Edudu.pl - Charakterystyka środowiska przyrodniczego Europy

Ściąga eksperta
Charakterystyka środowiska przyrodniczego Europy
Europa jest kontynentem położonym w większości na półkuli północnej a w niewielkiej części także na wschodniej i zachodniej. Zajmuje
powierzchnię ponad 10,5 mln km2 i wraz z Azją tworzy Euroazję. Granica między tymi dwoma kontynentami ma charakter umowny i
przebiega wzdłuż wschodniego podnóża gór Ural, dolnego biegu rzeki Emby, północnego wybrzeża Morza Kaspijskiego, na północ od
Kaukazu, przez morze Azowskie, morze Czarne oraz cieśniny Bosfor i Dardalele.
Skrajnymi punktami Europy są na północy Przylądek Północny, na południu przylądek Marroqui, za zachodzie przylądek Roca a na
wschodzie ujście Bajdaraty.
Od północy oblewa Europę Morze Północne, Morze Norweskie i Morze Barentsa, od południa Morze Śródziemne a od zachodu Ocean
Atlantycki.
Europa ma bardzo urozmaiconą linie brzegową. Półwyspy zajmują aż 23% powierzchni kontynentu przez co długość linii brzegowej
porównywalna jest z obwodem Ziemi.
Do Europy zalicza się także wyspy położone na otaczających ją morzach. Największymi są Wielka Brytania, Irlandia, Islandia oraz
Spitsbergen.
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 1/3
Ściąga eksperta
Analizując linię brzegową wokół Europy z łatwością można zauważyć duże zróżnicowanie wybrzeży. Wzdłuż wybrzeży Finlandii i
Szwecji zauważyć można liczni porozrzucane po morzu skaliste wysepki zwane szkierami. Wybrzeże morza norweskiego charakteryzują
wąskie i głęboko wcinające się w ląd zatoki tzw. fiordy. Z kolei wysoki urwiste klify i niskie piaszczyste plaże mierzejewe to domena
wybrzeża Oceanu Atlantyckiego. Wybrzeże Morza Śródziemnego również jest niezmiernie zróżnicowane. Występują tam laguny
odgrodzone od morza długimi piaszczystymi wałami. W miejscu gdzie stoki gór Dynarskich uchodzą do morza powstało wybrzeże
dalmatyńskie wyróżniające się siecią długich wąskich wysepek tworzących swoiste labirynty. Za osobliwość Morza Czarnego uważa się
limany czyli słonawe jeziora powstałe z odciętych od morza ujść rzek.
Europa jest uznawana za kontynent nizinny. Rozległe niziny urozmaicone wysoczyznami i wzgórzami zajmują aż 75% powierzchni
kontynentu. Pas nizin ciągnie się wzdłuż wybrzeży Francji, Belgii i Holandii, dalej rozszerza się ku wschodowi przechodząc w Nizinę
Środkowoeuropejską na terenie Białorusi i Rosji. Tereny nizinne występują również po wewnętrznej stronie łuku Alp tworząc Nizinę
Padańską i wewnątrz łuku Karpat – Nizina Węgierska inaczej Kotlina Padańska. Najniżej położonym obszarem Europy jest depresja na
Nizinie Nadkaspijskiej, która położona jest 28m p.p.m. Tereny depresyjne znaleźć można także na zachodzie kontynentu. Część
północną i zachodnią Europy tworzą stare góry, które uległy fałdowaniu w erze paleozoicznej. W południowej natomiast krajobraz jest
dużo bardziej urozmaicony, mnóstwo tu wysokich gór, wyżyn, kotlin oraz nadbrzeżnych nizin. Najwyższe pasma górskie powstały w
orogenezie Alpejskiej. Centralne miejsce wśród nich zajmują Alpy, rozciągające się od Morza Śródziemnego łukiem wygiętym ku północy
po Kotlinę Wiedeńską. W Alpach znajduje się najwyższy szczyt kontynentu Mont Blanc o wysokości 4807m n.p.m. Na terenie Europy
znaleźć można także czynne wulkany, do najbardziej znanych należą Etna i Wezuwiusz we Włoszech oraz Hekla na Islandii.
Klimat w Europie ukształtowany jest przez wiele różnych przenikających się wzajemnie czynników takich jak szerokość
geograficzna, odległość od oceanu, wysokość nad poziom morza, cyrkulacja powietrza oraz wpływ prądów morskich. Kontynent leży w
zasięgu trzech stref klimatycznych: umiarkowanej, podzwrotnikowej i okołobiegunowej. Największa część Europy należy do strefy klimatu
umiarkowanego ciepłego i chłodnego. Na wchodzie i na północnym wschodzie obszarów objętych klimatem umiarkowanym chłodnym
średnie temperatury miesiąca najzimniejszego spadają do -10°C. Cechami charakterystycznymi będą także krótkie lata i długie mroźnie
zimy. Klimat umiarkowany ciepły występujący na zachodzie Europy jest o wiele łagodniejszy. Średnie temperatury miesiąca
najzimniejszego raczej nie spadają poniżej 0°C. Wspólne dla obu typów klimatu umiarkowanego jest występowanie temperatur powyżej
15°C w miesiącach letnich. Klimat podzwrotnikowy zwany także śródziemnomorskim zaznacza się na południu kontynentu.
