Blok 3

Makroekonomia Blok III
Budżet państwa
Polityka fiskalna
Budżet a rola państwa w gospodarce
• Neoklasycy contra Keynesiści
• Efektywność rynku i efektywność sfery publicznej
• O co ten hałas? Czyli jaki jest współcześnie udział
wydatków państwa „G” w tworzeniu PKB?
Budżet i jego funkcje
Budżet państwa – plan finansowy zawierający
dochody i wydatki państwa. Sporządzany na 1
rok i zatwierdzany przez władzę ustawodawczą
Funkcje budżetu:
1. Fiskalna.
2. Redystrybucyjna.
3. Stymulacyjna.
4. Alokacyjna.
Skład budżetu państwa
• Dochody i wydatki centralnych władz
państwowych (budżet centralny)
• … władz lokalnych (budżety terenowe)
• Ubezpieczenia społeczne
Zasady polityki budżetowej
1.
2.
3.
4.
5.
Zasada rocznego budżetowania.
Zasada zupełności.
Zasada jedności.
Zasada jawności.
Zasada równowagi budżetowej.
Dochody budżetu państwa
•
•
•
•
•
•
Podatki od osób fizycznych
Podatki od przedsiębiorstw
Cła
Dochody z prywatyzacji
Opłaty sądowe, skarbowe, notarialne
Inne
Podatki
Podatki – przymusowe, bezzwrotne i
nieodpłatne świadczenie pieniężne pobierane
przez państwo na podstawie przepisów prawa
w celu uzyskania dochodów na pokrycie
wydatków państwa.
„Na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki”
Benjamin Franklin
Podatki (klasyfikacje)
Podatki (ze względu na przedmiot
opodatkowania):
1. Dochodowe od osób fizycznych i prawnych.
2. Konsumpcyjne (podatki od wydatków).
3. Majątkowe
Podatki (klasyfikacje)
Podatki (ze względu na sposób naliczania):
1. Proporcjonalne.
2. Progresywne.
3. Degresywne.
Podatki (ze względu na rodzaj rozliczenia z
fiskusem):
1. Bezpośrednie (np. dochodowy)
2. Pośrednie (np. VAT)
Udział poszczególnych podatków w
dochodach budżetowych
1. VAT (Value Added Tax) – ok. 30% dochodu z
tytułu podatków
2. PIT (Personal Income Tax) – ok. 26% …
3. Składki na ubezpieczenia społeczne – ok. 25%
4. Podatki od dochodów przedsiębiorstw –
mniej niż 10%
Wysokość podatków, a wielkość wpływów
budżetowych.
Krzywa Laffera
Wydatki budżetu państwa
Wydatki budżetowe (ze względu na przeznaczenie):
1. Tradycyjne funkcje państwa (obrona,
administracja, wymiar sprawiedliwości)
2. Realizacja celów społecznych (ochrona zdrowia,
oświata, kultura, tzw. „socjal”).
3. Realizacja interwencji w gospodarce (inwestycje
produkcyjne i infrastrukturalne, pomoc dla
rolnictwa, subsydia dla przedsiębiorstw,
transfery)
Wydatki budżetowe w krajach
OECD i UE
• Wydatki budżetowe jako % PKB ?
• Szybkie tempo wzrostu wydatków.
• Wysoki stopień inercji wydatków.
• Wydatki na cele socjalne
• Obsług długu publicznego
Wydatki państwa a PKB
Y = C + I + G +Enetto
Podatki i wydatki jako instrumenty
stabilizacji koniunktury
Mnożnik wydatków budżetowych
Y
1
Mg = G = 1 – ksk
Wydatki rządowe mogą wpływać w sposób stabilizujący
lub destabilizujący na gosp. Wzrost wydatków w
czasie recesji wpływa na wzrost DN, a ograniczenie
wydatków w czasie dobrej koniunktury powoduje
skutek odwrotny
Mnożnik wydatków rządowych
Mnożnik podatkowy
Zmiany wielkości podatków wywołują zmiany DN
Podatki netto = podatki - transfery
Mnożnik podatkowy
Y
ksk
mt = T = 1 - ksk
1
ksk
1 – ksk > 1 – ksk , czyli mg > mt
Wpływ podatków na konsumpcję
Aktywna i pasywna polityka fiskalna
Polityka aktywna – podejmowanie decyzji
dotyczących zmian wielkości i struktury
dochodów i wydatków budżetowych
pozwalające osiągnąć określone cele
makroekonomiczne (tzw. „ręczne sterowanie”)
Wady aktywnej polityki – opóźnienia i błędy:
1. Diagnostyczne.
2. Decyzyjne.
3. Wdrożeniowe
4. Związane z czasem reakcji podmiotów gosp.
Aktywna i pasywna polityka budżetowa
Polityka pasywna – polega na wykorzystaniu
pewnych instrumentów samoczynnie
reagujących na zmiany DN, zatrudnienia, itp.
Automatyczne stabilizatory koniunktury:
1. Podatki od dochodów ludności.
2. Podatki od dochodów przedsiębiorstw.
3. Podatki pośrednie.
4. Zasiłki dla bezrobotnych i świadczenia społ.
5. Pomoc dla rolnictwa ( subwencje, gwarancje, itp.)
Deficyt budżetowy i dług publiczny
Deficyt budżetowy – nadwyżka wydatków nad
dochodami państwa.
Źródła finansowania deficytu:
- Krajowy i zagraniczny dług publiczny,
- Zadłużenie zagraniczne
Deficyt budżetowy nie może przekroczyć 3% PKB
Dług publiczny
Dług publiczny – finansowe zobowiązanie
państwa z tytułu zaciągniętych pożyczek (u
ludności i przedsiębiorstw) oraz innych form
działalności, w wyniku których państwo płaci
odszkodowanie.
Sprzedaż obligacji i bonów skarbowych:
- mobilizacja niewykorzystanych oszczędności,
- ograniczenie popytu potencjalnego,
- przesunięcie siły nabywczej z obywateli na rząd
BEZPIECZNY DŁUG PUBLICZNY < 60% PKB