Echo serca

Dominika Borkowska-Bąkała
Lekarz weterynarii
Echo serca
W rozpoznaniu schorzeń układu krążenia niezwykle pomocna jest
echokardiografia – nowoczesna technika obrazowa. Wraz z innymi metodami
diagnozowania pozwala na dokładne zbadanie chorób serca, a następnie
rozpoczęcie właściwego leczenia.
E
chokardiografia, nazywana
echem serca, jest nieinwazyjnym i niebolesnym badaniem
struktur anatomicznych serca oraz naczyń krwionośnych. Wykorzystuje się w nim efekt odbicia wiązki
fal ultradźwiękowych od badanych narządów. Uzyskany na monitorze obraz
(echo) w dowolnym momencie można
zatrzymać lub zarejestrować. Badanie
umożliwia kontrolę ruchu mięśnia
sercowego i zastawek wewnątrzsercowych, ocenę przepływu krwi w obrębie
przedsionków i komór serca oraz dużych naczyń krwionośnych – aorty, żył
głównych, tętnic i żył płucnych. Echo
znakomicie diagnozuje płyn w worku
osierdziowym oraz zmiany nowotworowe mięśnia sercowego. Echokardiografii nie należy traktować jako jedynej
techniki obrazowania wnętrza klatki
piersiowej. Zwykle wykonywana jest
jako jedno z badań kardiologicznych,
gdyż nie zastąpi osłuchiwania, badania radiologicznego czy EKG (elektrokardiogramu). Techniki te znakomicie
się uzupełniają, dając możliwość pełnej oceny narządów klatki piersiowej.
Prawidłowo wykonane zdjęcie RTG
dostarcza informacji dotyczących
wielkości, kształtu i pozycji serca. Jest
istotnym źródłem wiedzy o budowie
płuc i przebiegu naczyń krwionośnych, a także jedynym sposobem na
potwierdzenie podejrzenia zastoinowej niewydolności serca. EKG odgrywa zasadniczą rolę w rozpoznawaniu
zaburzeń rytmu serca. Echokardiografia ma przewagę wówczas, gdy zależy
WSKAZANIA DO BADANIA
ECHOKARDIOGRAFICZNEGO
Wszystkie zaburzenia anatomiczne
i czynnościowe układu krążenia,
a wśród nich:
4 diagnostyka wad wrodzonych
u ras predysponowanych (np.
zwężenie tętnicy płucnej,
przetrwaΠy przewód tętniczy,
tetralogia Fallota),
4 diagnostyka nabytych
chorób mięśnia sercowego
i niedomykalności zastawek
o podłożu genetycznym (np.
kardiomiopatia rozstrzeniowa,
endokardioza),
4 zapalenie mięśnia sercowego,
4 choroby naczyń,
4 nadciśnienie tętnicze,
4 zaburzenia rytmu serca,
4 podejrzenie płynu w jamie
osierdzia,
4 inne (np. urazy, nowotwory
serca),
4 diagnostyka dirofilariozy
(pasożytów – nicieni sercowych).
nam na ocenie funkcjonowania serca
jako narządu będącego w ruchu.
Badania
niekonieczne, ale...
Specjaliści od serca
Do właściwego wykonania i oceny
echa serca potrzebny jest specjalistyczny, bardzo kosztowny sprzęt, ale jeszcze
ważniejsze są umiejętności i doświadczenie badającego. W Polsce jest tylko
kilku lekarzy weterynarii zajmujących
się tą niełatwą techniką obrazowania.
Z doktorem Rafałem Niziołkiem, który
od kilku lat przeprowadza echokardiografię u psów, spotkałam się w Klinice
Małych Zwierząt SGGW. Doktor Niziołek specjalizuje się w profilaktyce,
diagnozowaniu oraz leczeniu chorób
układów krążenia i oddechowego. Jest
też członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Kardiologii Weterynaryjnej (ESVC), a wystawiane przez niego
certyfikaty dla psów hodowlanych są
uznawane w wielu krajach Świata.
