Ciąża i poród u nastoletnich matek rodzących w Szpitalu

Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 4, zeszyt 3, 169-172, 2011
Ciąża i poród u nastoletnich matek rodzących w Szpitalu Powiatowym
w Tomaszowie Mazowieckim w latach 2008-2009
MARIA MILCZAREK-ŁUKOWIAK, JUSTYNA PŁUSAJSKA, WOJCIECH KOCEMBA
Streszczenie
Ciąża u nastolatki stanowi poważny problem społeczny oraz medyczny. Związana jest z częstszym występowaniem
zaburzeń przebiegu ciąży, zwiększonym ryzykiem wcześniactwa oraz niską masą urodzeniową ciała noworodków.
Celem pracy była ocena przebiegu ciąży i porodu u pacjentek w wieku pomiędzy 14. a 19. rokiem życia. Analizie poddano dane dotyczące 151 nastolatek, które urodziły w Szpitalu Powiatowym w Tomaszowie Mazowieckim w latach
2008-2009. Grupę kontrolną stanowiły kobiety w wieku 20-29 lat. Nastoletnie ciężarne w wieku poniżej 18. roku życia
częściej rodziły przedwcześnie, drogą cięcia cesarskiego, noworodki z niższą urodzeniową masą ciała, często też niewłaściwie korzystały z medycznej opieki przedporodowej. Wyniki dotyczące porodów przedwczesnych, braku
medycznej opieki przedporodowej i czasu jej rozpoczęcia w grupie ciężarnych 18-19-letnich były zbliżone do wyników
uzyskanych w grupie kobiet 20-29-letnich. Odsetek cięć cesarskich w grupie 18-19-latek był znacznie niższy niż w grupie
kontrolnej.
Słowa kluczowe: ciąża, nastoletnia ciężarna, przedporodowa opieka medyczna
Wstęp
Zmiany społeczne, ekonomiczne i kulturowe dokonujące się w Polsce w ostatnim dwudziestoleciu spowodowały zmianę w zachowaniach seksualnych młodzieży oraz
obniżenie się wieku prokreacyjnego. Wcześniejsze podejmowanie życia płciowego bez równoległego rozwoju oświaty zdrowotnej i uświadomienia seksualnego powodują,
że na oddziałach położniczych hospitalizowane są coraz
częściej młode ciężarne i rodzące. Macierzyństwo wśród
nastoletnich matek staje się ważnym problemem społecznym. Współczesne dane wykazują, że wzrost liczby nieletnich ciężarnych jest zjawiskiem powszechnym w całej
Europie, a w Polsce zjawisko to dotyczy około 7% wszystkich porodów [1-4].
Ciąża u nastolatki związana jest z częstszym występowaniem zaburzeń przebiegu tego okresu takich jak: niedokrwistości, nadciśnienia indukowanego ciążą, przedwczesnego oddzielenia się łożyska. Niski wiek ciężarnych jest
wymieniany także wśród czynników ryzyka porodu przedwczesnego. Młodociane matki znacznie częściej rodzą
dzieci z niską masą urodzeniową ciała. Wielu autorów
zwraca uwagę na zwiększony odsetek powikłań porodowych w tej grupie oraz zwiększoną liczbę porodów ukończonych operacyjnie [5-9].
Prawidłowa medyczna opieka przedporodowa nad kobietą ciężarną powinna cechować się wczesnym jej rozpoczęciem oraz odpowiednią liczbą wizyt odbytych przez
ciężarną u lekarza. Za wczesne objęcie kobiety ciężarnej
opieką przedporodową uważa się opiekę rozpoczętą
w pierwszych 12 tygodniach ciąży i składającą się z około
8-12 wizyt. Kolejnym poważnym czynnikiem, podkreślanym przez wielu autorów, decydującym o liczbie i cięż-
kości powikłań w trakcie przebiegu ciąży i porodu jest
brak lub niepełne korzystanie z medycznej opieki przedporodowej przez nastoletnie kobiety [10-13].
Cel pracy
Celem pracy była ocena przebiegu ciąży i porodu
u pacjentek w wieku pomiędzy 14. a 19. rokiem życia rodzących w Szpitalu Powiatowym w Tomaszowie Mazowieckim w latach 2008-2009.
