WPROWADZENIE DO TEMATU MIĘDZYNARODOWA WYSTAWA

WPROWADZENIE DO TEMATU
MIĘDZYNARODOWA WYSTAWA BUDOWLANA JAKO INSTRUMENT ROZWOJU MIASTA
Iza Małachowska-Coqui
W piątym już z kolei spotkaniu w cyklu WARSZAWSKICH ROZMÓW ARCHITEKTONICZNYCH szukaliśmy
odpowiedzi na pytania w jaki sposób może wyglądać silny koncepcyjnie, czyli spójny i zrównoważony
w przyszłości, innowacyjny i społecznie sprawiedliwy rozwój naszych miast.
Jak zawsze oprócz INTERDYSCYPLINARNEGO PODEJŚCIA, gdzie urbaniści, architekci i architekci
krajobrazu oraz samorząd i inwestorzy z drugiej strony tworzą mocną grupę współpracujących ze sobą
specjalistów dla uzyskania PONADPRZECIĘTNYCH ROZWIĄZAŃ ARCHITEKTONICZNYCH zajmujemy
się naszą wartością PLUS - INSTRUMENTARIUM WRA, które pozwala innowacyjność wprowadzić w życie
poza powszechnie stosowanymi instrumentami planowania miasta i realizacji inwestycji.
Jednym z takich instrumentów wypróbowanych w Niemczech jest Wystawa Budowlana.
IDEA WERKBUNDU
Wizje i idee dotyczące poprawy środowiska mieszkalnego nie są nowe - niemiecki WERKBUND (DWB) na
początku XX wieku podjął zadanie poprawy warunków życia dla mas.
WERKBUND to organizacja założona w 1907 roku, pomyślana jako ruch postępu i miejsce wymiany
architektów, projektantów i światłych producentów przy jednoczesnym zaangażowaniu przemysłu.
Głównym jej celem było projektowanie przedmiotów o wartościach estetycznych przeznaczonych
do masowej produkcji.
W latach dwudziestych Werkbund włączył się do prac mających na celu rozwiązanie problemu
mieszkaniowego, stając przed trudnym zadaniem stworzenia programu budowy tanich i małych mieszkań
dla masowego odbiorcy.
Bauhaus
Nowe wymagania stawiane projektantom spowodowały konieczność zmian sposobu ich kształcenia.
W 1919 roku Walter Gropius zakłada szkołę Bauhaus, z siedzibą w Weimarze, potem w Dessau i Berlinie.
Sposób kształcenia we wrocławskiej Państwowej Akademii Sztuki i Rzemiosła Artystycznego po objęciu jej
przez Hansa Poelziga w 1903 roku rozpoczyna jej „złoty okres”; porównywalny jest do systemu szkoły
Bauhaus-u.
Przeglądem nowych propozycji w latach 20-tych i 30-tych były wystawy mieszkaniowe, których część
stanowiły wzorcowe eksperymentalne osiedla. W ciągu 5 lat w wyniku działalności WERKBUNDU
wybudowano sześć osiedli wzorcowych.
Wystawy Budowlane WERKBUNDU 1927-1933
W 1927 roku powstaje osiedle Weissenhof w Stuttgarcie, towarzyszące wystawie pt. „Mieszkanie”
(na WRA II Markus Penell z biura Ortner & Ortner Baukunst prezentował osiedle Killesberg zlokalizowane
na vis a´vis Weissenhofsiedlung i podejmiujące z nim architektoniczną dyskusję).
W 1928 roku powstaje osiedle w Brnie, w 1929 roku - osiedle WuWA we Wrocławiu, towarzyszące
wystawie „Mieszkanie i miejsce pracy” (Wohnung und Werkraum Ausstellung, stąd skrót – WuWa) i kolejne
Wystawy lat 30-tych z osiedlami w Zurichu, Pradze i w Wiedniu stanowiąc zwięczenie działania
WERKBUNDU.
Na wystawie w 1929 zaprezentowano prototypy wnętrz biurowych oraz wzorcowe wnętrza mieszkalne.
Celem wzorcowego osiedla było przede wszystkim zaprezentowanie nowych typów tanich małych
i średnich mieszkań. Z tym łączyło się przedstawienie nowej typologii domów, nowych technologii
i materiałów budowlanych.
Projekt przewidywał 103 mieszkania małe (o powierzchni 45-60m2) i 29 większych (na WRA IV
podejmowaliśmy
temat
małych
mieszkań
projektowanych
w
ramach
osiedla
WSM
i Sadów Żoliborskich w Warszawie przez m.in. arch. Barbarę i Stanisława Brukaskich, arch. Jacka
Nowickiego, arch. Hannę Skibniewską).
Zaprojektowano także otoczenie budynków, tereny rekreacyjne ogólnego użytku i ogrody przydomowe.
Zieleń towarzysząca budynkom wystawowym odgrywała istotną rolę w koncepcjach architektonicznych
twórców osiedla.
28 marca 2007 roku wpisano do rejestru zabytków cały zespół urbanistyczny osiedla WuWA.
Działanie WERKBUNDU jako instytucji trwa od 100 lat dalej - prowadzony dialog podobnie jak przed laty
obejmuje propagowanie zastosowania innowacji technologicznych, norm estetyki i poszanowania dla
wartości społecznych.
