które były zainteresowane przyjęciem
wspólnej waluty i spełniły 5 tzw. kryteriów zbieżności:
1. Inflacja nie wyższa niż o 1,5 pkt. proc. średniej stopy inflacji w trzech krajach Unii
Europejskiej, gdzie inflacja była najniższa,
2. Długoterminowe stopy procentowe nieprzekraczające więcej niż o 2 pkt. proc. średniej stóp
procentowych w 3 krajach UE o najniższej inflacji,
3. Deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB,
4. Dług publiczny nie większy niż 60% PKB,
5. Stabilny kurs wymiany waluty w ciągu ostatnich 2 lat.
Kryteria te spełniły: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia,
Luksemburg, Niemcy, Portugalia oraz Włochy. Do UGW nie weszły 4 kraje członkowskie
UE: Wielka Brytania i Dania - przeciwne temu, aby ich waluty narodowe zostały zastąpione
przez euro - oraz Szwecja i Grecja, które wówczas nie spełniały kryteriów zbieżności.
Ta ostatnia została dwunastym członkiem UGW w dniu 1 stycznia 2001 r.
Począwszy od 1998 r. możemy wyróżnić trzy etapy w procesie wprowadzenia gotówkowej
postaci euro:
1.
Okres przygotowawczy (od 1 maja 1998 r. do 31 grudnia 1998 r.), w którym
ustalono listę państw zakwalifikowanych do strefy euro, określono
nieodwołalne kursy wymiany, utworzono także Europejski Bank Centralny;
2.
Okres przejściowy (od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2001 r.). W tym
czasie wprowadzono euro w formie bezgotówkowej, ustalono także, że euro
i waluty narodowe będą, w tym okresie, funkcjonować równolegle.
Działalność rozpoczęły EBC i ESBC.
3.
Okres końcowy (od 1 stycznia 2002 r. Do 30 czerwca 2002 r.), w którym
nastąpiło wycofanie z obiegu monet i banknotów narodowych oraz
wprowadzenie w ich miejsce monet i banknotów euro.
6
Począwszy od 1 marca 2002 r., stosowanie euro zamiast 12 walut narodowych krajów UGW,
jako miarę wartości, środka płatności czy tezauryzacji stało się obligatoryjne dla wszystkich2.
Można stwierdzić, że proces wprowadzenia waluty euro na obszarze wszystkich państw Unii
Europejskiej nie jest taki prosty i wymaga wielu różnych procesów do spełniane przez dane
państwo. Przypomnę, iż pierwsza data wprowadzenia wspólnej waluty w Polsce była ustalona
na 01.01.2009R.
Niestety nie udało się nam spełnić w/w kryteriów stawianych przez Unię Europejską i do
chwili obecnej przebywamy poza strefą euro. Kolejne daty nie są już tak precyzyjnie
określone, mówi się o 2020 lub 2022 roku. Jak to będzie wyglądało – czas pokaże.
2
http://www.money.pl/pieniadze/euro/artykul/geneza;i;historia;euro,180,0,972212.html
7
Rozdział II
Nastroje społeczne wokół strefy euro
Większość społeczeństwa polskiego jest przeciwna wprowadzeniu euro w Polsce. Choć
wspólna waluta jest podstawą do funkcjonowania jednolitego rynku, zwiększenia wymiany
handlowej i poprawy dobrobytu społeczeństwa, to stale budzi obawy. Przyjęcie euro oznacza
możliwe pozytywne, jak i negatywne konsekwencje, które mogą czekać polską gospodarkę.
Spełnienie kryteriów z Maastricht może spowodować ograniczenie potencjalnych kosztów
z tytułu przyjęcia wspólnej waluty. Warto jednak znać zarówno pozytywne, jak i negatywne
aspekty wprowadzenia europejskiego pieniądza. Dzięki temu społeczeństwo będzie mogło
podjąć świadomą decyzję w oparciu o argumenty ekonomiczne. Istotną rolę odgrywa
tu edukacja ekonomiczna, której zadaniem jest przekazanie młodym ludziom fachowej
wiedzy w zakresie unii monetarnej3
Plany wejścia Polski do strefy euro budzą negatywne reakcje. Większość dorosłych Polaków
(68%) jest przeciwna przyjęciu przez nasz kraj wspólnej waluty. Wprowadzenie euro popiera
jedynie 24% ankietowanych. Od lutego 2013 roku odsetek zwolenników przystąpienia Polski
do strefy euro zmniejszył się o 5 punktów i obecnie należy do najniższych w historii naszych
badań.
Częstsze niż kiedykolwiek wcześniej są obawy dotyczące skutków przyjęcia euro.
