docKlimat inwestycyjny w Polsce 2011_Raport Pentor
download 
Reklamacja Transkrypt
Klimat inwestycyjny w Polsce 2011_Raport Pentor
strona 1 Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Klimat inwestycyjny w Polsce Raport z badania zrealizowanego przez TNS Pentor Wrzesień 2011 Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 2 WSTĘP ............................................................................................................................................................................... 3 1. INFORMACJE O BADANIU....................................................................................................................................... 5 2. OPIS FIRM BIORĄCYCH UDZIAŁ W BADANIU.................................................................................................. 6 3. OCENA KLIMATU INWESTYCYJNEGO W POLSCE ......................................................................................... 9 3.1 OGÓLNA OCENA KLIMATU INWESTYCYJNEGO W POLSCE ........................................................................................... 9 3.2 UWARUNKOWANIA MAKROEKONOMICZNE .............................................................................................................. 10 3.2.1 Wielkość rynku ................................................................................................................................................ 11 3.2.2 Uwarunkowania Polityczne............................................................................................................................. 12 3.2.3. Dostępność czynników produkcji i możliwości pozyskania finansowania...................................................... 13 3.2.4. Pozyskiwanie pracowników i koszty pracy w Polsce...................................................................................... 14 3.2.5. Obciążenia fiskalne ........................................................................................................................................ 16 3.3. OCENA INSTYTUCJI PAŃSTWOWYCH ....................................................................................................................... 17 3.3.1. Procedury związane z zakładaniem firmy ...................................................................................................... 18 3.3.2. Przepisy prawa w Polsce................................................................................................................................ 18 3.3.3. Współpraca z administracją ........................................................................................................................... 20 3.3.4. Nabywanie nieruchomości ............................................................................................................................. 21 3.3.5. Funkcjonowanie organów prawnych ............................................................................................................. 22 3.4. OCENA INFRASTRUKTURY ....................................................................................................................................... 24 3.5. PODSUMOWANIE OCEN SZCZEGÓŁOWYCH ............................................................................................................... 25 3.6. KLIMAT INWESTYCYJNY I JEGO DETERMINANTY W OCENIE PRZEDSTAWICIELI DUŻYCH FIRM Z DOMINUJĄCYM KAPITAŁEM ZAGRANICZNYM ......................................................................................................................................... 26 4. WAŻNOŚĆ I WPŁYW POSZCZEGÓLNYCH OBSZARÓW NA OGÓLNĄ OCENĘ KLIMATU INWESTYCYJNEGO W POLSCE ............................................................................................................................... 27 5. PODSUMOWANIE ..................................................................................................................................................... 31 Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 3 Wstęp Zagraniczni inwestorzy doceniają Polskę z tytułu szerokiej skali popytu wewnętrznego, dostępności wykwalifikowanej siły roboczej, czy też stabilności politycznej – to wniosek wynikający z najnowszej – piątej już – fali badania Klimatu Inwestycyjnego w Polsce. Jednak obraz klimatu inwestycyjnego należy rozpatrywać w szerszym kontekście makroekonomicznym. Pojedyncza gospodarka i rynek nie istnieją w próżni, ale są częścią większej całości. W zależności od przyjętej perspektywy, szerszym poziomem analizy dla Polski może być obszar Środkowo-Wschodniej Europy, Unii Europejskiej, czy w końcu rynek globalny. Wydarzenia zachodzące na tych rynkach mają bezpośrednie i pośrednie przełożenie na sytuację w naszym kraju. Mimo dużego znaczenia czynników zewnętrznych, wpływ na atrakcyjność inwestycyjną danego kraju ma również ogólna sytuacja wewnętrzna, tak ekonomiczna jak polityczna, społeczna czy też prawna. Polska plasuje się w światowej czołówce rankingu docelowych krajów dla BIZ w latach 2011-20131. Na pozytywne oceny klimatu inwestycyjnego w Polsce wskazuje najnowsza fala badania. Co ciekawe inwestorzy oceniają klimat inwestycyjny najlepiej od 2007, kiedy przeprowadzono pierwszą edycję badania. Co decyduje o atrakcyjności inwestycyjnej Polski? Polska, postrzegana jest jako kraj ze stabilną sytuacją polityczną, prawną i gospodarczą. W roczniku OECD na 2011 pod względem finansów publicznych Polska znajduje się bliżej takich krajów jak Niemcy, Austria i Szwecja niż Irlandia, Hiszpania czy Grecja. Stabilna sytuacja sektora finansów publicznych przekłada się na warunki funkcjonowania dla firm prywatnych. Polska wyróżnia się wśród innych krajów potencjałem jaki daje rynek pracy. Relatywnie niewysokie pensje, umiarkowane bezrobocie, wzrost wydajności produkcji, a także stale podnoszone przez Polaków wykształcenie, stwarzają dogodne warunki dla lokowania inwestycji zagranicznych. Polska systematycznie poprawia lokatę w rankingach OECD przedstawiających wyniki badań szkolnictwa. Jest to efekt boomu edukacyjnego, 30 proc. ludzi w przedziale wiekowym 20-29 studiuje (średnia dla krajów OECD wynosi 25 proc)2. Większość inwestorów (70%) spytanych o skutki kryzysu w najnowszej fali badania, deklaruje, że są one przez nich nadal odczuwane. Jednak z drugiej strony, zdają sobie sprawę, że Polska w mniejszym stopniu odczuwa skutki kryzysu finansowego, niż inne kraje. Wzrost PKB mimo że zmniejszył się pod wpływem kryzysu, nadal jest dwa razy większy niż w innych dużych krajach UE. Przekłada się to bezpośrednio na perspektywy dla inwestorów, np. dostępność 1 2 Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu. Badanie PISA przeprowadzane przez OECD. Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 4 kredytu dla przedsiębiorców nie spadła w Polsce tak gwałtownie jak w pozostałych krajach UE czy Stanach Zjednoczonych. Polska znajduje się na długookresowym trendzie wzrostowym. Po części wynika to z relatywnie mniej rozwiniętej gospodarki w stosunku do krajów Zachodnich. Chociaż dystans jaki nas dzieli od zamożnych krajów UE jest nadal spory, to jednak dzięki mniej odczuwanym skutkom kryzysu i systematycznemu rozwojowi, różnica ta się zmniejsza. Położenie Polski w centrum Europy, na przecięciu ważnych szlaków komunikacyjnych sprawia dogodny dostęp do rynków Europy Wschodniej, a przede wszystkim Zachodniej, szczególnie po wstąpieniu do struktur UE i ułatwieniach w handlu z tym obszarem. Korzystne połączenia lotnicze, drogowe, kolejowe i morskie z głównymi stolicami kontynentu ułatwiają proces logistyczny. Znaczenie dla inwestorów zagranicznych ma również obecność innych koncernów międzynarodowych w Polsce. Jeżeli ich partnerzy biznesowi już działają na polskim rynku, oni sami także interesują się wejściem na nasz rynek. Warszawa zajęła piąte miejsce w Europie i 12 na świecie pod względem obecności międzynarodowych koncernów. W stolicy Polski działa 150 z 280 gigantów uznanych przez specjalistów CB Richard Ellis za najbardziej międzynarodowych3. Wspomnieć należy także o dużym potencjale rynku wewnętrznego w Polsce. 38 milionowa populacja sprawia warunki dla zbytu wytwarzanych towarów i usług. Konsumpcja wewnętrzna w Polsce utrzymuje się na stabilnym poziomie. Są to jedynie niektóre czynniki decydujące o postrzeganiu Polski przez inwestorów jako miejsca do ulokowania inwestycji. Inwestorzy sprawdzają lokalizację biorąc pod uwagę 20-30 kryteriów obejmujących zarówno informacje makro jak i szczegółowe dane dotyczące konkretnych lokalizacji. 3 CB Richard Eblis, raport Global Office Locations 2011. Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 5 1. Informacje o badaniu Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce ma charakter cykliczny. Co roku Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych zwraca się do firm inwestujących w Polsce z prośba o dokonanie oceny aktualnego klimatu inwestycyjnego a także oceny najważniejszych obszarów mogących wpływać na postrzeganie tego klimatu. W 2011 roku PAIiIZ zwrócił się z prośbą wzięcie udziału w badaniu do trzech typów instytucji: firmy obsługiwane w ostatnich latach przez PAIiIZ (ok. 250); firmy z "Listy największych inwestorów zagranicznych" (ok. 2000); członkowie izb bilateralnych z udziałem kapitału zagranicznego. Dane w badaniu zbierane były za pośrednictwem ankiety internetowej. Wybór metody podyktowany był z jednej strony chęcią zapewnienia maksymalnej porównywalności wyników (w poprzednich latach badanie realizowane było w ten sam sposób), z drugiej zaś jak najmniejszą dolegliwością tego typu kwestionariusza dla respondentów. W ramach badania uzyskano 194 efektywne wywiady. Jest to wyraźnie więcej niż w latach poprzednich. Dokładne informacje o liczbie wywiadów, realizowanych w ramach badania klimatu inwestycyjnego w Polsce, znajdują się na wykresie 1. Rys. 1. Liczba efektywnych wywiadów w kolejnych falach badania 194 124 121 84 2007 2008 70 2009 2010 2011 Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 6 2. Opis firm biorących udział w badaniu Firmy, które wzięły udział w badaniu mogą zostać opisane za pomocą kilku parametrów. Pierwszym z nich Rys. 2. Liczba lat działalności w Polsce 11-20 lat | 37% informacja na temat okresu działalności w Polsce. długość Średnia 10% | powyżej 20 lat jest Średni liczba lat działalności w Polsce działalności 13 badanych firm w Polsce to 13 lat. Tylko co lat trzecia (31%) firma biorącą udział w badaniu operuje w Polsce krócej niż 5 lat. 6-10 lat | 22% 31% | do 5 lat Rys. 3. Zatrudnienie Przedstawiciele tej grupy firm nieco lepiej, niż przedstawiciele dłużej operujących firm, Ponad 250 osób | 45% oceniają takie obszary jak infrastruktura 14% | do 10 osób drogowa, czy jasność i spójność przepisów prawnych w zakresie prawa podatkowego, budowlanego i zamówień publicznych. Pod względem wielkości zatrudnienia, firmy biorące najczęściej udział duże w badaniu to przedsiębiorstwa, zatrudniające powyżej 250 pracowników. Takich firm Przedstawiciele w badaniu dużych było 50 – 249 osób | 23% 18% | 10 – 49 osób Rys. 4. Udział kapitału zagranicznego powyżej 50%| kapitału zagr.| 61% | brak kapitału 29% | zagr. 45%. przedsiębiorstw nieco lepiej oceniają większość obszarów wpływających na klimat inwestycyjny. | Do 50% kapitału 10% | zagr. Największe różnice obserwujemy w ocenie takich aspektów jak: jasność i spójność przepisów prawnych, stan infrastruktury oraz ochrona praw inwestorów. Rys. 5. Kraj pochodzenia kapitału dominującego 15% | Azja Ameryka Północna | 16% 1% | Inne 3% | brak odpowiedzi Kolejną informacją o firmach biorących udział w badaniu jest udział kapitału zagranicznego. W przypadku 6 na 10, biorących udział w badaniu firm, udział kapitału zagranicznego przekracza 50%. Polska | 24% 41%| Europa Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 7 Udział kapitału zagranicznego nie różnicuje w istotny sposób ocen klimatu inwestycyjnego jak również obszarów szczegółowych, wpływających na ten klimat. Jedyne dostrzegalne różnice w ocenie dotyczą takich elementów jak infrastruktura drogowa, łatwość rozpoczynania działalności gospodarczej oraz dostępność materiałów, surowców i komponentów. We wszystkich wymienionych obszarach, firmy z kapitałem zagranicznym, przekraczającym 50%, wystawiają gorsze oceny niż firmy z mniejszym udziałem kapitału zagranicznego. Jeśli chodzi o kraj pochodzenia kapitału dominującego, to wśród firm biorących udział w badaniu jest on bardzo rozdrobniony. W przypadku dwóch trzecich firm kapitał dominujący jest pochodzenia europejskiego. Z Ameryki Północnej i Azji pochodzi zaś kapitał dominujący odpowiednio 16% i 15%. Przedstawiciele firm biorących udział w badaniu zostali również zapytani o to, czy w sektorze, w którym działają odczuwalne były skutki kryzysu oraz, czy są one nadal odczuwalne. Rys. 6. Skutki kryzysu gospodarczego Czy obecnie w sektorze, w którym działa Państwa firma skutki kryzysu gospodarczego są nadal odczuwalne? Czy w sektorze działania firmy odczuwalne były skutki kryzysu gospodarczego 2008-2010? Nie | Nie | 21% 30% 79% | Tak 70% | Tak Czterech na pięciu badanych (79%) przyznało że skutki kryzysu z lat 2008-09 były odczuwalne w ich sektorze. W tej grupie zdecydowana większość (70%) twierdzi, że skutki kryzysu są nadal odczuwalne a 30% przyznaje, że konsekwencje kryzysu przestały już dokuczać ich sektorowi. Zatem ponad połowa badanych twierdzi że od początku kryzysu aż do chwili obecnej odczuwa jakieś jego konsekwencje. Zdaje się to potwierdzać tezę mówiącą o tym, że obecnie mamy do czynienia z pełzającym kryzysem, a na pewno daleki w czasie jest moment, w którym obwieścić będzie można definitywne zakończenie kryzysu gospodarczego. Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 8 Niemniej jednak ponad połowa (52%) biorących udział w badaniu firm zadeklarowała, że ich obroty w ostatnim roku wzrosły. Przeciwną opinię wyraziło 21% badanych, a 27% stwierdziło, że obroty nie uległy istotnej zmianie. Jeśli obroty ulegały zmianie to najczęściej nie przekraczała ona 15%. Tab. 1. Zmiana obrotów firmy w ostatnim roku obroty – kierunek zmiany Wzrost Brak zmian Spadek zmiana N % >50% 11 6% 30-50% 9 5% 15-30% 34 18% <15% 46 24% - 53 27% <15% 20 10% 15-30% 12 6% 30-50% 5 3% >50% 4 2% Znaczny wzrost lub spadek obrotów zwykle pociąga za sobą zmiany zatrudnieniu. Nie inaczej jest w przypadku firm biorących udział w badaniu. Większość (46%) z nich nie planuje w najbliższym czasie zmieniać zatrudnienia. Dwie na pięć badanych firm deklaruje chęć zwiększenia liczby etatów. Odwrotne deklaracje składa tylko 13% badanych firm. Tab. 1. Planowane zmiany zatrudnienia Planowane zatrudnienie Wzrost Brak zmian Spadek zmiana N % >30% 17 9% 20-30% 8 5% 10-20% 26 13% <10% 28 14% - 90 46% <10% 14 7% 10-20% 5 3% 20-30% 2 1% >30% 4 2% Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 9 3. Ocena klimatu inwestycyjnego w Polsce 3.1 Ogólna ocena klimatu inwestycyjnego w Polsce Respondenci biorący udział w badaniu oceniali klimat inwestycyjny w Polsce, posługując się pięciostopniową skalą, gdzie 1 oznaczało bardzo złą ocenę, a 5 bardzo dobrą. Sześciu na dziesięciu przedstawicieli badanych firm oceniało klimat inwestycyjny w Polsce jako bardzo dobry [ocena 5] lub dobry [ocena 4]. Średnia ocena klimatu inwestycyjnego wyniosła 3,59. Rys. 7. Ocena klimatu inwestycyjnego Suma odp. [5] i [4] śednia 3,59 3,30 3,13 3,11 24% 27% 41% 25% 61% 2007 2008 2009 2010 2011 3,04 Z porównania wyników obecnej fali badania z wynikami fal poprzednich jasno wynika, że obserwowana obecnie ocena klimatu inwestycyjnego jest najwyższa od 5 lat. Warto zatem zadać sobie pytanie, co zadecydowało o tak wyraźnie lepszej ocenie klimatu inwestycyjnego w Polsce. W odpowiedzi na to pytanie pomocne będzie przeanalizowanie aktualnych ocen obszarów szczegółowych, które mogą wpływać na ocenę klimatu inwestycyjnego i porównanie ich z ocenami z lat poprzednich. W tej fali badania, podobnie jak w poprzednich, respondenci oprócz klimatu inwestycyjnego dokonywali również ocen następujących obszarów: Stabilność polityczna; Łatwość rozpoczynania działalności gospodarczej Ocena wielkości rynku wewnętrznego – polskiego Ocena wielkości rynku Unii Europejskiej Stan infrastruktury (ogółem), w tym: drogowa telekomunikacyjna Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 10 media (gaz, elektryczność, kanalizacja itp.) Jasność i spójność przepisów prawnych (ogółem), w tym: podatkowych zamówień publicznych budowlanych ochrony praw autorskich prawa pracy Efektywność działania sądownictwa gospodarczego Jakość oferowanych gruntów inwestycyjnych Proces nabywania nieruchomości Dostępność wykwalifikowanej siły roboczej Koszty pracy (ogółem), w tym: płacowe pozapłacowe Możliwość pozyskania finansowania Wysokość obciążeń fiskalnych (ogółem) z tytułu: CIT PIT ZUS VAT Dostępność materiałów, surowców i komponentów Inspekcje i kontrole w przedsiębiorstwach Ochrona praw inwestorów Proces uzyskiwania licencji i/lub koncesji Współpraca z administracją lokalną Współpraca z administracją centralną 3.2 Uwarunkowania makroekonomiczne Wymienione powyżej aspekty pogrupować można w kilka bardzie ogólnych obszarów. Pierwszym z nich to uwarunkowania makroekonomiczne, do którego zaliczyć można: wielkość rynku, stabilność polityczną, dostępność czynników produkcji, dostęp do wykwalifikowanej siły roboczej i koszty pracy Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 11 a także obciążenia fiskalne. Obecnie w bardziej szczegółowy sposób przeanalizujemy oceny poszczególnych aspektów w tym obszarze. 3.2.1 Wielkość rynku Wielkość rynku to jeden z podstawowych czynników mogących wpływać na ocenę klimatu inwestycyjnego. Przedsiębiorcy biorący udział w badaniu zostali poproszenie o ocenę wielkości rynku polskiego jak również rynku Unii Europejskiej. Podobnie jak w poprzednich pomiarach, atrakcyjność rynku Unii Europejskiej została oceniona wyżej niż rynku polskiego. Bardzo dobrze lub dobrze wielkość naszego rynku krajowego oceniło 61% badanych, podczas gdy wielkość rynku Unii Europejskiej w ten sam sposób oceniło 71% badanych. Rys. 8. Ocena wielkości rynku polskiego i rynku UE w 2011 r. Ocena wielkości rynku Unii Europejskiej Ocena wielkości rynku wewnętrznego - polskiego 51% 47% 33% 28% 20% 14% 1% [1] B. zła 5% [2] Zła [3] Średnia [4] Dobra [5] B. dobra 0% 2% [1] B. zła [2] Zła [3] Średnia [4] Dobra [5] B. dobra Warto też zwrócić uwagę, że w latach 2007 – 2009 różnica w średniej ocenie wielkości obu rynków zmalała dwukrotnie (0,41 – w 2007 r.; 0,2 w 2009 r.). Jednak zarówno w 2010 r. jak obecnie różnica ta znowu się powiększa. Niemniej jednak należy podkreślić, że oba omawiane obszary należą do najlepiej ocenianych w aktualnej fali badania. Rys. 9. Ocena wielkości rynku polskiego i rynku UE w kolejnych falach badania Ocena wielkości rynku wewnętrznego - polskiego Ocena wielkości rynku Unii Europejskiej 4,2 3,8 3,8 3,8 2007 2008 2009 3,6 3,7 2010 2011 2007 4,1 2008 4,0 3,9 2009 2010 4,0 2011 Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 12 3.2.2 Uwarunkowania Polityczne Trudno wyobrazić sobie by inwestorzy zagraniczni chętnie lokowali kapitał w niestabilnym politycznie kraju. Dlatego stabilność polityczną postrzegać należy jako jeden z warunków sine qua non dla efektywnego pozyskiwania inwestycji zagranicznych. Pamiętać też należy, że warunek konieczny do spełnienia, nie musi być warunkiem wystarczającym do osiągnięcia sukcesu (o tym szerzej gdy będziemy omawiać ważność poszczególnych aspektów). W obecnej fali badania stabilność polityczna to jeden z lepiej ocenianych aspektów. Niemal trzy czwarte badanych (73%) ocenia ją dobrze lub bardzo dobrze. Rys. 10. Ocena stabilności politycznej w Polsce w 2011r. Stabilność polityczna 2011 r. 55% 22% 1% 4% [1] B. zła [2] Zła [3] Średnia 18% [4] Dobra [5] B. dobra Aspekt ten nie zawsze spotykał się z tak szerokim uznaniem inwestorów biorących udział w badaniu klimatu inwestycyjnego. W 2007 r. był jednym z pięciu najgorzej ocenianych aspektów. Jednak w kolejnych latach ocena tego obszaru systematycznie rosła. Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 13 Rys. 11. Ocena stabilności politycznej w Polsce w kolejnych falach badania Stabilność polityczna w kolejnych latach 3,8 3,6 3,5 2009 2010 3,4 2,2 2007 2008 2011 Między 2007 r. a 2011 r. średnia ocena stabilności politycznej wzrosła o 1,6 – co jest największym wzrostem spośród wszystkich badanych obszarów w tym okresie. 3.2.3. Dostępność czynników produkcji i możliwości pozyskania finansowania Do środków produkcji zaliczamy tradycyjnie surowce, kapitał i pracę. Obecnie skoncentrujemy się na dwóch pierwszych elementach. Dostępność materiałów, surowców i komponentów to jeden z lepiej ocenianych obszarów w 2011 r. Dwie trzecie badanych (65%) ocenia ją dobrze lub bardzo dobrze. Rys. 12. Ocena dostępności materiałów oraz możliwości pozyskiwania finansowania w 2011r. Możliwość pozyskania finansowania 2011r. Dostępność materiałów, surowców i komponentów 2011r. 56% 40% 34% 0% 2% [1] B. zła [2] Zła 9% [3] Średnia [4] Dobra [5] B. dobra 42% 12% 4% 2% [1] B. zła [2] Zła [3] Średnia [4] Dobra [5] B. dobra Niestety tego samego nie można powiedzieć o możliwościach pozyskiwania finansowania. Ocena tego obszaru była szczególnie niska w 2010 r., co można wiązać z pojawieniem się kryzysu finansowego i ograniczeniem akcji kredytowej przez banki nie tylko w Polsce, ale i na świecie.4 4 W 2010 dynamika przyrostu udzielanych kredytów, w całej gospodarce, była dodatnia. Jednak jeśli chodzi o sektor dużych przedsiębiorstw, to ogólna wartość udzielonych kredytów była w 2010 r. niższa niż w roku poprzednim. Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 14 Obecnie obszar ten jest oceniany wyraźnie lepiej. Niemal połowa badanych (46%) ocenia go dobrze lub bardzo dobrze. W porównaniu z rokiem poprzednim jest to wzrost aż o 51%. Rys. 13. Ocena dostępności materiałów oraz możliwości pozyskiwania finansowania w kolejnych latach Możliwość pozyskania finansowania w kolejnych latach Dostępność materiałów, surowców i komponentów - w kolejnych latach 3,4 3,7 3,5 3,6 3,7 3,3 3,3 3,2 3,0 2,8 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 3.2.4. Pozyskiwanie pracowników i koszty pracy w Polsce Systematyczny wzrost udziału sektora usług w globalnej gospodarce, a także kluczowe znaczenie wiedzy, jako głównego czynnika rozwoju gospodarczego w XXI wieku, są argumentami za tym aby pracę i pracowników wyróżnić jako szczególnie istotny czynnik produkcji. Po pierwsze, biorący udział w badaniu przedsiębiorcy mogli ocenić dostępność wykwalifikowanej siły roboczej. Trzy czwarte (75%) z nich oceniło ją dobrze lub bardzo dobrze. To drugi najlepiej oceniany obszar w 2011 r. Rys. 14. Ocena dostępności wykwalifikowanej siły roboczej w 2011 r. i w latach ubiegłych Dostępność wykwalifikowanej siły roboczej 2011 r. Dostępność wykwalifikowanej siły roboczej w kolejnych latach 56% 3,9 3,6 19% 1% 5% [1] B. zła [2] Zła [3] Średnia [4] Dobra 3,5 3,2 20% 3,0 [5] B. dobra 2007 2008 2009 2010 2011 Zdaniem autorów opracowania „Raport o sytuacji banków w 2010 r.”: obserwowaną w ostatnich okresach niską dynamikę kredytów dla sektora przedsiębiorstw należy łączyć z zakończeniem szczytowej fazy koniunktury w polskiej gospodarce (rok 2007) oraz eskalacją globalnego kryzysu finansowego w II połowie 2008 r. i na początku 2009 r. Z jednej strony doprowadziło to do obniżenia aktywności części przedsiębiorstw (tym samym zmniejszenia ich popytu na kredyt), a z drugiej do zaostrzenia polityki kredytowej banków. Źródło: Komisja Nadzoru Finansowego, „Raport o sytuacji banków w 2010 r.”, Warszawa, 2011r.; http://www.knf.gov.pl/opracowania/sektor_bankowy/raporty_i_opracowania/publikacje_sektora_bankowego/index.html Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 15 To również obszar, który na przestrzeni ostatnich pięciu lat zanotował jeden z największych wzrostów odsetka inwestorów pozytywnie go oceniających. W 2007 r. mniej niż co trzeci badany (32%) oceniał ten obszar dobrze lub bardzo dobrze. Obecnie oceny takie wystawia 75%, czyli 2,3 razy więcej. Respondenci zostali również poproszeni o ocenę kosztów zatrudnienia polskich pracowników. Badani wypowiadali się w zakresie kosztów pracy ogółem a także dwóch głównych komponentów kosztów pracy, czyli kosztów płacowych oraz kosztów pozapłacowych. Rys. 15. Ocena kosztów pracy (ogółem) w 2011 r. i w latach ubiegłych Koszty pracy (ogółem) - w kolejnych latach Koszty pracy (ogółem) 2011r. 51% 3,6 31% 1% [1] B. zła 3,3 9% 8% [2] Zła [3] Średnia [4] Dobra [5] B. dobra 3,0 2,9 2007 2008 3,0 2009 2010 2011 Ogólna ocena kosztów pracy jest obecnie wyraźnie wyższa niż przed rokiem. Odsetek respondentów oceniających ten obszar dobrze lub bardzo dobrze jest niemal dwukrotnie większy (2010r. -31,5%; 2011r. – 60%). Lepiej niż w poprzednich pomiarach oceniane są również płacowe i pozapłacowe koszty pracy. Należy jednak podkreślić że spory dystans dzielący oba te elementy został zachowany i podobnie jak we ubiegłych latach koszty płacowe oceniane są wyraźnie lepiej iż koszty pozapłacowe. Rys. 16. Ocena płacowych i pozapłacowych kosztów pracy: w 2011 r. płacowe w latach ubiegłych pozapłacowe płacowe pozapłacowe 53% 27% 36% 3,3 19% 0% 7% [1] B. zła 11% 8% [2] Zła 3,7 35% [3] Średnia [4] Dobra 3,3 3,0 5% [5] B. dobra 2,5 2007 3,1 3,1 2,8 2,5 2008 3,2 2009 2010 2011 Warto zwrócić uwagę, że o ile koszty płacowe nie zostały przez nikogo ocenione całkowicie negatywnie, to w przypadku kosztów pozapłacowych, 7% uczestników badania wystawiło takie Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 16 właśnie oceny. Zatem umiarkowanie korzystna ocena kosztów pracy ogółem, to przede wszystkim efekt konkurencyjnego poziomu płacowych kosztów pracy. 