Ocena ekonomiczna korzyści z zapobiegania wypadkom przy pracy

Ocena ekonomiczna korzyści z zapobiegania wypadkom przy pracy

28
Ocena ekonomiczna korzyści z zapobiegania wypadkom
przy pracy na szczeblu przedsiębiorstwa
Wprowadzenie
Pięciostopniowe podejście
Ochrona zdrowia i bezpieczeństwa pracowników w pracy może
przynosić przedsiębiorstwom wymierne korzyści ekonomiczne. Wypadki
i choroby zawodowe pracowników mogą powodować znaczący wzrost
kosztów przedsiębiorstw. W szczególności dla małych przedsiębiorstw
wypadki przy pracy mogą mieć znaczący, ujemny wpływ na ich finanse.
Informacje i opinie o przyszłych efektach działań, najlepiej wyrażone
w kategoriach finansowych, pomagają pracodawcom w procesie
podejmowania decyzji. Prawdziwa wartość oceny ekonomicznej polega
na tym, iż kształtuje ona przekonania decydentów oraz ustawodawców.
Aby uzyskać maksymalną skuteczność na tym polu, ocena ekonomiczna
powinna być wspólnym przedsięwzięciem wszystkich udziałowców
przedsiębiorstwa. Aby z sukcesem osiągnąć ten cel, należy przygotować
finansową lub ekonomiczną ocenę i sporządzić realistyczny przegląd
całkowitych kosztów wypadków i korzyści z ich zapobiegania.
Przygotowanie prognozy kosztów wypadków dla przedsiębiorstwa
lub analizy korzyści ekonomicznych z zapobiegania wypadkom nie
powinno być zbyt skomplikowane. Ocenę należy jednak dobrze
przygotować i ocena taka powinna spełniać swoje cele. Aby osiągnąć
maksymalną skuteczność, ocena ekonomiczna powinna być wspólnym
przedsięwzięciem pracowników (lub ich przedstawicieli), specjalistów
od BHP, ekspertów finansowych oraz decydentów. Ocenę można
przygotować postępując zgodnie z następującą pięciostopniową
procedurą: Tabela 1 przedstawia przegląd zmiennych związanych z
wypadkami przy pracy na szczeblu przedsiębiorstwa.
Należy mieć na uwadze, iż na wyniki analizy ekonomicznej
duży wpływ mają założenia leżące u podstaw tej analizy oraz
zakres sporządzanej oceny. Uwzględnione czynniki kosztów oraz
zasady obliczeń należy dostosować do praktyk obowiązujących
w każdym kraju.
Zapobieganie wypadkom przynosi więcej korzyści jak tylko
samo ograniczenie szkód
Zapobieganie wypadkom przy pracy, urazom i chorobom związanym
z pracą nie tylko ogranicza koszty przedsiębiorstwa, ale i przynosi
pozytywny wpływ na wyniki jego działalności. Bezpieczeństwo i ochrona
zdrowia wpływa na działalność przedsiębiorstwa na wiele sposobów,
np.:
•
zdrowi pracownicy są bardziej produktywni i mogą wytwarzać
produkty wyższej jakości;
•
mniej wypadków i chorób związanych z pracą oznacza mniej
zwolnień chorobowych. To z kolei przyczynia się do obniżenia
kosztów i ograniczenia przerw w procesie produkcyjnym;
•
wyposażenie i otoczenie miejsca pracy, które są zoptymalizowane
pod kątem potrzeb procesu pracy i które są utrzymane w należytym
stanie, prowadzą do zwiększenia produktywności, poprawy jakości
i zmniejszenia liczby i surowości zagrożeń dla bezpieczeństwa i
zdrowia pracowników;
•
ograniczenie urazów i chorób oznacza mniej szkód i mniejsze
ryzyko roszczeń ze strony poszkodowanych pracowników.
mniej wypadków,
szkód, roszczeń,
kosztów prawnych,
nieobecności w
pracy, kosztów
medycznych
mniej zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa,
więcej możliwości
rehabilitacji
działalności
związane z BHP
Krok 1: Przygotowanie
Ustalić
•
cel oceny ekonomicznej;
•
cel projektu;
•
kim są udziałowcy, jakie są ich udziały i jaki mają oni wpływ na
podejmowanie decyzji;
•
jaki rodzaj wyników jest potrzebny;
•
ile czasu należy poświęcić na przygotowanie oceny ekonomicznej.