IBA – INTERNATIONALLE BAUASSTELLUNG
Międzynarodowa Wystawy Budowlana (IBA) jest wg definicji instrumentem planowania miasta bądź
regionu oraz instrumentem urbanistycznym wywierającym znaczący wpływ na jego struktury.
Celem IBA jest wprowadzenie za pomocą realizowanych idei i projektów nowych impulsów w wielu
aspektach życia miasta przeprowadzając urbanistyczną bądź krajobrazową przemianę dużego obszaru
miasta czy całego regionu objętego IBA. Są to obszary i regiony wymagające kompleksowych zmian
i nietypowego podejścia do nich bądź to ze względu na olbrzymią skalę koniecznych przemian, bądź ze
względu na tematykę odbiegającą od powszechnie spotykanych inwestycji, do których nie pasują
konwencjonalne instrumenty planistyczne rozwoju miasta i finansowe, a najczęściej ze względu na
występowanie obu tych aspektów.
Kilka faktów z historii IBA:
• W Berlinie w 1957 roku miała miejsce wystawa Interbau przyjmująca za cel odbudowę osiedla
Hansaviertel w centrum miasta z czołowymi gwiazdami architektury tamtych czasów.
• Kolejna wystawa w Berlinie trwała już 10 lat. W latach 1977 - 1987 przyjęto za cel poprawę
środowiska życia - rewitalizację miasta w aspekcie krytycznej rekonstrukcji.
• IBA o światowym znaczeniu pod względem przedsięwzięcia miała miejsce w latach 1989-1999 jako
Wystawa Budowlana landu Nadrenii Północnej - Westfalii. IBA Emscher Park przyjęła za cel
transformację regionu przemysłu ciężkiego Zagłębia Ruhry pod względem nowych impulsów
w mieszkalnictwie i szeroko zakrojonych przeobrażeniach, często zanieczyszczonych przemysłowo
terenów, na krajobraz przeznaczony pod fukcje rekreacji i kultury.
• Kolejna IBA dotyczyła również rozwoju całego regionu. W latach 2000-2010 tematem przewodnim IBA
Furst-Puckler Land był krajobraz. Zdewastowany region dawnych, odkrywkowych kopalni węgla
brunatnego zmienił kształt w przystosowaniu pod nowe funkcje. Wyrobiska węglowe są przeobrażane
na największym w skali Europy placu budowy w krainę jezior i pływających domów.
• IBA kraju związkowego Saksonia - Anhalt we współpracy z Fundacją Bauhaus Dessau realizowana
w latach 2003-2010 miała na celu przeobrażenia za pomocą wzmocnienia infrastruktury w miastach
przeżywających kryzys. Rewitalizacja miała przynieść pozytywny wpływ na negatywne procesy
bezrobocia, wyludniania i suburbanizacji mające miejsce w regionie. Inwestycje realizowane były
równolegle w 19 miastach. Jednym z głównym podejmowanych podczas IBA tematów był
„Schrumpfende Staedte“ czyli kurczące się miasta.
• IBA Hamburg 2006 - 2013 omówiona została dokładnie przez Uli Hellwega i Michaela Zillera.
Połączona była ona, dla wzmocnienia rezultatów, z Międzynarodową Wystawą Ogrodową- IGA
Hamburg. IGA to instrument działający podobnie do IBA jedynie w obszarze przestrzeni publicznej
•
•
•
•
i terenów zieleni miasta. Istnieją trzy rodzaje Wystaw Ogrodowych: odbywająca się do 10 lat
Międzynarodowa Wystawa Ogrodowa (IGA), co 4 lata Ogólnokrajowa Wystawa Ogrodowa (BUGA)
i co 2 lata Landowa Wystawa Ogrodowa (LAGA).
IBA trwająca w tej chwili ma miejsce w Turyngii i jej tematem w latach 2014 -2023 są aktualne tematy
miast w Europie - zmiany demograficzne i transformacja energetyczna.
IBA w uniwersyteckim Heidelberg 2012-2022 przyjęła jako temat „NAUKA tworzy miasto“.
Międzynarodowa Wystawa Budowlana IBA Basel 2010-2020 w trójkącie szwajcarsko-niemieckofrancuskim ma na celu uaktywnienie transgranicznej współpracy i wspólny rozwój regionu.
Historia realizacji IBA może również mieć mniej satysfakcjonujący przebieg. Planowana IBA Berlin
2020, po długim okresie prac przygotowawczych, została niedawno skreślona z planów budżetowych
Senatu miasta.
Wątki równoległe wystaw WERKBUNDU i IBA są zauważalne. Czasy zmieniły się i warunki wyjściowe
również. Ale czy do końca?... problem wprowadzania innowacyjności zarówno technicznej, ale przede
wszystkim odpowiedzialnej za problematykę dostępności mieszkaniowej dla szeroko pojętego
społeczeństwa jest dziś tak samo aktualny jak w poprzednich dekadach, a obserwując procesy ostatnich
lat – wzmożone migracje, wzrastające bezrobocie najuboższych warstw społecznych i radykalizacja
podziału społeczeństwa na bogatych i biednych wydaje się być bardzo aktualny i wyrazisty.
http://www.deutscher-werkbund.de/dwbbw.html
http://nowezerniki.pl/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Internationale_Bauausstellung
http://www.iba-hamburg.de/