MIARY I WAGI JAKO PUNKT WYJŚCIA DO ROZWAśAŃ O

Anna SMAJDOR, Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych, Politechnika Śląska,
Katowice
MIARY I WAGI JAKO PUNKT WYJŚCIA DO ROZWAśAŃ
O RÓśNORODNOŚCI KULTUROWEJ I CYWILIZACYJNEJ
Streszczenie: Angielski system miar i wag pretenduje do ikony kultury
angielskiej. Artykuł jest próbą przedstawienia przyczyn i skutków chaosu
wywołanego przechodzeniem na system metryczny w Wielkiej Brytanii. Autorka
zwraca uwagę na sposoby wykorzystania tej wiedzy na lekcji języka obcego.
Definicja kultury wg Joyca Milleta zamieszczona na stronie internetowej Cultural savvy
(www.culturalsavvy.com/culture.htm) mówi, iŜ:
Kultura wywodzi się od łacińskiego słowa ‘colere’ znaczącego obrabiać, uprawiać, rozwijać.
Kultura to zbiór ogólnie przyjętych wzorów zachowania, wartości, hipotez oraz wspólnych
doświadczeń.
Kultura definiuje strukturę społeczną, sposoby podejmowania decyzji oraz style komunikacji.
Kultura narzuca zachowanie, normy postępowania oraz zasady etykiety.
Kultura jest czymś, czego się uczymy. Ma wpływ na wszystkich oraz na to, jak postępujemy i
reagujemy.
Kultura jest komunikacją. To sposób, w jaki ludzie tworzą, przekazują, przetwarzają i
interpretują informacje. (tłumaczenie autorki artykułu) 1
Opierając się na powyŜszej definicji moŜemy stwierdzić, Ŝe kultura określa warunki i sposób
uŜycia języka – narzędzia komunikacji. Uwzględniając ten fakt naleŜałoby zwrócić uwagę na
niezmiernie trudne zadanie nauczyciela języka obcego, który powinien posiadać nie tylko
głęboką wiedzę na temat kultury narodu, którego języka uczy, ale równocześnie powinien
umieć ją racjonalnie wprowadzać, aby wykład nie zastąpił praktycznych zajęć językowych.
Zadanie to jest tym trudniejsze, Ŝe często konieczne jest uświadomienie uczącym się istnienia
pewnych aspektów nieznanych w kulturze rodzimej po to, by móc porównać do nich
odpowiednie zjawiska obce.
Celem mojego artykułu jest ukazanie dwóch zupełnie róŜnych miejsc, jakie zajmują
jednostki miar i wag wśród wartości narodowych na przykładzie Polski i Wielkiej Brytanii.
Od stycznia 2006 w Internecie moŜna znaleźć witrynę Icons Online (www.icons.org.uk),
która jest projektem zleconym przez Culture Online (www.cultureonline.gov.uk), część
Wydziału Kultury, Mediów i Sportu rządu brytyjskiego. Stanowi ona wirtualną kolekcję
1
Culture comes from the Latin word "colere", meaning to build on, to cultivate, to foster.
Culture is a set of accepted behavior patterns, values, assumptions, and shared common experiences.
Culture defines social structure, decision-making practices, and communication styles.
Culture dictates behavior, etiquette, and protocol.
Culture is something we learn. It impacts everyone, and influences how we act and respond.
Culture is communication. It is a way people create, send, process and interpret information.
198
A. Smajdor
najcenniejszych skarbów kultury angielskiej. Jej zawartość zaleŜy od wyboru społeczeństwa
nominującego poszczególne elementy kultury oraz od ostatecznej decyzji komisji doradczej
wybierającej ikony spośród nominowanych. Witryna odzwierciedla współczesny pogląd na
kulturę i wartości angielskie oraz tworzy Ŝywy portret kraju, ludzi i ich sposobu Ŝycia. Wśród
ikon znajdziemy m.in. budkę telefoniczną, opactwo westminsterskie, ser cheddar, spódniczkę
mini, Alicję w Krainie Czarów, Oxford English Dictionary. Wśród tych nominacji znajdują
się równieŜ angielskie (imperialne) miary i wagi. MoŜe to stanowić zupełne zaskoczenie dla
przeciętnego Polaka, dla którego skrót np. km obok wartości liczbowej ma wyłącznie sens
uŜytkowy. W uzasadnieniu tej nominacji czytamy, Ŝe czar tkwi w fakcie, iŜ imperialne miary
i wagi wywodzą się z codziennego Ŝycia bardziej niŜ z logiki i Ŝe odegrały duŜą rolę w
kształtowaniu odrębnej narodowości angielskiej. Ich korzenie sięgają głęboko wstecz, bo aŜ
do okresu wczesnego średniowiecza.
