Przewodnik eksportera po rynku Republiki Federalnej Niemiec

Przewodnik eksportera po rynku Republiki Federalnej Niemiec

 Przewodnik eksportera po rynku Republiki Federalnej Niemiec Spis treści
1. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA POLSKI Z REPUBLIKĄ FEDERALNĄ
NIEMIEC .............................................................................................................. 2
1.1. SPECYFIKA RYNKU ...................................................
2
1.2. WYMIANA HANDLOWA .........................................................................
2
1.3. MOŻLIWOŚCI EKSPORTOWE BRANŻ I TOWARÓW
(W RAMACH JEDNOLITEGO RYNKU EUROPEJSKIEGO ............................. 3
2. KWESTIE PRAWNE ....................................................................................... 4
2.1. SYSTEM PODATKOWY .........................................................
4
2.2. ZAMÓWIENIA PUBLICZNE ..............................................................
5
2.3. OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ ............................................ 6
2.4. ROZSTRZYGANIE SPORÓW, WINDYKACJA NALEŻNOŚCI ................... 7
2.5. DOSTĘP DO RYNKU .................................................................................... 7
3. PRZEDSIĘWZIĘCIA TARGOWO-WYSTAWIENNICZE ................................. 8
4. WAŻNE ADRESY I LINKI ..........................................................................
9
4.1. AMBASADA RP I POZOSTAŁE PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE ............ 9
4.2. PODMIOTY LOKALNE ..........................................................................
10
1 1.
1.1.
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA POLSKI Z REPUBLIKĄ FEDERALNĄ
NIEMIEC
SPECYFIKA RYNKU
Republika Federalna Niemiec (RFN, niem. Deutschland lub Bundesrepublik
Deutschland - BRD), położona w Europie Środkowej, jest federalnym państwem
związkowym, podzielonym na 16 krajów związkowych, tzw. landów, zamieszkałych
przez 82,5 mln ludności. Niemcy są w Unii Europejskiej krajem o największej liczbie
mieszkańców. Każdy z landów posiada własną konstytucję, parlament i rząd, a na
płaszczyźnie federalnej jest reprezentowany w Izbie Wyższej (Bundesrat). Republika
Federalna Niemiec jest członkiem-założycielem Unii Europejskiej (UE).
Niemcy należą do najbardziej rozwiniętych krajów przemysłowych świata.
Gospodarka tego kraju jest ukierunkowana globalnie, a Niemcy należą do
największych na świecie eksporterów towarów (1,1 bln EUR w 2011 r.).
Najważniejszymi partnerami handlowymi Niemiec są: Francja, USA, Wielka Brytania
i Włochy. Motorem handlu zagranicznego jest przede wszystkim przemysł, a jego
wiodącą branżą jest produkcja samochodów (np.: Mercedes, Audi, BMW czy
Volkswagen). Wśród krajów związkowych w niemieckim eksporcie przodują BadeniaWirtembergia z 16%-owym i Bawaria z 15%-owym udziałem. W imporcie udział
każdego z ww. landów sięga po 16%.
Duże znaczenie gospodarcze ma również budowa maszyn, elektrotechnika, chemia,
technologia środowiska, mechanika precyzyjna, optyka, technika medyczna,
biotechnologia oraz od niedawna nanotechnologia. Niemcy dysponują wysoko
rozwiniętą i dynamicznie się rozwijającą infrastrukturą transportową oraz jednymi
z najnowocześniejszych na świecie sieciami telefonicznymi i internetowymi.
Około dwie trzecie wszystkich, wiodących w skali globalnej, targów branżowych
odbywa się w Niemczech. Wysokiej klasy halami targowymi może pochwalić się
Berlin, Lipsk, Hannover czy też Frankfurt nad Menem.
Polityka gospodarcza rządu federalnego koncentruje się obecnie na sprzyjającej
wzrostowi konsolidacji finansów publicznych oraz działaniach dla przezwyciężenia
kryzysu zadłużeniowego w strefie euro, którego skutki mają także bezpośrednie
przełożenie na wzrost gospodarczy w Niemczech. Działania te nie mają już
charakteru specjalnych pakietów koniunkturalnych jakie przyjęto w latach 2008-2009,
lecz specjalnych programów wspierających wybrane obszary gospodarki, w tym
innowacje i rozwój OZE, planu konsekwentnych reform finansów publicznych
(„hamulec zadłużeniowy”) oraz działań deregulacyjnych. O skuteczności przyjętych
rozwiązań, także jako długookresowego efektu ww. pakietów antykryzysowych
świadczy wzrost PKB w 2010 r. o 3,7% i o kolejne 3% w 2011 r., co pozwoliło
przywrócić poziom PKB Niemiec do wielkości sprzed kryzysu. Dobre wyniki
gospodarcze i zwiększone wpływy podatkowe przyczyniły się do zmniejszenia
poziomu deficytu budżetowego w 2011 r. do -1% (po -3,2% w 2009 r. i -4,3% w 2010
r.). Mimo prognozowanego na 0,7% spowolnienia wzrostu PKB, gospodarka
niemiecka pozostanie w 2012 r. motorem wzrostu dla całej UE. Czynnikiem
stabilizującym dla gospodarki i poprawiającym nastrój niemieckiego biznesu jest
przyjęcie paktu fiskalnego i uregulowanie problemu greckiego zadłużenia
publicznego. Po katastrofie w elektrowni atomowej w Fukushimie, rząd niemiecki
zdecydował się wiosną 2011 r. na stopniową rezygnację z energetyki atomowej.
