Sprawozdanie z sesji tematycznej

Paulina Chodyra
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Sprawozdanie z sesji edukacyjnej
W sesji uczestniczyli: Ewa Leś (Instytut Polityki Społecznej UW), Małgorzata Borowska (Szkoła Liderów), Małgorzata
Szybalska (Departament Programów Nauczania i Podręczników MEN), Krystyna Wyrwicka (Departament Pomocy
i Integracji Społecznej MPiPS), Marcin Juszczyk (Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych).
Sesja rozpoczęła się od zaprezentowania przez prof. Ewę Leś założeń do strategii systemu edukacji w obszarze
gospodarki społecznej przygotowanej opracowywanych przez Zespół ds. Rozwiązań Systemowych w zakresie
Ekonomii Społecznej działający od grudnia 2008 przy Prezesie Rady Ministrów. Główne cele zawarte w założeniach
do strategii to:
► upowszechnienie podstawowej wiedzy o sektorze ekonomii społecznej wśród ogółu społeczeństwa,
► przygotowanie kadry animatorów/liderów dla ekonomii społecznej oraz instytucji wspierających,
► profesjonalizacja kadry zarządzającej podmiotami ekonomii społecznej.
Cele te zostały wyznaczone w oparciu o poniższe założenia i będą weryfikowane po opracowaniu kilku analiz
szczegółowych:
► stworzenie systemu edukacji dla: animatorów/inicjatorów podmiotów ekonomii społecznej, otoczenia
wspierającego i kadry zarządzającej podmiotami ekonomii społecznej,
► włączenie treści nt. ekonomii społecznej do założeń kształcenia na poziomie wyższym (zarządzanie,
ekonomia, przedsiębiorczość) na kierunkach kształcących specjalistów z zakresu polityki gospodarczej,
społecznej i rozwoju gospodarczego, w tym lokalnego rozwijanie systemu kształcenia kadry podmiotów
ekonomii społecznej na kilku szczeblach z wykorzystaniem różnorodnych form kształcenia ustawicznego
(kursy specjalistyczne, kształcenie policealne, studia podyplomowe),
► upowszechnianie podstawowej wiedzy nt. ekonomii społecznej poprzez inicjatywy edukacyjne wśród dzieci
i młodzieży (modyfikacja podstaw programowych oraz promocja doświadczeń praktycznych
z wykorzystaniem spółdzielczości uczniowskiej), a także poprzez celowe kampanie edukacyjne w mediach
zintegrowane np. z promowaniem zrównoważonego rozwoju i spójności społecznej,
► powiązanie ustawicznych działań edukacyjnych i doradczych dla tworzących podmioty ekonomii społecznej
z powołaniem sieci nauczycieli/konsultantów na terenie całego kraju.
Z założeń do strategii wynikają też następujące propozycje konkretnych działań:
► przeszkolenie grupy pilotażowej nauczycieli/konsultantów/opiekunów spółdzielni uczniowskich,
► promocja konkursu dla najlepiej działającej spółdzielni uczniowskiej i olimpiady wiedzy o spółdzielczości
pod patronatem Ministra Edukacji Narodowej,
► przygotowanie grupy akredytowanych trenerów/wykładowców do prowadzenia kursów specjalistycznych
z zakresu ekonomii społecznej.
Materiały pokonferencyjne – sprawozdania z sesji
1
Ostateczna wersja przygotowywanej strategii zawierać będzie też konkretne produkty gotowe do wdrażania:
► program studiów podyplomowych dla animatorów, otoczenia wspierającego i kadry zarządzającej
podmiotami ekonomii społecznej,
► program krótkich kursów specjalistycznych dla kadry zarządzającej podmiotami ekonomii społecznej,
► BES – Biblioteka Ekonomii/Przedsiębiorczości Społecznej – wzorowana na serii Biblioteka Pracownika
Socjalnego,
► podręcznik ekonomii społecznej dla studentów oraz nauczycieli przedmiotów WOS i przedsiębiorczość,
► program kursu uzupełniającego nt. ekonomii społecznej dla nauczycieli WOS i przedsiębiorczości,
► program kształcenia nauczycieli/konsultantów w zakresie ekonomii społecznej, opiekunów spółdzielni
uczniowskich i doradców dla uczniów szkół średnich chcących tworzyć podmioty ekonomii społecznej
po zakończeniu edukacji,
► strategia kampanii medialnej promującej ekonomii społecznej,
► założenia olimpiady i konkursu dla szkół o ekonomii społecznej,
► program szkoleń podstawowych nt. ekonomii społecznej dla otoczenia wspierającego.
