IRRAAA+Calibri-Italic Adobe Identity 0

Dieta - problem dużej wagi
Poradnik dla rodziców
i opiekunów osób
z zespołem Downa
Dieta – problem dużej wagi
Agnieszka Jarosz
Katarzyna Sielachowicz
Beata Sztangierska
Jolanta Wierzba
Redakcja
Alicja Suchcicka
Korekta
Ewa Kowalewska
Opracowanie graficzne, skład i łamanie
Sylwia Zdaniuk, Rafał Pudło
Zdjęcia
pikselstock.pl
Wojtek Wełnicki
Druk
„EBE Lidia Mazur i s–ka”
ISBN 83 – 918212 – 4 – 2
Wydawca
Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa Bardziej Kochani
Conrada 13, 01-922 Warszawa, tel./fax.: 22 663 10 13
www.bardziejkochani.pl
Nakład
3000 egz.
Wydanie I, Warszawa 2011
Wydawnictwo dofinansowane ze środków Ministerstwa Zdrowia
Program edukacyjny adresowany w szczególności do dzieci i młodzieży w zakresie zasad i norm
prawidłowego karmienia, odżywiania się, mający na celu podejmowanie decyzji korzystnych
dla zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym przeciwdziałanie otyłości i chorobom niezakaźnym
Spis Treści
Wstęp. Otyłość a zespół Downa
Dieta a zespół Downa
5
Katarzyna Sielachowicz, Beata Sztangierska,
Jolanta Wierzba
11
Rozdział 1. Otyłość. Problem dużej wagi
Co za dużo, to nie zdrowo
Rośnie duży, okrąglutki… czyli otyłe dzieciństwo
Sprawdź, ile ważysz
Równowaga i nadwaga
Jak schudnąć?
Leczenie otyłości
Rozdział 2. Jedzenie na 5
W zdrowym ciele
8 podstawowych zasad
Ciemne strony hamburgera
Odchudzanie w zdrowym tempie
17
Agnieszka Jarosz
Rozdział 3. Mniej, więcej, czyli o efekcie jo-jo
Duże wahania i szybkie powroty
Ślepa uliczka, czyli komu grozi efekt jo-jo
Rozdział 4. Tajemnice piramidy
Agnieszka Jarosz
25
21
Agnieszka Jarosz
Agnieszka Jarosz
Matematyka a jedzenie
Mało, często, regularnie
Buszujące w zbożu czyli o właściwościach produktów zbożowych
Do wyboru, do koloru. Dlaczego warto jeść warzywa
Zdrowe łakocie, czyli rola owoców w diecie
Cztery duże szklanki. Znaczenie produktów mlecznych
Sztuka (jedzenia) mięsa. Mięso, drób, ryby, wędliny i ich białkowe zamienniki
Dobry wpływ tłuszczu – ryby morskie
Zamiast mięsa. O roślinach strączkowych
Białko czy żółtko? Wszystko, co trzeba wiedzieć o jajkach
Oszczędzaj na tłuszczu
Lany nie tylko poniedziałek, czyli ile i jakie napoje pić
Z pustego w próżne. Cukier w odchudzaniu
Sól w kuchni
Nie wszystko lekkie, co „light”
Wyginaj śmiało ciało. Aktywność fizyczna a prawidłowa masa ciała
Rozdział 5.
Zalecenia dietetyczne na co dzień
45
Agnieszka Jarosz, Katarzyna Sielachowicz,
Beata Sztangierska, Jolanta Wierzba
Przykładowe jadłospisy o wartości energetycznej około 1800 kcal
Przykładowe jadłospisy o wartości energetycznej około 1500 kcal
Łatwe i szybkie przepisy kulinarne
Główne założenia profilaktyki i leczenia dietetycznego otyłości
Wstęp
Otyłość a zespół Downa
5
Jednym z charakterystycznych objawów, dotyczącym nawet 30% osób
w różnym wieku i występującym u pacjentów z zespołem Downa jest
nadmiar masy ciała.
O ile dzieci z zespołem Downa rodzą się z mniejszą urodzeniową masą ciała aniżeli ich zdrowi
rówieśnicy (średnia masa ciała u chłopców wynosi ok. 3000 g, u dziewczynek ok. 2900 g),
o tyle już w 3-4 roku życia wiele z nich zaczyna nadmiernie przybierać na wadze. Zgodnie
z danymi z piśmiennictwa, otyłość stwierdza się u 31% mężczyzn i 36% kobiet.
Oprócz predyspozycji genetycznej na rozwój otyłości ma wpływ przewlekłe zaburzenie
równowagi pomiędzy spożywaną energią a potrzebami organizmu.