Nie wiadomo, czy imperialny system miar znalazłby się wśród wielu innych symboli,
gdyby nie fakt, Ŝe w Wielkiej Brytanii właśnie dobiega końca wieloletni proces
przechodzenia na system metryczny, który w przeciwieństwie do tego starego odchodzącego
w przeszłość jest bardzo młody. Początki systemu metrycznego moŜna wiązać z upadkiem
senioralnego monopolu miar we Francji, który był skutkiem zniesienia feudalizmu 4 sierpnia
1789. W ciągu dwóch lat po tym wydarzeniu podjęto decyzję, iŜ podstawą nowego systemu
miar będzie długość południka. W 1799 przyjęto, Ŝe 1 metr to 1/40 000 000 długości
południka. Potem wzorcem był sztabka (tzw. metr z Sèvres), a od 1960 roku wzorzec
zastępuje ściśle naukowa definicja metra brzmiąca: 1 metr to długość równa 1 650 763,73
długości fali w próŜni promieniowania odpowiadającego przejściu od poziomu 2p10 do
poziomu 5d5 atomu kryptonu 86. (Kula 2004:157-158) Wydarzenie 1789 spełniło marzenia
oświeceniowych uczonych i wydawało się, Ŝe równieŜ szerokich mas, które oczekiwały
jednej sprawiedliwej miary „dla wszystkich ludów po wsze czasy”. Zwykli ludzie jednak,
kiedy mówili o sprawiedliwej mierze myśleli, o tej, którą oni sami znali, a takie miary przed
rewolucją były róŜne w róŜnych miejscowościach i bywało, Ŝe zmieniały się w czasie. W
efekcie dostali metr, nieznany nikomu wcześniej, za to niezmienny i jednolity. Te
okoliczności spowodowały, Ŝe proces wprowadzania systemu metrycznego trwał 50 lat - od
wybuchu rewolucji do wydania dekretu w tej dziedzinie przez Monarchię Lipcową 4 lipca
1837 (z mocą obowiązującą od 1 stycznia 1840). (Kula 2004:410-411) A z pewnością i
wówczas, mimo nakazów i sankcji, nie był powszechnie akceptowany i uŜywany.
Początkowo Francja usiłowała rozpowszechniać system metryczny w krajach
anektowanych, jednak nie zawsze kończyło się to powodzeniem, więc zaprzestano tej
działalności. Mimo to system ten stał się nośnikiem postępu i równości między ludźmi. Kraje,
które podobnie jak Francja przed rewolucją borykały się z problemami w zakresie miar,
narzucały swoim obywatelom nowe jednostki odgórnie. Niemcy zrobiły to w 1868, Austria w
1871, Węgry 1874. Potem kolejno państwa, które odzyskiwały niepodległość: Serbia (1863),
Rumunia (1883), Bułgaria (1888), Polska (1919), Jugosławia (1919), Łotwa (1920), Litwa
(1920). Dla nich odrzucanie starych miar było odrzuceniem miar okupanta. Wyjątkowo na
terenie Czechosłowacji metr obowiązywał, od kiedy został wprowadzony przez Austrię w
1871. Dla Rosji Radzieckiej, która przyjęła nowy system w 1918, był to wyraz chęci
modernizacji kraju. Podobnie uzasadniały tę reformę Japonia (1921), Chiny (1929, 1959) oraz
Indie. (Kula 2004:415-430)
W 1868 roku z okazji Wystawy Światowej w ParyŜu odbyła się konferencja, w której
uczestniczyło 30 państw. Podjęto tam decyzję o załoŜeniu międzynarodowej organizacji
metrologicznej. Cztery lata później na kolejnej konferencji zdecydowano o wyprodukowaniu
kopii francuskich prototypów dla wszystkich państw. W 1872 r. zawarto międzynarodową
konwencję i stworzono międzynarodowe biuro miar i wag w ParyŜu. (Kula 2004:430)
Miary i wagi jako punkt wyjścia do rozwaŜań o róŜnorodności kulturowej...