Po przedstawieniu założeń prof. Leś poinformowała o stanie prac nad analizami, które mają weryfikować przyjęte
założenia. Powstają następujące analizy:
► analiza treści nauczania zawartych w podstawach programowych dla kształcenia ogólnego i zawodowego
oraz podręcznikach dla szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (średnich), ze szczególnym
uwzględnieniem następujących przedmiotów: wiedza o społeczeństwie (WOS), historia, historia
i społeczeństwo, geografia i przedsiębiorczość,
► analiza treści nauczania zawartych w podstawach programowych i podręcznikach dla szkół policealnych
i pomaturalnych, ze szczególnym uwzględnieniem szkół kształcących pracowników socjalnych,
► przegląd akademickich inicjatyw edukacyjnych dla podmiotów ekonomii społecznej, a także analiza treści
nt. ekonomii społecznej w programach studiów wyższych (licencjackich, magisterskich, podyplomowych),
► przegląd pozasystemowych inicjatyw edukacyjnych dla podmiotów ekonomii społecznej realizowanych
przez NGO, instytucje administracji rządowej i samorządowej (m.in. kursy, szkolenia, staże) w ramach
programów własnych oraz wybranych programów realizowanych ze środków krajowych i zagranicznych,
► przegląd tradycyjnych form edukacyjnych dla podmiotów ekonomii społecznej związanych z ruchem
spółdzielczym przed i powojennym,
► spółdzielczość uczniowska jako praktyczna forma edukacji dla ekonomii społecznej. Stan i mechanizmy
wspierania.
Następnie komentarz do założeń przedstawili zaproszeni eksperci. Małgorzata Borowska (Szkoła Liderów)
skoncentrowała się głównie na kwestii zachowania równowagi w przygotowywanych materiałach między tematyką
związaną z integracją społeczną a przedsiębiorczością. Zwróciła również uwagę na następujące kwestie: konieczność
odejścia od typowych szkoleń na rzecz programów kształcących i następnie wspierających osoby tworzące podmioty
ekonomii społecznej przez jakiś czas, potrzebę wypracowania minimów edukacyjnych – znaczna część odbiorców
szkoleń nie wie, jakie szkolenia są im potrzebne i wydaje przypadkowo środki na wsparcie szkoleniowe. Poruszyła też
kwestę działań promocyjnych i zmiany wizerunku spółdzielni socjalnych jako dostawcy usług.
Przedstawicielka MEN, Małgorzata Szybalska reprezentująca Departament Programów Nauczania i Podręczników
zwróciła uwagę, że podstawy programowe są właśnie przyjmowane, ale kluczowe wydają się programy nauczania,
Materiały pokonferencyjne – sprawozdania z sesji
2
a te zatwierdzają dyrektorzy szkół. Ta kwestia wymaga działań promocyjnych i informacyjnych skierowanych
dla nauczycieli i wydawców, którzy takie programy przygotowują i następnie realizują. Szczególnie zwróciła uwagę
na 3 przedmioty: podstawy przedsiębiorczości, wiedza o społeczeństwie i ekonomia w praktyce. Dostrzegła szanse
na sfinansowanie takich działań w środkach systemowych w 2011 roku.
Dyrektor Krystyna Wyrwicka z MPiPS zgodziła się z koniecznością zmiany strategii wsparcia – nie tylko inicjowanie
powstawania nowych podmiotów, ale wspieranie ich dalszego rozwoju. Poruszyła jeszcze kwestie potrzeby szkoleń
lokalnych decydentów, zwróciła również uwagę na ważną rolę spółdzielczości uczniowskiej i pilną potrzebę
wypracowania standardów edukacyjnych. Zaznaczyła też, że pracownicy socjalni w kolegiach pracowników socjalnych
już uczą się o ekonomii społecznej, ale kwestia ta wymaga wzmocnienia.