3.2.5. Obciążenia fiskalne Przedsiębiorcy biorący udział w badaniu zostali również poproszeni o ocenę poziomu obciążeń fiskalnych. W 2011 r. ogólna ocena tego obszaru nie należy ani do najlepszych, ani do najgorszych, choć jest poniżej średniej oceny dla wszystkich badanych aspektów. Rys. 17. Ocena obciążeń fiskalnych (ogółem) w 2011 r. i w latach ubiegłych Wysokość obciążeń fiskalnych (ogółem) 2011r. Wysokość obciążeń fiskalnych (ogółem) - w kolejnych latach 56% 22% 16% 3% [1] B. zła [2] Zła [3] Średnia [4] Dobra 3,1 3% 2,6 2,7 [5] B. dobra 2007 2008 2,8 2,7 2009 2010 2011 Co czwarty badany ocenił obciążenia fiskalne dobrze lub bardzo dobrze. To ponad dwukrotnie więcej niż w poprzednim pomiarze. Warto jednak zwrócić uwagę, że udział ocen skrajnie pozytywnych nie uległ znacznej zmianie (2010r. – 2%; 2011r. – 3%). Zatem niemal cały wzrost przypadł na oceny umiarkowanie pozytywne. Mniej niż przed rokiem jest ocen negatywnych (2010r. – 32%; 2011r. – 19%). Natomiast tak jak we wszystkich poprzednich pomiarach, badani najczęściej wystawiali w tym obszarze ocenę średnią. Łatwiej będzie zrozumieć, dlaczego dominują w tym obszarze oceny średnie, gdy przeanalizujemy oceny poszczególnych rodzajów obciążeń fiskalnych. Badani oceniali bowiem nie tylko ogólny poziom obciążeń fiskalnych, ale również ich poszczególne typy: CIT, PIT, VAT i ZUS. Analizując średnie oceny poszczególnych rodzajów obciążeń fiskalnych łatwo zauważyć, że są one dosyć mocno zróżnicowane. Wysokość podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) została oceniona stosunkowo dobrze. Jednak tego samego nie można powiedzieć o stawkach podatku od towarów i usług (VAT), a szczególnie nisko ocenione zostały obciążenia z tytułu ubezpieczeń społecznych (ZUS) – co z resztą wydaje się być spójne z omówioną wcześniej ocena pozapłacowych kosztów pracy. Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 17 Rys. 18. Średnia ocena różnych rodzajów obciążeń fiskalnych 2011r. Wysokość różnych rodzajów obciążeń fiskalnych - średnia ocena 2011r. 3,3 3,1 3,0 2,8 Ogółem CIT PIT 2,5 VAT ZUS Relatywnie dobre oceny podatków CIT i PIT oraz odpowiednio niższe oceny dwóch pozostałych typów obciążeń fiskalnych, to sytuacja obserwowana nie tylko obecnie, ale również we wcześniejszych badaniach klimatu inwestycyjnego. Hierarchia ocen poszczególnych rodzajów obciążeń została zachowana, ponieważ wszystkie oceniane elementy w tym obszarze zostały ocenione nieco lepiej niż przed rokiem a skala wzrostów była na tyle zbliżona że nie zachwiała proporcją ocen. Rys. 19. Średnia ocena różnych rodzajów obciążeń podatkowych w kolejnych latach 2007 2008 2009 3,1 2,6 2,7 2,8 2,7 2010 3,1 2011 3,3 2,9 3,0 3,0 2,7 2,8 2,8 3,0 2,3 2,3 2,5 2,4 2,5 2,7 2,7 2,5 2,8 2,2 1,9 Ogółem CIT PIT ZUS VAT Porównując średnie oceny poszczególnych rodzajów obciążeń podatkowych można też dostrzec systematyczny wzrost ocen w zakresie podatku PIT oraz ZUS (z niewielkim zaburzeniem w 2010r.). W przypadku pozostałych podatków obserwujemy raczej stabilne oceny. 3.3. Ocena instytucji państwowych Dla funkcjonowania przedsiębiorstw otoczenie prawno instytucjonalne ma nie mniejsze znaczenie niż uwarunkowania makroekonomiczne. W kolejnym rozdziale omówimy oceny, jakie inwestorzy wystawili w takich obszarach jak: procedura zakładania firm, przepisy prawne regulujące poszczególne Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 18 obszary działalności przedsiębiorstw oraz procedury egzekwowania prawa, współpraca z administracją na szczeblu lokalnym i centralnym. 3.3.1. Procedury związane z zakładaniem firmy Ułatwienia dla przedsiębiorców w zakresie rozpoczynania działalności gospodarczej to wątek stale obecny w debacie publicznej. W aktualnej edycji badania obszar ten został oceniony przeciętnie (tradycyjne nie należy do najlepiej ocenianych, ale nie jest też oceniany najgorzej). Negatywne aspekt ten ocenia co czwarty badany (26%), a pozytywne oceny w tym zakresie formułuje co trzeci (32%). Najwięcej jest zaś respondentów wystawiających średnią notę. Rys. 20. Ocena łatwości rozpoczynania działalności gospodarczej w 2011 r. i w latach ubiegłych Łatwość rozpoczynania działalności gospodarcze j 2011r. Łatwość rozpoczynania działalności gospodarczej - w kolejnych latach 43% 25% 22% 4% [1] B. zła [2] Zła [3] Średnia [4] Dobra 3,1 7% 2,7 2,5 [5] B. dobra 2007 2008 2,8 2,7 2009 2010 2011 Obecnie odsetek inwestorów niezadowolonych z tego obszaru jest wyraźnie mniejszy niż w pierwszych pomiarach (szczególnie w 2008 r.). Jednocześnie obserwujemy wzrost odsetka ocen pozytywnych. Przekłada się to na wyższą niż w latach poprzednich średnią ocenę tego aspektu. 3.3.2. Przepisy prawa w Polsce Przepisy prawa regulują zasady działania wewnątrz firmy a także kontakty firm między sobą i z innymi podmiotami. Analizując determinanty klimatu inwestycyjnego nie należy zatem zapominać o ocenie przepisów prawnych. Respondenci biorący udział w badaniu mieli możliwość ocenienia przepisów prawnych ogółem a także poszczególnych jego gałęzi. Przepisy prawa (ogółem) to drugi najgorzej oceniany obszar w obecnej edycji badania. Gorzej oceniana jest tylko infrastruktura. Tylko co piąty badany (21%) dobrze ocenia przepisy prawa (ogółem). Warto od razu poczynić zastrzeżenie, że nie wszystkie gałęzie prawa zostały ocenione równie negatywnie. W ramach tego obszaru mamy elementy oceniane stosunkowo lepiej, takie jak: Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 19 przepisy ochrony praw autorskich (35% ocen pozytywnych) oraz przepisy prawa pracy (36% ocen pozytywnych) oraz te oceniane zdecydowanie gorzej: prawo zamówień publicznych (21% ocen pozytywnych) czy przepisy podatkowe (23% ocen pozytywnych). Rys. 21. Ocena przepisów prawnych w 2011 r. [1] B. zła [2] Zła [3] Średnia 48% [4] Dobra [5] B. dobra 52% 46% 41% 26% 24% 16% 7% 17% 11% 5% Ogółem 14% 31% 25% 19% 47% 44% 6% 4% 30% 21% 17% 12% 11% 7% 3% przepisy podatkowe przepisy zamówien przepisy budowlane publicznych 4% 2% przepisy ochrony praw autorskich 6% 5% przepisy prawa pracy Zarówno w przypadku ogólnej oceny przepisów prawa, jak również w trzech z pięciu ocenianych dziedzin, odsetek ocen negatywnych (oceny 1 i 2) przewyższa odsetek ocen pozytywnych (oceny 4 i 5). Należy też zawrócić uwagę, że w porównaniu z poprzednimi pomiarami ocena omawianego obszaru wzrosła. Analizując oceny poszczególnych dziedzin prawa możemy też zauważyć, że zróżnicowanie tych ocen uległo zmniejszeniu. Obecnie nie ma jednej dziedziny ocenianej zdecydowanie najlepiej i zdecydowanie najgorzej. Możemy raczej mówić o obszarach ocenianych (tradycyjnie już) nieco lepiej: ochrona praw autorskich oraz prawo pracy i tych ocenianych nieco gorzej: prawo zamówień publicznych, przypisy podatkowe i prawo budowlane. Rys. 22. Ocena przepisów prawnych w kolejnych latach. 