Energetyczne wykorzystanie słomy - Warmińsko

Wykorzystanie energetyczne słomy - dodatkowy dochód dla rolnika!
Głównym postulatem Unii Europejskiej, w tym równieŜ Polski, w zakresie polityki
energetycznej jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, zwłaszcza dwutlenku węgla.
Jednym z rozwiązań popularyzowanym we Wspólnocie jest zastępowanie węgla biomasą.
Biomasa stanowiąca podatne na rozkład biologiczny frakcje produktów, odpady i pozostałości
przemysłu rolnego (w przypadku biomasy pochodzenia roślinnego jest to m.in. słoma) jest
źródłem energii cieplnej i elektrycznej.
Wykorzystywanie biomasy rolniczej, w tym pochodzącej z uprawy zbóŜ słomy jest
rozwiązaniem powszechnie stosowanym w Szwecji, Finlandii i USA oraz w wielu innych
krajach. Głównym producentem biomasy w Polsce zgodnie z polityką energetyczną państwa
ma być rolnictwo. Na dzień dzisiejszy spalanych jest rocznie 7,4 mln ton biomasy, która
łącznie ogrzewa około 1 mln domów jednorodzinnych. Zgodnie z normami UE udział energii
uzyskiwanej ze odnawialnych źródeł energii powinien stanowić w 2020 r. 15% całkowitej
wielkości pozyskiwanej energii1.
Słoma zbóŜ, kukurydzy i rzepaku jest plonem ubocznym produkcji rolniczej, jej
produkcja w Polsce w ostatnich kilku latach wyniosła średnio 29 mln ton. Niewątpliwą zaletą
słomy w stosunku do węgla jest jej zerowa emisja CO2. Podczas spalania słomy ilość CO2
oddanego do atmosfery bilansuje się z jego asymilacją przez rośliny w następnym roku
wegetacji. Do niedawna słoma przeznaczana była w duŜej mierze na ściółkę i paszę dla
zwierząt. Jednak mimo róŜnorodnego wykorzystania słomy, co roku mamy do czynienia
z duŜymi nadwyŜkami tego surowca. Częstym widokiem w okresie letnim są płonące na
polach ścierniska słomy, a w ciągu całego roku - zalegające stogi. NadwyŜka słomy to ok. 9
mln ton, z czego na cele energetyczne wykorzystać moŜna ok. 30%, w tym cała słomę
rzepakową. W przypadku obszarów z dominacją duŜych gospodarstw wielkość ta moŜe
wzrosnąć nawet do 40-50% 2.
Słoma stanowi wartościowy nośnik energii, jej wartość opałowa jest znaczna i wynosi
od ok. 13 MJ/kg (w przypadku świeŜej słomy) do ok. 18 MJ/kg – słoma sucha (węgiel
kamienny – ok. 25 MJ/kg). Analizując kaloryczność energetyczną słomy moŜna przyjąć, Ŝe
1
prof. dr hab. A. Faber, prof. dr hab. J. Kuś, dr inŜ. M. Matyka, Uprawy roślin na potrzeby energetyki,
opracowanie współfinansowane przez Ambasadę Brytyjską w ramach Strategic Programme Fund Low Carbon
High Growth
2
Lokalne źródła energii – słoma, KAPE / SCORE - 11/97 PAPE Bydgoszcz
produkcja energii z 1 tony węgla, jest porównywalna z wielkością energii pozyskanej z 1,5
tony słomy. Ponadto słoma w porównaniu do węgla zawiera jedynie śladowe ilości
organicznej siarki i tlenków azotu, substancji szkodliwych dla środowiska. W praktyce
wartość opałowa słomy zaleŜy od jej wilgotności. Maksymalna dopuszczalna zawartość
wilgoci waha się w granicach 18-22%. Średnia wartość wilgotności nie przekracza jednak
15%3.
Pozostająca na polu rolnika słoma, moŜe stać się źródłem jego dodatkowego dochodu.
Decydując się na sprzedaŜ słomy rolnik moŜe skorzystać z usług firmy, która przyjedzie,
zbierze i przetransportuje słomę własnymi maszynami, lub teŜ moŜe tą słomę zebrać we
własnym zakresie i przechować do momentu jej sprzedaŜy. Rolnicy stosują pewne zabiegi
poprawiające właściwości paliwowe słomy. NaleŜy do nich pozostawienie niesprasowanej
słomy na pokosie i poddawanie jej działaniu wody deszczowej. Sprzyja to częściowemu
wypłukaniu niektórych składników sprawiających kłopoty przy spalaniu.
