karty identyfikacji środków ochrony osobistej, jako narzędzie

karty identyfikacji środków ochrony osobistej, jako narzędzie

2016
z. 4(16)
Redakcja naukowa tomu: GEMBALSKA-KWIECIEŃ A.
16
KARTY IDENTYFIKACJI ŚRODKÓW OCHRONY
OSOBISTEJ, JAKO NARZĘDZIE ZARZĄDZANIA
BEZPIECZEŃSTWEM W INTELIGENTNYM
PRZEDSIĘBIORSTWIE
16.1
WPROWADZENIE
Środowisko pracy jest swego rodzaju środowiskiem nienaturalnym,
wytworzonym przez człowieka. Aktywność produkcyjna powoduje pojawianie się
wielu czynników, które dla człowieka mogą okazać się niebezpieczne, uciążliwe
a nawet szkodliwe.
W celu zapobiegania tym zagrożeniom należy zastosować odpowiednie środki
ochronne. Wyróżnia się trzy grupy środków: techniczne – ograniczające lub
eliminujące zagrożenie u źródła, organizacyjne oraz środki ochrony indywidualnej.
Najprostszym oraz ostatecznym do zastosowania elementem ograniczającym
narażenie pracowników na zagrożenia występujące w środowisku pracy, są środki
ochrony indywidualnej. Traktowane jest jako ostateczne rozwiązane stosowane
wówczas, gdy nie ma możliwości eliminacji zagrożenia w inny sposób. Za pomocą
środków ochrony indywidualnej nie można likwidować niebezpieczeństwa
wynikającego z zagrożenia które powstało na skutek działania procesu
technologicznego. Ich rola polega na zmniejszeniu prawdopodobieństwa wystąpienia
niebezpieczeństwa lub zmniejszenia skutków wystąpienia danego zagrożenia. Środki
ochrony indywidualnej mogą też stanowić zabezpieczenie dodatkowe w razie
wystąpienia zagrożenia, pomimo prawidłowego działania ochron zbiorowych.
W celu podniesienia bezpieczeństwa pracy pracowników i jednocześnie
ograniczenia niektórych szkoleń, dobrą ideą jest wprowadzenie kart identyfikacji
środków ochrony indywidualnej w zakładzie, na poszczególnych stanowiskach pracy.
Karty mają za zadanie sygnalizować pracownikom o wymogu stosowania
odpowiednich środków, upewniać pracownika, że posiada on właściwe środki, bądź,
w jakie środki powinien się zaopatrzyć. Natomiast pracownikom służb BHP karty te
ułatwią kontrolę stosowania środków ochrony indywidualnej poprzez sprawdzenie
ich wykazu na stworzonej karcie.
172
SYSTEMY WSPOMAGANIA w INŻYNIERII PRODUKCJI
Metody i narzędzia Inżynierii Produkcji dla rozwoju inteligentnych specjalizacji
2016
z. 4(16)
16.2
ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ – DEFINICJA
Środki ochrony indywidualnej są to urządzenia lub wyposażenia przeznaczone
do noszenia bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym lub
większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo
pracy.
Do środków ochrony indywidualnej zalicza się:
 zespoły składające się z kilku urządzeń lub rodzajów wyposażenia, które zostały
ze sobą połączone w celu ochrony człowieka przed jednym lub wieloma
jednocześnie występującymi zagrożeniami,
 urządzenia lub wyposażenie ochronne, połączone rozłącznie lub nierozłącznie
z nieochronnym środkiem wyposażenia indywidualnego noszonym lub też
trzymanym przez osobę, w celu wykonania określonych czynności,
 wymienne składniki środków ochrony indywidualnej, które są istotne dla ich
właściwego funkcjonowania [3].
Środki ochrony indywidualnej należą do grupy urządzeń ochronnych
stanowiących bezpośrednie zabezpieczenie pracownika przed zagrożeniami
występującymi w środowisku pracy. Decyzja o zastosowaniu środków ochrony
indywidualnej musi być poprzedzona wszystkimi możliwymi działaniami, zarówno
technicznymi jak i organizacyjnymi, mającymi na celu eliminację zagrożeń u źródła.
Gdy działania zmierzające do całkowitej likwidacji występujących zagrożeń życia lub
zdrowia, albo ograniczenia ich do wartości dopuszczalnych, nie przyniosą
oczekiwanych rezultatów, co oznacza, że wartości stężeń lub natężeń czynników
szkodliwych na stanowiskach pracy są wyższe od dopuszczalnych, stosowanie
środków ochrony indywidualnej stanowi ostateczną i jedyną barierę chroniącą
pracownika.