Wybrać odpowiednią technikę.
Zaplanować sporządzenie oceny i zaangażować odnośne strony.
Krok 2: Wybór zmiennych i wskaźników
inwestycje,
zarządzanie,
szkolenia
środki BHP
mniej przerw w procesie produkcyjnym
wydajność
przedsiębiorstwa
lepsze dopasowanie do
procesów pracy, wyższa
motywacja personelu,
poprawa umiejętności
personelu
PL
Wybrać zmienne:
•
które odzwierciedlają cel oceny;
•
dla których prawdopodobnie będą dostępne odnośne dane (przy
możliwym do zaakceptowania wysiłku związanym z zebraniem
danych i uzyskaniem odpowiedniej ich dokładności);
•
które zaakceptowali udziałowcy.
Krok 3: Znalezienie danych dla wybranych zmiennych
wyższa produktywność,
skuteczność i jakość,
lepszy wizerunek firmy,
większy potencjał
innowacyjności
Znaleźć dane:
•
wykorzystać już dostępne dane z dokumentów przedsiębiorstwa i
systemu księgowania;
•
wykorzystać oceny z badań epidemiologicznych, zewnętrzne
źródła danych, ekstrapolacje danych przedsiębiorstwa;
h t t p : / / o s h a . e u r o p a . e u
E u r o p e j s k a
•
A g e n c j a
B e z p i e c z e ń s t w a
jeśli trzeba, należy wygenerować nowe dane.
Ustalić, jaka część danych dotyczy wypadków (np. zwolnienia chorobowe)
oraz badanej interwencji.
Określić wpływ ilościowy (urazów, chorób i/lub interwencji) poprzez
zastosowanie technik oceniania lub analizy, jak np.:
•
informacje o podobnych przypadkach;
•
obliczenia możliwych scenariuszy;
•
analiza wpływu (ekstrapolacja celów interwencji).
i
Z d r o w i a
w
P r a c y
Krok 5: Interpretacja i udoskonalanie
Przedstawić zastrzeżenia do uzyskanych wyników:
•
odnieść się do założeń, celów, ograniczeń w ocenach, jakości
danych, itp.;
•
przeprowadzić analizę czułości, aby ocenić wpływ założeń na
wyniki obliczeń.
Wybrać przyszłe działania.
Krok 4: Przeprowadzić obliczenia
Przyporządkować wartości pieniężne do ujętych ilościowo wskaźników
i zmiennych.
Stworzyć zrozumiałą prezentację wyników, np:
•
format tabelaryczny (koszty urazów, analiza kosztów do korzyści);
•
prezentacja graficzna lub szeregi czasowe (programy
monitorujące);
•
porównanie z wynikami innych przedsiębiorstw (benchmarking).
Dwa rodzaje ocen
W praktyce mogą mieć miejsce dwa rodzaje ocen:
•
ocena kosztów pojedynczego wypadku lub sumy wypadków w
danym okresie czasu. Zazwyczaj jest to ocena po fakcie;
•
ocena wpływu ekonomicznego podjętych działań prewencyjnych
lub zapobiegania wypadkom (analiza kosztów do korzyści). Ten
rodzaj oceny używany jest zazwyczaj w celu określenia wykonalności
danej inwestycji lub wyboru między różnymi alternatywami.
Tabela 1. Przegląd zmiennych bezpośrednio związanych z kosztami urazów i chorób na szczeblu przedsiębiorstwa
Zmienna
Opis
Jak uzyskać wartość pieniężną
Wpływ wypadków, których nie można bezpośrednio wyrazić w wartościach pieniężnych
Wypadki śmiertelne, przypadki śmierci
Nieobecność w pracy lub
zwolnienie chorobowe
Liczba wypadków śmiertelnychSuma kosztów kolejnych działań, grzywien i płatności
Utracony czas pracy w wyniku nieobecności Suma kosztów działań kompensujących wpływ
utraconego czasu pracy na przedsiębiorstwo, jak
zastępstwo lub utracona produkcja. Do negatywnych
efektów zwolnienia chorobowego należy ograniczenie
wykonalności wybranych zadań lub możliwości
obchodzenia się z nieoczekiwanymi sytuacjami.