Średnio z jednego hektara uzyskuje się ok. 3 ton słomy. Cena jednej tony słomy
z rŜyska to ok. 60 zł (zbiór przez nabywcę), cena tony słomy belowanej to ok. 150 zł4.
W przypadku, gdy rolnik podpisuje umowę z firmą i sprzedaje słomę prosto z pola, jego
koszty związane ze sprzedaŜą są minimalne. Natomiast w sytuacji, gdy słoma sprzedawana
jest w postaci zbelowanej, jej cena jest, co prawda ponad dwukrotnie wyŜsza, jednak duŜo
wyŜsze są równieŜ koszty przygotowanie tej słomy do sprzedaŜy. Wysokość tych kosztów
jest bardzo indywidualna i zaleŜy od kilku czynników m.in. od rodzaju wykorzystywanych
maszyn, ilości zuŜytego paliwa, kosztów pracy własnej oraz areału zbiorów. Największymi
odbiorcami słomy są lokalne brykieciarnie, peleciarnie, kotłownie opalane słomą i inne
zakłady energetyczne.
W województwie Warmińsko-Mazurskim wg danych GUS na czerwiec 2008,
powierzchnia zasiewów zboŜa wyniosła ok. 432 tys. ha, a rzepaku 58,2 tys. ha. Łącznie dało
to 490, 2 tys. ha. potencjalnej słomy5. Jak juŜ zostało wspomniane na cele energetyczne
moŜna przeznaczyć ok. 30% wyprodukowanej słomy, co w przypadku Warmii i Mazur
stanowiło ok. 147 tys. ha. Gdyby słomę tą wykorzystano w celach energetycznych mogłaby
ona wygenerować w regionie dodatkowy dochód dla sektora rolnego w wysokości ok. 26 mln
zł. przy cenie zakupu 60zł/t, a nawet 46 mln zł przy cenie uśrednionej 105 zł/t (60+150= 210,
210:2= 105 zł/t).
3
dr inŜ. L. Janowicz, Wykorzystanie słomy do celów grzewczych, Europejskie Centrum Energii Odnawialnej
Średnie ceny oferowane w woj. warmińsko-mazurskim za sprzedaŜ słomy.
5
Główny Urząd Statystyczny, www.gstat.gov.pl, 24.03.2010r.
4
147 000 ha słomy x 3 t/ha = 441 000 ton słomy
441 000 t x 60 zł/t = 26 460 000 zł szacunkowy dodatkowy dochód w rolnictwie
Warmii i Mazur
3t/ha x 60 zł/t = 180 zł/ha
tyle szacunkowo otrzyma rolnik ze sprzedaŜy słomy
z jednego hektara
Dodatkową korzyścią ze spalania słomy jest popiół, który po niej zostaje. Popiół
pochodzący ze spalania słomy bogaty jest w potas i wapń, dlatego teŜ stanowi doskonały
roślinny nawóz mineralny.
Proces przetwarzania słomy na energię wiąŜe się równieŜ z pewnymi problemami,
jednym z nich moŜe okazać się magazynowanie słomy lub teŜ zbyt duŜa odległość od
odbiorcy (nieopłacalność transportu). Inna przeszkodą jest fakt, iŜ zboŜe wskutek nawoŜenia
zawiera spore ilości metali alkaicznych, które przy spalaniu duŜych ilości mogą uszkodzić
palenisko kotłów – przez co rosnąć mogą koszty remontów. Mimo tych niedogodności
wysoka kaloryczność słomy zbóŜ i rzepaku sprawia, Ŝe energetyka tego typu moŜe być
bardzo opłacalna, tym bardziej ze firmy produkujące energię elektryczną z OZE otrzymują
tzw. zielone certyfikaty, które w praktyce przekładają się na dodatkowe przychody z kaŜdej
wyprodukowanej MWh energii elektrycznej.
Produkcja biomasy, w tym słomy moŜe stanowić znaczące źródło dochodu polskich
rolników, dodatkowe, ale niewykluczające typową produkcję rolniczą. Pozostaje, więc
nadzieja, Ŝe taki kierunek działań, zgodnie z tym jak przewidują niektórzy specjaliści,
przyniesie korzyści nie tylko firmom energetycznym, ale przede wszystkim rolnikom.
Autor: Marta Cygan
Specjalista ds. rozwoju regionalnego
Warmińsko-Mazurska Agencja Energetyczna Sp. z o.o.