więcej - Związek Gorzelni Polskich

Produkcja bioetanolu w Polsce i na świecie – stan obecny i przyszłość
Gorzelnie rolnicze w Polsce w zdecydowanej większości nastawione są na produkcję
spirytusu surowego na potrzeby przemysłu paliwowego. Potrzeby te definiują zasadniczo
dwie rafinerie: PKN ORLEN S.A. i Grupa LOTOS. W 2009 r. określono je na ok. 250 mln l
bioetanolu, przy moŜliwościach produkcyjnych wynoszących ok. 600 mln l. Bioetanol
kupowany jest przez polskie rafinerie równieŜ z zagranicy, a decyduje o tym głównie cena
zakupu. Na opłacalność produkcji bioetanolu ze zbóŜ w UE wpływa przede wszystkim cena
baryłki ropy naftowej. Przyjmuje się, Ŝe opłacalność ta jest zapewniona, gdy cena ropy
przekracza 70 USD za baryłkę (obecnie wynosi ona 40 USD/baryłkę).
Obecnie do benzyny dodawany jest bioetanol w ilości do 5%. WyŜsza zawartość bioetanolu w
benzynie moŜe być szkodliwa dla starszych silników.
Jeśli rafinerie osiągnęłyby zakładany poziom produkcji paliw z wykorzystaniem bioetanolu,
to juŜ w 2009 r. jego zuŜycie winno wynosić ok. 400 mln l. Pomimo takich załoŜeń jest
jednak mało prawdopodobnym, aby cel ten osiągnięto. Przyszłość gorzelni rolniczych
nastawionych na sprzedaŜ spirytusu surowego na cele paliwowe zaleŜy przede wszystkim od
zapotrzebowania rafinerii wyraŜanego poprzez kontrakty zawierane z zakładami odwadniania
spirytusu. NaleŜy przy tym uwzględnić działalność fabryk etanolu (Cargill Polska) i fabryk
bioetanolu (Goświnowice), które stały się głównymi graczami na polskim rynku bioetanolu.
Produkcja bioetanolu w Polsce w latach 2000-2008 przedstawiała się następująco:
Rok
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Bioetanol – tys. m³
173
181
210
220
195
241
279
208
190
Wg prognoz w 2009 r. wyniesie juŜ ona ok. 400 mln l.
Wg analityków z niemieckiej firmy F.O.Licht w 2009 r. w UE nastąpi 50% wzrost zuŜycia
zbóŜ na cele paliwowe, a o 12 % wzrośnie zuŜycie buraków cukrowych. Przewiduje się teŜ
spadek wykorzystania na ten cel melasy o 4%.
1
Do produkcji etanolu na świcie uwzględnia się pięć podstawowych surowców: 1) zboŜa, 2)
maniok, 3) buraki cukrowe 4) malasę 5) trzcinę cukrową. W stosunku do 2008 r. w 2009 r. ich
zuŜycie w skali świata wzrośnie i wyniesie:
- dla zbóŜ – ponad 11%
- dla manioku – 30%
- dla buraków cukrowych – 12%
- dla melasy – 10%
- dla trzciny cukrowej - 4%
ZuŜycie surowców do produkcji etanolu na cele paliwowe w UE i na świecie w 2008 r.
przedstawiono w poniŜszej tabeli – w mln ton
Lp. Surowiec
UE-27
Świat
1.
ZboŜa
3,925
98,133
2.
Maniok
0
1,178
3.
Buraki cukrowe
6,756
6,756
4.
Melasa
0,091
15,548
5.
Trzcina cukrowa
0
305,936
Prognozowane zuŜycie surowców do produkcji bioetanolu na cele paliwowe w 2009 r. w UE
i na świecie wyniesie – w mln ton:
Lp.
Surowiec
UE-27
Świat
1.
ZboŜa
5,943
109,405
2.
Maniok
0
1,576
3.
Buraki cukrowe
7,6
7,6
4.
Melasa
0,087
17,061
5.
Trzcina cukrowa
0
317,2
2
Wg prognoz francuskiej firmy Strategie Grains, na cele paliwo e w UE przeznaczy się w 2009
r. ok. 6 mln ton zbóŜ, w tym ok. 3,2 mln ton pszenic i 2,6 mln ton kukurydzy.
Na świecie, zwłaszcza w USA i Brazylii, które są największymi producentami bioetanolu,
(80% światowej produkcji) obserwuje się wyhamowanie jego produkcji, co spowodowane jest
niskimi cenami ropy naftowej oraz kryzysem gospodarczym. Tendencja ta moŜe utrzymać się
takŜe w najbliŜszych latach. PoniewaŜ ostatnio szybko rosną ceny cukru, w Brazylii coraz
więcej trzciny cukrowej przeznacza się na jego produkcję zamiast na produkcję bioetanolu.
Na mniejsze zainteresowanie biopaliwami mają teŜ wpływ niŜsze ceny energii elektrycznej.
W 2008 r. światowa produkcja bioetanolu była szacowana na 80,8 mln m³ i była ok.
25% większa niŜ w 2008 r. W 2009 r. na świecie ma być wyprodukowanych 86 mln m³
bioetanolu, co stanowić będzie 6% wzrost w stosunku do ub. roku. Na spadek dynamiki
wzrostu produkcji bioetanolu na świecie miały wpływ problemy z uzyskaniem kredytów na
nowe inwestycje oraz juŜ rozpoczęte, ale takŜe niskie ceny ropy i rosnące ceny cukru. W
Brazylii ze względu na globalny kryzys spadnie sprzedaŜ samochodów wyposaŜonych w
silniki FFC (flexi fuel car) przystosowane do spalania czystego bioetanolu.