Rotacja personelu w wyniku złego
Udział procentowy lub liczba osób, które (wbrew interesom otoczenia pracy, wczesnego przejścia
przedsiębiorstwa) odchodzą z pracy w danym okresie czasu na emeryturę lub niepełnosprawności Wcześniejsze przejście na emeryturę
i niepełnosprawność
Suma kosztów działalności zapoczątkowanych
przez niechcianą rotację personelu, jak koszty
zastępstwa, dodatkowych szkoleń, utraty produkcji,
reklam, procedur rekrutacyjnych
Procentowy udział lub liczba osób w danym okresie czasu Suma kosztów działalności zapoczątkowanych
niepełnosprawnością lub wcześniejszym przejściem na
emeryturę, grzywny, płatności dla ofiary
Wpływ wypadków, urazów i chorób, który można łatwo wyrazić w wartościach pieniężnych
Rehabilitacja niemedyczna Pieniądze wydane przez pracodawcę na powrót pracownika do pracy (doradztwo,
szkolenie, dostosowanie miejsca pracy)
Faktury
Administracja zwolnieniami chorobowymi, urazami, itd.. Całkowite wynagrodzenie za czas pracy
Działania (dotyczące zarządzania), które musi przeprowadzić
przedsiębiorstwo w związku ze zwolnieniami chorobowymi
Zniszczone wyposażenie Uszkodzenia lub koszty naprawy maszyn, siedziby, materiałów lub produktów w związku z urazami pracowników
pracowników związanymi z pracą i
Koszty wymiany lub naprawy
Inne koszty, niezwiązane ze zdrowiem (np. dochodzenie, czas zarządzania, koszty zewnętrze) Czas i pieniądze wydane na dochodzenie w związku
z urazami, ocenę miejsca pracy (w wyniku
wystąpienia wypadków lub chorób)
Całkowite wynagrodzenie za czas pracy
Wpływ na zmienne składek ubezpieczeniowych, składek
ubezpieczeniowych przy
podwyższonym ryzyku
Zmiany składek ubezpieczeniowych w wyniku
odniesionych urazów i chorób zawodowych
Faktury
Roszczenia, koszty prawne, karyFaktury, roszczenia, koszty porozumienia, grzywny, kary
Dodatkowe wynagrodzenie, wynagrodzenie Dodatkowe wydatki na wyższe wynagrodzenie za
za pracę niebezpieczną (jeśli dotyczy
pracę niebezpieczną lub uciążliwą
to przedsiębiorstwa)
Dodatkowe wynagrodzenie
Utracony czas produkcji, niedostarczone usługi
Utracony czas produkcji w wyniku wydarzenia, którego wynikiem były urazy (np. ponieważ wymiana maszyn
zajmuje czas, lub w trakcie dochodzenia
trzeba zatrzymać produkcję))
Całkowita wartość produkcji
Koszty utraconych możliwości
Zamówienia utracone lub uzyskane, konkurencyjność
na specyficznych rynkach
Szacowana wartość produkcji, odpowiadająca
utrata dochodów przedsiębiorstwa
Brak powrotu do inwestycjiNiezrealizowane zyski w wyniku kosztów wypadków, np. wydatki związane wypadkami i niezainwestowanie tych środków w działalność przynoszącą dochód (jak
produkcja, rynek walorów lub oszczędności)
h t t p : / / o s h a . e u r o p a . e u
Udział wydatków zainwestowanych wciągu x lat, przy stopie procentowej y %
E u r o p e j s k a
A g e n c j a
B e z p i e c z e ń s t w a
Podsumowanie kosztów wypadków przy pracy
W tabeli 2 przedstawiono wskazówki użyteczne przy szacowaniu
wydatków przedsiębiorstwa na bezpieczeństwo i ochronę zdrowia
pracowników. Tabela zawiera przegląd najczęstszych czynników
kosztów. Należy mieć na uwadze, że czynniki kosztów są raczej ogólne.
i
Z d r o w i a
w
P r a c y
W specyficznych sytuacjach niektóre czynniki będą nieistotne lub
należy dodać inne czynniki. Przy podsumowaniu rocznym należy zebrać
wszystkie koszty związane z wypadkami przy pracy, poniesione w ciągu
jednego roku. Tabelę 2 można wykorzystać także do podsumowania
kosztów pojedynczego wypadku, ale wtedy należy określić tylko te
koszty, które dotyczą wyłącznie tego wypadku.
