Znaczenie informacji podanych na opakowaniu soków owocowych i

Znaczenie informacji podanych na opakowaniu soków owocowych i

678
2005
Akademii Ekonomicznej w Krakowie
Artur Kraus
Pracownia Naukowo-Dydaktyczna Informatyki Gospodarczej,
Uniwersytet Rzeszowski
Stanisław Popek
Katedra Towaroznawstwa Żywności
Znaczenie informacji podanych
na opakowaniu soków owocowych
i ich źródła w opinii konsumentów
1. Wprowadzenie
Opakowanie jest integralnym elementem kompozycji produktu żywnościowego, określa kształt, formę oraz wielkość porcji produktu, dostosowując ją do wymagań kulturowych, socjologicznych oraz możliwości ekonomicznych odbiorców.
Ponadto w przypadku produktów spożywczych często właśnie opakowanie decyduje o jakości produktu, chroni go przed uszkodzeniami mechanicznymi w czasie
przemieszczania i przechowywania, zagrożeniami biologicznymi, decydując o zachowaniu charakterystycznych właściwości jakościowych produktu, w tym wartości smakowych, zapachowych, czy też barwy. Producenci coraz częściej dopasowują rodzaj, wielkość i kształt opakowania do potrzeb konsumentów [7, s. 23–32;
10, s. 383–386].
Wobec dużych możliwości wyboru produktów spożywczych informacja odgrywa
istotną rolę w procesie podejmowania decyzji zakupu. Zakres informacji, którymi
dysponuje konsument, jest bardzo szeroki. Mogą one pochodzić z różnych źródeł,
w tym m.in. z danych zawartych na opakowaniu produktu. Pełni ono także rolę „milczącego sprzedawcy”, informując o producencie, produkcie, jego jakości, możliwości wykorzystania, sposobie użytkowania. Ponadto ułatwia wydobywanie i porcjowanie produktu, gwarantuje także poprzez właściwe zamknięcie, jego nienaruszalność
[10, s. 383–386]. Zewnętrzna strona opakowania służy do zamieszczania niezbędnych informacji dotyczących składu produktu, wartości kalorycznej, substancji dodatkowych, okresu trwałości, sposobu przechowywania itp. [1, s. 18–25].
162
Artur Kraus, Stanisław Popek
Umieszczenie informacji o produkcie, producencie i sposobie jego użytkowania może zwrócić uwagę konsumenta na istotne cechy produktu, których wcześniej
nie zauważał lub o nich nie wiedział, np. zawartość cholesterolu [5, s. 15–25; 9,
s. 12–18].
Funkcja informacyjna i edukacyjna opakowania zdobywa obecnie coraz większe znaczenie wśród konsumentów, na co wskazuje analiza procesu decyzji zakupu
towarów. Klient w większości przypadków pragnie być dyskretnie pouczony o wartości towaru oraz efekcie jego działania po dokonanej transakcji zakupu. Rozważając przebieg procesu zakupu, można go podzielić na pięć faz: potrzeba kupna,
szukanie informacji, ocena alternatyw, zakup i odczucia po zakupie [3, s. 137; 6].
Cały ten proces opiera się głównie na szukaniu informacji oraz zdobywaniu wiedzy
o danym produkcie i korzyściach płynących z jego posiadania.
Celem badań było ustalenie, czy konsumenci korzystają z informacji zawartych na opakowaniu, i jakie są źródła informacji o sokach owocowych.
2. Materiał i metody badań
W badaniach ankietowych, które przeprowadzono w 2003 r., uczestniczyły 452
osoby reprezentujące region południowo-wschodniej Polski. Uwzględniono następujące socjoekonomiczne i demograficzne kryteria segmentacji: płeć, wiek, strukturę rodziny, poziom wykształcenia, miejsce zamieszkania. Odpowiedzi na pytania
ankietowe udzieliły łącznie 452 osoby, w tym 281 kobiet i 171 mężczyzn. Struktura
wiekowa respondentów kształtowała się następująco: poniżej 24 lat – 26,11%,
w przedziale 25–40 lat – 35,40%, w przedziale 41–55 lat – 19,25%, powyżej 55 lat –
19,25%. Struktura poziomu wykształcenia przedstawiała się następująco: 14,38%
respondentów posiadało wykształcenie podstawowe, 16,59% wykształcenie zawodowe, 41,37% wykształcenie średnie, a 27,65% wyższe. 5,09% respondentów
prowadzi 1-osobowe gospodarstwo domowe, 13,05% 2-osobowe, 25,44% 3-osobowe, 27,88% 4-osobowe, 18,81% 5-osobowe, a 9,73% więcej niż 5-osobowe.