Środki ochrony indywidualnej w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa
użytkowników tych środków powinny:
 zapewniać wystarczającą ochronę przed występującymi zagrożeniami,
 zaprojektowane oraz wykonane zgodnie z wymaganiami ergonomii tak, aby w
przewidywanych do użycia warunkach, pracownik mógł normalnie wykonywać
wszelkie czynności mimo występujących zagrożeń na stanowisku pracy.
16.3
Podział środków ochrony indywidualnej
Zgodnie z normą PN-Z-08053: 1998 środki ochrony indywidualnej pod
względem konstrukcji oraz ich ogólnego przeznaczenia dzielimy na 9 następujących
grup:
 odzież ochronną – U
 środki ochrony kończyn dolnych – N
 środki ochrony kończyn górnych – R
 środki ochrony głowy – G
 środki ochrony twarzy i oczu – T
 środki ochrony słuchu – S
173
2016
z. 4(16)
Redakcja naukowa tomu: GEMBALSKA-KWIECIEŃ A.



środki ochrony układu oddechowego – D
środki chroniące przed upadkiem z wysokości – W
środki izolujące cały organizm – I [4].
Podział środków ochrony indywidualnej z przypisaniem odpowiedniego
piktogramu przedstawia tabela 16.1.
Tabela 16.1 Piktogramy dotyczące nakazu stosowania środków ochrony indywidualnej
na stanowiskach pracy
Grupy środków ochrony
indywidualnej
Znaczenie
piktogramu
Piktogram
Rodzaje
środków
Środki ochrony oczu
Nakaz stosowania
ochrony oczu
Okulary, gogle ochronne.
Środki ochrony twarzy
Nakaz stosowania
ochrony twarzy
Osłony twarzy w tym pół
osłony i przyłbice, tarcze.
Sprzęt ochrony głowy
Nakaz stosowania
ochrony głowy
Hełmy ochronne, czapko
hełmy, czapki, kaptury,
berety, chustki.
Sprzęt ochrony słuchu
Nakaz stosowania
ochrony narządu
słuchu
Wkładki, nauszniki, hełmy
przeciwhałasowe.
Sprzęt ochrony układu
oddechowego
Nakaz stosowania
ochrony dróg
oddechowych
Środki ochrony
kończyn górnych
Nakaz stosowania
ochrony kończyn
górnych
Sprzęt oczyszczający,
filtrujący, autonomiczny,
ucieczkowy i izolujący.
Pochłaniacze,
filtropochłaniacze, aparaty
powietrzne butlowe
i regeneracyjne.
Środki ochrony
kończyn dolnych
Nakaz stosowania
ochrony kończyn
dolnych
Sprzęt chroniący przed
upadkiem z wysokości
Nakaz stosowania
sprzętu
chroniącego przed
upadkiem
z wysokości
Źródło: [6].
174
Rękawice ochronne,
Ochraniacze palców, dłoni,
nadgarstka, przedramienia,
łokcia i ramienia.
Buty, półbuty, trzewiki,
saperki, półsaperki,
kalosze, sandały, trepy,
ochraniacze stopy, golenia,
kolana, uda, getry.
Uprzęże, w tym szelki bezp.
i pasy biodrowe, linki
bezpieczeństwa,
amortyzatory, urządzenia
samohamowne.
SYSTEMY WSPOMAGANIA w INŻYNIERII PRODUKCJI
Metody i narzędzia Inżynierii Produkcji dla rozwoju inteligentnych specjalizacji
2016
z. 4(16)
16.3.1 Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej oraz podstawowe zasady
oceny zgodności z zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa
Środki ochrony indywidualnej podlegają przepisom Rozporządzenia Ministra
Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005r w sprawie zasadniczych wymagań dla środków
ochrony indywidualnej, przez co powinny spełniać zasadnicze wymagania w zakresie
bezpieczeństwa i ergonomii. Potwierdzeniem spełnienia tych wymagań oraz
poddania danego wyrobu właściwym procedurom oceny zgodności jest oznakowanie
wyrobu znakiem CE (Conformite European Mark) [5].
