GOT - DIA

Gotowość szkolna dziecka - diagnoza przedszkolna
Podstawa prawna:
•
•
•
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 2010 r. w sprawie świadectw, dyplomów
państwowych i innych druków szkolnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 97 poz. 624.),
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256 poz. 2572 ze zm.),
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej
wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z 2009 r. Nr 4 poz.
17).
Ostatnie lata wniosły bardzo wiele zmian w rzeczywistość przedszkolną, a nauczyciele placówek
wychowania przedszkolnego stanęli przed koniecznością zweryfikowania i przeorientowania kierunku
swojej pracy wychowawczo-dydaktycznej. Pierwszym powodem tych zmian jest wprowadzenie w życie
nowej podstawy programowej, która zaczęła obowiązywać od 1 września 2009 r. To zgodnie z jej
zaleceniami nauka m.in. czytania i pisania została zarezerwowana na etap edukacji szkolnej, zaś
nauczyciele przedszkola mają wyposażyć dziecko w umiejętności niezbędne do jej rozpoczęcia.
Obniżony został również wiek podjęcia obowiązku szkolnego..
Od roku szkolnego 2009/2010 nauczyciele mają obowiązek przedstawić rodzicom dziecka pisemną
informację o jego gotowości do podjęcia nauki w szkole podstawowej.
1. Z czego wynika obowiązek przygotowania informacji o gotowości szkolnej dziecka?
Na dzień dzisiejszy mamy dwa dokumenty, które obligują nauczycieli do przygotowania informacji o
gotowości szkolnej dziecka. Pierwszy z nich to nowa podstawa programowa, a drugi – Rozporządzenie
Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 2010 r.
W nowej podstawie programowej wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów
przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego (załącznik nr
1 do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy
programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół)
czytamy, że:
„Zadaniem nauczycieli jest prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie
możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowanie tych obserwacji. W roku
poprzedzającym rozpoczęcie przez dziecko nauki w klasie I szkoły podstawowej należy przeprowadzić
analizę gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna).
Celem takiej analizy jest zgromadzenie informacji, które mogą pomóc:
•
•
•
rodzicom w poznaniu stanu gotowości swojego dziecka do podjęcia nauki w szkole
podstawowej, aby mogli je w osiąganiu tej gotowości, odpowiednio do potrzeb, wspomagać;
nauczycielom przedszkola przy opracowaniu indywidualnego programu wspomagania i
korygowania rozwoju dziecka, który będzie realizowany w roku poprzedzającym rozpoczęcie
nauki w szkole podstawowej;
pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznej, do której zostanie skierowane dziecko
w razie potrzeby pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi”.
Przedszkole, szkoła podstawowa, w której zorganizowano oddział przedszkolny, zespół wychowania
przedszkolnego i punkt przedszkolny wydają rodzicom dziecka, objętego wychowaniem
przedszkolnym, informację o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej. Informację
wydaje się w terminie do końca kwietnia roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym
dziecko ma obowiązek albo może rozpocząć naukę w szkole podstawowej
Informację o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej wydaje się na podstawie
dokumentacji prowadzonych obserwacji pedagogicznych dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym
w przedszkolu, oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej, punkcie
przedszkolnym lub zespole wychowania przedszkolnego.
Informacja, mimo że wydawana jest na konkretnym, zatwierdzonym przez MEN druku, nie jest
świadectwem ukończenia przedszkola czy oddziału przedszkolnego. Stanowi ona jedynie
podsumowanie pracy z dzieckiem, opisujące opanowanie podstawy programowej wychowania
przedszkolnego. Wskazuje również obszary, w których dziecko potrzebuje wsparcia na kolejnym etapie
kształcenia ze względu na swoje zdolności lub problemy.
2. Co to jest gotowość szkolna dziecka i jak ją ocenić?
Gotowość szkolna dziecka to taki poziom jego rozwoju fizycznego, emocjonalno-społecznego i
umysłowego, który pozwala na sprostanie obowiązkom, pojawiającym w jego życiu w momencie
przekroczenia progu szkoły. Gotowość do podjęcia tych obowiązków nazywa się także dojrzałością
szkolną, którą często mylnie kojarzy się z umiejętnością systematycznego przyswajania wiedzy. Jednak
to nie tylko rozwój umysłowy dziecka świadczy o tym, że jest ono już gotowe do podjęcia nauki w
szkole. Na tym etapie jest on tak samo ważny jak rozwój społeczny, fizyczny czy emocjonalny. Dziecko z
dużym zasobem wiadomości i umiejętności może np. bać się zmiany środowiska, może nie być gotowe
na taki wysiłek fizyczny, jakiego wymaga chodzenie do szkoły, może być mało samodzielne. Wówczas
jego potencjał intelektualny zostanie zaprzepaszczony, a zamiast sukcesów może spaść na nie lawina
różnych niepowodzeń. Nie można zatem umniejszać ani przesadnie przeceniać rozwoju którejkolwiek
ze sfer. O powodzeniu w szkole decyduje bowiem harmonijny i jednoczesny rozwój dziecka w sferze
intelektualnej, emocjonalno-społecznej i fizycznej. Zobaczmy, czego powinniśmy oczekiwać od dziecka,
które ma wkroczyć w etap edukacji szkolnej.
