Tarnowski [tryb zgodnoœci]

Wydział Psychologii
Uniwersytetu Warszawskiego
Kształcenie psychologów transportu
w świetle projektów nowych aktów
prawnych
Adam Tarnowski
Stan rzeczy…
2
•
Ustawa o kierujących pojazdami z dn. 05.01.2011
weszła w Ŝycie z 2-letnim vacatio legis.
•
Stare rozporządzenia wg Ustawy mogą obowiązywać
do 18 miesięcy od jej wejścia w Ŝycie, a zatem realne
vacatio legis to 3 i pół roku.
•
Obecnie nadal brak rozporządzenia Ministra Zdrowia,
a psychologowie wykonują badania według
sprzecznych przepisów.
Psycholog uprawniony
•
•
3
Ustawa o kierujących pojazdami z 05.01.2011,
nowelizowana 11 razy stwierdza (Art. 87 p.2.):
Uprawnionym psychologiem jest osoba, która:
1. Posiada tytuł zawodowy magistra uzyskany na kierunku
psychologia;
2. Ukończyła z wynikiem pozytywnym podyplomowe studia w
zakresie psychologii transportu prowadzone przez uczelnię
prowadzącą studia wyŜsze na kierunku psychologia
3. Nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za
przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej lub przestępstwo przeciwko wiarygodności
dokumentów;
4. Została wpisana do ewidencji uprawnionych psychologów.
Projekt Rozporządzenia
4
•
Pomimo szeregu błędów i nieścisłości projekt
Rozporządzenia jest rewolucyjny, nie tylko w zakresie
psychologii transportu- ale moŜe stanowić punkt
wyjścia do dyskusji o regulacji ram diagnozy
psychologicznej.
•
Projekt nie zawiera dodatkowych wymogów
dotyczących kompetencji diagnosty
•
Zawiera natomiast metodykę badań- jako pierwszy
w polskim prawie dokument określający warunki
badań psychologicznych.
Obszary kompetencji
5
•
Znajomość prawa, zasad dokumentacji itp.
•
CO badamy- kompetencje w zakresie róŜnic
indywidualnych i psychologii klinicznej
•
JAK badamy- kompetencje w zakresie metod
diagnostycznych.
•
PO CO badamy- cel diagnozy.
Kategorie badanych osób (CO badamy)
6
•
Kierowcy zawodowi (ogólna selekcja negatywna)
•
Osoby przekraczające 24 PK (zab. osobowości, deficyty
poznawcze)
•
Zatrzymani za jazdę w stanie po uŜyciu alkoholu (uzaleŜnienia,
zab. osobowości, braki kompetencji społecznych)
•
Uczestniczący w wypadkach drogowych (ogólna selekcja
negatywna, zab. posttraumatyczne)
•
Skierowani przez lekarza (deficyty poznawcze- szczególnie zab.
organiczne, zab. afektywne)
•
Osoby popełniające wykroczenia w pierwszym roku posiadania
PJ (od 2016)- prawdopodobnie niedojrzałość, słabe funkcje
kontrolne
Obszary diagnozy (wg projektu
rozporządzenia)
7
•
przyjmuje się listę kluczowych cech i zdolności
podlegąjących badaniu psychologicznemu:
sprawność intelektualna i procesy poznawcze.
osobowość i temperament warunkujące zachowanie
człowieka w sytuacjach trudnych (stres i radzenie sobie w
sytuacjach stresowych, impulsywność, skłonność do ryzyka i
poszukiwanie stymulacji).
Sprawność psychomotoryczna:
• szybkość i adekwatność reakcji.
• koordynacja wzrokowo-ruchowa.
Badania poszerzone
8
•
Badanie moŜe być rozszerzone o ocenę
poziomu empatii.
poziomu lęku.
poziomu wypalenia zawodowego.
ewentualnego występowania uzaleŜnień.
ewentualnego występowania zaburzeń stresu pourazowego
lub innych.
JAK badamy- kompetencje w zakresie metod
9
•
Zestaw metod i urządzeń badawczych
•
Uprawniony psycholog dobiera metody i urządzenia
badawcze weryfikujące kluczowe cechy i zdolności
istotne dla kierujących pojazdami w zakresie:
urządzeń- posiada co najmniej jedno narzędzie do oceny
kaŜdej ze sprawności:
narzędzi testowych posiadu co najmniej dwa narzędzia do
oceny kaŜdej z cech (sprawności).
Przebieg badania
10
•
na badanie psychologiczne składąją się następujące
elementy:
wywiad bezpośredni i obserwacja.
badania testowe i aparaturowe.
analiza.
interpretacja,
przekazanie informacji osobie badanej o wynikach badań
psychologicznych i wydanie orzeczenia psychologicznego.
Standardy badania
11
•
Uprawniony psycholog stosuje:
metody badawcze i urządzenia spełniające warunki
standaryzacji, obiektywizmu, normalizacji, rzetelności i
trafności;
metody posiadające udowodnioną trafność diagnostyczną w
badaniach kierowców.
szczególowe procedury prowadzenia i interpretacji badań
testowych są wskazane w podręczniku testowym i stanowią
jego integralną część (dotyczy to równieŜ urządzeń):
procedury diagnostyczne, które róŜnicuje się ze względu na
rodzaj badania i treść wydawanego orzeczenia
psychologicznego:
…psycholog stosuje…
12
standardy etyczne. w tym bezstronność i naleŜytą staranność
prowadzonej diagnozy:
ocenę sposobu funkcjonowania badanego. będącą podstawą
wydania orzeczenia psychologicznego, która powinna być
rzetelna, kompetentna i obiektywna: jeŜeli występują
okoliczności, które uniemoŜliwiają wydanie takiej opinii.
psycholog odmawia prowadzenia badania:
informacje zwrotne dla badanego. które są formułowane w
sposób jasny i czytelny, językiem zrozumiałym,
dostosowanym do rozmówcy.