Producent danego środka ochronnego jest odpowiedzialny za:
 zgodność środka ochrony indywidualnej z zasadniczymi wymaganiami
zawartymi w dyrektywie,
 sporządzenie odpowiedniej dokumentacji technicznej,
 przeprowadzenie właściwej dla kategorii środka ochrony indywidualnej
procedury oceny zgodności,
 wystawienie deklaracji zgodności WE,
 umieszczenie na wyrobie oznaczenia CE.
Dyrektywa 89/686/EWG/ wprowadza podział środków ochrony indywidualnej
pod względem ich przynależności do rodzaju zagrożeń, przed którymi stanowią one
wystarczające zabezpieczenie oraz ustala różne procedury certyfikacji dla
poszczególnych grup tych środków. Ze względu na stopień zagrożenia, przed którym
mają chronić użytkownika środki ochrony indywidualnej, zostały one podzielone na
trzy kategorie (tabela 16.2) [5].
Kategoria
I
II
III



Tabela 16.2 Podział środków ochrony indywidualnej
wg Dyrektywy 89/686/EWG pod względem stopnia zagrożenia
Ryzyko
Nazwa użyta w dyrektywie
Zapis w dyrektywie
małe
o prostej konstrukcji
wymieniono rodzaje środków
średnie
brak
brak wyliczenia
duże
o konstrukcji złożonej
wymieniono rodzaje środków
W dyrektywie tej zdefiniowano kategorie środków ochrony indywidualnej:
Kategoria I – dotyczy najmniejszego ryzyka, obejmuje środki ochrony
indywidualnej chroniące przed minimalnymi zagrożeniami. Są to środki
o konstrukcji prostej, gdzie projektant zakłada, że ich użytkownik może sam
ocenić skuteczność ochrony przed minimalnymi zagrożeniami, których skutki,
jeżeli są stopniowo narastające, mogą być łatwo zidentyfikowane przez
użytkownika we właściwym czasie.
Kategoria II – dotyczy środków ochrony indywidualnej o konstrukcji pośredniej
(nienależące do I i III kategorii), np.: środki ochrony słuchu, hełmy przemysłowe,
gogle i okulary ochronne oraz rękawice, buty i odzież chroniące, np. przed
zagrożeniami mechanicznymi.
Kategoria III – dotycząca największego ryzyka, obejmuje środki ochrony
indywidualnej o konstrukcji złożonej, przewidziane do ochrony przed
175
2016
z. 4(16)
Redakcja naukowa tomu: GEMBALSKA-KWIECIEŃ A.
zagrożeniem życia lub zagrożeniami, które mogą powodować poważne
i nieodwracalne uszkodzenie zdrowia, a których skutków działania użytkownik
nie może stwierdzić ostatecznie szybko, np.: sprzęt ochrony układu oddechowego
zapewniający pełną izolację przed zanieczyszczonym powietrzem, sprzęt
chroniący przed upadkiem z wysokości, środki ochrony indywidualnej chroniące
przed porażeniem elektrycznym itp. [3].
16.4
OCENA RYZYKA, JAKO NARZĘDZIE WSPOMAGAJĄCE DOBÓR ŚRODKÓW
OCHRONY INDYWIDUALNEJ
Prawidłowe dokonanie doboru środków ochrony indywidualnej należy
rozpocząć od identyfikacji (rozpoznania i oceny) zagrożeń występujących na
stanowisku pracy. Do identyfikacji zagrożeń można m.in.: zastosować listy kontrolne,
które mogą być opracowane z wykorzystaniem wykazu czynników szkodliwych i/lub
niebezpiecznych, zawartych w odpowiednich przepisach i normach. Szacowanie
ryzyka zawodowego może być przeprowadzane przy wykorzystaniu różnych metod,
w zależności od występujących zagrożeń oraz specyfiki zakładu. Podczas identyfikacji
zagrożeń bardzo przydatne są dotychczasowe informacje na temat występujących
zagrożeń. W każdym przypadku należy sprawdzić czy wszystkie zagrożenia
występujące na danym stanowisku zostały zidentyfikowane oraz czy informacje na
ich temat (np.: wyniki z pomiarów środowiska pracy) są wystarczające. Do najczęściej
wykorzystywanych metod należą:
- Analiza bezpieczeństwa na stanowisku pracy (ang. Job Safety Analysis),
- Co – Jeśli (ang. What – If),
- Drzewo błędów (ang. FTA – Fault Tree Analysis),
- FMEA (ang. Failure Modes & Effects Analysis),
- HAZOP (ang. Hazard and Operability Studies),
- PHA (ang. Preliminary Hazard Analysis) [2].