2007 2,4 2,4 2008 2,7 2009 2,9 2,4 Ogółem 2010 2,8 2,6 2,1 2,2 2011 2,3 2,4 2,3 2,7 2,8 2,4 Prawo podatkowe Prawo zamówień publicznych 2,5 2,4 2,9 2,8 3,0 2,9 2,9 2,9 3,2 2,5 Prawo przepisów budowlanych Ochrona praw autorskich 2,9 2,9 2,9 2,8 3,2 Prawo pracy Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 20 3.3.3. Współpraca z administracją Podobnie jak w poprzednich pomiarach respondenci mieli możliwość wypowiedzenia się na temat jakości współpracy z administracją państwową – zarówno tą na szczeblu centralnym, jak i lokalnym. W ocenie tych dwóch elementów istnieje pewna różnica, którą obserwujemy od samego początku badań klimatu inwestycyjnego. Rys. 23. Ocena współpracy z administracją rożnych szczebli w 2011 r. Współpraca z administracją lokalną Współpraca z administracją centralną 47% 41% 30% 29% 3% 5% 16% 10% [1] B. zła 11% [2] Zła [3] Średnia [4] Dobra 8% [5] B. dobra Jeśli chodzi o współpracę z administracją lokalną, to ponad połowa (58%) respondentów ocenia ją dobrze lub bardzo dobrze. Analogiczny odsetek w przypadku współpracy z administracją centralną wynosi tylko 38%. Przekłada się to również na niższą średnią ocenę współpracy z organami administracji centralnej. Rys. 24. Ocena współpracy z administracją różnych szczebli w kolejnych latach 2007 2008 2009 2010 2011 3,6 3,1 2,8 3,0 3,2 3,1 Współpaca z administracją lokalną 2,6 2,6 2,8 2,7 Współpraca z administracją centralną Podobnie jak większość objętych badaniem obszarów, również ten zyskał w aktualnej edycji badania noty nieco lepsze niż w latach poprzednich. W przypadku obu aspektów, obserwowany wzrost rok do roku, średniej oceny wyniósł 0,5 punktu i był nieco wyższy niż średni wzrost dla wszystkich aspektów w tym samym okresie. Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 21 3.3.4. Nabywanie nieruchomości Wcześniej wspominaliśmy o ocenie przepisów prawa budowlanego. Obecnie wracamy do tematu nieruchomości, prezentując oceny dwóch kolejnych obszarów: jakości oferowanych gruntów oraz procesu nabywania nieruchomości. Rys. 25. Ocena jakości oferowanych gruntów i procesu nabywania nieruchomości w 2011 r. Jakość oferowanych gruntów administracyjnych Proce s nabywania nie ruchomości 53% 40% 0% 2% 11% 4% [1] B. zła 43% 41% 4% [2] Zła [3] Średnia [4] Dobra 3% [5] B. dobra W przypadku obu wymienionych obszarów przeważają oceny dobre. Jakość oferowanych gruntów została oceniona nieco lepiej niż proces nabywania nieruchomości. Średnie oceny obu obszarów różnią się o 0,22 punktu (jakość gruntów – 3,57; proces nabywania – 3,36). Rys. 26. Ocena jakości oferowanych gruntów i procesu nabywania nieruchomości 2007 3,1 2008 3,2 2009 3,4 2010 2011 3,6 Jakość oferowanych gruntów administracyjnych 3,4 3,3 3,3 3,0 2,9 3,0 Proces nabywania nieruchomości W porównaniu z wcześniejszymi pomiarami ocena obu omawianych obszarów wzrosła nieznacznie. Na przestrzeni ostatnich pięciu pomiarów jakość oferowanych gruntów była oceniana nieco lepiej niż proces ich nabywania i sytuacja ta powtórz się w aktualnym pomiarze. Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 22 3.3.5. Funkcjonowanie organów prawnych W tym podrozdziale chcemy się skoncentrować na obszarach związanych z funkcjonowanie i współpracą z organami sądowniczymi i regulacyjnymi. Wcześniej szczegółowo omawialiśmy ocenę przepisów prawnych i zwracaliśmy uwagę, że jest to jeden z gorzej ocenianych obszarów w całym badaniu. Oceny samego prawa w naturalny sposób wpływają też na ocenę instytucji stosujących i egzekwujących to prawo. Dlatego też nie powinniśmy oczekiwać szczególnie korzystnych ocen obszarów omawianych w tym rozdziale, takich jak: efektywność sądownictwa gospodarczego, proces uzyskiwania licencji czy inspekcje i kontrole. Rys. 27. Ocena ochrony praw inwestorów i efektywności sądownictwa gospodarczego w 2011 r. Ochrona praw inwestorów Efektywność działania sądownictwa gospodarczego 52% 52% 35% 20% 19% 2% 6% [1] B. zła 7% 5% [2] Zła [3] Średnia [4] Dobra 4% [5] B. dobra Ponad połowa badanych wystawia średnie oceny takim obszarom jak ochrona praw inwestorów i efektywność sądownictwa gospodarczego. Pozostali respondenci dzielą się niemal po połowie na oceniających te aspekty pozytywnie i negatywnie. Znaczna przewaga ocen średnich może świadczyć o tym, że respondenci nie mając własnych doświadczeń w tym zakresie wykorzystują środek skali jako swoiste wstrzymanie się od oceny. Idąc dalej tym tropem możemy przyjąć, że oceny skrajne częściej bazują na własnych doświadczeniach inwestorów. Ponieważ oceny te są mocno zróżnicowane (np. w wypadku sądownictwa gospodarczego 25% ocen negatywnych i 24% ocen pozytywnych) można wysnuć wniosek, że doświadczenia inwestorów w tym zakresie są mocno zróżnicowane i zależą od wielu czynników. A zatem procedury i przepisy nie są wdrażane i egzekwowane w ten sam sposób w każdym miejscu i czasie, co prowadzi do mocno zróżnicowanych doświadczeń i przekłada się na Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 23 zróżnicowane oceny. Podobne wnioski można postawić analizując aktualne oceny takich aspektów, jak proces uzyskiwania licencji oraz inspekcje i kontrole w przedsiębiorstwach. Rys. 28. Ocena procesu uzyskiwania licencji oraz inspekcji i kontroli w przedsiębiorstwach w 2011 r. Inspekcje i kontrole w przedsiębiorstwach Proces uzyskiwania licencji i/lub koncesji 52% 19% 4% 52% 23% 22% 21% 4% 2% [1] B. zła [2] Zła [3] Średnia [4] Dobra 3% [5] B. dobra Analizując zmiany ocen omawianych aspektów względem zeszłorocznych wyników nie sposób pominąć znaczącego wzrostu oceny efektywności sądownictwa gospodarczego. W ujęciu rok do roku jest to największa pozytywna zmiana (różnica między obecnym pomiarem a zeszłorocznym – 0,7 punktu). Rys. 29. Ocena ochrony praw inwestorów i efektywności sądownictwa gospodarczego w kolejnych latach 2007 2008 2009 2010 2011 3,3 2,9 3,0 3,0 3,0 Ochrona praw inwestorów 3,0 2,9 2,4 2,5 2,3 Efektywność działania sądownictwa gospodarczego Ocena pozostałych obszarów omawianych w tym podrozdziale również wzrosła w stosunku do zeszłego roku, jednak skala tych wzrostów była znacznie mniejsza niż w przypadku oceny efektywności sadownictwa gospodarczego. Rys. 30. Ocena procesu uzyskiwania licencji oraz inspekcji i kontroli w przedsiębiorstwach w kolejnych latach Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 2007 2008 2009 2010 3,0 2,8 2,7 Strona 24 2011 3,0 2,7 2,7 Inspekcje i kontrole w przedsiębiorstwach 3,0 2,7 2,7 2,6 Proces uzyskiwania lincencji i/lub koncesji 3.4. Ocena infrastruktury Ostatni z obszarów objętych badaniem klimatu inwestycyjnego to infrastruktura. Badani mieli możliwość wystawienia ogólnej oceny jak również ocen szczegółowych w zakresie infrastruktury telekomunikacyjnej, drogowej oraz mediów (gaz, elektryczność, kanalizacja itp.). Ogólnie infrastruktura zyskała w obecnej fali badania najniższą średnią ocenę ze wszystkich badanych obszarów. Należy jednak zwrócić uwagę, że oceny poszczególnych aspektów w ramach tego obszaru są mocno zróżnicowane. Rys. 31. Ocena infrastruktury w 2011 r. [1] B. zła [2] Zła [3] Średnia [5] B. dobra 