Cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku Typ: PDF File Rozmiar

Cztery wolności gospodarcze
jednolitego rynku
Autor: Beata Łupa-Królik
Cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku
Skrócony opis lekcji
Podczas zajęć omówione zostaną etapy integracji gospodarczej oraz cztery wolności gospodarcze
Jednolitego Rynku. Uczniowie poznają również skutki dla polskiej gospodarki wynikające
z udziału w Rynku Wewnętrznym UE.
Cele lekcji
Uczeń powinien

rozumieć pojęcia: strefa wolnego handlu, unia celna, wspólny rynek, unia gospodarczo
– walutowa,

znać etapy integracji gospodarczej,

umieć podać przykłady poszczególnych form integracji gospodarczej,

rozumieć istotę czterech wolności Rynku Wewnętrznego,

uświadomić sobie skutki dla polskiej gospodarki wynikające z udziału w Jednolitym
Rynku Europejskim.
Słowa kluczowe

euro,

jednolity rynek,

Unia Gospodarczo-Walutowa,

cztery wolności,

unia celna,

strefa wolnego handlu.
Adresat

uczniowie szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.
Metody realizacji zajęć

mapa pojęciowa,

praca w grupach,
Narodowy Bank Polski
2
Cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku

praca ze schematem.
Materiały
1. schemat „Cztery wolności Rynku Wewnętrznego”,
2. schemat „Wspólny Rynek – czy to się opłaca?”.
Wstęp merytoryczny
Integracja gospodarcza identyfikowana jest z procesem stopniowego scalania gospodarek
narodowych różnych krajów poprzez usuwanie barier ograniczających ich współpracę
gospodarczą, w wyniku, którego kraje w nim uczestniczące tworzą coraz bardziej ujednoliconą
pod względem gospodarczym formę. W teorii integracji gospodarczej wyróżnia się kilka jej
etapów, z których każdy następny jest bardziej zaawansowaną formą współpracy gospodarczej.”
Tabela 1. Etapy integracji gospodarczej
Liberalizacja
handlu
towarami
między
krajami
członkowskimi
Wspólna
polityka
handlowa
wobec
krajów
trzecich
Wolny
przepływ
czynników
produkcji
Harmonizacja
polityki
gospodarczej
(fiskalnej,
monetarnej,
społecznej)
Strefa
wolnego handlu
x
Unia celna
x
x
Wspólny
rynek
x
x
x
Unia
gospodarcza
x
x
x
x
Unia
gospodarczo
– walutowa
x
x
x
x
Narodowy Bank Polski
Unifikacja
polityki
monetarnej
x
3
Cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku
Rynek Wewnętrzny (Internal Market) będący jednocześnie Jednolitym Rynkiem (Single Market)
jest zdefiniowany w art. 7a Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej jako obszar bez granic
wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów, usług, osób i kapitału. Rynek ten stanowi rdzeń pierwszego filaru UE, obejmującego problematykę ekonomiczną
i społeczną. Integracja europejska, która ewoluowała od wspólnego rynku i unii celnej (utworzonych na mocy Traktatu Rzymskiego z 1957r. powołującego EWG), do Rynku Wewnętrznego
(w wyniku Jednolitego Aktu Europejskiego z 1986r.), została z biegiem czasu wzbogacona
o Unię Gospodarczą i Walutową, a w jej ramach o wspólny pieniądz – euro (patrz lekcja
„Geneza UGW”).
Idea Jednolitego Rynku, bez wewnętrznych granic państwowych, opiera się na wysokim poziomie wzajemnego zaufania oraz na równoważności systemów regulacyjnych. Każde znaczące
niepowodzenie w stosowaniu wspólnych zasad w jakiejkolwiek części Jednolitego Rynku stwarza zagrożenie dla reszty systemu i podważa jego integralność. Podstawę Rynku Wewnętrznego
UE stanowią tzw. cztery wolności – swobodny przepływ towarów, swobodny przepływ osób,
swobodny przepływ usług, swobodny przepływ kapitału. Zapewnienie czterech swobód
wymagało likwidacji różnego rodzaju barier. Były to bariery o charakterze administracyjnym
– odnoszące się do ludzi i towarów tj. kontrole graniczne (celne i paszportowe), prawnym
– zróżnicowane normy, certyfikaty, standardy w poszczególnych dziedzinach życia, a także
fiskalne np. zróżnicowane systemy podatkowe.
Proponowany przebieg zajęć
Rozdaj każdemu uczniowi dużą ilość małych karteczek, poproś, aby każdy samodzielnie napisał