W Polsce nie ma obowiązku przeprowadzania badania kardiologicznego u żadnej rasy psów, choć wiadomo, że wiele z nich ma predyspozycje
do schorzeń układu krążenia. Słynące
z wysokiego poziomu hodowli psów
kraje skandynawskie, Wielka Brytania czy Stany Zjednoczone dawno
wprowadziły zalecenia rutynowych
badań w kierunku chorób dziedzicznych serca. Pierwsze przeprowadza
się przed ukończeniem przez psa 12.–
15. miesiąca życia, czyli przed uzyskaniem wieku reprodukcyjnego, i służą
przede wszystkim do diagnostyki wad
wrodzonych układu krążenia. Badania kardiologiczne i okulistyczne powtarza się corocznie przynajmniej do
ukończenia przez psa ośmiu lat. Chodzi o to, aby zwierząt z rozpoznanymi schorzeniami o charakterze dzie-
dzicznym nie dopuszczać do hodowli.
Wzorując się na najlepszych,
również polscy hodowcy w coraz
większym stopniu interesują się promowaniem zwierząt zdrowych i podejmowaniem świadomych decyzji
hodowlanych. Doktor Niziołek szczególnie chwali Klub Boksera i właścicieli psów tej rasy, którzy poważnie
podchodzą do diagnostyki układu
krążenia swoich podopiecznych. Na
wyróżnienie zasługują też opiekunowie dogów niemieckich, chartów irlandzkich i dobermanów. Schematy
badania danej rasy oraz wygląd certyfikatu są czerpane z doświadczeń lekarzy weterynarii z krajów o dłuższej
tradycji profilaktyki. Badanie z wykonaniem echa serca i wystawieniem
certyfikatu dla psa rasowego kosztuje
w Warszawie 180–200 zł.
Różnorodność chorób
Niejednokrotnie zainteresowanie
diagnostyką kardiologiczną i otrzymaniem certyfikatu z wykonanego
badania jest podyktowane współpracą polskich hodowców z hodowcami
zagranicznymi. U psów istnieje wiele
rozpoznanych wrodzonych wad układu krążenia. Najczęściej występujące to: zwężenie tętnicy płucnej (PS),
podzastawkowe zwężenie aorty (SAS)
i przetrwały przewód tętniczy (PDA).
Nieco inaczej sytuacja wygląda z karidomiopatią rozstrzeniową (DCM),
która również jest stosunkowo częstym problemem. Niewątpliwie ma
ona podłoże genetyczne, jednak nie
może być klasyfikowana jako wada
wrodzona, gdyż rozwija się u psów
powyżej roku, a najczęściej między 4–8 rokiem życia. Wymienione
nieprawidłowości w budowie serca
i naczyń krwionośnych zwykle dotyczą szczeniąt oraz młodych psów ras
dużych i olbrzymich: bernardynów,
bokserów, dogów niemieckich, dobermanów, golden retrieverów, labradorów, nowofundlandów, owczarków niemieckich i innych.
Do właściwego wykonania i oceny echa serca potrzebny jest specjalistyczny sprzęt, ale jeszcze ważniejsze
są umiejętności i doświadczenie badającego.
Przebieg badania
RASY PSÓW, U KTÓRYCH
DIAGNOSTYKA KARDIOLOGICZNA
JEST SZCZEGÓLNIE WSKAZANA:
Echokardiografia jest badaniem
z wyboru w wypadku podejrzenia
wad wrodzonych. Przeprowadza
się ja u psa odpowiednio ułożonego
na specjalnym stole zabiegowym,
w obecności właściciela. Doktor Ni-
Echokardiografia to badanie bezbolesne, ale
długotrwałe. Psa należy ułożyć na boku i utrzymać
w tej pozycji. Doktorowi Rafałowi Niziołkowi zawsze
towarzyszy opiekun czworonożnego pacjenta.
ziołek mówi, że zwykle wcześniejsze przygotowanie pacjenta nie jest
konieczne, jednak w wyjątkowych
sytuacjach pomocne może być delikatne farmakologiczne uspokojenie.