Pierwsza elektrownia atomowa ma być wyłączona do końca 2015 roku, ostatnia do
końca 2022 r. Rezygnacja z energetyki atomowej dostarczającej obecnie 18%
energii elektrycznej (udział węgla kamiennego wynosi 19%, brunatnego 25%, gazu
2 ziemnego 14% i 20% OZE), stanowi ogromne wyzwanie dla całej gospodarki
niemieckiej. Zgodnie z planami rządu federalnego, w 2020 r. udział OZE w produkcji
energii elektrycznej zwiększy się z obecnych 20% do poziomu 35%. W 2050 r.
natomiast aż 60% całego zużycia energii w Niemczech oraz 80% energii elektrycznej
ma pochodzić z odnawialnych źródeł energii.
1.2.
WYMIANA HANDLOWA
Niemcy od wielu lat pozostają pierwszym partnerem handlowym Polski. Od
momentu przystąpienia Polski do UE w bilateralnych relacjach handlowych można
zaobserwować zarówno zmiany ilościowe, jak i jakościowe: wysoką dynamikę handlu
oraz poprawę struktury towarowej wymiany w kierunku wyższego udziału towarów
wysoko przetworzonych.
W 2011 r. obroty wyniosły 68,9 mld EUR (+13,4%), w tym 35,4 mld EUR polskiego
eksportu (+12,6%) i 33,5 mld importu (+14,2%). Wymiana zamknęła się dla Polski
dodatnim saldem w wysokości 1,9 mld EUR.
Udział Niemiec w polskim eksporcie ogółem wyniósł w 2011r. 26%, a w imporcie
22,3%. Wyniki wymiany towarowej za lata 2010-2011r. wskazują na wysokie tempo
odbudowy polskiego eksportu do Niemiec i szybki powrót do stanu sprzed
spowolnienia gospodarczego. Odbudowę polskiego eksportu stymulowała dobra
koniunktura w Niemczech (+3,0% wzrostu PKB), a 2/3 wzrostu pochodziło ze
zwiększonego popytu wewnętrznego głównie inwestycyjnego i na potrzeby rosnącej
produkcji.
Nadal zauważalna jest wysoka nierównowaga w handlu między obydwoma
krajami. Według niemieckiego urzędu statystycznego DeStatis w 2011r. import
polskich towarów stanowił 3,6% całości niemieckiego importu, eksport natomiast do
Polski 4,1% niemieckiego eksportu. Według statystyk niemieckich Polska
z eksportem do Niemiec w wysokości 32,4 mld EUR znalazła się na 12. miejscu za
Czechami (33,0 mld EUR) i Szwajcarią (36,9 mld EUR) wśród dostawców na rynek
niemiecki. W niemieckim eksporcie natomiast Polska uplasowała się na 10 pozycji
(43,5 mld EUR), wyprzedzając m.in. Hiszpanię (34,9 mld) i Rosję (34,4 mld). Pod
względem wysokości obrotów Polska znalazła sie w 2011 r. na 10 miejscu (75,9
mld), wyprzedzając w tym zestawieniu m.in. Rosję (75,0 mld), Czechy (63,6 mld
EUR) i Hiszpanię (57,4 mld EUR).
W strukturze towarowej polskiego eksportu na rynek niemiecki dominują
części i akcesoria do pojazdów samochodowych, meble, silniki spalinowe, pojazdy
samochodowe, miedź rafinowana, druty, aparatura odbiorcza dla telewizji,
konstrukcje do budowy mostów, statki i łodzie. Największą grupę towarową
w polskim eksporcie do RFN stanowiły w 2011 r. wyroby mechaniczne i elektryczne
(34%), inne wyroby przemysłowe (19%), w tym pojazdy (15%), inne wyroby gotowe
(13%), w tym meble (7%) oraz towary rolno-spożywcze (8%).
W polskim imporcie przeważają: części i akcesoria do pojazdów samochodowych,
pojazdy samochodowe, oleje ropy naftowej, części do silników, leki, wyroby
walcowane i artykuły z żeliwa lub ze stali, artykuły z tworzyw sztucznych, okucia,
maszyny i urządzenia mechaniczne. Najważniejsze grupy towarowe w polskim
imporcie z RFN w 2011 r. wg 4-cyfrowego kodu SITC to: urządzenia mechaniczne
i elektryczne (35%), inne wyroby przemysłowe (21%), w tym pojazdy samochodowe
3 oraz części i akcesoria do pojazdów (12%), wyroby przemysłu chemicznego (16%)
i inne wyroby gotowe (11%).
Niemcy są na 2 miejscu (po Niderlandach) wśród najważniejszych inwestorów
zagranicznych w Polsce. Wg szacunkowych danych skumulowana wartość
niemieckich inwestycji na koniec 2011 r. wyniosła ok. 23 mld EUR, co daje prawie
16% udział w inwestycjach zagranicznych ogółem i 2. miejsce wśród największych
inwestorów zagranicznych. Największa część niemieckich inwestycji przypada na
działalność nowych firm (greenfield investments), a jedynie niewielką część stanowią
przejęcia (poza przejęciem PTC w 2010 r. przez DT) czy też inwestycje związane
z prywatyzacją przedsiębiorstw państwowych. Przedsiębiorstwa niemieckie inwestują
coraz więcej także w zaawansowanych technologicznie rodzajach produkcji i usług
oraz rozwijają w Polsce swą działalność badawczo-rozwojową. Większe niemieckie
inwestycje w Polsce realizowane są głównie w przemyśle motoryzacyjnym oraz
budowy maszyn, chemicznym i farmaceutycznym, w sektorze bankowym
i ubezpieczeniowym, handlu hurtowym i detalicznym oraz energetyce, ze
szczególnym uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii. Odczuwalna poprawa
w zakresie infrastruktury drogowej oraz dobry – na tle innych krajów UE - wizerunek
polskiej gospodarki i finansów – sprzyja decyzjom i zachęca niemieckie firmy do
dalszego inwestowania w Polsce.