skojarzenia z terminem „integracja gospodarcza”. Następnie podziel uczniów na cztery grupy.
Zadaniem każdego zespołu będzie opracowanie mapy pojęciowej (myślowej) terminu integracja
gospodarcza (opis metody - patrz uwagi dla nauczyciela). Po zakończeniu pracy poproś przedstawicieli grup o prezentację mapy skojarzeń. Zwróć uwagę na podobieństwa i różnice w wypowiedziach uczniów i w formie graficznej opracowanych map. Wykorzystując mapy sformułuj
wspólnie z uczniami definicję integracji gospodarczej.
Rozwieś mapy w widocznym miejscu, będą jeszcze potrzebne w dalszej części zajęć.
Wytłumacz, że dochodzenie do pełnej integracji gospodarczej odbywało się stopniowo, etapami
(zaczynając od strefy wolnego handlu, kończąc na unii gospodarczo – walutowej) – patrz wstęp
merytoryczny.
Zwróć uwagę na różnice między poszczególnymi formami współpracy gospodarczej.
Narodowy Bank Polski
4
Cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku
Poproś o podanie przykładów istniejących stref wolnego handlu (patrz lekcja „Przyczyny i skutki
protekcjonizmu”). Podaj również przykłady unii celnych (od 1968 r. unią celną była EWG) oraz
wspólnego rynku (pierwszym wspólnym rynkiem w historii gospodarczej był Związek Celny
Państw Niemieckich, który funkcjonował w latach 1834 – 1867, Europejski Obszar Gospodarczy,
utworzony w 1994 r., obejmujący kraje UE oraz dwa kraje EFTY).
Przedstaw istotę Wspólnego Rynku Unii Europejskiej (patrz wstęp merytoryczny).
Poleć uczniom, aby w grupach, uzupełnili schemat „Cztery wolności Rynku Wewnętrznego”
(materiał pomocniczy nr 1). Poproś o wpisanie wszystkich skojarzeń związanych z poszczególnymi wolnościami. Możesz też każdej grupie przydzielić tylko jedną swobodę rynku wewnętrznego, a następnie stworzyć schemat klasowy.
Poproś o przedstawienie wyników pracy, jeśli potrzeba uzupełnij wypowiedzi uczniów
(patrz słowniczek).
Zaproponuj, aby uczniowie powrócili do map pojęciowych i jeśli to konieczne uzupełnili o nowe
skojarzenia.
Powiedz, że celem strategicznym Polski jest przystąpienie do UE, a tym samym udział
w Jednolitym Rynku Europejskim.
Rozdaj grupom schemat „Wspólny Rynek – czy to się opłaca?” (Materiał pomocniczy nr 2),
poproś, aby uczniowie podali konkretne przykłady ilustrujące sytuację w Polsce, jeśli chodzi
o otwieranie rynku. Zaznacz, że przykłady mogą być zarówno pozytywne jak i negatywne. Mogą
to być sytuacje wzięte z życia (np. budowa zagranicznego marketu, swoboda podróżowania),
a także fakty np. podpisanie przez Polskę umów, zamknięcie negocjacji, spotkanie rządowe, itp.
Aby usprawnić pracę, możesz poprosić, aby każda grupa opisała jeden płatek schematu.
Podsumowując zajęcia przeprowadź dyskusję na temat „Jednolity rynek - szanse, zagrożenia,
nadzieje”.
Uczniowie mogą również w domu przeprowadzić ankietę wśród dorosłych na temat „Czy masz
jakieś obawy związane z przynależnością do rynku europejskiego?”. Wyniki sondażu powinny
zostać zaprezentowane w formie graficznej na następnej lekcji.
Narodowy Bank Polski
5
Cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku
Uwagi dla prowadzącego
Lekcja przewidziana jest na 2 godziny lekcyjne. Głównym celem zajęć jest wyjaśnienie uczniom
istoty Rynku Wewnętrznego i czterech wolności, które są podstawą funkcjonowania UGW. Uczniowie odwołując się do faktów, wydarzeń, konkretnych sytuacji uświadamiają sobie koszty
i korzyści otwierania i przystosowywania polskiej gospodarki do unijnych standardów.
W trakcie lekcji wykorzystano metodę mapy myślowej. Twórcą metody jest Tony Buzan.
W odróżnieniu od tradycyjnych metod, w tej metodzie „zbieranie informacji odbywa się przez
notowanie skojarzeń, specyficzna jest też forma graficzna. Mapa pojęciowa pomaga „uaktywnić”
wiedzę uczniów, pobudzić ich fantazję i wyobraźnię, uczyć się od koleżanek i kolegów w klasie,
pozwala też porządkować wiedzę”.