Charakterystyczne są dla niego ciepłe i słoneczne miesiące letnie oraz niewielkie opady. Temperatura w miesiącach najcieplejszych nie
spada poniżej 20°C, a w miesiącach najchłodniejszych wynosi ok. 10°C. Kraje położone w zasięgu tego klimatu są najbardziej
popularnymi miejscami letniego wypoczynku z uwagi właśnie na ciepłe lato bardzo niskie opady. Skrajnie północne regiony Europy leżą
w strefie klimatu okołobiegunowego. Cechują go srogie zimy, częste opady śniegu i temperatury letnie, które z reguły nie przekraczają
10°C. Sąsiedztwo oceanu sprawia, że rejony zachodnie ulegają wpływom morskiego wilgotnego powietrza a przewaga wiatrów
zachodnich i ciąg nizin w środkowej części kontynentu powoduje, że jest ono odczuwalne nawet w Polsce. Wzdłuż wybrzeży Irlandii,
Wielkiej Brytanii i Norwegii płynie z kolei ciepły Prąd zatokowy Golfsztrom, który ogrzewa powietrze zwłaszcza zimną. Na obszarach
wysokogórskich o cechach klimatu decydować będzie wysokość nad poziom morza.
Każdy region klimatyczny posiada swoją charakterystyczną szatę roślinną. Północne obszary Europy porasta tundra. Tundra jest
obszarem bezleśnym składającym się głównie z mchów i porostów. Rosną one na mało żyznych glebach glejowych powstałych na
wieloletniej zmarzlinie. Dalej na południe tundra przechodzi powoli w tajgę a w tej przejściowej strefie pojawiać zaczynają się karłowate
drzewa głównie brzozy. Tajga to strefa lasów iglastych północnej Europy. W jej skład wchodzi świerk i sosna rosnące na glebach
bielicowych oraz brzoza, modrzew i jodła. W tej części kontynentu napotkać można również rozległe obszary torfowisk i mokradeł.
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 2/3
Ściąga eksperta
Południowo-wschodnia część Europy to pozostałości stepów czyli bezdrzewnej formacji trawiastej porastającej gleby czarnoziemy.
Pozostałości ponieważ ludzie bardzo szybko zajęli te żyzne ziemie pod uprawy rolnicze. Dalej na wschód w kierunku granicy z Azją stepy
przeradzają się w pustynie i półpustynie. Podobnie jak w przypadku stepów lasy liściaste i mieszane porastające obszary Europy
Środkowej i Zachodniej zostały w dużej mierze wykarczowane pod uprawę. Do naturalnego składu gatunkowego lasów liściastych
zaliczymy buki dęby, graby i lipy, natomiast lasy iglaste to sosna, świerk, jodła i modrzew.
Gleby tej części kontynentu to bielice, gleby brunatne i płowe. Strefa śródziemnomorska to krzewiaste zarośla o twardych, drobnych,
skórzanych liściach zwane roślinnością twardolistną. Nad Morzem Śródziemnym spotkać można pozostałości lasów dębowych jednak
największe obszary zajmują krzewiaste zarośla tzw. makia. Skład gatunkowy makii tworzą głównie wiecznie zielone rośliny takie jak
mirty, oleandry, jałowce i pnącza. Na obecnych w tej części Europy skałach węglanowych półwyspów Iberyjskiego, Apenińskiego i
Bałkańskiego oraz w południowej Francji wytworzyły się gleby cynamonowe. W Europie występują także gleby astrefowe. Są to między
innymi mady i gleby bagienne powstające w dnach dolin rzecznych oraz trudne w uprawie rędziny wykształcone na skałach wapiennych.
Sieć hydrograficzna Europy jest bardzo zróżnicowana. Jest to powodem tego, że budowa geologiczna, rzeźba terenu oraz klimat są
różne na poszczególnych częściach kontynentu. Większość obszaru Europy należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego. Pozostałe rzeki
uchodzą do Morza Kaspijskiego. Rzeki różnią się między sobą długością i wielkością dorzeczy, sposobem zasilania, wahaniami stanów
wód oraz długością okresu zlodowacenia. Większość rzek zasilana jest przez deszcz lub śnieg. Najdłuższa rzeka Europy to Wołga
posiadająca 3 531km długości., nieco krótsze są Dunaj, Ural i Dniepr. Oprócz wód płynących na sieć hydrograficzną składają się także
jeziora i bagna, których ogólna powierzchnia wynosi ponad 160 tysięcy km2. Największe jeziora to Ładoga i Onega w Rosji, Balaton na
Węgrzech oraz Wener i Wetter w Szwecji. Są to jeziora tektoniczne. Najwięcej jednak jezior ma pochodzenie polodowcowe i występują
wokół Morza Bałtyckiego. Tereny podmokłe i bagna skupiają się na obszarach nizinnych przy ujściach rzek.
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 3/3