Wyniki z oceny ryzyka zawodowego umożliwiają w szczególności stwierdzenie
czy ryzyko zawodowe związane z występującymi zagrożeniami zostało właściwie
zredukowane poprzez zastosowanie odpowiednich środków technicznych
i organizacyjnych, a w ostateczności środków ochrony indywidualnej. Jeśli ryzyko nie
zostało ograniczone, wówczas w ocenie ryzyka powinny zostać opisane działania
(korygujące/lub zapobiegawcze), które należy podjąć w celu wyeliminowania lub
odpowiedniego ograniczenia ryzyka [1].
16.5
SCHEMAT
POSTĘPOWANIA
W
CELU
OPRACOWANIA
KART
IDENTYFIKACJI ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ
Proces doboru środków ochronnych dla każdej czynności wykonywanej na
danym stanowisku pracy odbywał się w oparciu o dane odnośnie zagrożeń, jakie
występują na danym stanowisku, które były rozpatrywane w ocenie ryzyka,
pomiarów środowiska pracy – danych empirycznych, procedur i instrukcji
176
SYSTEMY WSPOMAGANIA w INŻYNIERII PRODUKCJI
Metody i narzędzia Inżynierii Produkcji dla rozwoju inteligentnych specjalizacji
2016
z. 4(16)
zakładowych oraz kart charakterystyki substancji chemicznych, (jeśli są stosowane
na analizowanym stanowisku).
Dobór środków ochrony indywidualnej był dokonywany przez specjalnie do
tego celu powołany zespół, składający się z:
- pracownika z działu BHP,
- kierownika danego obszaru,
- pracownika z danego obszaru.
Schemat postępowania, którego efektem końcowym są kart identyfikacji
środków ochrony indywidualnej przedstawia rysunek 16.1.
Rys. 16.1 Schemat postępowania w celu opracowania
kart identyfikacji środków ochrony indywidualnej
16.6
OPRACOWANIE
KART
IDENTYFIKACJI
ŚRODKÓW
OCHRONY
INDYWIDUALNEJ I ICH APLIKACJA
W przedsiębiorstwie produkcyjnym wszystkie prace związane z obsługą
urządzeń prowadzone są na podstawie instrukcji zakładowych. Instrukcje te
zawierają szczegółowy opis podstawowych czynności, które pracownik powinien
wykonać pracując na danym stanowisku oraz zasady bhp, które powinien
przestrzegać.
Instrukcje takie zawierają zarówno schematy wykonywanych czynności przez
pracownika, a także opis podstawowych wymagań kwalifikacyjnych. W każdej
instrukcji jest zawarty punkt odnoszący się do wymagań stosowania środków ochron
indywidualnych. Instrukcje zawierają ogólne informacje na temat środków
ochronnych, które pracownik ma obowiązek stosować.
Celem stworzenia kart identyfikacji środków ochrony indywidualnej jest
zebranie najważniejszych informacji odnośnie wymaganych grup środków
ochronnych, które zostały również zaczerpnięte z instrukcji bezpieczeństwa. Krótki
wykaz najważniejszych informacji pozwala pracownikom oraz osobom
177
2016
z. 4(16)
Redakcja naukowa tomu: GEMBALSKA-KWIECIEŃ A.
przeprowadzającym wizyty SMAT na szybkie zweryfikowanie stosowanych ochron
osobistych.
Opracowane karty będą znajdowały się w pobliżu wykonywania danej
czynności oraz będą dostępne dla wszystkich pracowników w wersji papierowej
i elektronicznej. Opracowane karty, mają za zadanie poprawę bezpieczeństwa pracy,
podwyższyć wiedzę pracowników na temat stosowania środków ochronnych.
Dodatkowo karty będą dodatkowym narzędziem dla wizytatora SMAT w celu
weryfikacji i kontroli stosowanych przez pracownika środków ochrony
indywidualnej.
Dobór środków ochrony indywidualnej na poszczególnych stanowiskach
odbywał się na podstawie zaleceń profilaktycznych, które były wynikiem oceny
ryzyka. Po przeanalizowaniu zagrożeń, na jakie narażony jest pracownik podczas
wykonywania danej czynności, następnym krokiem był dobór odpowiednich
środków ochrony indywidualnej.