Tabel 2. Roczne koszty związane z bezpieczeństwem i ochroną zdrowia w pracy
I. Zarządzanie bezpieczeństwem i ochroną zdrowia
Wykorzystane dni Średnie koszty na dzień
Ilość
Dodatkowy czas pracy (spotkania, koordynacja)
— bezpośrednio zaangażowany personel
— zarząd, specjaliści
Zewnętrzne usługi BHP
Wyposażenie ochronne
Produkty zastępcze
Działania wewnątrz przedsiębiorstwa (promocja) (+)
SUMA (koszty zarządzania BHP)
Dotacje i rekompensaty (–/–)
NETTO (koszty zarządzania BHP)
II. Koszty związane z bezpieczeństwem i zdrowiem
Wykorzystane dni Średnie koszty na dzień
Ilość
Nieobecność pracownika w pracy (dni robocze)
Nadmierna rotacja personelu w wyniku złych warunków pracy
Koszty administracyjne
Koszty prawne, grzywny, rekompensaty
Uszkodzone wyposażenie i materiały
Dochodzenie
Wpływ na wysokość składek ubezpieczeniowych (+)
SUMA (koszty związane z BHP)
Odszkodowania z ubezpieczenia
NETTO (koszty związane z BHP) III. Konsekwencje wypadków dla wydajności przedsiębiorstwa
Wykorzystane dni Średnie koszty na dzień
(–/–)
Ilość
Wpływ BHP na produkcję
— utracona produkcja (zmniejszona produkcja)
— utracone zamówienia
Wpływ na jakość produkcji bezpośrednio związany z BHP
— ponowna obróbka, naprawy, odrzuty
— gwarancje
Wpływ operacyjny
— więcej pracy (np. w wyniku wprowadzenia procedur bezpieczeństwa)
Wpływ nieuchwytny (wizerunek przedsiębiorstwa)
— atrakcyjność dla potencjalnych klientów
— pozycja na rynku pracy, atrakcyjność dla nowego personelu
— stopień innowacyjności przedsiębiorstwa
SUMA (wpływ na wydajność przedsiębiorstwa)
Analiza kosztów do korzyści
Procedura sporządzania analizy kosztów do korzyści składa się z trzech
części (tabela 3):
Część 1: Przegląd kosztów związanych z inwestycją lub interwencją.
Dla każdego czynnika kosztów należy sprawdzić jego związek z daną
sytuacją. Jeśli czynnik ma związek, można wykonać szacowanie kosztów.
Informacje z Tabeli 1 można wykorzystać jako wskazówki przy obliczaniu
lub szacowaniu kosztów.
Część 2: Przegląd potencjalnych korzyści, podsumowanie dorocznych
korzyści lub oszczędności. W tym miejscu należy podsumować tylko te
oszczędności, które mają bezpośredni związek z badaną inwestycją. W
podsumowaniu dorocznym należy uwzględnić także coroczne koszty
dodatkowe (np. na konserwację).
Część 3: Tabela przepływu gotówki, podsumowanie wydatków i
dochodów w kilku latach.
Zgodnie z konwencją, wszystkie wydatki mają znak ujemny, a oszczędności
kosztów i dodatkowe dochody mają znak dodatni. Założono, że wszystkie
inwestycje miały miejsce pod koniec roku 0.
Arkusze kalkulacyjne (jak Microsoft Excel lub Lotus 123) oferują bogate
możliwości przeprowadzania szybkich obliczeń wszystkich rodzajów
wskaźników finansowych. Obliczanie wskaźników rabatowych wymaga
wykonania wielu operacji arytmetycznych, a arkusze kalkulacyjne są
wyjątkowo użyteczne do tego zadania.