Niekorzystnych dla zwykłych ludzi następstw zmiany waluty spodziewa się 67% badanych
(o 7 punktów więcej niż w lutym 2013 roku). Przekonanie, że zwykli ludzie zyskają na
wprowadzeniu euro, wyraża tylko, co piąty respondent (20%, o 5 punktów mniej niż
poprzednio).
Wyraźnie więcej osób niż w latach ubiegłych skłonnych jest kwestionować spodziewane
pozytywne efekty ekonomiczne wprowadzenia wspólnej waluty. Niemal połowa badanych
(49%, o 9 punktów więcej niż w lutym 2013 roku) obawia się, że przyjęcie euro będzie
niekorzystne dla polskiej gospodarki. Pozytywnych gospodarczych skutków tego posunięcia
oczekuje jedynie 30% ankietowanych (o 6 punktów mniej niż wówczas).
Wśród najważniejszych skutków wprowadzenia euro wskazywano przede wszystkim na
wzrost cen (64%), niekorzystny kurs wymiany złotego na euro (42%), ułatwienia dla
3
Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet WarszawskiWydział Nauk Ekonomicznych, str. 489
8
podróżujących (35%) oraz utratę przez Polskę możliwości prowadzenia samodzielnej polityki
pieniężnej (27%)4.
Z najnowszego badania CBOS z 2015r. wynika, że już 70% Polaków jest przeciwnych
wprowadzenia euro w naszym kraju. Jest to najwyższy wskaźnik w historii od czasów z 2002
roku, kiedy to poparcie dla wspólnej waluty sięgało 64%.
Liczba przeciwników integracji monetarnej będzie się powiększać z uwagi na brak rzetelnych
kampanii informacyjnych oraz mocno zachwianej w chwili obecnej sytuacji gospodarczej
w Unii Europejskiej. Edukacja ekonomiczna wśród najliczniejszej grupy społecznej, jaką jest
młodzież jest znikoma. Należy to jak najszybciej zmienić i poprawić, gdyż w młodzieży
drzemie duży potencjał i ambicja na dalszy rozwój Polski.
2.1. Ocena strefy euro przez społeczeństwo polskie w latach 2004-2015.
Wprowadzenie euro, jako wspólnego pieniądza było naturalną konsekwencją procesu
integracji zachodzącego w krajach Unii Europejskiej. Stanowiło ono swoiste ogniwo, które
warunkowało istnienie jednolitego rynku wewnętrznego, w obrębie, którego występowała
swoboda przepływu osób, usług, towarów oraz kapitału. Dzięki istnieniu wspólnej waluty
stało się możliwe zwiększenie wymiany handlowej wśród państw członkowskich
ugrupowania. Uwagę należy zwrócić także na znaczny rozmiar rynku europejskiego,
stanowiącego główny obszar obrotu euro. Jednolity rynek sprzyjał ponadto wzrostowi
konkurencyjności europejskiej gospodarki wobec gospodarki amerykańskiej, która to posiada
argument w postaci pieniądza światowego, jakim jest dolar. Oprócz głównych motywów
ekonomicznych, posiadanie wspólnej waluty może stać się zabezpieczeniem politycznym
danego państwa poprzez minimalizowanie ryzyka potencjalnych konfliktów zbrojnych5.
Komisja Europejska w komunikacie dla rządów państw kandydujących do strefy euro jasno
precyzuje, iż najwyższym
priorytetem, mającym olbrzymi wpływ na efektywne
wprowadzenie wspólnej waluty, jest ciągłe podnoszenie wiedzy społeczeństwa na temat euro,
Unii Gospodarczej oraz Unii Walutowej6. Prześledzony został okres od 2004 do 2015r.
4
http://cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_151_14.PDF
Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet WarszawskiWydział Nauk Ekonomicznych, str.490.
6
http://pl.wikipedia.org/wiki/Unia_Gospodarcza_i_Walutowa,
5
9
Została udzielona odpowiedź na pytanie jak zmieniało się nastawienie społeczeństwa
polskiego do strefy euro i dlaczego obserwujemy taką właśnie zmianę.
Przeprowadzone dotychczas badania krajowe przez CBOS pokazują, iż poglądy Polaków na
temat wprowadzenia waluty euro nie są jednoznaczne. Zmieniają się w czasie i są dosyć
mocno zróżnicowane.
Tabela 1. Podział zwolenników i przeciwników przyjęcia wspólnej waluty na przestrzeni 13
lat.