Materiał i metody badań
Analizie poddano dane dotyczące 151 pacjentek
w wieku 14-19 lat, a grupę kontrolną stanowiło 1071 kobiet
w wieku 20-29 lat. Badane nastolatki dodatkowo zostały
podzielone na dwie grupy wiekowe: poniżej 18. roku życia
oraz pomiędzy 18. a 19. rokiem życia. Analizie poddano
dane obejmujące: liczbę odbytych porodów, medyczną
opiekę przedporodową, długość trwania ciąży, odsetek porodów przedwczesnych, sposób ukończenia porodu
i średnią masę urodzeniową noworodków.
W opracowaniach stosowano metody wnioskowania
statystycznego pozwalające ocenić istotność różnic analizowanych zmiennych w badanych grupach kobiet. W analizie
statystycznej korzystano z testu t-Studenta oraz testu istotności dla dwóch parametrów w rozkładzie normalnym.
Omówienie wyników
W latach 2008-2009 w Szpitalu Powiatowym w Tomaszowie Mazowieckim (tabela 1 i tabela 2) urodziło 2048
kobiet, w tym 2021 porodów pochodziło z ciąż pojedynczych. W grupie badanej 35 (1,7%) ciężarnych było w wie-
Oddział Położniczo-Ginekologiczny, NZOZ Tomaszowskie Centrum Zdrowia, Tomaszów Mazowiecki
170
M. Milczarek-Łukowiak, J. Płusajska, W. Kocemba
Tabela 1. Przebieg ciąży i porodu u kobiet rodzących w Szpitalu Powiatowym w Tomaszowie Mazowieckim w latach 2008-2009
Pacjentki 19-letnie i młodsze
Dane pacjentek
poniżej 18. r.ż.
n
Grupa kontrolna
18-19. r.ż.
%
n
Razem
n
%
20-29. r.ż.
%
n
%
Liczba pacjentek N = 2021
35
1,7
116
5,7
151
7,5
1071
53
1
35
100
104
89,7
139
92,1
659
61,5
2-3
0
0
12
10,3
12
7,9
399
37,3
Ciąża
>3
Poród przed ukończeniem 37. tyg.
0
0
0
0,0
0
0,0
13
1,2
14
40,0
11
9,5
25
16,6
74
6,9
średnia
Długość ciąży
w tygodniach
37,5/SD-2,6
min.-max.
Poród
Medyczna opieka
przedporodowa
38,4/SD-1,8
32-41
38,2/SD-2,1
33-42
39,1/SD-1,6
32-42
26-42
cięcie cesarskie
12
34,3
27
23,3
39
25,8
327
30,5
drogami natury
23
65,7
89
76,7
112
74,2
744
69,5
brak opieki
4
11,4
4
3,4
8
5,3
16
1,5
rozpoczęcie < 12 tyg.
9
25,7
72
62,1
81
53,6
933
87,1
średnia wizyt
Masa noworod.
w gramach
6,1/SD-3,2
6,5/SD-2,7
6,4/SD-2,8
9,2/SD-1,9
min.-max.
2-12
1-14
1-14
1-15
średnia
3017,1/SD-565
3146,6/SD-513
3116,6/SD-526
3418,9/SD-500
min.-max.
1800-4100
1800-4250
1800-4250
750-4700
N – liczba pacjentek, które urodziły z ciąż pojedynczych w badanym materiale; n – liczba pacjentek w badanej grupie; SD – odchylenie
standardowe
Tabela 2. Porównanie statystyczne badanych grup kobiet, które urodziły w Powiatowym Szpitalu
w Tomaszowie Mazowieckim w latach 2008-2009
Porównanie statystyczne
Dane pacjentek
< 18 r.ż./gr. kon.
18-19 r.ż./gr. kon.
Razem /gr. kon.
n
p
n
p
n
P
Poród przed ukończeniem 37. tyg.
s
< 0,05
ns
p = 0,6
s
< 0,05
Długość trwania ciąży w tyg.
s
< 0,05
s
< 0,05
s
< 0,05
Sposób odbycia porodu
Medyczna opieka
przedporodowa
s
< 0,05
s
p < 0,05
s
< 0,05
brak opieki
s
< 0,05
ns
p = 0,3
s
< 0,05
rozpoczęcie < 12 tyg.
s
< 0,05
ns
p = 0,06
s
< 0,05
liczba wizyt
s
< 0,05
s
< 0,05
s
< 0,05
s
< 0,05
s
< 0,05
s
< 0,05
Masa noworodka w gramach
ns – statystycznie nieistotne; s – statystycznie istotne
ku poniżej 18. roku życia, a 116 (5,7%) w wieku 18-19 lat.