Role spełniane przez opracowane karty identyfikacji środków ochrony
indywidualnej w przedsiębiorstwie przemysłowym:
 Przyczyniają się do spełnienia wymagań prawnych według Kodeksu Pracy;
pracodawca jest zobowiązany do informowania pracowników o wymogu
stosowania środków ochronnych, dodatkowo każdy pracownik ma całkowity
wgląd do kart, które wizualnie przedstawiają i opisują wymagany do stosowania
środek ochronny indywidualnej.
 Wpływają na podniesienie świadomości pracowników odnośnie występujących
zagrożeń oraz narażeń. Pracownicy, którzy pracują na stanowiskach znajdujących
się w obszarze produkcji mają obowiązek pamiętać, iż wykonując prace
niezgodnie z zasadami bezpieczeństwa narażają swoje zdrowie i życie. Oprócz
podstawowego celu wprowadzonych kart, jakim jest informowanie pracowników
o wymogu zastosowania odpowiednich środków ochronnych, karty te pośrednio
wpływają na zapobieganie wypadkom przy pracy oraz chorobom zawodowym.
 Ułatwiają zarządzanie BHP poprzez sprawne i szybkie przeprowadzanie kontroli
wymaganych do stosowania środków ochrony indywidualnej, poprzez np.: wizyt
SMAT.
 Stanowią innowacyjny sposób eliminowania zagrożeń na danych stanowiskach
pracy.
LITERATURA
[1] M. Krause, Organizacja i bezpieczeństwo pracy. Ocena ryzyka zawodowego –
wymagania, wytyczne i przykłady, Radom: Wyższa Inżynierska Szkoła
Bezpieczeństwa i Organizacji Pracy, 2008.
[2] M. Krause, Bezpieczeństwo i higiena pracy. Podstawowe wymagania i wytyczne,
Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa, 2012.
[3] A. Pościk, Dobór środków ochrony indywidualnej, Warszawa: CIOP, 2000.
[4] B. Rączkowski, BHP w praktyce, Gdańsk: Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia
Kadr, 2012.
178
SYSTEMY WSPOMAGANIA w INŻYNIERII PRODUKCJI
Metody i narzędzia Inżynierii Produkcji dla rozwoju inteligentnych specjalizacji
[5]
[6]
2016
z. 4(16)
A. Stefko, „Kategoryzacja środków ochrony indywidualnej na podstawie
dyrektywy 89/686/EWG – na przykładzie rękawic i obuwia”, Bezpieczeństwo
Pracy. Nauka i Praktyka, nr 4, 2015, s. 26-29.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w
sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, 1997.
KARTY IDENTYFIKACJI ŚRODKÓW OCHRONY OSOBISTEJ, JAKO NARZĘDZIE
ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM W INTELIGENTNYM PRZEDSIĘBIORSTWIE
Streszczenie: W artykule omówiono wprowadzenie kart identyfikacji środków ochrony
indywidualnej w zakładzie pracy oraz jej wpływ na podniesienie bezpieczeństwa
pracowników podczas wykonywania czynności roboczych.
Słowa kluczowe: bezpieczeństwo i higiena pracy, środki ochrony indywidualnej, ryzyko
zawodowe, zarządzanie bezpieczeństwem pracy
IDENTIFICATION CARD PROTECTION OF PERSONAL AS A TOOL FOR SAFETY
MANAGEMENT IN THE INTELLIGENT WORKPLACE
Abstract: The article discusses the introduction of identification cards of personal protective
equipment in the workplace and its impact on increasing the safety of employees during
work activities.
Key words: health and safety, personal protection, employee personal protection,
occupational risk, safety management
mgr inż. Dorota Wandzich
Politechnika Śląska,
Wydział Organizacji i Zarządzania
Instytut Inżynierii Produkcji
ul. Roosevelta 26, 41-800 Zabrze
e-mail: [email protected]
mgr inż. Aleksandra Borowiak
Politechnika Śląska,
Wydział Organizacji i Zarządzania
Instytut Inżynierii Produkcji
ul. Roosevelta 26, 41-800 Zabrze
Data przesłania artykułu do Redakcji:
Data akceptacji artykułu przez Redakcję:
dr hab. Grażyna Płaza
Politechnika Śląska,
Wydział Organizacji i Zarządzania
Instytut Inżynierii Produkcji
ul. Roosevelta 26, 41-800 Zabrze
e-mail: [email protected]
08.2016
09.2016
179