Data
ZWOLENNICY STREFY
PRZECIWNICY STREFY
EURO
EURO
STYCZEŃ 2002
64%
22%
STYCZEŃ 2007
44%
46%
LISOPAD 2008
47%
45%
STYCZEŃ 2009
52%
38%
KWIECIEŃ 2010
41%
49%
MARZEC 2011
32%
60%
LIPIEC 2012
25%
68%
LUTY 2013
29%
64%
PAŹDZIERNIK 2014
24%
68%
MAJ 2015
25%
70%
Źródło: CBOS, Komunikat z badań, Warszawa maj 2015
Powyższe
wyniki
są
odpowiedzią
na
postawione
przez
CBOS
pytanie”
CZY
ZGODZIŁ(A)BY SIĘ PAN(I)NA ZASTĄPIENIE POLSKIEGO PIENIĄDZA (ZŁOTEGO)
WSPÓLNYM DLA WIELU PAŃSTW UNI EUROPEJSKIEJ PIENIĄDZEM – EURO?”7
Można zauważyć, że z roku na rok liczba przeciwników wyraźnie rośnie. W latach
członkostwa Polski w Unii Europejskiej wzrost jest z około 25-30% do aż 70%. Przyczyną
tak wysokiego wzrostu niechęci przyjęcia wspólnej waluty w Polsce jest na pewno kryzys
gospodarczy w Unii Europejskiej, który rozpoczął się w 2008 r. Wiele państw Unii, przede
wszystkim Grecja nadal boryka się z wieloma problemami gospodarczymi, wysokim
7
CBOS, Komunikat z badań, Warszawa maj 2015,
10
deficytem w sektorze instytucji rządowych i samorządowych oraz jego nadmiernym
zadłużeniem.
2.2. Nadzieje i obawy społeczeństwa polskiego.
Badanie „Obawy i nadzieje związane z wprowadzeniem euro w Polsce”, przeprowadzone
przez CBOS w 2013 roku pokazują, że najbardziej boimy się, iż przyjęcie nowej waluty
spowoduje wzrost cen, niekorzystny kurs wymiany złotego na euro, a co za tym idzie nastąpi
obniżenie realnej wartości pieniądza i pogorszenie, jakości życia. Oprócz tego, spora grupa
osób uważa, że różnica w wysokości dochodów i poziomie życia między Polską,
a pozostałymi krajami Unii jest zbyt duża. Aż 71 proc. ankietowanych uważało, że Polska nie
spełnia warunków koniecznych do przyjęcia euro8. Dodatkową obawą jest utrata przez Polskę
możliwości prowadzenia autonomicznej, niezależnej polityki pieniężnej oraz koszty
finansowe związane z prowadzeniem euro.
Wśród zalet przystąpienia do strefy euro możemy wyróżnić wygodę i ułatwienie dla
gospodarki i przedsiębiorców oraz wymianę handlową. Dużo osób także uważa, że przyjęcie
euro będzie korzystnym rozwiązaniem dla osób podróżujących za granicę. Zaletą będzie
również likwidacja ryzyka związanego ze zmianą kursu złotego do euro oraz wzrostu
inwestycji zagranicznych w Polsce. Należy również wspomnieć o tańszych kredytach dzięki
spadkom stóp procentowych.
Plany wejścia Polski do strefy euro budzą negatywne reakcje. Większość dorosłych Polaków
(70%- dane z maja 2015r.) jest przeciwna przyjęciu przez nasz kraj wspólnej waluty.
Wprowadzenie euro popiera jedynie 25% ankietowanych. Od lutego 2013 roku odsetek
zwolenników przystąpienia Polski do strefy euro zmniejszył się o 5 punktów i obecnie należy
do najniższych w historii naszych badań.
Częstsze niż kiedykolwiek wcześniej są obawy dotyczące skutków przyjęcia euro.
Niekorzystnych dla zwykłych ludzi następstw zmiany waluty spodziewa się 67% badanych
(o 7 punktów więcej niż w lutym 2013 roku). Przekonanie, że zwykli ludzie zyskają na
wprowadzeniu euro, wyraża tylko, co piąty respondent (20%, o 5 punktów mniej niż
poprzednio).
8
http://www.twojaeuropa.pl/4485/euro-w-polsce-polacy-wciaz-mowia-nie
11
Obecnie wyraźnie więcej osób niż w latach ubiegłych skłonnych jest kwestionować
spodziewane pozytywne efekty ekonomiczne wprowadzenia wspólnej waluty. Niemal połowa
badanych (49%, o 9 punktów więcej niż w lutym 2013 roku) obawia się, że przyjęcie euro
będzie niekorzystne dla polskiej gospodarki. Pozytywnych gospodarczych skutków tego
posunięcia oczekuje jedynie 30% ankietowanych (o 6 punktów mniej niż wówczas).