Polskie inwestycje w Niemczech wg szacunków Ambasady RP w Berlinie wynoszą
ok. 1 mld EUR. Wśród największych inwestorów znajdują się m.in. PKN Orlen S.A.
(zakup ponad 580 stacji benzynowych BP w północnej części Niemiec), Grupa Ciech
(przejęcie za 75 mln EUR fabryki sody kalcynowanej w Stassfurcie w Dolnej
Saksonii) oraz Azoty Tarnów (zakup fabryki polimerów w Guben). Większość
polskich przedsiębiorców stanowią jednak firmy jednoosobowe (dominują usługi
budowlane i rzemieślnicze). Na koniec 2011 r. w RFN zarejestrowanych było ok. 200
tys. jednoosobowych przedsiębiorstw z udziałem polskich obywateli, w tym ok. 50
tys. firm rzemieślniczych.
Aktualne dane o obrotach handlu zagranicznego można znaleźć pod adresem:
http://www.mg.gov.pl/Analizy+i+prognozy/HANDEL+ZAGRANICZNY/
1.3.
MOŻLIWOŚCI EKSPORTOWE BRANŻ I TOWARÓW
Za jako najbardziej perspektywiczną i najbardziej dynamicznie się rozwijającą
branżę gospodarki niemieckiej uznaje się branżę technologii cyfrowych i systemów
informatycznych, dla której na lata 2010-2020 prognozowane jest średnioroczne
tempo wzrostu w wysokości 3%. Na drugim miejscu znajduje się branża „maszyny
i wyposażenie” z prognozowanym wzrostem 2,4% średnio rocznie. Generalnie dobre
perspektywy wzrostu dla całego sektora „zdolności przemysłowych” wynikają
zarówno z odrabiania strat powstałych w trakcie kryzysu gospodarczego ostatnich
lat, jak i z dużego potencjału eksportowego sektora. Wysoki, bo aż 2%-owy wzrost
prognozowy jest także dla branży „ochrona i pielęgnacja zdrowia”. Branżą
z perspektywą rozwojową pozostaje też branża „rozrywka i kultura”. Najmniej
perspektywicznym rozwojowo sektorem jest natomiast sektor publiczny (duży spadek
zatrudnienia) oraz branża „infrastruktura i sieci”.
4 W dłuższym okresie czasu to właśnie popyt ze strony najbardziej dynamicznie
rozwijających się branż gospodarki niemieckiej będzie miał przełożenie na wielkość
i strukturę polskiego eksport do Niemiec. Wśród importowanych przez Niemcy
towarów na uwagę polskiego eksportera zasługują obecnie: wyroby hutnicze,
produkty chemiczne, pojazdy i części zamienne, surowce naturalne (np. węgiel
kamienny, brunatny i metale kolorowe), aparatura radiotechniczna, nośniki informacji
oraz artykuły spożywcze i meble. Stąd, polscy producenci mają realne szanse
nawiązania współpracy handlowej z niemieckimi firmami z ww. branż i konkretnych
grup towarowych wskazanych powyżej.
Do perspektywicznych, a zarazem rozwojowych branż dla polskiego eksportu na
rynek niemiecki można zaliczyć: artykuły rolno – spożywcze, meble i akcesoria
meblowe, artykuły dekoracyjne i wyposażenia wnętrz, artykuły ogrodnicze, usługi.
Po zniesieniu w 2011 r. ograniczeń w dostępie do rynku pracy i usług, dobre
perspektywy będzie miał również eksport usług budowlanych, zwłaszcza w zakresie
robót wysoko wyspecjalizowanych (między innymi tunelowych i wykończeniowych)
oraz montażu produkowanych w Polsce wyrobów. W dalszym ciągu istnieje duże
zapotrzebowanie rynku niemieckiego na tzw. proste wyroby branży medycznej,
szczególnie materiały opatrunkowe, przybory i narzędzia jednorazowe, odzież
medyczną i szkło laboratoryjne. Wzrasta znacząco popyt na usługi medyczne
wysoko wyspecjalizowane, usługi stomatologiczne oraz chirurgii plastycznej.
Obserwuje się również duży wzrost zainteresowania turystyką wyjazdową do Polski
związaną z świadczeniem usług typu lecznictwa sanatoryjnego i uzdrowiskowego
(SPA).
Analizy kształtowania się struktury towarowej w kryzysowym 2009 r. wskazują, że
bardziej podatne na wahania koniunktury są
produkty nisko przetworzone,
a relatywnie mniejsze spadki eksportu występują w przypadku towarów wysoko
przetworzonych i charakteryzujących się wyższym poziomem nowoczesności.
Dlatego też w 2012 r. można spodziewać się mniejszego spowolnienia polskiego
eksportu do Niemiec np. wyrobów przemysłu elektromaszynowego, a większego
np. w przypadku wyrobów metalurgicznych, surowców chemicznych (poza
surowcami dla przem. farmaceutycznego), cementu, drewna czy paliw mineralnych.
