Krasne przed wiekami

Krasne przed wiekami
Krasne położone jest na północ od szosy Kraków – Rzeszów – Przemyśl – Lwów i na
południe od linii kolejowej łączącej te miasta.
Usytuowane jest 3 km na wschód od Rzeszowa, na wysokości 245 m nad poziomem morza na
pograniczu Karpat i Kotliny Sandomierskiej.
Pierwsze ślady osadnictwa w Krasnem, a ogólniej w okolicach Rzeszowa pochodzą z 11 000
lat przed naszą erą, zaś dzięki badaniom archeologów uniwersyteckich wiemy o stanowisku
neolitycznym usytuowanym na cyplu lessowego wzniesienia (211 metrów n.p.m.)
mieszczącym się w Załężu.
W Muzeum Okręgowym w Rzeszowie znajdują się pochodzące z tego okresu najstarsze
znaleziska archeologiczne z obszaru gminy Krasne.
Okres wpływów rzymskich dokumentuje fakt odkrycia srebrnych denarów z podobizną
cesarzy rzymskich (Hadriana, Marka Aureliusza, Komodusa, Antoninusa, cesarzowej
Faustyny). Świadczy to, że przez teren Krasnego i jego okolic przebiegał szlak handlowy i
znajdowały się tu osady.
Wieś Krasne powstała przypuszczalnie w XIV wieku, około 1390 roku.
„Krasne” to staropolska nazwa wsi pochodząca z topograficznego określenia jej pięknego
położenia i ładnych, żyznych oraz równych pól. Za polskim pochodzeniem nazwy naszej wsi
przemawia wielka liczba tego rodzaju nazw na ziemiach rdzennie i czysto polskich, np.
Kraśnik, Krasiczyn, Krasna, itp.
Nazwa miejscowości podkreślająca piękno jej terenów ulegała zmianom. Wcześniej
określano ją jako Krasnopole lub Kraszna Polska. Wieś leży w krainie historyczno –
geograficznej: Małopolska i w przeszłości wchodziła w skład majątku właścicieli Rzeszowa.
To właśnie oni w 1412 roku ufundowali parafię w Krasnem. Za zgodą biskupa przemyskiego
Macieja Janiny (1392 – 1420) Małgorzata Rzeszowska zbudowała pierwszy kościół w
Krasnem. W 1624r. podczas wielkiego najazdu Tatarów na Polskę także nasza wieś została
spalona. W oktawę Bożego Ciała 30-tysięczny czambuł Tatarów pod wodzą Kantymira
Murzy zniszczył kościół w Krasnem. Podobny los dotknął miejscowości, będące na szlaku
przemarszu najeźdźców.
Następny właściciel – Mikołaj Spytek-Ligęza chcąc zwiększyć bezpieczeństwo
mieszkańców wsi nakazał jej ufortyfikowanie, budowę nowego kościoła (1627r.) oraz
szpitala, czyli ówczesnego domu starców. Parafia liczyła wtedy 700 wiernych.
W 1741r. kościół ten rozebrano i z uzyskanego materiału wybudowano tymczasową kaplicę.
Przystąpiono także do budowy nowej, murowanej świątyni, której fundatorem był kolejny
właściciel Krasnego – Jerzy Lubomirski. Pracę ukończono w 1748r. Jest to obecnie
nieużywany, tzw. stary kościół.
W okresie międzywojennym w latach 1936 - 1937 przedłużono go o 7 metrów.
Nieco wcześniej, bo w 1904r. do Krasnego przybyły siostry ze Zgromadzenia Sióstr
Franciszkanek Rodziny Maryi, które pracują do dnia dzisiejszego. Założycielem zakonu był
błogosławiony arcybiskup Zygmunt Szczęsny Feliński (1822 – 1895) beatyfikowany przez
Ojca Świętego Jana Pawła II 18.08.2002r. w Krakowie.
Pod koniec XVIII wieku Krasne dostawał się kolejno w posiadanie rodu Skrzyńskich,
Bielańskich i Potockich. W latach 1902 – 1914 jednym z dzierżawców Krasnego był Jan
Newlin Mazaraki – Kawaler Krzyża Virtuti Militari, dowódca oddziału kawalerii w
powstaniu styczniowym. Jego podwładnym był artysta malarz Albert Chmielowski,
późniejszy św. Brat Albert.
Ostatecznie w 1930r. majątek został rozparcelowany, zaś dwór zniszczony przez Rosjan w
1915r. rozebrano.
Z tego okresu pochodzi figurka Matki Boskiej, ustawiona w 1910r. jako pomnik bitwy pod
Grunwaldem ( w południowej części wsi, przy trasie E – 40), natomiast na południowo –
zachodnim krańcu wsi, usytuowana jest oryginalna barokowa figurka świętego Antoniego
z XVIII wieku, ustawiona na 9-metrowej kamiennej kolumnie.
W czasie II wojny światowej wielu z mieszkańców zginęło walcząc z okupantem jako
żołnierze podziemnej Armii Krajowej ( tablica pamiątkowa znajduje się na bocznej ścianie
kościoła w Krasnem). To właśnie mieszkańcy Krasnego: Władysław Skubisz, Władysław
Leja oraz Henryk Kunysz 25.05.1944r. dokonali udanego zamachu na katów z rzeszowskiego
gestapo: Flaschkego i Pottebauma.
Groby poległych podczas okupacji hitlerowskiej znajdują się na cmentarzu parafialnym, nad
którym góruje neogotycka kaplica rodu Bielańskich z XIX wieku.
Poświęcono ją w 1918r. Wybudowała ją Emilia Bielańska, właścicielka Krasnego, dla swego
męża Bronisława, który ranny na polowaniu zmarł 27.02 1883r. Nad drzwiami wejściowymi
są wykute w kamieniu herby: Gryf – Bielańskich i Korczak - Komorowskich (rodowe
nazwisko Emilii Bielańskiej ), które wskazują na fundatora kaplicy.
W jej środku jest umieszczony drewniany, neogotycki ołtarz z wizerunkiem Chrystusa oraz
neogotyckie ławy.
Czwartą świątynię w Krasnem wybudowano w 1996r. obok „starego” kościoła, przy którym
ostatnie prace renowacyjne miały miejsce w latach 70-tych XX wieku.
Przy tym kościele znajduje się murowana dzwonnica z 1899r.,obok stoi plebania z 1905r.
Po 1945r. Krasne znacznie się rozbudowało, jest siedzibą gminy w skład której wchodzi
Malawa, Strażów i Palikówka. Znajduje się w powiecie rzeszowskim wchodzącym w skład
województwa podkarpackiego. Jest właściwie podmiejską dzielnicą Rzeszowa, zaledwie kilka
procent jego mieszkańców żyje z rolnictwa.
Opracował: Waldemar Kuśper