Wśród najważniejszych skutków wprowadzenia euro wskazywano przede wszystkim na
wzrost cen (64%), niekorzystny kurs wymiany złotego na euro (42%), ułatwienia dla
podróżujących (35%) oraz utratę przez Polskę możliwości prowadzenia samodzielnej polityki
pieniężnej (27%)9.
Porównując nadzieje i obawy możemy zauważyć, iż zdecydowana większość społeczeństwa
polskiego obawia się wzrostu cen. Nie ma, co się dziwić gdyż wprowadzenie 01.01.2002R
waluty euro do obiegu gotówkowego spowodowało wzrost cen w strefie euro
najważniejszego artykułu, jakim jest żywność. Średnio było to o 5,9%, a w niektórych
państwach nawet o 12,5%(Grecja).Polska jest jednak w innej sytuacji. Możemy lepiej
przygotować się to wymiany waluty, gdyż mamy już doświadczenia wielu państw, które
wcześniej przystąpiły do stery euro.
9
http://cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_151_14.PDF
12
Rozdział III
Szanse i korzyści z wprowadzenia waluty euro w Polsce.
Przystąpienie do strefy euro wiąże się z licznymi korzyściami z posiadania wspólnej waluty.
Można podzielić je na bezpośrednie, dotyczące jednorazowej i trwałej zmiany okoliczności
prowadzenia działalności gospodarczej, a także długookresowe, związane z procesami
dostosowawczymi uruchomionymi przez przyjęcie wspólnej waluty10.
Polska przystępując do struktur unijnych skorzystała w wielu obszarach, a przede wszystkim
politycznym, gospodarczym i społecznym. Nasza obecność we Wspólnocie jest środkiem
wzmocnienia pozycji państwa na arenie międzynarodowej, i środkiem wzmocnienia
stabilności finansowej kraju. Nie da się ukryć, że w dziesiątym roku uczestnictwa Polski
w UE bilans zysków i strat wypada pozytywnie. Przystąpienie Polski do strefy Euro również
niesie wiele korzyści, ale nie są one już tak oczywiste jak w samym uczestnictwie w UE.
Jednak należy zwrócić uwagę, że gospodarka osiąga duże korzyści już w trakcie przygotowań
do strefy euro, ale potrzebna jest ogromna determinacja i zaangażowanie by spełnić kryteria
formalne. Musi osiągnąć zrównoważone finanse publiczne, stabilność podaży pieniądza kursu
walutowego, stóp procentowych, niską inflację oraz konwergencję prawną11.
3.1.Szanse dla obywateli oraz podmiotów gospodarczych.
W tym rozdziale chciałbym przedstawić, przed jakimi szansami staje polski obywatel oraz
podmioty gospodarcze wynikające z zastąpienia narodowej waluty wspólna walutą euro.
Przypomnę, iż przystępując do Unii Europejskiej, Polska zobowiązała się do przyjęcia euro
w przyszłości.
Wprowadzenie waluty euro wiąże się z następującymi korzyściami dla polskiego obywatela.
Możemy zaliczyć do nich:

Ułatwienie robienia zakupów,

Porównywalność cen,

Łatwość podróżowania w obrębie państw unijnych,
10
Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet WarszawskiWydział Nauk Ekonomicznych, str. 462.
11
P. Krajewski „Gospodarka Polski...", op. cit. str. 65
13

Eliminacja wymiany waluty narodowej na euro oraz ponoszenie dużych
kosztów z tym związanych.
Natomiast, jeżeli chodzi o korzyści dla podmiotów gospodarczych, wyróżniamy:
 Redukcja kosztów transakcyjnych wynikających z dotychczasowej wymiany
waluty krajowej na wspólną,
 Eliminacja kosztów finansowych (opłata związana z wymiana waluty),
 Eliminacja kosztów ubezpieczenia się przed kursowym ryzykiem oraz marżą
miedzy kursem kupna-sprzedaży obcej waluty.
Ponadto koszty administracyjne, jakie ponoszą podmioty gospodarcze podczas prowadzenia
operacji walutowych ulegną obniżeniu. Zaliczmy do nich m.in. opłaty związane
z zarządzaniem ryzykiem kursowym czy sprawozdawczość finansową12.
Tabela 2. Jakie będą konsekwencje wprowadzenia euro dla polskiego obywatela?