Wszystkie pacjentki poniżej 18. roku życia rodziły po raz
pierwszy. W grupie pacjentek 18-19-letnich 12 (10,3%) rodziło po raz drugi.
Brak medycznej opieki przedporodowej dotyczył
8 (5,3%) pacjentek w grupie badanej, w tym 4 (11,4%) z grupy wiekowej poniżej 18. roku życia i 4 (3,4%) z grupy
18-19-latek. W grupie kontrolnej z medycznej opieki przedporodowej nie skorzystało 16 (1,5%) kobiet. Najmniejszy
odsetek kobiet wcześnie rozpoczynających przedporodową opiekę medyczną był w grupie ciężarnych poniżej
18. roku życia (25,7%), w porównaniu z grupą kontrolną
(87,1%). Różnica ta była mniejsza w przypadku grupy badanej jako całości (53,6%), a najmniejsza w przypadku kobiet
18-19-letnich (62,1%). Nastoletnie ciężarne również znacznie rzadziej korzystały z opieki, średnia wizyt wynosiła 6,4
w porównaniu z grupą kontrolną 9,2. Różnice w badanych
grupach były istotne statystycznie (p < 0,05).
W badanej grupie nastoletnich ciężarnych 25 (16,6%)
urodziło przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży, w grupie
kontrolnej dotyczyło to 74 (6,9%) kobiet. Poród przedwczesny miał miejsce u 14 (40%) nastolatek w wieku poniżej 18. roku życia i u 11 (9,5%) w wieku 18-19 lat. Odsetek
porodów przedwczesnych w grupie badanej, a szczególnie
wśród nastoletnich ciężarnych poniżej 18. roku życia, był
znacząco wyższy niż w grupie kontrolnej i potwierdzała to
przeprowadzona analiza statystyczna (p < 0,05). Nie było
natomiast istotnej statystycznie różnicy w porównaniu kobiet w wieku 18-19 lat z grupą kontrolną (p = 0,6).
Średnia długość trwania ciąży wyrażona w tygodniach
w grupie kontrolnej wynosiła 39,1 (SD-1,6) i była większa
w porównaniu z grupą badaną, gdzie wartość ta wynosiła
Ciąża i poród u nastoletnich matek rodzących w Szpitalu Powiatowym w Tomaszowie Mazowieckim
38,2 (SD-2,1). Średnia długość trwania ciąży w porównaniu
z grupą kontrolną była mniejsza zarówno w grupie ciężarnych poniżej 18. roku życia 37,5 (SD-2,6), jak i 18-19-letnich 38,4 (SD-1,8). W przeprowadzonej analizie różnice
między badanymi grupami kobiet były istotne statystycznie (p < 0,05).
W badanej grupie nastoletnich ciężarnych drogą cięcia
cesarskiego urodziło 39 (25,8%) kobiet, wśród ciężarnych
poniżej 18 roku życia dotyczyło to 12 (34,3%), a w grupie
18-19-latek 27 (23,3%) kobiet. W grupie kontrolnej drogą
cięcia cesarskiego urodziło 327 (30,5%) kobiet. Odsetek
cięć cesarskich u rodzących z grupy badanej, a szczególnie
18-19-latek był znacznie niższy niż w grupie kontrolnej.
Odwrotnie przedstawiała się sytuacja w grupie kobiet poniżej 18. roku życia, gdzie odsetek ten był znacznie wyższy.
Różnice te były istotne statystycznie (p < 0,05).
Średnia masa urodzeniowa noworodka w kontrolnej
grupie kobiet wynosiła 3418,9 g (SD-500 g) i była wyższa
w porównaniu z grupą badaną potraktowaną jako całość
3116,6 g (SD-526 g), gdzie wśród matek poniżej 18. roku
życia wynosiła odpowiednio 3017,1 g (SD-565 g), a wśród
18-19-latek 3146,6 g (SD-513 g). Różnice między badanymi
grupami były istotne statystycznie (p < 0,05).