F a c t s
E u r o p e j s k a
A g e n c j a
B e z p i e c z e ń s t w a
i
Z d r o w i a
w
P r a c y
Tabela 3 - Część 1: Podsumowanie wydatków na inwestycje lub wydatków wstępnych
Kategoria
Pozycje kosztów
Planowanie
Koszty konsultacji
Inżynieria
Wewnętrzne działania
Inwestycje
Budynki, mieszkania, fundamenty
Własność ziemska
Maszyny
Wyposażenie testowe
Wyposażenie transportowe
Instalacje, otoczenie pracy
Miejsca pracy
Usuwanie
Wyposażenie
Transport
Personel
Koszty odprawy
Rekrutacja
Szkolenie
Koszty wstępne
Utrata jakości
Koszty dodatkowe (nadgodziny)
Materiały
Dodatkowe operacje
Działania organizacyjne
Utrata produkcji, zastój
Dochody Sprzedaż nadmiarowego wyposażenia produkcyjnego
Związek z (T/N)
Szacunkowe koszty (€)
Opis, uwagi
Opis, uwagi
Suma
Tabela 3 - Część 2: Podsumowanie rocznych kosztów, oszczędności kosztów i dodatkowych dochodów
Kategoria
Pozycje kosztów
Związek z (T/N)
Produktywność
Liczba produktów
Ograniczenie zastoju produkcji
Mniej strat bilansowych
Mniejsze zapasy
Inne, należy określić
Koszty personalne Usługi BHP
Oszczędności w wyniku redukcji zatrudnienia
Tymczasowe zastępstwo dla personelu
Koszty rotacji personelu i rekrutacji
Ograniczenie kosztów stałych
Ograniczenie kosztów związanych ze zwolnieniem chorobowym
Wpływ na składki ubezpieczeniowe
Inne, należy określić
Utrzymanie
Stroškovne obremenitve
Własność instalacje
i zużycie materiału
Zmiany kosztów w wyniku używania własności
Wentylacja i ogrzewanie
Oświetlenie
Zmiany w zużyciu materiału
Energia, skompresowane powietrze
Odpady i koszty usuwania odpadów
Jakość
Zmiany w ilości ponownych obróbek
Utrata produkcji
Zmiany cen w wyniku problemów z jakością
Szacunkowe koszty (€)
Suma
Tabela 3 - Część 3: Przepływ gotówki
0
1
Rok
2
3
4
Planowanie
Inwestycje
Usuwanie
Personel
Koszty wstępne
Dochody przypadkowe
Produktywność
Personel
Utrzymanie
Użycie własności, instalacji i materiałów
Koszty jakości
Suma
Sumaryczny przepływ gotówki
Dalsze informacje dostępne od Agencji
Tekst raportu „Lista kosztów socjoekonomicznych wypadków przy pracy”
(Inventory of socioeconomic cost of work accidents) w języku angielskim
dostępny jest na witrynie WWW Agencji pod adresem http://agency.
osha.eu.int/publications/reports/, skąd można go pobrać bez żadnych
opłat.
Więcej informacji można znaleźć w publikacji Facts pt. „Inventory of
socioeconomic cost of work accidents” (Economic appraisal of preventing
work accidents at company level). Publikacja ta dostępna jest we
wszystkich językach Unii Europejskiej pod adresem http://agency.osha.
eu.int/publications/factsheets/.
Magazyn „Bezpieczeństwo i zdrowie w pracy – pytanie o koszty i korzyści”
(Health and safety at work – A question of costs and benefits?) (wydanie
1) zawiera różne artykuły na ten temat, napisane przez specjalistów.
Magazyn ten dostępny jest pod adresem http://agency.osha.eu.int/
publications/magazine/.
Raport „Wpływ ekonomiczny bezpieczeństwa i zdrowia w krajach
członkowskich Unii Europejskiej” (Economic impact of occupational
safety and health in the Member States of the European Union”)
zawiera przegląd, w jaki sposób czynniki ekonomiczne powiązane są
z kształtowaniem polityki BHP w krajach członkowskich. Raport ten
dostępny jest pod adresem http://agency.osha.eu.int/publications/
reports/.
Linki do dalszych informacji na temat zapobiegania wypadkom można
znaleźć na witrynie WWW Agencji pod adresem http://agency.osha.
eu.int/good_pracitce/risks/accident_prevention/.
Niniejsza publikacja Facts dostępna jest we wszystkich językach Unii
Europejskiej pod adresem http://agency.osha.eu.int/publications/
factsheets/.
© European Agency for Safety and Health at Work. Reproduction is authorised, except for commercial purposes, provided the source is acknowledged. 2007.
h t t p : / / o s h a . e u r o p a . e u
F a c t s