Marcin Juszczyk także odniósł sie do kwestii potrzeby wsparcia dla podmiotów już istniejących. Zgodził się ponadto,
że trzeba w inny sposób udzielać pomocy podmiotom zaczynającym działalność – nie tylko poprzez szkolenia,
ale poprzez pracę z grupami inicjującymi powstawanie podmiotów ekonomii społecznej. Zauważył, że z perspektywy
rozwoju, na przykład spółdzielni socjalnej, kluczowe jest porozumienie potencjalnych spółdzielców co do celu
i sposobu funkcjonowania przyszłego podmiotu.
W komentarzach z sali poruszono następujące kwestie:
► potrzebę połączenia debaty o ekonomii społecznej z debatą o rozwoju edukacji obywatelskiej,
► konieczność debaty i wsparcia dla tradycyjnych form spółdzielczych,
► bezwarunkowe wręcz prowadzenie działań informujących o ekonomii społecznej dla szerokiej opinii
publicznej – dziś to temat znany niszowo,
► konieczność wpłynięcia na MEN, by zaktualizował podstawy programowe o treści dotyczące ekonomii
społecznej,
► konieczność uzupełnienia pojęcia przedsiębiorczość o zagadnienie zysku społecznego,
► wsparto postulaty, by nie tylko szkolić i wspierać powstawanie podmiotów, ale tworzyć szersze programy
edukacyjno-wspierające, a także by środki finansowe przeznaczać nie tylko na start podmiotów, ale na
pilotowanie przez 2 lub 3 początkowe lata działalności.
W podsumowaniu dyskusji głównie zwrócono uwagę na konieczność zrównoważenia działań edukacyjnych
prowadzonych do wewnątrz sektora z działaniami na zewnątrz:
► ważne jest szerokie promowanie idei ekonomii społecznej, a także swojego rodzaju odczarowanie tego
pojęcia oraz przeciwdziałanie negatywnemu naznaczaniu osób będących odbiorcami działań związanych
z ekonomią społeczną,
► zwrócono uwagę, że problematyka ekonomii społecznej powinna stać się tematem dla lokalnych elit, a nie
tylko działaczy trzeciego sektora, a działania edukacyjne powinny być kierowane też międzysektorowo,
► za pilne uznano wypracowanie standardów kształcenia animatorów i kadry zarządzającej podmiotami
ekonomii społecznej,
► w ramach działań skierowanych do sektora ekonomii społecznej powinno się większą wagę przywiązywać
do programów dających długofalowe wsparcie. Za problem uczestnicy sesji uznali częste przypadki
ograniczania się tylko do działań szkoleniowych celu skierowanych na powstawanie nowych podmiotów,
a nie wspieranie już istniejących,
Materiały pokonferencyjne – sprawozdania z sesji
3
► wzmocnienie w działalności szkoleniowej komponentów związanych z przedsiębiorczością – uczestnicy
zauważyli istotny deficyt przygotowania biznesowego u potencjalnych animatorów czy założycieli podmiotów
ekonomii społecznej,
► wprowadzenie tematyki ekonomii społecznej do szkół (pojawiły się nawet głosy by wzorem doświadczeń
włoskich tworzyć programy edukacyjne o spółdzielczości czy ekonomii społecznej dla przedszkoli).
W dyskusji odniesiono się też do przedstawionych założeń strategii wsparcia edukacyjnego. Za ważne i pilne
do zrealizowania uznano:
► przygotowanie jednolitego podręcznika o ekonomii społecznej,
► wydanie serii Biblioteka Ekonomii Społecznej,
► przygotowanie zawartości merytorycznej o ekonomii społecznej do programów nauczania WOS-u podstaw
przedsiębiorczości, ekonomii w praktyce,
► uruchomienie we współpracy z CODN pilotażowego kursu dla nauczycieli/doradców ekonomii społecznej,
► przyspieszenie prac nad nowelizacją ustawy o spółdzielczości i zagwarantowanie ram prawnych
dla funkcjonowania spółdzielczości uczniowskiej.
Materiały pokonferencyjne – sprawozdania z sesji
4