Dojrzałość społeczno-emocjonalna to umiejętność wchodzenia w relacje z rówieśnikami i dorosłymi
oraz odnalezienia się w roli ucznia. O dojrzałości społecznej decyduje samodzielność w wykonywaniu
czynności samoobsługowych i w podejmowaniu zadań wynikających z faktu uczęszczania do szkoły, np.
odrabianie zadań domowych. To także umiejętność podporządkowania się przyjętym regułom
zachowania, zdolność do współpracy w grupie, obowiązkowość, odpowiedzialność, wytrwałość.
Natomiast o emocjonalnej dojrzałości możemy mówić wówczas, gdy dziecko przejawia umiejętność
panowania nad swoimi uczuciami, a reakcja emocjonalna jest proporcjonalna do wywołującego ją
bodźca. Dojrzałość emocjonalna to również motywacja, pozwalająca na podejmowanie zadań szkolnych,
umiejętność zauważenia problemów innych osób, zdolność do wyrażenia wdzięczności i życzliwości
oraz umiejętność radzenia sobie w sytuacjach trudnych.
O dojrzałości umysłowej dziecka decyduje zainteresowanie zjawiskami występującymi w otaczającym
je świecie, w tym szczególnie czytaniem, pisaniem i liczeniem. Dziecko dojrzałe umysłowo posiada
zdolność skupienia uwagi, umiejętność spostrzegania, myślenia przyczynowo-skutkowego,
wnioskowania i zapamiętywania. Rozumie informacje i komunikaty przekazywane przez dorosłych i
samo posługuje się mową poprawną pod względem gramatycznym i artykulacyjnym, a jego zasób słów
pozwala na swobodne werbalizowanie myśli.
Dojrzałość fizyczną dziecka można zbadać i zmierzyć, bo decyduje o niej m.in. odpowiedni wzrost,
waga, właściwa budowa ciała oraz zdolność do wysiłku, odporność na choroby i zmęczenie. To jednak
nie wszystko, bo bardzo ważnym jej elementem jest też rozwój motoryki dużej i małej. Dojrzałe dziecko
jest sprawne ruchowo, czyli biega, skacze, potrafi rzucić piłką do celu, przeskoczyć niewielką
przeszkodę, wdrapać się na drabinki itp. Jest też sprawne manualnie i grafomotorycznie, czyli gotowe
do podjęcia nauki pisania. Posiada niezaburzoną koordynację ruchową i wzrokowo-ruchową oraz
prawidłowo funkcjonujące organy poszczególnych zmysłów, w szczególności wzroku i słuchu.
Zgodnie z założeniami podstawy programowej informacja o stopniu gotowości szkolnej jest ważna
zarówno dla rodziców, jak i pedagogów. Rodzice otrzymują w niej pomoc przy podejmowaniu ważnych
decyzji dotyczących dalszej edukacji dziecka, chociażby o odroczeniu obowiązku szkolnego. Z kolei
pedagogom umożliwia ona zaplanowanie pracy z dzieckiem z uwzględnieniem jego potrzeb
rozwojowych i edukacyjnych. Rzetelna ocena tego poziomu jest zatem zadaniem bardzo ważnym, bo
przynoszącym wymierne korzyści rodzicom i pedagogom. Najbardziej służy ona jednak samemu
dziecku, gdyż za oceną idą – a przynajmniej powinny iść – konkretne działania, umożliwiające dziecku
dobry start w rzeczywistość szkolną, w której pozostanie przez kilkanaście najbliższych lat.
Informację o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej przekazuje się rodzicom a
znajdują się w niej informacje o opanowaniu wymagań określonych w podstawie programowej
wychowania przedszkolnego, w tym w szczególności o poziomie:
•
•
•
•
umiejętności społecznych i odporności emocjonalnej,
umiejętności matematycznych, gotowości do nauki czytania i pisania,
sprawności motorycznej i koordynacji wzrokowo-ruchowej dziecka,
samodzielności, w tym umiejętności wykonywania czynności samoobsługowych.
Formularz zawiera także informacje o:
•
•
potrzebach rozwojowych dziecka, w tym zauważonych predyspozycjach, uzdolnieniach i
zainteresowaniach,
dodatkowych spostrzeżeniach nauczyciela.
Informacja ma określać mocne i słabe strony dziecka w wymienionych obszarach podstawy
programowej wychowania przedszkolnego, a każdy z tych punktów musi być dodatkowo opisany
wskazówkami dla rodziców i działaniami podjętymi przez wychowawcę w celu lepszego przygotowania
dziecka do nauki w szkole podstawowej.
Należy jeszcze raz podkreślić, że dokument, który do końca kwietnia każdego kolejnego roku szkolnego
muszą otrzymać rodzice, nie jest świadectwem ukończenia przedszkola i nie stanowi oceny osiągnięć
dziecka. Musi zachować charakter informacyjny i być swoistym podsumowaniem pracy z dzieckiem w
odniesieniu do wymagań aktualnie obowiązującej podstawy programowej.