Dochodzenie roszczeń w razie niewypłacalności pracodawcy

Dochodzenie roszczeń w razie
niewypłacalności pracodawcy
Gdy pracodawca ogłasza niewypłacalność, pracownik powinien znać swoje prawa. Zaległe
świadczenia można otrzymać, ale pod pewnymi warunkami, choć nie zawsze w pełnej
wysokości.
Na pewno jednak nie jest tak, że pracownicy tracą prawo dochodzenia swoich roszczeń.
Ustawodawca zabezpiecza wypłatę świadczeń. Z kolei związek zawodowy powinien pamiętać o
możliwości dochodzenia w trybie sądowym zaległych wpłat na zfśs.
Jakie przepisy mają zastosowanie, gdy dochodzi do niewypłacalności pracodawcy i pracownicy chcą
otrzymać wynagrodzenia?
W kwestii wypłaty wynagrodzeń podstawowe znaczenie ma ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie
roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. z 2014 r., poz. 272). Jej art. 15
stanowi, że w okresie jednego miesiąca od daty niewypłacalności pracodawca, syndyk, likwidator lub
inna osoba sprawująca zarząd majątkiem pracodawcy sporządza i składa marszałek województwa
zbiorczy wykaz niezaspokojonych roszczeń oraz tytuły i wysokość roszczeń wnioskowanych do
zaspokojenia ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Jest to wykaz
obejmujący roszczenia z okresów poprzedzających datę niewypłacalności pracodawcy. Zgodnie z art.
16 ustawy wypłata świadczeń może nastąpić także na podstawie wniosku pracownika, byłego
pracownika lub uprawnionych do renty rodzinnej członków rodziny zmarłego pracownika lub
zmarłego byłego pracownika.
Jakie należności są zaspokajane z Funduszu?
Zaspokojeniu ze środków Funduszu podlegają należności z tytułu wynagrodzenia za pracę także za
czas niezawinionego przez pracownika przestoju, niewykonywania pracy (zwolnienia od pracy), innej
usprawiedliwionej nieobecności, za czas niezdolności do pracy wskutek choroby, za czas urlopu
wypoczynkowego. Ponadto odprawy pieniężne z tytułu zwolnień grupowych, ekwiwalent za urlop
wypoczynkowy, odszkodowania i dodatki wyrównawcze o których mowa w kodeksie pracy oraz
składki na ubezpieczenia społeczne.
Czy z Funduszu regulowane są należności w pełnej wysokości czy kwoty wypłat są
limitowane?
Niestety często nie wszystkie należności zostają zaspokojone, ponieważ ustawodawca wprowadził
limit wypłat z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Wynagrodzenia, dodatki
wyrównawcze oraz składki ZUS podlegają zaspokojeniu za okres nie dłuższy niż 3 miesiące
poprzedzające datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy albo za okres nie dłuższy niż 3
miesiące poprzedzające ustanie stosunku pracy, jeżeli ustanie stosunku pracy przypada w czasie nie
dłuższym niż 9 miesięcy przed datą wystąpienia niewypłacalności. Ekwiwalent za urlop podlega
zaspokojeniu, jeżeli ustanie stosunku pracy nastąpiło w okresie nie dłuższym niż 9 miesięcy
poprzedzających datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy, natomiast odprawa pieniężna z
tytułu zwolnienia z przyczyn niedotyczących pracowników i odszkodowania za skrócony okres
wypowiedzenia – pod powyższym warunkiem, a także wtedy, gdy stosunek pracy ustał w okresie nie
dłuższym niż 4 miesiące po dacie niewypłacalności. Ustawa określa też maksymalne kwoty do jakich
zaspokajane są roszczenia. Otóż łączna kwota świadczeń za jeden miesiąc nie może przekraczać
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, od dnia jego ogłoszenia przez
Prezesa GUS. Tak samo ekwiwalent za urlop nie może przekraczać tej kwoty. Natomiast odprawa i
odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia może obejmować nawet wielokrotność
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (art. 14).
Czy związek zawodowy może żądać wpłaty zaległości na Fundusz Świadczeń Socjalnych?
Tak, choć w tym zakresie niezbędne jest postepowanie sądowe. W kontekście niewypłacalności,
której konsekwencją jest brak wpłat na Fundusz Świadczeń Socjalnych, warto zapoznać się z
wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 29 sierpnia 2012 r. (III APa 9/12, LEX nr 1220534).
Sąd stwierdził w nim, że pomiędzy pracodawcą a Funduszem nie istnieje stosunek zobowiązaniowy w
rozumieniu art. 353 § 1 k.c., brak jest dłużnika i wierzyciela w rozumieniu tego przepisu.
Nieprzekazanie określonych kwot na rachunek bankowy zfśs nie jest więc jego długiem w
rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Nie będzie więc miał tu zastosowania przepis art. 481 k.c.
Oznacza to, że pracodawca nie ma obowiązku uiszczania odsetek od kwot nieprzekazanych w
terminie na rachunek bankowy zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. W uzasadnieniu wyroku
czytamy także, że roszczenia o przekazanie należnych środków na Fundusz mają charakter publiczny,
ponieważ związki zawodowe działają na rzecz załogi. Ich zadaniem jest organizowanie działalności
socjalnej w interesie zbiorowym, dla dobra wspólnego wszystkich pracowników. Ponieważ roszczenia
o przekazanie środków na Fundusz mają charakter publiczny, musi istnieć przepis regulujący
przedawnienie tych należności. Brak takiego przepisu w ustawie o zfśs ani w innej ustawie
odnoszącej się do tej kwestii oznacza, że roszczenia o przekazanie środków na Fundusz nie
przedawniają się.
Dr Ewa Podgórska-Rakiel to starszy specjalista Zespołu Prawnego KK NSZZ Solidarność.