55% 49% 43% 30% 22% 6% [4] Dobra 13% 3% Stan infrastruktury ogółem 38% 41% 28% 24% 14% 13% 9% 2% Infrastruktura drogowa 4% Infrastruktura telekomunikacyjna 1% 6% Media(gaz, elektryczność, kanalizacja, itp.) Najniżej oceniona została infrastruktura drogowa. Temat budowy dróg jest stale obecny w mediach i być może jest to również powód, dla którego aspekt ten zyskał niską notę. Warto jednak zwrócić uwagę, że na przestrzeni ostatnich pięciu lat ocena tego aspektu wzrastała systematycznie (z 1,6 w 2007 r. do 2,3 obecnie). Znacznie lepiej oceniona została infrastruktura telekomunikacyjna. Ponad połowa badanych (55%) oceniała ten aspekt dobrze a dalsze 13% bardzo dobrze. Infrastruktura w zakresie Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 25 mediów została oceniona nieco gorzej niż infrastruktura telekomunikacyjna, ale wciąż wyraźnie lepiej niż drogowa. Rys. 32. Ocena infrastruktury w kolejnych latach 2007 2008 2009 2010 2011 3,8 3,3 2,5 2,4 2,6 2,7 3,1 3,1 3,4 2,8 1,6 Infrastruktura ogółem 1,9 1,9 2,0 3,0 3,0 3,1 3,2 3,4 2,3 Infrastruktura drogowa Infrastruktura telekomunikacyjna Media (gaz, elektryczność, kanalizacja itp.) Generalnie rzecz biorąc, ocena infrastruktury w kolejnych latach poprawia się. Trend wzrostowy jest najbardziej wyraźny w przypadku infrastruktury drogowej jednak wciąż jest to najgorzej oceniany aspekt. 3.5. Podsumowanie ocen szczegółowych Dotychczas szczegółowo omówione zostały oceny wszystkich aspektów objętych badaniem. W ramach podsumowania prezentujemy hierarchię średnich ocen poszczególnych aspektów. Trzy najlepiej oceniane obszary to: wielkość rynku UE; dostępność wykwalifikowanej siły roboczej; stabilność polityczna. Natomiast trzy najgorzej oceniane obszary to: infrastruktura drogowa; wysokość obciążeń fiskalnych (ZUS i VAT); jasność i spójność przepisów (prawo zamówień publicznych i prawo podatkowe). Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 26 Rys. 33. Średnie oceny wszystkich badanych aspektów w 2011 r. Ocena wielkości rynku Unii Europejskiej Dostępność wykwalifikowanej siły roboczej Stabilność polityczna Dostępność materiałów, surowców i komponentów Ocena wielkości rynku wewnętrznego - polskiego Koszty pracy (ogółem) Koszty pracy płacowe Koszty pracy pozapłacowe Jakość oferowanych gruntów inwestycyjnych Współpraca z administracją lokalną Proces nabywania nieruchomości Możliwość pozyskania finansowania Ochrona praw inwestorów Współpraca z administracją centralną Łatwość rozpoczynania działalności gospodarczej Wysokość obciążeń fiskalnych (ogółem) Wysokość obciążeń fiskalnych CIT Wysokość obciążeń fiskalnych PIT Wysokość obciążeń fiskalnych VAT Wysokość obciążeń fiskalnych ZUS Inspekcje i kontrole w przedsiębiorstwach Proces uzyskiwania licencji i/lub koncesji Efektywność działania sądownictwa gospodarczego Jasność i spójność przepisów prawnych (ogółem) Jasność i spójność przepisów ochrony praw autorskich Jasność i spójność przepisów prawa pracy Jasność i spójność przepisów budowlanych Jasność i spójność przepisów podatkowych Jasność i spójność przepisów zamówień publicznych Stan infrastruktury (ogółem) Infrastruktura telekomunikacyjna Infrastruktura media (gaz, elektryczność, kanalizacja itp.) Stan infrastruktury drogowej 4,04 3,88 3,84 3,71 3,69 3,58 3,68 3,12 3,57 3,55 3,36 3,34 3,33 3,20 3,10 3,06 3,31 3,04 2,76 2,54 3,03 3,01 2,98 2,88 3,24 3,20 2,88 2,79 2,77 2,78 3,76 3,39 2,26 Spośród badanych obszarów największy wzrost średnich ocen odnotowano w przypadku: efektywności działania sądownictwa gospodarczego; możliwości pozyskiwania finansowania; kosztów pracy (ogółem). 3.6. Klimat inwestycyjny i jego determinanty w ocenie przedstawicieli dużych firm z dominującym kapitałem zagranicznym Choć każdy inwestor zagraniczny powinien być traktowany z równą atencją, to jednak należy pamiętać, że inwestycje dużych firm z kapitałem zagranicznym mogą przynosić najwięcej korzyści jeśli idzie o przyrost miejsc pracy, dochody z tytułu podatków a także napływ wiedzy i know-how. Dlatego też oddzielny podrozdział chcemy poświęcić temu, jak klimat inwestycyjny w Polsce postrzegają przedstawiciele takich właśnie firm. W obecnej edycji badania udział wzięło 67 przedstawicieli firm które: zatrudniają powyżej 249 pracowników i udział kapitału zagranicznego na poziomie powyżej 50%. Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 27 Oceny przedstawicieli firm spełniających te kryteria skonfrontowaliśmy z ocenami pozostałych uczestników badania. W obu grupach ogólna ocena klimatu inwestycyjnego jest zbliżona. Dla dużych firm z udziałem kapitału zagranicznego na poziomie powyżej 50% wskaźnik ten wynosi 3,63 a dla pozostałych badanych 3,57. Różnica ta jest na tyle mała, ze należy przyjąć, że ocena klimatu inwestycyjnego w obu grupach jest taka sama. Niemniej jednak istnieją różnice w ocenie poszczególnych aspektów w obu tych grupach. Poniżej prezentujemy te aspekty, w przypadku których różnica ocen przekracza 0,2 punktu. Rys. 34. Aspekty o największym zróżnicowaniu średnich ocen w grupie przedstawicieli dużych firm z udziałem kapitału zagranicznego i przedstawicieli pozostałych firm. duże firmy z udziałek kapitału zagr. >50% pozostałe 2,9 3,2 3,4 3,1 2,4 2,6 2,9 3,1 3,3 2,4 2,6 2,0 Stan Infrastruktury drogowej Łatwość rozpoczynania Współpraca z działalności administracją centralną gospodarczej Jasność i spójność przepisów podatkowych Jasność i spójność Wysokość obciążeń przepisów prawa pracy fiskalnych z tytułu ZUS W większości prezentowanych aspektów przedstawiciele dużych firm, z udziałem kapitału zagranicznego na poziomie powyżej 50%, wystawili niższe oceny niż przedstawiciele pozostałych firm. Jedynym wyjątkiem jest ocena współpracy z administracją centralną. W tym przypadku duże firmy z kapitałem zagranicznym wystawiają lepsze oceny, co może być potwierdzeniem obiegowej prawdy głoszącej, że duży może więcej. Być może większym formom łatwiej jest nawiązywać kontakty z administracją centralną, która przy współpracy z dużymi partnerami z sektora prywatnego jest bardziej elastyczna. 4. Ważność i wpływ poszczególnych obszarów na ogólną ocenę klimatu inwestycyjnego w Polsce Dotychczas koncentrowaliśmy się na szczegółowym omówieniu ocen kolejnych obszarów uwzględnionych w badaniu. Jednak poza informacjami o ocenie tym razem, w ramach badania, zebrano również informacje na temat deklarowanej ważności poszczególnych obszarów. Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 28 Badani mieli możliwość wypowiedzenia się na ile, ich zdaniem, dany aspekt jest ważny. Korzystali przy tym z pięciostopniowej skali, na której ocena 1 oznaczała całkowicie nieważny aspekt, a ocena 5 oznaczała aspekt bardzo ważny. Ocenie nie zostały poddane wszystkie omówione wcześniej aspekty. Aby nadmiernie nie wydłużać kwestionariusza, respondenci wypowiadali się o ważności tylko ogólnych obszarów. I tak na przykład oceniali jasność i spójność przepisów prawnych (ogółem), ale już nie jasność i spójność przepisów z poszczególnych dziedzin. Rys. 35. Deklarowana ważność poszczególnych obszarów (skala ocen 1-5). 4,5 Dostępność wykwalifikowanej siły roboczej 4,4 Koszty pracy (ogółem) 4,3 Jasność i spójność przepisów prawnych (ogółem) 4,2 Stabilność polityczna 4,1 Stan infrastruktury (ogółem) 4,1 Łatwość rozpoczynania działalności gospodarczej 4,1 Wysokość obciążeń fiskalnych (ogółem) 4,1 Ocena wielkości rynku Unii Europejskiej 4,0 Współpraca z administracją lokalną Ochrona praw inwestorów 3,9 Ocena wielkości rynku wewnętrznego - polskiego 3,9 3,9 Jakość oferowanych gruntów inwestycyjnych 3,8 Możliwość pozyskania finansowania 3,8 Dostępność materiałów, surowców i komponentów 3,7 Proces nabywania nieruchomości 3,7 Efektywność działania sądownictwa gospodarczego Proces uzyskiwania licencji i/lub koncesji 3,6 Współpraca z administracją centralną 3,6 Inspekcje i kontrole w przedsiębiorstwach 3,4 Dzięki takiej formie pytania mamy możliwość uporządkowania badanych obszarów ze względu na ich deklarowaną ważność. Trzy najważniejsze, zdaniem badanych, obszary to dostępność wykwalifikowanej siły roboczej, koszty pracy a także jasność i spójność przepisów prawnych (ogółem). Od razu rodzi się jednak pytanie, jak Polska jest oceniana w obszarach wskazanych uznawanych za najważniejsze przez inwestorów. Doskonałym narzędziem dostarczającym odpowiedzi na tego typu pytania jest analiza ćwiartkowa. Sprowadza się ona do pogrupowania wszystkich badanych obszarów ze względu na ich ważność oraz ocenę. W wyniku nałożenia na siebie tych dwóch wymiarów otrzymujemy cztery grupy czynników. Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 29 Pierwsza grupa to obszary ważne i dobrze oceniane. Zaliczamy do nich te aspekty, które odznaczają się ponadprzeciętną ważnością oraz ponadprzeciętną oceną. Te elementy to niekwestionowane atuty Polski jako lokalizacji dla inwestycji. Powinny być podkreślane w komunikacji z potencjalnymi inwestorami. Druga, szczególnie istotna, grupa czynników to elementy ważne lecz gorzej oceniane. Zaliczmy do nich elementy o ponadprzeciętnej ważności i ocenie poniżej średniej dla wszystkich badanych obszarów. Jeśli oczekujemy zwiększenia zaangażowania inwestorów zagranicznych w Polsce, to właśnie w tych obszarach powinniśmy podjąć działania naprawcze w pierwszej kolejności. Trzecia grupa to elementy relatywnie mniej ważne i wysoko oceniane. Są to obszary o relatywnie małej ważności i ponadprzeciętnej ocenie. Nie musimy przesadnie koncentrować na nich naszej uwagi ponieważ z jednej strony nie mają one kluczowego znaczenia dla inwestorów, a z drugiej strony już dziś jesteśmy raczej dobrze oceniani w tych wymiarach. Mogą one natomiast być wykorzystane w komunikacji z potencjalnymi inwestorami, jako mocne strony naszego kraju. Ostatnią, czwarta grupę stanowią elementy, które na skali ważności uplasowały się poniżej średniej. Również ich ocena jest poniżej średniej dla wszystkich aspektów. Obszary te wyznaczają kierunki działań naprawczych, które powinny zostać zainicjowane dopiero po przeprowadzeniu zmian w obrębie obszarów z grupy drugiej. Ocena (średnia) 2,5 3,0 3,5 4,0 Relatywnie mniej ważny Mniej ważne i gorzej oceniane Proces uzyskiw ania licencji i/lub koncesji Możliw ość Ochrona pozyskania praw finansow ania inw estorów Stabilność polityczna Ocena w ielkości rynku Unii Europejskiej Jasność i spójność przepisów praw nych (ogółem) Relatywnie bardziej ważny Ważne i gorzej oceniane Stan infrastruktury (ogółem) Wysokość obciążeń fiskalnych (ogółem) Koszty pracy (ogółem) Dostępność w ykw alifikow anej siły roboczej Ważne i dobrze oceniane Łatw ość rozpoczynania działalności gospodarczej Współpraca z administracją lokalną Ważność Efektyw ność działania sądow nictw a gospodarczego Proces nabyw ania nieruchomości Współpraca z administracją centralną Inspekcje i kontrole w przedsiębiorstw ach Ocena w ielkości rynku w ew nętrznego - polskiego Jakość oferow anych gruntów inw estycyjnych Dostępność materiałów , surow ców i komponentów Mniej ważne i dobrze oceniane Rys. 36. Analiza ćwiartkowa Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 30 Rys. 36. Analiza ćwiartkowa Badanie klimatu inwestycyjnego w Polsce 2011 Strona 31 5. Podsumowanie Cykliczność badania klimatu inwestycyjnego w Polsce pozwala ocenić stan oraz uchwycić najważniejsze zmiany zachodzące w tym obszarze na przestrzeni lat. 1. Ogólny klimat inwestycyjny w Polsce w roku 2011 zastał oceniony jako dobry, jednocześnie poprawiając ocenę dostateczną z roku 2010. Wyniki badania wskazują na ogólna poprawę oceny klimatu inwestycyjnego wśród inwestorów w stosunku do poprzednich lat. Obecna średnia ocen jest najwyższa od 2007 r. 2. Poziom ogólnej oceny klimatu inwestycyjnego ma odzwierciedlenie w 19 ocenianych obszarach szczegółowych. Najlepiej ocenionym obszarem była ocena wielkości rynku Unii Europejskiej a następnie dostępność wykwalifikowanej siły roboczej oraz stabilność polityczna Polski. Najgorzej oceniony przez respondentów został stan infrastruktury (ogółem) oraz jasność i spójność przepisów prawnych (ogółem). 3. Największy wzrost średniej oceny spośród badanych obszarów szczegółowych w okresie 20072011 nastąpił w obszarze stabilności politycznej, średnia w tym okresie wzrosła o 1,6. Duże korzystne zmiany w stosunku do roku 2010, zaszły również w obszarze kosztów pracy i możliwości finansowania. Może to sugerować stopniowe przezwyciężanie kryzysu, który spowodował np. ograniczenie możliwości kredytowych na rynku. W przypadku oceny instytucji państwa największy wzrost średniej ocen w stosunku do roku 2010 dotyczył efektywności działania sądownictwa. 4. Obecna fala badania, jako pierwsza, dała możliwość rozpatrywania ocen poszczególnych obszarów w odniesieniu ich ważności z perspektywy inwestorów. Aspekty dobrze oceniane, a jednocześnie ważne dla respondentów to: a. Dostępność wykwalifikowanej siły roboczej, b. Koszty pracy, c. Stabilność polityczna, d. Wielkość rynku UE, e. Współpraca z lokalną administracją. 5. W pierwszej kolejności w ocenie inwestorów poprawa powinna nastąpić w obszarze: a. Jasność i spójność przepisów prawnych, b. Stan infrastruktury, c. Łatwość rozpoczynania działalności gospodarczej, d. Wysokość obciążeń fiskalnych