Cel badania (PO CO badamy)
13
•
Wg Ustawy, celem badania jest ustalenie braku bądź
istnienia przeciwwskazań do kierowania pojazdami
(lub wykonywania zawodu)
•
Ustalenie przeciwwskazań wymaga w istocie prognozy
ryzyka popełnienia powaŜnego błędu w zakresie
prowadzenia pojazdu.
•
Jeśli wyobraŜę sobie 100 osób o podobnej
charakterystyce, ile z nich spowoduje wypadek w
ciągu najbliŜszego roku?
•
Czy diagnoza moŜe ograniczać się do prognozy, tj.
szacować ryzyko bez odwoływania się do
mechanizmów dysfunkcji?
Ryzyko w diagnozie zorientowanej na
prognozę
•
14
Wnioskowanie odbywa się w schemacie:
! ObniŜone wyniki testu
-> osłabiona funkcja (przyczyny-róŜnice ind., zmiany chorobowe)
-> osłabione moŜliwości adaptacyjne
-> ryzyko błędu
•
Na kaŜdym etapie wnioskowania moŜe pojawić się błąd niepełnej
reprezentatywności (test moŜe nie w pełni reprezentować funkcję, funkcja
nie determinować moŜliwości adaptacyjnych, obniŜone moŜliwości mogą
być kompensowane np. przez realistyczną samoocenę i ostroŜność)
•
MoŜna mówić o kompensacji zaburzeń uwagi- ale nie moŜna mówić o
kompensacji słabych wyników testu d2!!
Kompetencje psychologa (CO)
15
•
CO badamy?
Psychologia róŜnic indywidualnych
• Osobowość, intelekt, funkcje motoryczne
Psychologia kliniczna
• uzaleŜnienia, zab. osobowości, zab. emocjonalne,
neuropsychologia
Kompetencje psychologa (JAK)
16
•
Psychometria
•
Wywiad i obserwacja
•
Umiejętność „znajdowania wspólnych mianowników”znajdowania wskaźników w róŜnorodnym materiale
Kompetencje psychologa (PO CO)
17
•
Psychologia transportu: wiedza o wpływie
poszczególnych zmiennych na bezpieczeństwo na
drodze, i czynnikach modyfikujących ten wpływ
•
Znajomość teoretycznych podstaw diagnozy opartej
na faktach
Przykład
18
•
Kierowca skierowany z powodu przekroczenia 24 PK,
lat 22, studiuje zarządzanie (wcześniej politologię).
Liczne kontakty towarzyskie. Prosi o szybkie
przeprowadzenie badań. Wyniki testów- inteligencja
przeciętna, w teście uwagi przeciętna dokładność
bardzo duŜa szybkość działania. Kwestionariusz
osobowości – ekstrawertyk, niski neurotyzm i
psychotyzm, niskie kłamstwo. Bardzo dobra
koordynacja i czas reakcji. Komentuje zasadność
testów, dysforyczny w czasie badana- w czasie
rozmowy spokojny, kontrolujący się wielomówny.
Kompetencje psychologa
Etap
Wiedza
Umiejętności
Postawa i
kompetencje
społeczne
Określenie problemu
Najczęstsze przyczyny
naruszeń przepisów
Wywiad- eksploracja
Krytycyzm wobec
treści wypowiedzi,
akceptacja badanego
jako osoby.
Postawienie hipotez
diagnostycznych
Psychopatologia (zab.
Osobowości)
RóŜnice ind. (style
poznawcze)
Dobór wskaźników,
planowanie badania i
wywiadu
Unikanie błędów
myślenia potocznego
(schematów) Podejście
empiryczne
Weryfikacja hipotez
Znajomość
psychometrii i
charakterystyki
narzędzi, zasad
prowadzenia wywiadu
Umiejętność badania
testowego, wywiadu
diagnostycznego i
obserwacji
Spostrzegawczość,
postawa ciekawości
poznawczej
Krytycyzm i
obiektywizm
Sformułowanie
charakterystyki
psychologicznej i
decyzji orzeczniczej
Zasady formułowania
charakterystyki
psychologicznej,
sporządzania
dokumentacji
Myślenie analityczne,
umiejętność syntezy
wniosków
Obiektywizm,
Udzielanie informacji
zwrotnej
Znajomość procedur
WyraŜanie informacji
językiem
dostosowanym do
wiedzy i wglądu
badanego
Akceptacja osoby
Asertywność i
pewność siebie
19
Kształcenie
20
•
Oczekiwania wobec studiów magisterskich (i
poszczególnych specjalizacji)
•
Oczekiwania wobec studiów podyplomowych
•
Swobodne kształtowanie programów studiów
•
Ustalenie konkretnych efektów kształcenia wraz z
metodami weryfikacji ich osiągnięcia.
21
Dziękuję za uwagę