Dyskusja
Jednym z istotnych problemów medycyny perinatalnej jest ciąża i poród matek młodocianych, rozumiany
zarówno w sensie konsekwencji zdrowotnych, jak i psychospołecznych. Ciągle trwają poszukiwania w celu określenia czynników ryzyka dla wieku tak, aby nie tylko powikłania położnicze, ale i odległe następstwa ciąży w młodym
wieku były niewielkie [2, 6, 10].
W badanym materiale wśród nastoletnich ciężarnych
większość była w ciąży po raz pierwszy. Ciężarne rodzące
drugie dziecko stanowiły niewielki odsetek 7,9%. Pacjentki
te należały do grupy wiekowej 18-19-latek. Udział ciężarnych rodzących kolejny raz w grupie nastolatek odnotowują również inni autorzy [2].
Wielu autorów podkreśla brak lub niedostateczne korzystanie z medycznej opieki przedporodowej przez młode
ciężarne [5, 10, 11]. W badanej grupie odsetek nastoletnich
ciężarnych niekorzystających z opieki medycznej był
znacznie wyższy niż w grupie kontrolnej i dotyczyło to
szczególnie kobiet w wieku poniżej 18. roku życia. Młode
ciężarne późno rozpoczynały opiekę przedporodową, niższa była również średnia liczba wizyt.
Uważa się, że ciąże przed 18. rokiem życia narażone są
na większe ryzyko poronienia i porodu przedwczesnego
[2, 7, 8]. Część autorów sądzi, że wiek nie ma bezpośredniego wpływu na ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego, a wyniki w grupie nastoletnich matek są podobne do
uzyskiwanych wśród dorosłych kobiet [9, 10]. W opracowanym materiale odsetek porodów przedwczesnych w badanej grupie ciężarnych był wyższy niż w grupie kontrolnej. Szczególnie wysoki był wśród nastoletnich matek po-
171
niżej 18. roku życia. Nie wykazano natomiast znaczącej
różnicy w przypadku kobiet 18-19-letnich. Średnia długość
trwania ciąży w badanej grupie wynosiła 38,2 hbd, a wśród
kobiet z grupy kontrolnej była większa i wynosiła 39,1 hbd.
Różnica ta była szczególnie widoczna w przypadku ciężarnych poniżej 18. roku życia 37,5 hbd. Podobne różnice
dotyczące średniej długości trwania ciąży przedstawili inni
autorzy [2, 10].
Jeżeli chodzi o sposób ukończenia porodu u nastoletnich rodzących, zdania autorów są podzielone, część
z nich nie widzi istotnych różnic [9], natomiast inni uważają, że odsetek cięć cesarski w tej grupie wiekowej jest
wyższy niż wśród pozostałych kobiet [2, 5, 6]. W badanej
grupie poród drogą cięcia cesarskiego zakończył się
w przypadku 25,8% rodzących, w przeciwieństwie do kobiet z grupy kontrolnej, gdzie był wyższy i wynosił 30,5%.
Sytuacja ta radykalnie uległa zmianie, gdy z grupą kontrolną porównywano rodzące w wieku poniżej 18. roku życia
– odsetek cięć cesarskich wynosił 34,3%. Różnice te
w przeprowadzonej analizie były istotne statystycznie
(p < 0,05).
Podobnie jak w badaniach innych autorów, również w
badanym materiale średnia masa urodzeniowa noworodków wśród nastoletnich rodzących była niższa niż w grupie kontrolnej. Dotyczyło to szczególnie najmłodszych
pacjentek poniżej 18. roku życia [2, 9, 10].
Wnioski
Nastoletnie ciężarne w wieku poniżej 18. roku życia
częściej rodziły przedwcześnie, drogą cięcia cesarskiego,
noworodki z niższą urodzeniową masą ciała, często też
niewłaściwie korzystały z medycznej opieki przedporodowej.
Wyniki dotyczące porodów przedwczesnych, braku
medycznej opieki przedporodowej i czasu jej rozpoczęcia
w grupie ciężarnych 18-19-letnich były zbliżone do wyników uzyskanych w grupie kobiet 20-29-letnich.
Odsetek cięć cesarskich w grupie 18-19-latek był znacznie niższy niż w grupie kontrolnej.