Raczej pozytywne
39,20%
Raczej negatywne
34,40%
Zdecydowanie negatywne
19,90%
Nie wiem trudno powiedzieć
4,80%
Zdecydowanie pozytywne
7,70%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Centrum Badań Marketingowych Indicator –
2007. Narodowy Bank Polski, Raport n/y pełnego uczestnictwa Rzeczpospolitej Polskiej
w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Warszawa 2011, str. 85.
Tabela 3. Jakie będą konsekwencje wprowadzenia euro dla polskiej gospodarki?
Raczej pozytywne
43,40%
Raczej negatywne
27,20%
Zdecydowanie negatywne
11,40%
Nie wiem trudno powiedzieć
8,70%
Zdecydowanie pozytywne
9,30%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Centrum Badań Marketingowych Indicator –
2007. Narodowy Bank Polski, Raport n/y pełnego uczestnictwa Rzeczpospolitej Polskiej
w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Warszawa 2011, str. 85.
12
Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet WarszawskiWydział Nauk Ekonomicznych, str. 462.
14
3.2. Obniżka stóp procentowych
Wspólna polityka pieniężna oznacza zrównanie krótkoterminowych stóp procentowych z tymi
obowiązującymi w pozostałych krajach strefy euro. Spowoduje to zmniejszenie kosztów
uzyskania kapitału dla firm i gospodarstw domowych, a także obsługi długu publicznego13.
Z perspektywy gospodarstw domowych, niższe stopy procentowe powinny zwiększyć
dostępność i atrakcyjność kredytu, co może pozwolić na obniżenie kosztu konsumpcji14.
3.3. Spadek ryzyka kursowego oraz kosztów transakcyjnych
Korzyści wynikające z eliminacji kosztów transakcyjnych to eliminacja kosztów
administracyjnych ponoszonych przez podmioty gospodarcze w wyniku zaangażowania
środków w działalność związaną z prowadzeniem operacji walutowych, monitorowaniem
ryzyka kursowego, prowadzeniem dodatkowej księgowości czy wydłużeniem czasu realizacji
płatności międzynarodowych15.
Pozbycie się kursu wymiany złotego na walutę euro na stałe eliminuje ryzyko kursowe
w
transakcjach
rozliczanych
w
euro.
Ponadto
spowoduje
ograniczenie
kosztów
transakcyjnych.
Do najważniejszych korzyści możemy zaliczyć:
- poprawę pozycji międzynarodowej Polski, jako partnera handlowego w wyniku zastąpienia
złotego walutą euro o znaczeniu międzynarodowym,
- wzrost przejrzystości i porównywalności cen w wymiarze międzynarodowym,
-obniżenie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej,
- rozwój wymiany handlowej dzięki zmniejszeniu niepewności w stosunku do poziomu
przyszłych przychodów i kosztów
-obniżenie ryzyko inwestycyjne Polski w oczach zagranicznego inwestora.
Zmienność kursu walutowego utrudnia prowadzenie działalności gospodarczej. Firma może
powstrzymać się od podpisania kontraktu na dostawę swoich towarów do innego kraju
13
Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet WarszawskiWydział Nauk Ekonomicznych, str. 463.
14
Op. Cit. s. 101-102
15
„Wpływ przystąpienia do strefy euro na polską gospodarkę”, www.polskawue.gov.pl., str.1
15
w obawie przed nagłymi wahaniami kursowymi. Gdyby waluta krajowa się umocniła,
wówczas przychody byłyby niższe od oczekiwanych, a firma odnotowałaby stratę zamiast
oczekiwanego zysku. Krajowa waluta wprawdzie może ulec zarówno umocnieniu, jak
i osłabieniu, co byłoby korzystniejsze w tej sytuacji, ale przedsiębiorstwa charakteryzują się
na ogół awersją do ryzyka16.
Podsumowując można stwierdzić, że zmniejszenie ryzyka kursowego w wyniku pełnej
integracji monetarnej będzie korzyścią w postaci akumulacji kapitału i automatycznie
zmniejszenia ryzyka wystąpienia niezwykle trudnych do przewidzenia przepływów
kapitałowych, które mogą skutkować np. spekulacjami, niepowiązanymi w żaden sposób
z sytuacją ekonomiczną.
16
Op. Cit. str.197
16
Rozdział IV
Negatywne strony oraz koszty wprowadzenia waluty euro w Polsce.
Przyjęcie wspólnej waluty niesie ze sobą oprócz korzyści także wyzwania i potencjalne
koszty. Najważniejszym zagrożeniem jest utrata waluty krajowej i autonomii w kształtowaniu
polityki kursowej i pieniężnej oraz ograniczenie wykorzystania narzędzi polityki fiskalnej17.