37,39% respondentów dysponuje miesięcznym dochodem do 500 zł na 1 osobę,
41,37% w granicach 501–1000 zł, 13,05% w granicach 1001–1500 zł, a 8,19% powyżej 1500 zł.
3. Wyniki i ich omówienie
W opinii konsumentów istotna jest funkcja opakowania jako nośnika informacji o produkcie i producencie. Z rys. 1 wynika, że z informacji zamieszczonych na
opakowaniach soków owocowych korzysta zdecydowana większość ankietowanych.
Pozostały odsetek uczestników ankiety nie korzysta z informacji zamieszczonych
na opakowaniu. Osoby te być może wcześniej zdobyły informacje na temat kupowanych soków owocowych lub mają zaufanie do producenta.
163
Znaczenie informacji podanych na opakowaniu soków owocowych...
100
90
80
70
60
% 50
40
30
20
10
0
korzystam z informacji
nie korzystam z informacji
Rys. 1. Wykorzystanie przez konsumentów z regionu południowo-wschodniej Polski
informacji na opakowaniach soków w opinii konsumentów
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań.
Tabela 1. Znaczenie informacji na opakowaniach soków owocowych dla konsumentów
z regionu południowo-wschodniej Polski
Wyszczególnienie
Zwracam uwagę
na informacje [%]
Nie zwracam uwagi
na informacje [%]
Płeć
kobiety
mężczyźni
92,17
85,38
7,83
14,62
Wiek
do 24 lat
25–40 lat
41–55 lat
powyżej 55 lat
92,37
86,88
94,25
88,51
7,63
13,13
5,75
11,49
Wykształcenie
podstawowe
zawodowe
średnie
wyższe
87,69
90,67
93,58
86,40
12,31
9,33
6,42
13,60
Liczebność rodziny
1 osoba
2 osoby
3 osoby
4 osoby
5 osób
powyżej 5 osób
91,30
91,53
93,04
88,10
82,35
95,45
8,70
8,47
6,96
11,90
17,65
4,55
Dochód
do 500 zł
501–1000 zł
1001–1500 zł
powyżej 1500 zł
89,94
89,84
91,53
91,89
10,06
10,16
8,47
8,11
164
Artur Kraus, Stanisław Popek
cd. tabeli 1
Zwracam uwagę
na informacje [%]
Wyszczególnienie
Nie zwracam uwagi
na informacje [%]
Status zawodowy
pracownik umysłowy
pracownik fizyczny
rolnik
student/uczeń
emeryt/rencista
nie pracuje
89,76
91,01
86,00
91,53
88,24
94,44
10,24
8,99
14,00
8,47
11,76
5,56
Miejsce zamieszkania
wieś
miasto do 10 tys.
miasto 10–50 tys.
miasto powyżej 50 tys.
90,27
90,00
93,33
88,64
9,73
10,00
6,67
11,36
90,27
9,73
Ogółem
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań.
Bardzo często z informacji na opakowaniach korzystają osoby młode, w wieku
do 24 lat (92,27%) i osoby w wieku 41–55 lat (94,25%). Osoby starsze, powyżej 55
lat, rzadziej korzystają z informacji zamieszczonych na opakowaniach soków. Jest
to niewątpliwie wynikiem posiadania ugruntowanej wiedzy na temat soków owocowych oraz kupowania produktów tej samej firmy. Informacja na opakowaniach
jest bardzo istotna dla osób posiadających wyższe dochody – powyżej 1500 zł na
członka rodziny. Osoby te chcą mieć zapewne szeroką wiedzę na temat kupowanych produktów.
45
40
35
30
%
25
20
15
10
5
0
telewizja
radio
prasa
własne
doświadczenie
opakowanie
znajomi
inne
źródło
źródła informacji
Rys. 2. Źródła informacji o sokach owocowych w opinii konsumentów z regionu
południowo-wschodniej Polski
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań.
165
Znaczenie informacji podanych na opakowaniu soków owocowych...