W pierwszym etapie uczniowie pracują indywidualnie – każdej osobie daj małe karteczki
i poproś, aby każdy uczeń samodzielnie wypisał jak najwięcej skojarzeń z terminem centralnym
(tu integracja gospodarcza). Każde skojarzenie powinno być napisane na oddzielnej kartce.
Następnie uczniowie tworzą grupy, karteczki stają się własnością zespołu (należy je wymieszać).
Poproś grupy, aby posegregowali zebrane kartki i utworzyli tematyczne zbiory. W centrum
dużego arkusza papieru poproś o napisanie hasła wywoławczego, zadaniem uczniów będzie
naklejenie skojarzeń napisanych na kartkach wokół terminu centralnego. Zaznacz, że żadna
kartka nie może być pominięta. Uczniowie mogą dopisywać nowe skojarzenia, które przychodzą
im do głowy w trakcie pracy; łączyć kartki za pomocą strzałek; stosować rysunki, obrazki różnej
wielkości, znaki umowne, symbole; używać wielu kolorów.
Ważne jest określenie czasu na wykonanie zadania.
Lekcja nie omawia szczegółowo problemów związanych z otwieraniem polskiego rynku
na swobodny przepływ kapitału, osób, towarów czy usług. Te zagadnienia mogą, być tematem
następnych zajęć, szczególnie w szkołach ponadgimnazjalnych.
Narodowy Bank Polski
6
Cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku
Materiały dla uczniów
Materiał pomocniczy nr 1
Schemat „Cztery wolności Rynku Wewnętrznego”
Na schemacie przedstawionym poniżej napiszcie, co dla Was oznaczają podane hasła.
Swobodny przepływ towarów
Swobodny przepływ osób
Swobodny przepływ usług
Swobodny przepływ kapitału
Narodowy Bank Polski
7
Cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku
Materiał pomocniczy nr 2
Schemat „Wspólny Rynek – czy to się opłaca?”
W zamieszczonym poniżej schemacie podaj konkretne przykłady ilustrujące sytuację Polski, jeśli
chodzi o otwieranie się rynku. Przykłady mogą być zarówno pozytywne jak i negatywne. Mogą
to być sytuacje wzięte z życia i najbliższego otoczenia (budowa zagranicznego marketu, firmy,
swoboda podróżowania), a także takie fakty jak podpisanie przez Polskę umów, zamkniecie
rozdziału negocjacyjnego itp.
Kwiatek (płatki 4 swobody)
Narodowy Bank Polski
8
Cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku
Propozycje sprawdzenia wiedzy
Test wielokrotnego wyboru:
1. Swobodny przepływ wszystkich czynników produkcji odbywa się w:
a) strefie wolnego handlu
b) unii celnej
c) wspólnym rynku
d) unii gospodarczo – walutowej
2. Największy stopień zaawansowania współpracy gospodarczej występuje w:
a) unii celnej
a) wspólnym rynku
b) unii gospodarczej
c) unii gospodarczo – walutowej
3. Charakterystyczne dla unii celnej jest:
a) swobodny przepływ czynników wytwórczych
b) wspólna polityka handlowa wobec państw trzecich
c) wspólna polityka monetarna
d) wspólna polityka gospodarcza
4. Charakterystyczne dla wspólnego rynku jest:
a) swobodny przepływ czynników wytwórczych
b) wspólna polityka handlowa wobec państw trzecich
c) wspólna polityka monetarna
d) wspólna polityka gospodarcza
5. Charakterystyczne dla unii gospodarczo - walutowej jest:
a) swobodny przepływ czynników wytwórczych
b) wspólna polityka handlowa wobec państw trzecich
c) wspólna polityka monetarna
d) wspólna polityka gospodarcza
6. Do Unii Gospodarczo –Walutowej należy:
a) 10 państw
b) 11 państw
c) 12 państw
d) 13 państw
Narodowy Bank Polski
9
Cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku
7. W UGW funkcjonuje:
a) jeden pieniądz
b) jeden bank centralny
c) wspólny rząd
d) waluty narodowe
8. Różnica między unią gospodarczą a unią gospodarczo – walutową polega na tym, że
a) w przeciwieństwie do unii gospodarczej w UGW obowiązuje wolny przepływ
czynników wytwórczych
b) w przeciwieństwie do unii gospodarczej w UGW obowiązuje wspólna
polityka handlowa wobec państw trzecich
c) w przeciwieństwie do unii gospodarczej w UGW polityka fiskalna nie jest
zharmonizowana
d) w przeciwieństwie do unii gospodarczej w UGW obowiązuje unifikacja
polityki monetarnej