Piśmiennictwo
[1] Rosengard C., Phopps M., Adler N., Ellen J. (2004) Adoles-
cent Pregnancy intentions and pregnancy outcomes: a longitudinal examination. J. Adolesc. Health. 35(6): 453-461.
[2] Rycel M., Wilczyński J., Sobala W. i wsp. (2008) Analiza przebiegu ciąży i porodu u nastolatek w latach 2000-2006. Ginekol. Pol. 79: 867-870.
[3] Pietrzycka D., Gadzinowski J. (2007) Opieka perinatalna
w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Perinatologia,
Neonatologia i Ginekologia 43(3): 7-14.
[4] Khashan A., Baker P., Kenny L. (2010) Preterm birth and re-
duced birthweight in first and second teenage pregnancies:
a register-based cohort study. BMC Pregnancy and Child-
birth 10: 36-44.
[5] Rymkiewicz L., Leibschang J., Filipp E. i wsp. (2003) Wiek
matki, wykształcenie, jakość opieki położniczej w czasie ciąży a ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego. Medycyna Wieku Rozwojowego Supl. 1, 7(3): 149-156.
172
M. Milczarek-Łukowiak, J. Płusajska, W. Kocemba
[6] Kaźmierczak W., Fiegler-Rudol P., Węgrzyn P. i wsp. (2005)
Przebieg ciąży i porodu u kobiet poniżej 18 oraz powyżej 35
roku życia. Ginekol. Pol. 76(12): 980-998.
[7] Piekarska E., Krasomski G., Dominowska J., Tabor E. (2010)
Ocena wpływu wybranych czynników socjalno-demograficznych na przedwczesne zakończenie ciąży i urodzeniową
masę ciała noworodków. Perinatologia, Neonatologia i Gine-
kologia 4(3): 277-281.
[8] Czajka R. (2007) Metody przewidywania i zapobiegania porodom przedwczesnym. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia 43(3): 15-18.
[9] Blumska-Hepner K., Bręborowicz G. (2002) Wyniki położnicze u nastoletnich ciężarnych – część II. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia 36(1): 17-20.
[10] Pawłowska A., Filipp E., Pietrasik D. i wsp. (2005) Analiza
przebiegu ciąży oraz wyników położniczych u nastolatek rodzących w Klinice Położnictwa i Ginekologii Instytutu Matki
i Dziecka w Warszawie. Ginekol. Prakt. 84: 41-45.
[11] Nascimento dos Santos G., Martins M., Da Silva Sousa M. et
al. (2009) Impact of maternal age on perinatal outcomes and
mode of delivery. Rev. Bras. Ginecol. Obstet. 31(7): 326-334.
[12] Ickovics J., Kershaw T., Westdahl C. et al. (2007) Group pre-
natal care and perinatal outcomes: a randomized controlled
trial. Obstet. Gynecol. 110(2): 330-339.
[13] Howell E., Dubay L., Kenney G., Sommers A. (2004) The impact of medicaid managed care on pregnant women in Ohio:
a cohort analysis. HSR 39(4): 826-846.
J
M. Milczarek-Łukowiak
Oddział Położniczo-Ginekologiczny
NZOZ Tomaszowskie Centrum Zdrowia
97-200 Tomaszów Mazowiecki ul. Jana Pawła II 35
e-mail: [email protected]
Pregnancy and delivery in teenage mothers who delivered in District Hospital
in Tomaszow Mazowiecki between the years 2008-2009
The pregnancy is a serious social and medical problem in teenagers group. This issue is often connected with disorders of the pregnancy outcome, rise the risk of prematurity and low birth weight. The aim of our analysis was to
analyze the course of pregnancy and delivery in group of patients aged from 14 to 19. We analyzed the medical data
of 151 teenagers who gave birth in District Hospital in Tomaszow Mazowiecki between the years 2008-2009. The control
group constituted women in age from 20 to 29. Teenage pregnancies, mainly in the age under 18 had significantly often
preterm delivery, labour usually was ended by the caesarean section, newborns had lower birth weight and the prenatal care was not used in an appropriate way. The results of preterm births, absence and time of beginning prenatal
care in group of 18-19 women didn’t differ significantly from the control group, but the percentage of caesarean section
in that research group was much lower.
Key words: pregnancy, teenage pregnancy, prenatal medical care