Z własnego
doświadczenia
Z opakowania
Od znajomych
kobiety
mężczyźni
13,61
15,42
0,50
1,32
8,17
7,05
41,83
41,41
21,53
21,15
11,14
8,81
3,22
4,85
Wiek
do 24 lat
25–40 lat
41–55 lat
powyżej 55 lat
21,43
11,71
13,64
9,77
0,60
1,35
0,91
–
2,98
6,76
9,09
14,29
39,29
44,59
41,82
40,60
20,24
21,17
21,82
22,56
12,50
9,91
8,18
9,77
2,98
4,50
4,55
3,01
Wykształcenie
podstawowe
zawodowe
średnie
wyższe
15,45
12,18
17,98
13,46
–
1,11
2,25
–
5,91
9,23
5,62
11,54
44,55
42,07
35,96
38,46
22,27
21,40
19,10
21,15
8,18
11,44
11,24
11,54
3,64
2,58
7,87
3,85
Liczebność
rodziny
1 osoba
2 osoby
3 osoby
4 osoby
5 osób
powyżej 5 osób
19,35
14,44
12,03
11,17
16,22
22,95
3,23
–
1,27
1,12
–
–
9,68
10,00
10,13
7,26
3,60
4,92
38,71
38,89
44,30
43,02
44,14
36,07
22,58
18,89
21,52
20,11
24,32
19,67
3,23
14,44
8,86
10,06
9,91
13,11
3,23
3,33
1,90
7,26
1,80
3,28
Dochód
do 500 zł
501–1000 zł
1001–1500 zł
powyżej 1500 zł
15,45
12,18
17,98
13,46
–
1,11
2,25
–
5,91
9,23
5,62
11,54
44,55
42,07
35,96
38,46
22,27
21,40
19,10
21,15
8,18
11,44
11,24
11,54
3,64
2,58
7,87
3,85
13,64
14,66
5,48
20,69
4,08
24,24
0,83
0,86
1,37
1,15
–
–
8,68
6,90
10,96
4,60
14,29
1,52
40,08
46,55
47,95
39,08
48,98
31,82
19,42
18,10
26,03
22,99
24,49
24,24
12,40
7,76
5,48
9,20
6,12
16,67
4,96
5,17
2,74
2,30
2,04
1,52
15,29
13,58
12,39
14,29
0,83
1,23
0,88
0,51
8,26
8,64
7,96
6,63
42,56
43,21
38,05
42,35
23,14
19,75
21,24
19,90
7,02
8,64
15,93
11,73
2,89
4,94
3,54
4,59
14,22
0,79
7,74
41,86
21,33
10,27
3,79
Status zawodowy pracownik umysłowy
pracownik fizyczny
rolnik
student/uczeń
emeryt/rencista
nie pracuje
Miejsce
zamieszkania
Ogółem
wieś
miasto do 10 tys.
miasto 10–50 tys.
miasto powyżej 50 tys.
Z innego
źródła
Z prasy
Płeć
Wyszczególnienie
Z telewizji
Z radia
Tabela 2. Częstotliwość korzystania z wybranych źródeł informacji o sokach
owocowych [%]
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań.
Zróżnicowanie odpowiedzi dotyczących zwracania uwagi na informacje zamieszczone na opakowaniach soków owocowych występuje wśród osób o różnym poziomie wykształcenia.
W tabeli 1 przedstawiono znaczenie informacji na opakowaniach soków owocowych dla konsumentów z regionu południowo-wschodniej Polski.
166
Artur Kraus, Stanisław Popek
Analiza wyników wskazuje, że najistotniejszym dla badanych osób źródłem informacji o sokach są własne doświadczenia, szczególnie istotne dla osób w wieku
25–40 lat (rys. 2, tabela 2).
Ważnym źródłem informacji są także informacje zamieszczane na opakowaniach soków, które są szczególnie istotne dla osób starszych, powyżej 55 lat (22,56%).
Osoby z wykształceniem podstawowym również bardzo często korzystają z informacji na opakowaniach – 22,27% wskazań.
W dużym stopniu docierają do świadomości respondentów także informacje
przekazywane za pośrednictwem reklamy; ta forma promocji dociera szczególnie
do osób młodych, poniżej 24 lat. Mniej istotne okazały się informacje uzyskiwane
za pośrednictwem prasy i telewizji (14,29%), ważne dla osób starszych – powyżej
55 lat, a także dla emerytów i rencistów. Źródłem, które najrzadziej wskazywali
ankietowani jako źródło informacji o sokach, okazały się audycje i reklamy radiowe. Liczba wskazań nie przekroczyła 2%, a w wielu przypadkach nie była wskazywana jako źródło informacji.