Ponadto do kosztów i zagrożeń długo oraz średniookresowych zaliczamy utratę
międzynarodowej konkurencyjności polskiej gospodarki.
Koszty i zagrożenia krótkookresowe, tzn. takie, które mogą, ale nie muszą się pojawić zaraz
przed lub po wprowadzeniu unijnej waluty to wprowadzenie do obiegu euro, możliwości
wzrostu cen poprzez ich zaokrąglanie, nieuczciwego przeliczania cen oraz problemów
i niedogodności z tym związanych.
Rysunek 1. Koszty integracji ze strefą euro i ich uwarunkowania.
KRÓTKI OKRES
(krótkookresowy koszt
integracji ze strefa euro)
PRZED:
-wypełnienie kryteriów z
Maastricht,
-koszty techniczne i
administracyjne.
DŁUGI OKRES
(długookresowy koszt
rezygnacji z autonomicznej
polityki pieniężnej i kursowej).
POLITYKA
GOSPODARCZA
PRZED I PO
PRZYJĘCIU EURO
PO:
- ryzyko wzrostu cen,
- ryzyko boomu
konsumpcyjnego.
PRZED:
- efektywność mechanizmów
dostosowawczych,
- stopień realnej konwergencji
PO:
- wpływ Polski na decyzje
EBC,
- postęp globalizacji
Źródło:
Opracowanie
własne
na
podstawie
:
Ministerstwo
(http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=07c87af5-0dfc-4ea1-857f146fc34cc5ad&groupId=764034).
17
Finansów
Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet WarszawskiWydział Nauk Ekonomicznych, str. 463.
17
4.1. Ryzyko wzrostu cen
Według szacunków NBP, przeciętny wzrost cen w wyniku zaokrągleń po zmianie waluty na
euro wyniósłby w Polsce – w zależności od przyjętych założeń – od 0,04% do 2,56%.
Autorzy badania uznają za najbardziej prawdopodobny wzrost cen rzędu ok. 0,5%. Istnieje,
więc konieczność przyjęcia rozwiązań instytucjonalnych, które mogłyby zapobiegać
błędnemu postrzeganiu cen („iluzja euro”), takich jak: działania organizacji konsumenckich
i instytucji państwowych niewątpliwie na rzecz zwiększania świadomości konsumentów oraz
ograniczenia możliwości podnoszenia cen przez przedsiębiorców; nakaz podwójnej
ekspozycji cen w okresie przed i przez pewien czas także po wprowadzeniu euro do obiegu
gotówkowego; monitorowanie i ewentualne nagłaśnianie postępowania przedsiębiorców
w zakresie ustalania
cen;
zachęcanie przedsiębiorców do zobowiązania się do
niewykorzystywania faktu wymiany waluty do zawyżania cen, czy nawet do utrzymania ich
na niezmienionym poziomie w okresie wprowadzenia euro do obiegu gotówkowego18.
Uważam, że bardzo ważnym czynnikiem wprowadzenia waluty unijnej jest przeprowadzenie
szerokiej, szczegółowej opartej na faktach kampanii informacyjnej dla Polaków na temat
euro. Wiele wcześniejszych państw, które właśnie postawiły duży nacisk na przekazanie
swoim obywatelom informacji o euro udowodniło, że tak duże przedsięwzięcie można
usprawnić i przezwyciężyć obawy społeczeństwa, które wynikają z niepewności
konsekwencji przyjęcia nowej waluty. Powinniśmy być informowani na bieżąco
o poszczególnych etapach przyjęcia wspólnej waluty oraz o tym, jakie niesie to za sobą
koszty i korzyści.
4.2. Utrata autonomicznej niezależności polityki pieniężnej poprzez przejęcie przez EBC.
Narodowy Bank Polskie odznacza się wysoką niezależnością instytucjonalną, finansową,
personalną i funkcjonalną (operacyjna) zagwarantowana przez Konstytucję jak i Prawo
Bankowe. Jest to gwarancja dążenia banku centralnego do osiągnięcia wyznaczonego celu
bez względu na zachodzące zmiany na stanowiskach politycznych i stosowanie instrumentów
uznanych za najlepsze w zaistniałej sytuacji gospodarczej Polski. Bank może swobodnie
dobierać narzędzia polityki pieniężnej bez czekania na akceptacje rządu czy parlamentu, co
18
http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=07c87af5-0dfc-4ea1-857f146fc34cc5ad&groupId=764034
18
pozwala na natychmiastowe reagowanie na zachodzące zmiany sytuacji makroekonomicznej
kraju. NBP jest jednostką działającą zgodnie z wytycznymi Europejskiego Banku
Centralnego. Od momentu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej celem naszego kraju jest
przystąpienie również do wspólnej Unii Gospodarczej i Walutowej, co oznacza zastąpienie
polskiej złotówki walutą euro. Oznacza to przekazanie uprawnień do kształtowania polityki
pieniężnej na rzecz Europejskiego Banku Centralnego, a więc utracenie niezależności.