Dalsza poprawa sytuacji na niemieckim rynku pracy i prognoza utrzymania się
popytu konsumpcyjnego na dotychczasowym poziomie, pozwalają prognozować
niewielki, ale jednak wzrost eksportu produktów rolno-spożywczych czy mebli,
konkurencyjnych cenowo na niemieckim rynku.
2.
2.1.
KWESTIE PRAWNE
SYSTEM PODATKOWY
Obowiązkowi podatkowemu podlegają osoby fizyczne i podmioty prawne, które
wykonują działalność na terytorium Republiki Federalnej Niemiec. Odbiorcą podatku
jest właściwy organ podatkowy republiki, regionu bądź gminy. Podatnikiem jest
osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości
prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do wpłacenia
podatku, sporządzania deklaracji podatkowych oraz prowadzenia ksiąg. W 2008r.
Federalny Urząd Skarbowy rozpoczął przydzielanie każdej osobie fizycznej nowego
numeru identyfikacyjnego, który zastąpił dotychczasowy numer podatkowy.
Następnym krokiem w ramach zmian będzie planowane na rok 2015 przydzielenie
Gospodarczego Numeru Identyfikacyjnego wszystkim czynnym podmiotom
5 gospodarczym. Podmiotami gospodarczymi są osoby fizyczne prowadzące
działalność gospodarczą, osoby prawne i jednostki powiązane. Od 1.01.2012 roku
wprowadzono system rozliczeń zaliczek na podatek dochodowy PIT wyłącznie
w formie elektronicznej, od 2011 r. obowiązuje rozliczenie rocznej deklaracji VAT
w formie elektronicznej oraz
- zgodnie z przyjętą 23.09.2011 r. ustawą
o ułatwieniach podatkowych - blisko 40 innych korzystniejszych regulacji w ordynacji
podatkowej.
W Niemczech występują następujące rodzaje podatku:
Podatek dochodowy od osób fizycznych (niem. Einkommensteuer, ESt)
Podatek osiągnięty z działalności gospodarczej musi być zadeklarowany i rozliczony
(samodzielnie lub wspólnie z małżonkiem) w urzędzie skarbowym (niem. Finanzamt).
Stawka podatku dochodowego od osób fizycznych rośnie progresywnie wraz
z dochodem i wynosi od 14 do 42% Maksymalna stawka obowiązuje dla dochodu
powyżej 52 882 EUR (rozliczanie samodzielne) lub 105 764 EUR (rozliczanie
z małżonkiem), natomiast kwota wolna od podatku wynosi odpowiednio 8 004 EUR
oraz 16 004 EUR (dane na 2012 rok).
Podatek od działalności gospodarczej (niem. Gewerbesteuer, GewSt)
Podatek od działalności gospodarczej jest podatkiem specyficznym, występującym
w Niemczech, a płacą go osoby i podmioty prowadzące działalność gospodarczą.
Jego wysokość zależy od: wielkości i lokalizacji gminy, gdzie prowadzona jest
działalność gospodarcza, wysokości osiągniętego dochodu oraz formy prawnej firmy
i rodzaju działalności. Podstawą opodatkowania GewSt jest dochód obliczony
podobnie jak do podatku dochodowego dla osób fizycznych. Stawka wynosi
najczęściej 17–20%. Podatek ten jest uwzględniany przy obliczeniu podatku
dochodowego od osób fizycznych (zmniejszenie ESt poprzez zastosowania
specyficznej metody zliczającej GewSt). Podatkowi temu nie podlegają tzw. „wolne
zawody” (np.: lekarz, artysta, prawnik).
Podatek od towarów i usług VAT (niem. Umsatzsteuer, Ust)
Podatek ten jest też często zwany podatkiem od wartości dodanej (niem.
Mehrwertsteuer). Stawka podstawowa wynosi 19%, obniżona 7%. Szczególne
regulacje dotyczą mikro- i małych przedsiębiorstw oraz przedsiębiorstw leśnych
i rolnych.
Podatek solidarnościowy (niem. Solidaritätszuschlag, SoIZ)
W Niemczech od dochodów z działalności gospodarczej płaci się dodatkowo podatek
zwany solidarnościowym. Stawka tego podatku wynosi 5,5%. Jest to dodatkowe
obciążenie do podatku dochodowego od osób fizycznych, które jest liczone od:
zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych, obliczonego podatku od
wynagrodzeń oraz dochodu z odsetek, kapitału i innych należności podatkowych.
Wysokość tego podatku jest wyznaczona przez Urząd Skarbowy w decyzji
podatkowej (wyznaczenie łączne ESt i SoIZ).
6 Podatek kościelny (niem. Kirchensteuer, KiSt)
Ten podatek płacą osoby deklarujące przynależność do kościoła (katolicki,
ewangelicki, starokatolicki, wyznanie mojżeszowe). Jest on obliczany procentowo
(najczęściej 8–9%) od kwoty podatku dochodowego (Est).
Podatek od pojazdów (niem. Karftahrzeugsteuer, Kfz-St)
Od pojazdów zarejestrowanych w Niemczech płaci się podatek od środków
transportu. Wysokość tego podatku uzależniona jest od: rodzaju silnika (benzyna,
diesel), jego pojemności oraz klasy szkodliwości pojazdu dla środowiska. Stawka
Kfz-St wynosi od 6,75 do 37,58 EUR i jest liczona za każde rozpoczęte 100 cm3
pojemności silnika.
Obowiązek prowadzenia księgowości.