Badanie nie jest bolesne, ale czasochłonne (trwa 20–40 min) i wymaga od lekarza precyzji oraz koncentracji. Pies, który jest nadmiernie
podekscytowany, agresywny lub nie
pozwala utrzymać się w pozycji leżącej, uniemożliwia prawidłowe wykonanie echokardiografii.
Nowoczesne aparaty mają trzy
uzupełniające się komponenty: echokardiografiię jednowymiarową (tzw.
M-mode), dwuwymiarową (tzw. 2D)
oraz dopplerowską. Funkcja M-mode umożliwia przeprowadzenie pomiarów serca. Prezentacja dwuwymiarowa pozwala na ocenę grubości
ścian, wielkości komór przedsionków, kurczliwości mięśnia sercowego
i objętości krwi wyrzucanej podczas
skurczu z lewej komory. Wykorzystując zjawisko Dopplera, rejestruje się przepływ krwi w jamach serca
i naczyniach krwionośnych. Częstotliwość głowic aparatu echokardiograficznego używanych do badania
zależy od wielkości psa. U psów małych najlepiej sprawdzają się głowice
5–10 MHz, podczas gdy serce dużego
psa najlepiej uwidocznić głowicą o niskiej częstotliwości 2–5 MHz.
Kontroluj
niezależnie od wieku
Znaczną grupę chorujących
z powodu nieprawidłowości układu
krążenia stanowią pacjenci geriatryczni. Proporcje psów rasowych
i nierasowych znajdujących się
w grupie ryzyka są zbliżone, jednak
te pierwsze częściej i szybciej trafiają do lekarzy weterynarii. Wynika
to zapewne z większej dostępności
informacji na temat schorzeń psów
Beagle, bernardyny, boksery, buldogi angielskie, buldożki francuskie,
bulmastify, mastify angielskie, bulteriery, bulteriery miniaturowe, cavalier king
charles spaniele, charty irlandzkie (wilczarze), charty szkockie (deerhoundy),
dobermany, dogi niemieckie, dogi de Bordeaux, leonbergery, nowofundlandy,
landseery, retrievery (wszystkie), rottweilery.
danej rasy w prasie, książkach, programach telewizyjnych czy internecie. Psy dużych rozmiarów w wieku
starszym najczęściej chorują na kardiomiopatię rozstrzeniowa, a u psów
niewielkich rozmiarów występuje
zwykle niedomykalność zastawek
(endokardioza).
Dotychczas uważałam, że prawdopodobieństwo przeoczenia przez opiekuna objawów choroby serca u psów
starszych jest znacznie większe niż
u szczenięcia czy psa młodego. Często
zaawansowanemu wiekowi przypisuje się mało charakterystyczne objawy
problemów kardiologicznych, jak:
zmniejszona aktywność, niechęć do
zabawy czy zmęczenie nawet po niewielkim wysiłku. Natomiast doktor
Rafał Niziołek uważa, że właśnie psom
starszym właściciel i lekarz weterynarii poświęcają wystarczająco dużo
uwagi. Jego zdaniem to psy młode są
szczególnie narażone na zaniedbanie
lekarza, gdyż w trakcie rutynowych
szczepień czy kontroli właściwie nie są
badane ani osłuchiwane.
Stąd apel: właściciele szczeniaczków, dopilnujcie, aby lekarze
weterynarii osłuchiwali wasze psy
przy szczepieniach, odrobaczeniach
i innych wizytach w ciągu pierwszych kilku miesięcy życia maluchów. Standardem powinny stać się
również kontrolne wizyty w lecznicy (przynajmniej dwa razy w roku)
psów, które ukończyły 7. rok życia.
Rutynowa kontrola z osłuchaniem
zwierzęcia daje możliwość zauważenia pierwszych nieprawidłowości w pracy serca. Wówczas można
przeprowadzić badanie dodatkowe
(wśród nich echo serca) i wcześnie
podjąć odpowiednie leczenie.
W diagnostyce chorób układu krążenia
najważniejsza jest profilaktyka. Dlatego
opiekunowie muszą się dopominać, by ich psy
były osłuchiwane od wieku szczenięcego podczas
każdej wizyty kontrolnej.