199
W zupełnie innej sytuacji była Wielka Brytania - kraj, który pokonał Napoleona i nie
doświadczył fali rewolucji. Nie było tam warunków sprzyjających przejściu na system
metryczny, rozumiany tu jako jedno z wątpliwych osiągnięć rewolucji. ToteŜ zbliŜający się
koniec procesu przechodzenia na nowy system w obecnych czasach moŜna by interpretować,
jako ostateczne zwycięstwo rewolucji francuskiej po ponad dwóch wiekach. W obliczu
dominacji języka angielskiego na całym świecie wydarzenie to wydaje się być bardzo
interesujące.
U podstaw w miarę jednolitego i długowiecznego angielskiego systemu miar i wag leŜy
dobrze zarządzane państwo, dlatego warto przytoczyć kilka faktów z historii Wielkiej
Brytanii, które ilustrują rozwój tego systemu oraz przebieg reformy metrycznej. (Patrz
Tabela 1.)
Tabela 1. Wydarzenia w dziejach miar i wag w Wielkiej Brytanii (kompilacja własna autora)
Rok
Rządy
Wydarzenie
732
Ethelbert II
Termin akr jest powszechnie uŜywany.
960
Edgar
Zostało wydane zarządzenie, w którym stwierdzono, Ŝe
Spokojny
wszystkie miary muszą się zgadzać ze standardami
przechowywanymi w Londynie i Winchesterze.
1215
Jan bez Ziemi W Wielkiej Karcie Swobód dokonano zapisu o posiadaniu
narodowych wzorców miar i wag.
1266
Henryk III
W tym roku pojawia się akt, który ustala, Ŝe pens waŜy tyle
samo, co 32 ziarna pszenicy, 20 pensów to uncja, 12 uncji to
funt. 8 funtów to waga galonu wina. Stąd wynika, Ŝe 240
pensów to jeden funt. Obserwujemy tutaj interesujące
powiązanie jednostek monetarnych i wagowych ze względu
na pensy i funty.
1304
Edward I
Zostaje wydany dokument, w którym stwierdza się, Ŝe do
mierzenia lekarstw funt będzie się dzielił na 20 szylingów lub
12 uncji, a inne przedmioty będzie się waŜyło funtem, który
będzie składał się z 15 uncji, a kaŜda z nich z 20 pensów.
1352
Edward III
Zostaje określona wartość jednostki wagi, stone (kamień) jako
14 funtów
1532
Henryk VIII
Ukazuje się dokument nakazujący, aby mięsem handlowano
posługując się jednostkami wagi handlowej (avoirdupois).
1707
Anna
Galon wina został zrównany z 231 kwadratowymi calami. Jest
podstawa miar objętości płynów, która nadal obowiązuje w
Stanach Zjednoczonych. W praktyce galon w tej postaci
obowiązywał juŜ za panowania Edwarda I.
1824
Jerzy IV
Zostaje wydany słynny akt ustanawiający tzw. angielski
system miar i wag, który wszedł w Ŝycie w 1826 roku.
1862
Wiktoria
Komisja Parlamentu odrzuciła projekt wprowadzenia
podziałów dziesiętnych w ramach angielskich jednostek miar.
Projekt ten został odrzucony ze względu na koszty, które
byłyby takie jak w przypadku przejęcia systemu metrycznego.
Od tej pory zwolennicy i przeciwnicy reformy przejścia na
nowy system organizują się w stowarzyszenia.
1878
UŜycie jubilerskiego funta (troy pound) zostało uznane za
nielegalne. Wagi handlowe (avoirdupois) moŜna było uŜywać
w następujących nominałach: 56lb, 28lb, 14lb, 7lb, 4lb, 2lb,
200
A. Smajdor
1897
1904
Edward VII
1949
Jerzy VI
1952
ElŜbieta II
1965
1969
1971
1973
1974
1989
1995
2000
1lb, 8oz, 4oz, 2oz, 1oz, 1/2oz, 1/4oz, 2dr, 1dr.