Rezygnacja każdego kraju z własnej waluty pociąga za sobą koszty. Wynikają one przede
wszystkim z utraty niezależności polityki monetarnej, umożliwiającej prowadzenie
autonomicznej polityki stopy procentowej w warunkach płynnego kursu walutowego.
Swoboda przepływu kapitału uniemożliwia system sztywnego kursu walutowego przy
jednoczesnym prowadzeniu niezależnej polityki stopy procentowej. W systemie sztywnego
kursu walutowego stopy procentowe muszą być dostosowywane do poziomu wyznaczonego
przez bank centralny kraju, z którego waluta została związana waluta krajowa. W sytuacji
obecnej Polski przy płynnym kursie walutowym, bank centralny ma autonomię w ustalaniu
stóp procentowych, co pozwala władzy monetarnej koncentrować się na krajowych
przesłankach polityki pieniężnej. Płynny kurs walutowy pozwala łagodzić wahania produkcji
i zatrudnienia, w szczególności wstrząsów w popycie zewnętrznym, oraz zmian relacji cen
handlu zagranicznego. Będąc członkiem Eurosystemu NBP będzie musiał realizować cel
monetarny, jaki ustali EBC. Polityka pieniężna nie będzie muz dostosowana do warunków
i potrzeb naszego kraju tylko do warunków całego Eurosystemu, ponieważ dla EBC sytuacja
w poszczególnych gospodarkach liczy się w znacznie mniejszym stopniu niż to, co się dzieje
w całej strefie euro. Prezes NBP będzie jednym z uczestników na posiedzeniach Rady
Generalnej EBC, ale jego głos nie będzie decydujący. Uczestnictwo prezesa NBP
w posiedzeniach Rady stwarza formalna prawne ramy udziału w polityce monetarnej EBC
jednakże
daje
niewielki
wpływ
na
politykę
Europejskiego
Banku
Centralnego.
Na posiedzeniach Rady przedstawiciel Polski pośrednio może oddziaływać na proces
decyzyjny albo poprzez udział w formowaniu koalicji, albo poprzez odpowiedni wpływ na
przebieg dyskusji, a tym samym na ostateczny kształt polityki pieniężnej. Po przystąpieniu do
strefy euro polski bank centralny z pewnością utraci niezależność w ustalaniu celów polityki
pieniężnej natomiast będzie miał swobodę wyboru instrumentów, aby osiągnąć wyznaczone
cele. Należy pamiętać, że rzetelny rachunek kosztów utraty niezależności w polityce
pieniężnej wymaga uwzględnienia ograniczeń, jakie nakładane są poprzez postępujące
procesy globalizacji. Na skutek coraz szybszego rozwoju handlu oraz integracji rynków
finansowych krajowe banki centralne są zmuszone uwzględniać w swoich analizach procesy
19
zagraniczne mogące mieć wpływ na zjawiska inflacyjne. Krajowa polityka pieniężna będzie
musiała z czasem w coraz większym stopniu uwzględniać czynniki zachodząca poza krajem.
Może to w szczególności dotyczyć czynników związanych z gospodarkami, z którymi dany
kraj ma silne powiązania handlowe i finansowe19.
Myślę, że koszty, jakie będziemy musieli ponieść w procesie zmiany waluty PLN na EURO
będą zdecydowanie niższe od możliwości, jakie da nam wspólna waluta. Obecnie posiadam
kredyt hipoteczny w złotówkach i liczę na to, że gdy przejmie naszą politykę pieniężna EBC
to oprocentowanie kredytu będzie niższe, a co za tym idzie niższa rata. Niestety nie będzie to
dotyczyło obywateli polskich, którzy posiadają kredyty we frankach szwajcarskich czy
dolarach amerykańskich.
4.3. Utrata międzynarodowej konkurencyjności polskiej gospodarki.
Przystępując do Unii Europejskiej, Polska zobowiązała się jednocześnie do przyjęcia
wspólnej waluty Europejskiej w przyszłości. W związku z tym nasuwa się pytanie na temat
kosztów średniookresowych w postaci ryzyka utraty konkurencyjności w wymianie
międzynarodowej. W rozdziale zostaną poruszone zmiany w kategorii międzynarodowej
konkurencyjności gospodarek strefy euro po przystąpieniu do obszaru wspólnej waluty.