PowaŜnego zmniejszenia dynamiki produkcji bioetanolu oczekuje się teŜ w USA,
gdzie ma nastąpić wzrost tylko o 8% z 36,4 mln m³ do 39,5 mln m³, a w Brazylii – o 2% z
27,1 mln m³ do 27,8 mln m³. Spadek produkcji bioetanolu nastąpi teŜ w Azji, szacowany jest
on na 11% - z 8,2 mln m³ do 7,4 mln m³.
Udział UE w światowej produkcji bioetanolu wynosi 7%, a Azji 9%.
W 2009 r. jedynie w UE następował dynamiczny wzrost produkcji i wykorzystania
bioetanolu. Ma to związek z przyjętą w kwietniu 2009 r. przez Radę UE ustawy o
odnawialnej energii. Dynamikę produkcji bioetanolu w UE w 2009 r. szacuje się na 40%
wzrostu w stosunku do 2008 r.. Wyniesie on ok. 6 mln m³ ( w 2008 r. wyniósł 4,3 mln m³).
Procentowa struktura produkcji bioetanolu w UE w 2009 r. moŜe
następująco:
1. Austria – 3%
2. Dania – 0,1%
3. Francja – 30%
4. Niemcy – 17%
5. Węgry – 3%
6. Włochy – 2%
7. Polska – 7%
8. Hiszpania – 10%
3
się przedstawiać
9. Szwecja – 4%
10. Wielka Brytania – 10%
11. Pozostałe kraje UE – 14%
Produkcja bioetanolu w UE w 2009 r. ma stanowić ok. 82% całkowitej jego produkcji w
Europie. Jeszcze w 2000 r. 18% bioetanolu w Europie przypadało na Rosję, dzisiaj jest to ok.
7%. W okresie ostatnich 9 lat wzrosła produkcja bioetanolu w Niemczech – z 8% w 2000 r.
do przewidywanych 14% w 2009 r.
Często stosuje się porównania do sytuacji gospodarczej w Niemczech oraz zastosowanych
tam rozwiązań wskazując na moŜliwość ich zastosowania równieŜ w Polsce.
Produkcja bioetanolu w Niemczech w latach 2000-2008 przedstawiała się następująco - w
tys. m³ :
Rok
Produkcja bioetanolu
2000
285
2001
295
2002
275
2003
280
2004
230
2005
335
2006
742
2007
689
2008
1150
W 2009 r. w Niemczech planowano wyprodukować 1.850 tys. m³ bioetanolu.
Sektor biopaliw rozwijał się ostatnio dość dynamicznie w Chinach, Indiach, Kanadzie
i Tajlandii. Pomimo niewielkiego spadku produkcji bioetanolu w Rosji, pozostaje ona nadal
liczącym się graczem na rynku światowym. Podobnie wygląda sytuacja w Chinach i Indiach,
gdzie prognozuje się pewien spadek jego produkcji w 2009 r. W 2008 r. Chiny produkowały
4.250 tys. m³ bioetanolu, a Indie 2.100 tys. m³.
Sytuację na rynku bioetanolu w Polsce w 2008 r. charakteryzowały wskaźniki w
handlu zagranicznym 80% etanolem. Ujemne saldo wzrosło o 31% z 30,8 mln Euro do 40,3
4
mln Euro, co w przeliczeniu na ilość bioetanolu wyniosło odpowiednio z 35,6 tys. ton do 51,8
tys. ton. Przy spadku eksportu znacząco wzrósł import, gdyŜ aŜ o 42% - z 39,8 tys. ton w
2007 r. do 56,3 tys. ton w 2008 r.. Do Polski sprowadzono w 2008 r. etanol wartości 44 mln
Euro, gdy jeszcze w 2007 r. była to wartość 36,4 mln Euro. W 2006 r. Polska miała jeszcze
dodatnie saldo w handlu bioetanolem.
Wbrew róŜnym opiniom o źródłach importu bioetanolu do Polski, naleŜy stwierdzić, Ŝe
wysokoprocentowy etanol był kupowany wyłącznie z krajów UE, w tym 90% importu
pochodziło z krajów „starej” Unii (UE-15). Największymi dostawcami bioetanolu do Polski
były Szwecja, Holandia i Niemcy. Struktura importu bioetanolu z tych krajów w 2008 r.
przedstawiała się następująco:
1. Szwecja – 15,9 tys. ton za 12,4 mln Euro
2. Holandia – 10,3 tys. ton za 7,4 mln Euro
3. Niemcy – 8,9 tys. ton za 8,2 mln Euro
Perspektywy wykorzystania produkowanego w Polsce bioetanolu zaleŜeć będą głównie od
zapotrzebowania rafinerii, a to związane jest z obowiązkiem wykonania przez nie
Narodowego Celu wskaźnikowego (NCW). Wyznaczone przez UE obowiązkowe progi
dodawania biokomponentów do paliw oraz zuŜycie energii elektrycznej pochodzącej z
odnawialnych źródeł energii, wejdą w Ŝycie dopiero w 2020 r. Obowiązujący w 2009 r. w
Polsce NCW zakłada wykorzystanie biopaliw w transporcie w ilości 4,6%. Ma być on
stopniowo zwiększany i w 2010 r. ma osiągnąć 5,75%, a w 2013 r. 7,1%.
Opracowanie: Józef Inorowicz na pdst. publikacji Łukasza Chmielewskiego z Zespołu
Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych FAPAm zamieszczonej w materiałach na
Konferencję pt. „Odnawialne źródła energii nowym wyzwaniem dla obszarów wiejskich w
Polsce”, Opole, 22-23.10.2009 r.
5