Metr moŜe być uŜywany fakultatywnie.
Kwestia reformy metrycznej znowu trafia do parlamentu ze
skutkiem negatywnym.
Powstał komitet prawodawstwa metrologicznego, którego
raport jednoznacznie opowiada się za wprowadzeniem
systemu metrycznego.
Minister handlu odrzuca moŜliwość wprowadzenia reformy,
uzasadniając, Ŝe decyzja byłaby przedwczesna. Sugeruje
bardziej przemyślaną przemianę.
Rząd ogłasza przejście Wielkiej Brytanii na system
metryczny. Decyzję tę uzasadnia obawą, Ŝe pozostanie przy
jednostkach imperialnych moŜe znacząco utrudnić stosunki
handlowe z resztą świata, przez co negatywnie wpłynąć na
gospodarkę kraju.
Wagi aptekarskie zostały zdelegalizowane na rzecz
jednostek systemu metrycznego.
Monetarny system ”l.s.d.”( librae, solidi, denarii = pounds,
shillings, pence) został zastąpiony systemem dziesiętnym.
Wielka Brytania wstępuje do EWG i potwierdza swoje
zobowiązanie przyjęcia systemu metrycznego.
Szkoły uczą systemu metrycznego.
Unia Europejska wyraŜa zgodę, na wydłuŜenie okresu
przechodzenia na system metryczny dla Wielkiej Brytanii i
Irlandii.
Wymaga się, Ŝeby na metkach wszystkich pakowanych
towarów sprzedawanych w Wielkiej Brytanii była informacja
o wymiarach lub wadze w systemie metrycznym.
Wymaga się, aby wszystkie towary sprzedawane luzem były
mierzone i waŜone w jednostkach systemu metrycznego.
W systemie miar w Polsce przed 1919 roku panuje chaos jak w innych rejonach Europy
przed reformą. NajwaŜniejsze akty prawne, które miały na celu regulację mierzenia i waŜenia
to:
• statut piotrkowski z 1507 roku, który unifikuje miary krakowskie i poznańskie
utrwalając odmienność miar lwowskich i lubelskich,
• konstytucja sejmu piotrkowskiego z 1567 roku unifikuje wagi i miary na terenie
Królestwa. Wyjątkiem jest korzec, który został ujednolicony w granicach
poszczególnych województw. Akt ten chroni interesy szlachcica-nabywcy, a nie
producenta.
• konstytucja sejmu koronacyjnego z 1764 roku, która przyjmuję za podstawę miary
warszawskie, unifikuje korzec i inne miary zboŜowe. Wzorce w województwach
posiadają cechę Skarbu Koronnego, a dokument obowiązuje zarówno w miastach jak i
na wsiach.
PowyŜsze dokumenty nie były właściwie sporządzone, co uniemoŜliwiało osiągnięcie
poŜądanego efektu. Rozbiory przyczyniły się do jeszcze większego zamieszania w tej
dziedzinie. Kiedy Polska odzyskała niepodległość, przyjęła system metryczny, który
wprowadzono 8 lutego 1919 roku Dekretem Naczelnika Państwa o miarach. Jako, Ŝe dekret
odnosił się do byłej kongresówki i byłego zaboru pruskiego, na innych ziemiach nowy system
Miary i wagi jako punkt wyjścia do rozwaŜań o róŜnorodności kulturowej...
201
był wprowadzany odrębnymi rozporządzeniami. Ostatecznie Dekret Prezydenta RP z 16
marca 1928 roku zakończył proces wprowadzania reformy. (Kula 2004:200-277) System
metryczny nie był dla nas alternatywą, jaką jest dla Brytyjczyków, ale jedynym moŜliwym
rozwiązaniem. W efekcie ich rozterki są przez nas generalnie niezauwaŜane, a jeŜeli nawet
zauwaŜone, to mogą wydawać się egzotyczne i dziwaczne.