W tym celu przedstawiona została istota międzynarodowej konkurencyjności gospodarki
narodowej oraz czynniki wpływające na jej kształtowanie. Rozróżniono przy tym dwa
wymiary konkurencyjności: cenowo kosztową oraz poza cenową20.
Analizując literaturę przedmiotu można zauważyć brak jednej ogólnie obowiązującej definicji
konkurencyjności oraz mierników jej oceny. Z ekonomicznego punktu widzenia
konkurencyjność ma na celu maksymalizowanie przez producentów przychodów ze
sprzedaży i/lub korzyści z zakupu czynników produkcji. Konkurencja oznacza rywalizację
o źródła zaopatrzenia w środki produkcji i kapitał pracowniczy oraz o rynki zbytu. Działania
podmiotów gospodarczych zmierzają do zwiększenia swojego udziału na tych rynkach
poprzez wyeliminowanie lub ograniczenie konkurencyjnych podmiotów21.
19
http://mikroekonomia.net/system/publication_files/49/original/10.pdf?1314875677
Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet WarszawskiWydział Nauk Ekonomicznych, str. 426.
21
Konkurencyjność przedsiębiorstw – nowe podejście, red. E. Skawińska, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa – Poznań 2002, s. 72.
20
20
Nieco rozszerzoną definicję zaprezentowała w 1994 roku Rada ds. Polityki Konkurencji USA,
określając
konkurencyjność,
jako
zdolność
do
sprzedaży
produktów
na
rynku
międzynarodowym przy zachowaniu stabilnego wzrostu oraz dochodów ze sprzedaży na
rynku wewnętrznym. Z kolei Komisja Europejska określa konkurencyjność, jako zdolność
gospodarki do podwyższania i utrzymania wysokiego poziomu życia narodu, przy
jednoczesnym utrzymaniu jak najniższej stopy bezrobocia22.
22
Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet WarszawskiWydział Nauk Ekonomicznych, str. 426.
21
Zakończenie
Wprowadzenie euro do Polski wymaga spojrzenia na problem w kilku aspektach. Pierwszy
aspektem może być ocena funkcjonowania Economic and Monetary Union ( EMU) oraz
podjęcie decyzji o przystąpieniu Polski do członkostwa. Drugim aspektem jest wpływ na
sytuację polski w warunkach, gdy pozostaje Polska poza Unią Europejską oraz EMU. Duży
wpływ na sytuację kraju może mieć stosunek kursu pomiędzy dolarem a euro. Zarówno dolar
jak i euro mają znaczący wpływ na polską gospodarkę, tak, więc ich wzajemny kurs. Znaczny
niestabilny kurs dolara w stosunku do euro negatywnie wpływałby na sytuację kraju oraz
komplikował politykę gospodarczą Polski. Zmiany następujące w rynku walutowym
międzynarodowym mogą wpływać na rynek walutowy w kraju, z uwagi na przeniesienie
aktywności rynków związanej z istnieniem innych walut narodowych krajów Economic and
Monetarny Union na walutę krajów trzecich. Jedna waluta euro stanowi zwieńczenie procesu
utworzenia jednego rynku w Unii Europejskiej. Zaletą można wskazać swobodę przepływu
towarów, siły roboczej oraz kapitału.
22
Bibliografia
1. Narodowy Bank Polski - Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej
Redakcja Naukowa: Krzysztof Opolski, Jarosław Górski
Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2015
2. Krajewski P. (2012), Gospodarka Polski w perspektywie wstąpienia do strefy euro. Ujęcie
ilościowe, PWE, Warszawa,
3. Narodowy Bank Polski, Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro, Warszawa 2014.
4. Konkurencyjność przedsiębiorstw – nowe podejście, red. E. Skawińska, Wyd. Naukowe
PWN, Warszawa – Poznań 2002.
Strony internetowe:
http://www.mf.gov.pl/
http://mikroekonomia.net
Http://twojaeuropa.pl
http://www.money.pl
http://www.polskawue.gov.pl
https://www.nbp.pl/
https://pl.wikipedia.org/
http://cbos.pl/
Tabele
Tabela 1. Podział zwolenników i przeciwników przyjęcia wspólnej waluty na przestrzeni 13 lat.
Tabela 2. Jakie będą konsekwencje wprowadzenia euro?
Tabela 3. Jakie będą konsekwencje wprowadzenia euro dla polskiej gospodarki?
23
Rysunki:
Rysunek 1. Koszty integracji ze strefa euro i ich uwarunkowania.
24