Motyw buntu w literaturze - opracowanie

Motyw buntu w literaturze - opracowanie
Bunt jest uczuciem znanym chyba każdemu człowiekowi. Jest on
odpowiedzią ludzkiego organizmu i psychiki na traktowanie niezgodne z
jego oczekiwaniami i prawami. Według psychologów i socjologów jest
on odrzuceniem akceptowanych zachowań i norm społecznych
odnośnie osiągania zamierzonych celów i zastąpienie owych norm
innymi, wypracowanymi przez samego siebie.
Buntownik jest indywidualistą, często również idealistą. U podstaw
buntu leży swoista niezgodność naszej wizji świata oraz rzeczywistości,
w której się znajdujemy. Buntować się możemy przeciwko wszystkiemu;
czasem stawiając bunt jako cel sam w sobie.
Biblija historia Adama i Ewy opowiada dzieje pierwszego grzechu.
Istnieje jednak pewna alternatywna ścieżka interpretacyjna,
pozwalająca na uznanie losów pierwszych ludzi za losy pierwszych
buntowników. Ich natura skłoniła ich do zadawania pytań, na które nie
chciano udzielić im odpowiedzi. Popełnili więc grzech, buntując się
przeciwko boskim nakazom i zakazom, za co zostali ukarani
wypędzeniem z raju, lecz równocześnie posiedli pożądaną wiedzę.
W mitologii obecna jest cała panorama postaci buntowników.
Przykładem takowego jest Prometeusz, który wykrada bogom ogień, by
móc stworzyć człowieka i dać mu płomień, który ułatwi jego
egzystencję. Tytan zapłacił za swoje przewinienie niekończącą się
męką, lecz owocem jego buntu było powstanie rasy ludzkiej. Można
więc powiedzieć, że bunt jest często katalizatorem przemian i rozwoju.
Innym mitologicznym przykładem buntownika jest Edyp, który próbuje
stawić czoła własnemu przeznaczeniu. Niestety jego bunt okazuje się
daremnym trudem, ponieważ w jego czasach człowiek nie miał
najmniejszej szansy przeciwstawienia się Fatum. Jego działania
wpisane były w pewien kosmiczny porządek, którego nic nie było w
stanie zakłócić i przeciwko któremu nie można było efektywnie się
zbuntować.
Motyw buntu bardzo silnie obecny jest w tradycji romantycznej. Sprzyja
mu charakterystyczny dla owej epoki kult jednostki wybitnej,
indywidualnej, szczególnej. Jednostką taką jest Konrad z „Dziadów”
Adama Mickiewicza, który podczas swej Wielkiej Improwizacji buntuje
się przeciwko Bogu, stawiając samego siebie na równi z nim. Idea walki
z Bogiem jest pięknym, choć nieco szalonym pomysłem. Porwany
swym buntowniczym szaleństwem Konrad zapamiętuje się w swej
pysze, która w końcu doprowadza go do zguby. Jednak w tym wypadku
bunt istotny jest jako zjawisko sam w sobie.
Często bunt nie przynosi zamierzonego skutku. Starania człowieka
okazują się daremnym trudem, a moment zdania sobie sprawy z tego
faktu należy do niezwykle bolesnych. Książka George'a Orwell'a „Rok
1984” opisuje taką właśnie sytuację. Winston Smith buntuje się
przeciwko rzeczywistości, w jakiej przyszło mu żyć. Zarówno jego
umysł, jak i ciało wzdragają się przed torturą codzienności. Jego bunt
ma początkowo niezwykle mały, lecz zarazem niezwykle wielki wymiar.
Wszystko mieści się w jego głowie, lecz w realiach świata
opanowanego przez Wielkiego Brata na nic więcej nie można sobie
pozwolić. Jednak bunt Winstona zostaje w końcu złamany; nawet
miłość nie jest w stanie go ocalić. Z bohatera pozostaje tylko pusta
skorupa, ponieważ wszystkie jego ideały zostały wypalone.
Bunt jest świadectwem żywości umysłu buntownika. Czasem prowadzi
do wielkich przemian, często przynosi zgubę lub wręcz nie zostaje
zauważony przez nikogo. Lecz tak naprawdę liczy się tylko cel, który
buntownikowi przyświeca. Człowiek, który nigdy się nie buntuje, nie
potrafi dostrzegać piękna życia; nie potrafi o nie walczyć.