4. Podsumowanie
Wyniki badań wykazały, że zdecydowana większość konsumentów zwraca uwagę
na informacje zamieszczane na opakowaniach soków, co jest zbieżne ze spostrzeżeniami innych autorów poruszających tę tematykę badawczą [2, s. 317–320;
4, s. 303–308; 8, s. 355]. W związku z tym producenci, uwzględniając istniejące
regulacje prawne dotyczące znakowania żywności, powinni dążyć do tego, by konsumenci postrzegali informacje zawarte na opakowaniu soku jako źródło jeszcze
bardziej wiarygodne.
Na opakowaniach soków oprócz pełnego opisu na temat składu surowcowego
i ich wartości odżywczej powinny być umieszczone informacje na temat korzyści
zdrowotnych wynikających z ich spożywania. Uzyskane wyniki badań wskazują na
potrzebę prowadzenia działań edukacyjnych w celu jak najefektywniejszego wykorzystania informacji zamieszczonych na opakowaniu produktu.
W celu aktywizacji sprzedaży należałoby podjąć następujące działania:
– intensywna promocja sprzedaży soków szczególnie wśród dzieci i młodzieży
w celu wykształcenia właściwych nawyków i przyzwyczajeń,
– stymulowanie chęci zakupu nowych i istniejących już na rynku produktów
poprzez organizowanie pokazów i degustacji w punktach sprzedaży,
– wykorzystanie reklamy w mediach jako źródła informacji o sokach,
– wspieranie ogólnej edukacji żywieniowej w celu podniesienia świadomości
społeczeństwa w tym zakresie i w efekcie pobudzenie zainteresowania zdrowym
stylem życia i żywienia, a w tym korzyściami płynącymi ze spożywania soków.
Znaczenie informacji podanych na opakowaniu soków owocowych...
167
Literatura
[1] Cichoń M., Funkcja informacyjna i edukacyjna opakowań, „Opakowanie” 1998, nr 2.
[2] Cichoń Z., Aktualny stan informacji towaroznawczej według badań wybranych grup żywności
w Polsce [w:] Jakość wyrobów w gospodarce rynkowej, Materiały konferencji naukowej, AE
w Krakowie, Kraków 1998.
[3] Cichoń Z., Ocena informacji towaroznawczej na opakowaniach wybranych grup żywności w Polsce, Materiały Kongresu Polskiej Gospodarki Żywnościowej, Warszawa 2000.
[4] Cichoń Z., Suwała G., Rola opakowań do żywności i ich wpływ na konsumencką decyzję zakupu
[w:] Konkurencyjność rolnictwa z uwzględnieniem uwarunkowań regionalnych w aspekcie integracji z UE, Materiały międzynarodowej konferencji naukowej, AR w Krakowie, Oddział w Rzeszowie, Rzeszów 2000.
[5] Kostro Z., Rola opakowań w marketingu, „Opakowanie” 1994, nr 6.
[6] Kotler Ph., Marketing. Analiza, planowanie, wdrażanie i kontrola, Gebethner i Ska, Warszawa
1994.
[7] Ozimek I., Znaczenie informacji podanych na opakowaniu produktu żywnościowego, „Przemysł
Spożywczy” 2002, nr 10.
[8] Steinka I., Stankiewicz J., Wpływ czynników związanych z opakowaniami na wybór twarogów przez
konsumentów [w:] Nauka o żywności. Osiągnięcia i perspektywy, Materiały XXXIII Sesji Naukowej KTiChŻ PAN, AR w Lublinie, Lublin 2002.
[9] Zając K., Ewolucja czy rewolucja? Nowa technologia bezpróżniowego pakowania twarogu firmy
CRYOVAC, „Przegląd Mleczarski” 1998, nr 9.
[10] Zbierzchowska A., Jakość opakowań produktów spożywczych postrzegana przez konsumentów [w:]
Jakość wyrobów w gospodarce rynkowej, Materiały konferencji naukowej, AE w Krakowie, Kraków 1998.
Consumers’ Opinions on the Importance of the Information on Fruit
Juice Packagings and Its Sources
In the paper the results of research works on information sources are presented. The aim of
the research was to analyse, on the basis of the opinions of consumers inhabiting south-eastern
Poland, information given about fruit juices. The research was carried out using the method of
a questionnaire survey. Attention was focused on the importance of the information placed on
the packagings as well as on the frequency of using selected sources of information on fruit juices.
The analysis of the results shows that for the surveyed persons it is their experience that is the
most important source of information on juices. The information placed on juice packagings is
also important, mainly for the elderly. Advertising has also proven to be a useful source of
information for the surveyed. The research has shown that the great majority of the surveyed
persons gather information on the juice from what has been placed on the packaging.