Niektóre podmioty z racji formy prawnej lub rodzaju prowadzonej działalności są
zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych lub prowadzenia właściwej
ewidencji księgowej. Małe podmioty gospodarcze nie muszą prowadzić ksiąg
handlowych, tzw. pełnej księgowości, chyba że wynika to z przepisów szczególnych.
W uproszczeniu można przyjąć, że: przy rocznym obrocie do 500 000 EUR lub zysku
nie przekraczającym rocznie 50 000 EUR nie ma obowiązku prowadzenia
księgowości. Nie zwalnia to oczywiście od obowiązku dokumentowania zakupów
i sprzedaży.
Więcej o Niemieckim systemie podatkowym można znaleźć na stronie:
http://www.berlin.trade.gov.pl/pl/rfnprzewodnik/article/detail,892,Podatek_od_towaro
w_i_uslug.html
2.2.
ZAMÓWIENIA PUBLICZNE
Powyżej ustalonej wartości zlecenia przetargi ogłaszane być muszą w Dzienniku
Urzędowym Unii Europejskiej (suplement S/ED) (www.ted.europa.eu). Poniżej
wartości progowej niemieckie kraje związkowe ustalają praktykę w zakresie
ogłaszania zamówień publicznych. Publikacja przetargów nie jest w Niemczech
uregulowana jednolicie. Federacja publikuje przetargi instytucji federalnych na
portalu Republiki Federalnej (www.bund.de). Niektóre z krajów federalnych publikują
dzienniki urzędowe i biuletyny zamówień publicznych, które częściowo dostępne są
także w formie elektronicznej, inne kraje związkowe nie mają centralnego systemu
publikacji zamówień publicznych. Wiele zamówień publicznych publikowanych jest
w regionalnej lub lokalnej prasie codziennej lub biuletynach gminnych. Nie ma
platformy zamówień publicznych, która zawierałaby wszystkie niemieckie przetargi,
ale istnieje szereg portali internetowych oferujących za opłatą informacje i ich
wyszukiwanie. Sposób postępowania przy przetargach i ubieganiu się o zlecenia
publiczne regulują w Niemczech:
¾ Ustawa o przeciwdziałaniu ograniczeniom w konkurencji – GWB (zawiera
przede wszystkim ogólne zasady prawa o zleceniach publicznych, których
trzeba bezwzględnie przestrzegać);
7 ¾ Znormalizowane zasady udzielania zleceń i zawierania umów w budownictwie
– VOB (zawierają regulacje dotyczące udzielania zleceń budowlanych przez
publicznych zleceniodawców oraz treści umów budowlanych);
¾ Znormalizowane zasady zlecania świadczeń (dostaw i usług) – VOL (regulują
procedurę przetargową i udzielanie zleceń dla dostaw i usług, z wyjątkiem tych
z sektora budownictwa, które reguluje VOB. Nie podlegają jej również niektóre
działalności w ramach wolnych zawodów);
¾ Rozporządzenie o udzielaniu zleceń publicznych – niem. Vergabeverordnung
– VgV (zawiera ono regulacje o procedurze, której należy przestrzegać przy
udzielaniu zleceń publicznych oraz o kompetencjach i procedurze przy
realizacji procedury kontrolnej dla zamówień publicznych, których szacunkowe
wartości zlecenia osiągają wartości progowe);
¾ Znormalizowane zasady zlecania i wykonywania świadczeń przez
przedstawicieli wolnych zawodów – VOF (regulują przetargi na udzielanie
zleceń na świadczenia realizowane przez przedstawicieli wolnych zawodów).
¾ Regulacje VOB i VOL obowiązują dla wszystkich świadczeń ponad i poniżej
wartości progowych. Regulacje VOF nie znajdują zastosowania poniżej tych
wartości.
Wszystkie trzy ustalają jednocześnie odpowiednie europejskie dyrektywy dla
Niemiec. Udzielanie zleceń poniżej wartości progowej stanowi zdecydowaną
większość wszystkich zleceń udzielanych w Niemczech. Normami prawnymi
z dziedziny udzielania zleceń publicznych są ustawy budżetowe federacji i krajów
związkowych oraz znajdujące tu zastosowanie przepisy administracyjne. Odnoszą
się one jednak w zakresie ogłaszania przetargów i udzielania zleceń z kolei do
znormalizowanych zasad udzielania zleceń i zawierania umów w budownictwie
(VOB) i znormalizowanych zasad zlecania świadczeń (VOL).
Prawo o udzielaniu zleceń publicznych dzieli się w Niemczech na dwa duże obszary,
w zależności od tego, czy wartość zlecenia osiąga określony przez Unię Europejską
na całą Europę próg czy też nie. Powyżej wartości progowych obowiązują wytyczne
europejskie. Przetargi należy ogłaszać na terenie całej Europy. Znormalizowane
zasady udzielania zleceń publicznych (VOB i VOL) przewidują zasadniczo 3 różne
rodzaje postępowań. W zależności od tego, czy mamy do czynienia z rodzajami
postępowania od i ponad wartościami progowymi (przetarg europejski) lub poniżej
wartości progowych (krajowa procedura niemiecka), noszą one różne nazwy.
W zakresie treści są one ze sobą jednak zasadniczo zgodne.
2.3.
OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
Normy i standaryzacja. Niemcy mają długą tradycję w zakresie normowania
i standaryzacji. Stworzone przez Niemiecki Instytut Normowania (niem. Deutsches
Institut fur Normung e.V. – DIN) normy „DIN” w znaczącym stopniu przejęte zostały
do europejskiego systemu norm. Blisko 90% norm europejskich i światowych opiera
się na standardach wyznaczonych przez DIN. Niemiecki Instytut Normowania jest
organem samorządnym niemieckiej gospodarki i decydentem we wszystkich
kwestiach dotyczących normowania i standaryzacji na terenie RFN. Z punktu
widzenia polskich importerów i dostawców znajomość niemieckich norm i standardów
stanowi ważny element wiedzy o rynku niemieckim również w aspekcie
odpowiedzialności cywilnej producentów. Mimo iż normy niemieckie nie posiadają
charakteru wiążącego, to stosowanie się do nich pozwala przypuszczać, że
producent przestrzegał również wszelkich prawnie wiążących przepisów
8 bezpieczeństwa. W związku z powyższym, nawet jeśli stosowanie się do norm DIN
nie zwalnia producenta od odpowiedzialności cywilnej, jest istotnym aspektem
dowodzącym, że producent działał zgodnie z przepisami.
Certyfikacja. Na rynku niemieckim działa kilka jednostek certyfikujących, m.in.
3 spółki podległe instytutowi DIN, tj.: DIN CERTCO (http://www.dincertco.de) –
jednostka certyfikująca szerokie spektrum produktów, usług, zakładów i personelu
DQS GmbH (http://www.dqs.de) – jednostka certyfikująca systemy zarządzania, DIN
GOST – (http://www.din-gost.de) jednostka certyfikująca towary eksportowane na
rynek Federacji Rosyjskiej. Inne jednostki to:
- Stowarzyszenie Nadzoru Technicznego (niem. Technischer Uberwachungsvereine
TÜV) – przeprowadza kontrole bezpieczeństwa,
- DEKRA (www.dekra.de) – jednostka prowadząca kontrolę diagnostyczną pojazdów
(niem. Deutsche KraftfahrzeugUberwachungsverein),
- DPMA (www.dpma.de) – Niemiecki Urząd ds. Patentów i Znaków Towarowych
(niem. Deutsches Patent- und Markenamt), jest centralnym urzędem ds. ochrony
prawnejw zakresie działalności gospodarczej,
- BAM (www.bam.de) – Federalny Urząd ds. Badania i Kontroli Materiałów (niem.
Bundesanstalt für Materialforschung und -prufung – BAM) prowadzi badania
własności fizycznych i chemicznych materiałów, działa na rzecz poprawy
standardów,
- PTB (www.ptb.de) – Federalny Urząd ds. Fizycznych i Technicznych (niem.
Physikalisch-Technische Bundesanstalt), tj. niemiecki instytut metrologii,
- BVL (www.bvl.bund.de) – Federalny Urząd Ochrony Praw Konsumenta
i Bezpieczeństwa Żywności (niem. Bundesanstalt fur Verbraucherschutz und
Lebensmittelsicherheit) – udziela zezwoleń oraz koordynuje nadzorem nad
produktami spożywczymi, kosmetykami, wyr. tytoniowymi. BVL udziela także
pozwoleń na prowadzenie doświadczeń, opiniuje wnioski o wydanie pozwolenia na
stosowanie domieszek do żywności i karmy oraz bioprotein, udziela pozwoleń na
stosowanie środków ochrony roślin i weterynaryjnych.
2.4.
ROZSTRZYGANIE SPORÓW, WINDYKACJA NALEŻNOŚCI
System sądowniczy w RFN opiera się na zasadzie niezawisłości sędziów i minimum
dwuinstancyjnym orzekaniem spraw. System sądowniczy RFN składa się z trzech
rodzajów sądów:
- sądy zwykłe (w strukturze czterech izb) – zajmujące się najpopularniejszymi
sprawami kryminalnymi i cywilnymi, pełniące także rolę sądów rejestrowych,
- sądy wyspecjalizowane – zajmujące się sprawami administracyjnymi, z zakresu
prawa pracy, finansów i prawa patentowego,
- sądy konstytucyjne – skupiają się na badaniu hierarchicznej zgodności ze sobą
aktów prawnych, również z konstytucją.
2.5.
DOSTĘP DO RYNKU
W obrocie handlowym między Polską i Niemcami, podobnie jak z innymi krajami UE,
nie występują ograniczenia ilościowe czy środki pozataryfowe. Rozbudowany jednak
system przepisów administracyjnych sam w sobie może stanowić barierę dla polskich
firm, niemniej nie można mówić o stosowaniu barier o charakterze administracyjnym.
Znacznym utrudnieniem jest m.in. literalne przestrzeganie przez miejscowe organy
9 administracji obowiązujących przepisów, celem zmniejszenia konkurencyjności
obcych, w tym polskich, firm. Dostęp do niemieckiego rynku nie jest łatwy. Rynek jest
bardzo hermetyczny, zmonopolizowany przez izby przemysłowo-handlowe, do
których przynależność jest obligatoryjna. Aby uchronić rynek przed
niekontrolowanym napływem towarów zagranicznych konkurujących z towarami
niemieckimi wypracowano ściśle ustalone struktury zakupu produktów: specyficzne
wymagania branżowych zrzeszeń zakupu produktów (np. wymóg podporządkowania
się stawianym warunkom zakupu, jak: jakość towaru, sposób wykonania
i konfekcjonowania, design itp. oraz zaoferowania wymaganej ceny). W przypadku
np. mebli są to zrzeszenia kupców mebli do sklepów meblowych, które praktycznie
dyktują producentowi, jaki wyrób ma produkować i za jaką cenę. Prawie 95%
sklepów meblowych zrzeszonych jest w takich związkach, tylko 5% dokonuje zakupu
samodzielnie. Zrzeszenia te oferują cały pakiet marketingowy i usługowy łącznie
z gwarancją płatności. Również wiele istniejących zawiłych przepisów, wymagań,
norm, co do jakości produktów, a także różnorodność kanałów dystrybucji, stwarza
barierę dla łatwego dostępu do tego rynku. Jednym z wielu czynników warunkujących
konkurencyjność polskich wyrobów oraz usług na rynku niemieckim musi być coraz
lepsza jakość oraz, co nie jest również bez znaczenia, ich cena.