Przez prawie 150 lat zwolennicy i przeciwnicy przemian w Wielkiej Brytanii tworzą
organizacje i prowadzą akcje propagandowe. Aktualnie argumenty obydwu ugrupowań są
lepiej znane ogółowi, dzięki moŜliwości przedstawiania ich w Internecie. Przeciwnicy
systemu metrycznego twierdzą, Ŝe:
• Nazwy jednostek są częścią ich języka i zawsze będą częścią ich literatury.
• Wiele dwudziestowiecznych dokonań zostało przeprowadzonych przy pomocy
angielskich miar i wag np. lądowanie człowieka na KsięŜycu. Najnowocześniejsze
edytory tekstów uŜywają ułamków cali do określania rozmiaru czcionki, a wagi w
supermarketach mogą pokazywać uncje i funty, chociaŜ Unia Europejska twierdzi, iŜ
angielski system miar i wag nie funkcjonuje w nowoczesnym świecie.
• Problemem systemu metrycznego jest system dziesiętny, na którym jest oparty.
Dziesięć nie dzieli się przez 3 ani przez 4, stąd liczne problemy w posługiwaniu się
tym systemem. Nawet Francuzi, pomysłodawcy systemu, pakują wino w pudełka po
12 sztuk.
• System metryczny nie posiada miary odpowiadającej powszechnie przyjętej ilości
napoju, którą moŜna zaspokoić pragnienie. Problemem są puszki z napojami o
objętości 330 ml. Podczas gdy litr to za duŜo, mililitr to za mało. Trzy puszki dają
tylko 990 mililitrów, co nie jest całym litrem.
• Fakt, Ŝe system metryczny oparty jest na naukowych abstrakcyjnych zasadach
równieŜ działa na jego niekorzyść. Nie przystaje do prostych ludzkich czynności, i
dlatego jest nieergonomiczny. W konsekwencji problem stanowią skomplikowane
liczby, których uŜywanie jest po prostu nieoszczędne.
• Przeciwnicy systemu metrycznego upatrują sukcesu Wielkiej Brytanii jako państwa w
tym, Ŝe uŜywano w nim funta, stopy i pinty. Jako przykład podają fakt, Ŝe drugą wojnę
światową wygrały państwa „niemetryczne”. Ponadto wprowadzenie dziesiętnego
systemu monetarnego nie zapobiegło inflacji, jak równieŜ nauczanie systemu
metrycznego w szkołach nie podniosło wyników uczniów.
• Są dziedziny przemysłu w Europie, które nadal nie uŜywają systemu metrycznego:
niemiecki przemysł zbrojeniowy, szwedzki przemysł drzewny oraz holenderska
hydraulika. W Belgii, w kraju będącym siedzibą Unii Europejskiej uŜywa się akrów,
nie hektarów.
• Argument, Ŝe angielski system miar jest trudny i niezrozumiały jest równy
argumentowi, Ŝe pojęcie kąta prostego jest niejasne, bo ma 90 stopni a nie 100.
(Oficjalną miarą kąta w układzie SI jest radian.) Podobnie jest z podziałem roku na
365 a czasem 366 dni lub 52 tygodnie, dnia na 24 godziny, minuty na 60 sekund,
miesięcy na 28, 30 lub 31 dni, a tygodnia na 7 dni. Nigdzie nie występuje liczba 10.
• Reforma metryczna jest droga.
• Przeciwnicy systemu metrycznego widzą w angielskich miarach i wagach przejaw
kultury brytyjskiej, więc wrogość Unii do tego przeŜytku tłumaczą wrogością wobec
tego, co brytyjskie, a jednocześnie tego, co europejskie, skoro Wielka Brytania jest w
Europie.
• System metryczny składa się z wielu podobnych nazw, co nie ułatwia korzystania z
nich.
Po drugiej stronie barykady stoją zwolennicy reformy i tak wyglądają ich argumenty:
202
•
•
A. Smajdor
Ogromną zaletą nowego systemu jest prostota rachunków.
System metryczny uŜywany jest we wszystkich pozostałych krajach Europy, więc nie
ma potrzeby przeliczania.
• UmoŜliwia zrozumiałe przedstawienia bardzo duŜych i bardzo małych wartości.