Nadmierna podaż wysokoenergetycznych pokarmów to często znaczący problem w grupie
nawet już najmłodszych dzieci. Jedzenie stanowi jedną z ważnych przyjemności
w życiu dziecka. Bardzo często także nagradzanie dzieci odbywa się poprzez podawanie
dziecku słodyczy, co wzmacnia skojarzenie jedzenia z czymś przyjemnym. Mała aktywność
fizyczna wynikać może także z obaw rodziców przed nadmiernym wysiłkiem, często jest to
widywane u dzieci ze skorygowaną całkowicie wrodzoną wadą serca, gdzie stosowanie
ograniczenia ruchu jest nieuzasadnione.
Dodatkowo, u dzieci z zespołem Downa potwierdzono niższy niż u zdrowych poziom leptyny,
zwanej „hormonem sytości”, która fizjologicznie powinna poprzez działanie na odpowiednie
struktury w układzie nerwowym prowadzić do zmniejszenia uczucia łaknienia, dając
organizmowi sygnał „sytości”. Leptyna, równocześnie pobudzając aktywność układu
współczulnego, zwiększa wydatek energetyczny na utrzymanie odpowiedniej temperatury
organizmu.
Czynnikiem obciążającym może być nabyta niedoczynność tarczycy, której jednym
z istotnych objawów może być zwolnienie przemiany materii, co wiąże się z przyrostem masy
ciała. Dlatego też konieczne są systematyczne badania funkcji tarczycy począwszy
od urodzenia, co 6 miesięcy.
Najczęściej stosowane metody określania stopnia otyłości to ocena proporcji wysokości
i masy ciała na podstawie siatek centylowych, siatek standartowych lub ilorazowych
składników wagowo-wzrostowych np. BMI (Body Mass Index), który można wyliczyć na
podstawie wzoru podanego poniżej:
BMI =
masa ciała w kg
(Wysokość ciała w m) 2
6
Należną masę ciała, wzrost lub też BMI dla danego wieku i płci nanosi się na siatki centylowe
dla pacjentów z zespołem Downa, dostępne powszechnie w Internecie. Wskazane jest, aby
wszyscy rodzice i opiekunowie dysponowali takimi siatkami, ponieważ stosowanie
populacyjnych siatek per centylowych zaburza interpretację stopnia otyłości.
Otyłość powoduje rozwój kolejnych chorób. Wstępne wyniki badań wykonanych w Klinice
Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
wskazują na zmieniony w stosunku do populacji lipidogram, jak i wyższe wartości glikemii
w teście obciążenia glukozą. Wskazuje to na fakt, że predyspozycja do rozwoju zespołu
metabolicznego jest u osób z Zespołem Downa wyższa niż w populacji.
Nadmiar tkanki tłuszczowej w okolicy szyi sprzyja wystąpieniu bezdechu sennego (OBS), czyli
wielokrotnie nawracającej w czasie snu przerwy w oddychaniu lub spłycenia oddechu,
spowodowanego zapadaniem się światła dróg oddechowych na poziomie gardła, pomimo
zachowanej pracy mięśni oddechowych.
Prowadzi to do powtarzającego się niedotlenienia, co wpływa niekorzystnie na pracę wielu
narządów, zwłaszcza serca, które pracuje w tych warunkach znacznie ciężej. Sprzyja to
rozwojowi nadciśnienia tętniczego, uszkodzenia mięśnia sercowego, a także poważnym
zaburzeniom rytmu serca, które bezpośrednio zagrażają życiu chorego.
Charakterystyczne objawy to naprzemienne bezdechy i chrapanie, przebudzenia najczęściej
nieuświadomione, zwiększona aktywność ruchowa podczas snu, zwiększone oddawanie
moczu w nocy, natomiast w ciągu dnia nadmierna senność, bóle głowy, upośledzona
koncentracja i pamięć. Badaniem wykonywanym jest polisomnografia, a wiec monitorowanie
podczas snu ilości bezdechów, akcji serca, utlenowania krwi.
Przedwczesny rozwój miażdżycy w konsekwencji zwiększa znacznie ryzyko chorób sercowonaczyniowych w wieku dojrzałym tj. nadciśnienia, choroby niedokrwiennej serca, zawału czy
udaru mózgu.
Wpływ otyłości jest dodatkowo potęgowany przez współistniejące z otyłością zaburzenia
metaboliczne występujące w postaci zespołu metabolicznego, któremu towarzyszą
zaburzenia gospodarki lipidowej (wysoki poziom cholesterolu całkowitego, triglicerydów,
LDL, obniżony poziom HDL) oraz węglowodanowej (zagrożenie cukrzycą typu 2, które jest i tak
większe u pacjentów z zespołem Downa niż w populacji otyłych z prawidłowym kariotypem).
Wątroba to narząd w przypadku otyłości szczególnie obciążony. W przypadku zbyt dużej masy
ciała, wzrasta ryzyko niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. Dochodzi do
gromadzenia się tłuszczu w komórkach wątroby (hepatocytach), co generuje na tym poziomie
proces zapalny, który prowadzi do przebudowy tego narządu, a w konsekwencji zwiększa
7