Istotną barierą w dostępie do niemieckiego rynku zbytu jest posiadanie przez polskie
przedsiębiorstwa niewystarczającego kapitału finansowego. Decydując się na
inwestycję w tym regionie przedsiębiorcy powinni przeprowadzić gruntowną analizę
rynku, sprawdzić finanse swoich partnerów czy też przejmowanych spółek.
Szczególną uwagę należy zwrócić na tę drugą sytuację, która w praktyce zdarza się
często.
Z dniem 30 kwietnia 2011 roku minęły ostatecznie okresy przejściowe przewidziane
Traktatem Akcesyjnym umożliwiające państwom członkowskim UE ograniczenie
swobód przepływu pracowników oraz świadczenia usług w stosunku do Polski. Pełne
otwarcie niemieckiego rynku pracy i usług dla polskich pracowników i przedsiębiorstw
oznacza likwidację istniejących do tej pory ograniczeń w postaci konieczności
uzyskiwania różnego rodzaju zezwoleń. I tak od 1 maja 2011r. przestały
obowiązywać ograniczenia dotyczące:
- świadczenia usług budowlanych przez polskie firmy na terenie Niemiec (nie
potrzeba występować do MG o przyznania limitu z kontyngentu osobowego
ustalanego na podstawie polsko-niemieckiej umowy o oddelegowaniu pracowników
polskich przedsiębiorstw do realizacji umów o dzieło w RFN);
- realizacji usługi tylko jako podwykonawca firmy niemieckiej;
- zlecania usługi budowlanej tylko przez podmioty gospodarcze;
- świadczenia usług budowlanych tylko w regionach o niewysokim bezrobociu;
- wyłączenia ze swobody świadczenia usług także sprzątania budynków oraz
wyposażania i dekoratorstwa wnętrz.
- zakazu użyczania pracowników niemieckim pracodawcom przez polskie agencje
pracy tymczasowej.
Trzeba jednak pamiętać, że mimo zniesienia ograniczeń w dostępie do niemieckiego
rynku usług, delegowanie pracowników w celu wykonywania usług będzie tak jak do
tej pory nadal podlegało uregulowaniom niemieckich ustaw, a zwłaszcza ustawie
o delegowaniu pracowników (niem. Arbeitnehmerentsendegesetz – AEntG).
Niemiecka ustawa o delegowaniu pracowników stanowi w oparciu o dyrektywę UE
96/71 wyjątek prawny, do której przepisów polski przedsiębiorca musi się
dostosować. Rozwiązanie to nie jest sprzeczne z europejską zasadą swobody
10 wykonywania usług, ponieważ pracownicy delegowani z Polski podlegają tym samym
regulacjom prawnym co niemieccy pracownicy wykonujący m.in. prace budowlane,
elektroinstalacyjne, malarskie czy dekarskie. Katalog podstawowych i bezwzględnie
obowiązujących regulacji zawiera § 2 AEntG. Obejmują one między innymi:
- stawki wynagrodzenia minimalnego, włącznie ze stawkami wynagrodzenia za pracę
w godzinach nadliczbowych,
- gwarantowanie najniższego płatnego urlopu rocznego,
- nieprzekraczanie najwyższego dopuszczalnego wymiaru czasu pracy i najniższego
wymiaru czasu przerw w pracy,
- bezpieczeństwo i higiena pracy oraz ochrony zdrowia w miejscu pracy.
Ponadto przedsiębiorca delegujący pracowników do wykonania usługi budowlanej
jest zobowiązany według § 18 AEntG zgłosić zamiar wykonania usługi w Niemczech
i zatrudnienia konkretnych pracowników w Niemczech. Zgłoszenia tego należy
dokonać jeszcze przed rozpoczęciem prac i skierować je do Federalnej Dyrekcji
Finansowej – Zachód (która jest jednostką niemieckiej administracji celnej) na adres:
Bundesfinanzdirektion West
Worthsstrase 1-3,
50668 Köln
Liberalizacja nie oznacza, że przestały obowiązywać wymogi dotyczące rejestracji
zagranicznych (polskich) agencji pracy tymczasowej, chcących rozszerzyć swą
działalność na rynek niemiecki. Takie same wymogi stawiane są i niemieckim
agencjom pracy tymczasowej. Mimo licznych postulatów ze strony opozycji
i związków zawodowych, na razie nie ma w Niemczech powszechnej, jednolitej dla
całej gospodarki płacy minimalnej. Dla pracowników zatrudnianych w oparciu
o umowę o pracę obowiązują minimalne stawki z umów zbiorowych, a dla
pracowników sezonowych nie ma obecnie stawki minimalnej. Przy delegowaniu
pracowników z Polski (często mylonym z użyczaniem pracowników) oraz przy
zatrudnieniu w oparciu o umowę użyczenia warto pamiętać, że w niektórych
branżach obowiązują jednak stawki minimalne (np. w 2012r. w budownictwie od
11,05 EUR/godzinę do 13,40 EUR, a w przypadku użyczania pracowników 7,89
i 7,01 EUR/godz.).
3.