9. Celami integracji gospodarczej są:
a) wyższe tempo wzrostu gospodarczego
b) rozwój handlu zagranicznego
c) zmniejszenie zagrożenia występowania konfliktów zbrojnych
d) poprawa współpracy politycznej
Poprawne odpowiedzi: 1. c, d, 2. d, 3. b, 4. a, b, 5. a, b, c, d, 6. c, 7. a, b, 8. d, 9. a, b, c, d.
Narodowy Bank Polski
10
Cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku
Słownik
Cztery wolności Rynku Wewnętrznego – podstawy działania Rynku Wewnętrznego – swobodny przepływ towarów, usług, kapitału i osób.
Integracja gospodarcza – proces stopniowego scalania gospodarek narodowych różnych krajów
poprzez usuwanie barier ograniczających ich współpracę gospodarczą, w wyniku którego kraje
uczestniczące w nim tworzą coraz bardziej ujednoliconą pod względem gospodarczym formę.
Unia celna – współpraca ekonomiczna, na podstawie której państwa tworzące unię zobowiązują
się do eliminowania wewnętrznych barier handlowych oraz ujednolicenia systemu taryf wobec
partnerów zewnętrznych.
Unia gospodarcza – jeden z końcowych etapów integracji międzynarodowej polegający
na harmonizacji, czyli koordynacji lub zbliżaniu prawa, zasad administracyjnych oraz polityk
gospodarczych.
Strefa wolnego handlu – zinstytucjonalizowana forma współpracy ekonomicznej, wykraczającą
poza ramy zwykłej umowy handlowej. Kraje strefy zobowiązują się do stopniowego eliminowania barier handlowych, przede wszystkim wewnętrznych taryf celnych. Kraje zachowują swe
cła narodowe wobec państw trzecich.
Swobodny przepływ osób – to prawo do pracy, osiedlania się i korzystania ze wszystkich dóbr
socjalnych w miejscu pobytu na terytorium całej UE, bez względu na przynależność państwową.
Swoboda przemieszczania się i pobytu nie ma jednak charakteru absolutnego. Każde z państw
może w pewnych przypadkach nie zezwolić cudzoziemcowi na pobyt lub wydalić go ze swego
terytorium. Pobyt cudzoziemca w innym państwie członkowskim nie może być ciężarem
dla państwa przyjmującego.
Swobodny przepływ kapitału – dotyczy samodzielnych transakcji finansowych, które nie mają
bezpośrednich związków z przemieszczaniem się ludzi, towarów czy usług. Swoboda ta oznacza
możliwość transferu zysków z jednego kraju członkowskiego UE do drugiego oraz prawo nabywania wszelkich walorów rzeczowych i finansowych za granicą bez żadnych przeszkód.
Obywatele UE mają prawo do dokonywania wszelkich operacji bankowych i finansowych
we wszystkich państwach członkowskich (np. prawo do posiadania konta osobistego w bankach
państw UE, prawo zakupu i sprzedaży papierów wartościowych przedsiębiorstw całej UE).
Narodowy Bank Polski
11
Cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku
Swobodny przepływ usług – oznacza możliwość zakładania przedsiębiorstw na terenie innego
państwa członkowskiego i prowadzenia działalności gospodarczej na zasadach tzw. samo
zatrudnienia, czyli stworzenia sobie samemu miejsca pracy we własnej firmie. Do obszaru usług
według klasyfikacji prawa wspólnotowego nie są zaliczane usługi transportowe oraz usługi
bankowe i ubezpieczeniowe, które związane są z przepływem kapitału.
Swobodny przepływ towarów – oznacza, że na danym obszarze istnieje swoboda obrotu
(eksportu i importu) towarami. Nie istnieją kontrole graniczne, ograniczenia ilościowe
i jakościowe w przepływie towarów, a towar, który został wprowadzony legalnie na teren
któregoś z państw członkowskich Wspólnot, może być sprzedawany na terytorium każdego
innego państwa UE.
Rynek Wewnętrzny – obszar UE bez granic wewnętrznych, w ramach, którego zapewniono
swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału.
Bibliografia

E. Brudnik A. Moszyńska B. Owczarska „Ja i mój uczeń – pracujemy aktywnie” Zakład
wydawniczy SFS, Kielce 2002,

„Europa, na co dzień – pakiet edukacyjny” Wydawnictwo CODN 1997.
Przydatne adresy internetowe

www.ukie.gov.pl,

www.delpol.gov.pl,

www.cie.gov.pl.
Narodowy Bank Polski
12
www.nbp.pl