PRZEDSIĘWZIĘCIA TARGOWO-WYSTAWIENNICZE
Dzięki swojemu centralnemu położeniu, koncentracji strategicznych gałęzi
przemysłowych i ośrodków badawczo-rozwojowych oraz bardzo dobremu
wyposażeniu w infrastrukturę, Niemcy odgrywają wiodącą rolę w organizacji targów,
wystaw, konferencji oraz innych imprez branżowych o charakterze promocyjnym.
Według danych Komisji Targów i Wystaw Niemieckiej Gospodarki AUMA (niem.
Ausstellungs- und Messeausschuss der Deutschen Wirtschaft e.V.) rocznie odbywa
się w Niemczech ok. 150 międzynarodowych imprez targowych i wystawienniczych.
Wśród najbardziej znaczących targów z dużym udziałem przedsiębiorców
międzynarodowych wymienić należy np. Targi Cebit (technologie informatyczne,
telekomunikacyjne,software & serwis) i Targi Hannovermesse (technologia,
innowacja i automatyka w przemyśle) w Hanowerze, Grüne Woche (Międzynarodowe
targi rolnictwa, ogrodnictwa i przemysłu spożywczego) i ITB (Międzynarodowe Targi
Turystyczne) w Berlinie, Expo Real (Targi nieruchomości inwestycyjnych)
w Monachium, Ambiente (Wielobranżowe targi konsumenckie) Fruit logistica
(Międzynarodowe Targi Owoców i Warzyw) i ISH (Targi branży sanitarnej, grzewczej,
klimatyzacji wnętrz oraz energii odnawialnej) we Frankfurcie nad Menem, MEDICA
11 (Międzynarodowe Targi Medyczne)/COMPAMED (Międzynarodowe targi surowców
i komponentów w produkcji medycznej) i BOOT (Międzynarodowa wystawa łodzi
i sportów wodnych) w Düsseldorfie, WindEnergy (Targi energii wiatru) w Hamburgu,
ANUGA (Targi branży spożywczej) w Kolonii, Leipziger Buchmesse
(Międzynarodowe Targi Książki) w Lipsku i Spielwarenmesse (Targi Zabawek)
w Norymberdze. Wykaz ważnych niemieckich imprez targowo-wystawienniczych
wraz z kodami branż ułatwiającymi ich wyszukiwanie znajduje się na stronie
internetowej Komisji Wystaw i Targów Gospodarki Niemieckiej (niem. Ausstellungsund Messe-Ausschuss der Deutschen Wirtschaft e.V – AUMA): www.aumamessen.de.
4.
WAŻNE ADRESY I LINKI
4.1. AMBASADA RP I POZOSTAŁE PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji w Berlinie
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Federalnej Niemiec
Leipziger Platz 2,
10117 Berlin-Mitte
Republika Federalna Niemiec
tel.: 030/2062267-0, faks: 030/2062267-30
http://www.berlin.trade.gov.pl e-mail: [email protected]
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Federalnej Niemiec
Lassenstr. 19-21
14193 Berlin
Republika Federalna Niemiec
tel.: 030/223130 fax: 030/22313155
http://www.botschaft-polen.de e-mail: [email protected]
Konsulat Generalny RP w Hamburgu (okręg konsularny: Hamburg, Brema,
Szlezwik-Holsztyn, Dolna Saksonia)
Grundgensstr. 20
22309 Hamburg
Republika Federalna Niemiec
tel.: 040/61187-0 fax: 040/6325030
http://www.hamburgkg.polemb.net e-mail: [email protected]
Konsulat Generalny RP w Kolonii (okręg konsularny obejmuje kraje związkowe:
Północna
Nadrenia-Westfalia, Nadrenia-Palatynat, Hesja, Kraj Saary)
Lindenallee 7
50968 Koln
Republika Federalna Niemiec
tel.: 0221/937300 fax: 0221/343089
http://www.botschaft-polen.de e-mail: [email protected]
12 Wydział Promocji Handlu i Inwestycji w Kolonii
Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Federalnej Niemiec
An der Alteburger Muhle 6
50968 Koln
Republika Federalna Niemiec
tel.: 0049 221 34 99 11 fax: 0049 221 34 99 10
http://kolonia.trade.gov.pl/pl e-mail: [email protected]
Konsulat Generalny RP w Monachium (okręg konsularny obejmuje kraje
związkowe:
Bawaria, Badenia-Wirtembergia)
Rontgenstr. 5
81679 Munchen
Republika Federalna Niemiec
tel.: 089/4186080 fax: 089/471318
http://www.botschaft-polen.de e-mail: [email protected]
4.2. PODMIOTY LOKALNE
Adresy 80 niemieckich izb przemysłowo-handlowych znajdują się na stronie
Federacji Niemieckich Izb Przemysłowo-Handlowych: www.dihk.de
Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung, www.diw.de
Bundesverband der Deutschen Industrie (BDI), www.bdi-online.de
Deutsche Wirtschaft, www.deutsche-wirtschaft.de
Statistisches Bundesamt Deutschland, www.destatis.de
Information und Technik Nordrhein-Westfalen, www.it.nrw.de
Institut für Arbeitsmarkt- und Berufsforschung, www.iab.de
Organizacje wystawiennicze. Adresy organizatorów targów oraz imprez targowych
na terenie Niemiec znajdują się na stronie Komisji Wystaw i Targów Gospodarki
Niemieckiej (niem. Ausstellungs- und Messe-Ausschuss der Deutschen Wirtschaft
e.V – AUMA): www.auma-messen.de
13