• Posiada jeden system wag. Do tej pory Brytyjczycy posługiwali się wagami
handlowymi i jubilerskimi.
• Stan przejściowy, który obecnie panuje w Wielkiej Brytanii nie jest korzystny dla
klientów. Obowiązuje podawanie cen za kilogram, metr lub litr. Handlowcy
reklamując swój towar nadal podają cenę za funt (nielegalne), zmuszając klientów do
trudnych kalkulacji i uniemoŜliwiając szybkie porównanie cen.
• 88% brytyjskiego handlu odbywa się z „metrycznymi” krajami.
• Dobra znajomość jednostek miar (np. temperatury, masy czy odległości) jest podstawą
zdrowia i bezpieczeństwa. Obecny stan przejściowy między dwoma systemami moŜe
tworzyć zagroŜenie. Znany jest nie jeden wypadek spowodowany błędami w
obliczeniach. W 1999 sztuczny satelita klimatyczny zaginął podczas lądowania na
Marsie podobno z powodu błędu w przeliczaniu z mil na kilometry. (Hollett,
Teacher’s Book 2005:14)
• Konieczność częstych przeliczeń stwarza sytuacje, w których popełnia się błędy.
• ChociaŜ zakazane jest uŜywanie metra na znakach drogowych do oznaczania
odległości, to pojawiło się wiele znaków wprowadzających zamieszanie, jako Ŝe m
moŜe oznaczać zarówno milę jak i metr. Interesującym przykładem moŜe być
informacja, która ukazała się 15 lutego 2007 w thisislondon.co.uk
(www.thisislondon.co.uk) na temat polskiego znaku przy drodze A49 w hrabstwie
Cheshire. Znak ten zbulwersował rodowitych mieszkańców wysp nie tylko faktem, Ŝe
jest po polsku, ale równieŜ, Ŝe zawiera niedozwolone tu metry bardzo oczekiwane
przez zmotoryzowanych zwolenników układu metrycznego.
• Jedność między liczbami dziesiętnymi, dziesiętnym systemem monetarnym i
metrycznym systemem miar ułatwi znacznie rachunki Ŝycia codziennego.
Obecnie Wielka Brytania jest w większości metryczna. Wyjątki stanowią:
• mila, jard, stopa i cal uŜywane w sygnalizacji świetlnej, podawaniu odległości
drogowych oraz w pomiarach prędkości (chociaŜ przewiduje się, Ŝe w tej dziedzinie
reforma powinna zakończyć się w ciągu czterech lat, przed rokiem 2012, gdy w
Londynie będą miały miejsce Igrzyska Olimpijskie )
• pinta jest nadal uŜywana przy wydawaniu piwa i cydru z beczki
• pinta jest miarą w sprzedaŜy mleka w butelkach zwrotnych
• akr jest stosowany przy wpisach do ksiąg wieczystych
• uncja jubilerska jest uŜywana w handlu cennymi metalami.
Przyglądając się obecnej chaotycznej sytuacji, moŜemy wyciągnąć wniosek, iŜ nie
pozostanie ona bez wpływu na język, który będzie musiał się podporządkować nowym
potrzebom. Czy dawne miary znikną? Z pewnością nie. 1300 lat istnienia jest nie do zatarcia.
Cale, stopy czy teŜ funty będą uŜywane nadal w róŜnych działach przemysłu i usług tak, jak
to dzieje się obecnie w Polsce, gdzie cal nie jest wcale obcym pojęciem. Wszelkiego rodzaju
teksty pisane powstające do niedawna były tworzone przez ludzi znających miary imperialne
dla podobnie wykształconych ludzi. Nie ulega wątpliwości, Ŝe dzieł literackich nie będzie
moŜna zmienić. Wraz z upływem lat i stopniowym zanikiem znajomości dawnych miar
będzie konieczne dodawanie coraz większej ilości przypisów. Z drugiej strony spowalniający
wpływ moŜe mieć fakt, Ŝe powaŜny gospodarczy partner Europy - Stany Zjednoczone ma
jeszcze większe kłopoty z przechodzeniem na system metryczny.
Miary i wagi jako punkt wyjścia do rozwaŜań o róŜnorodności kulturowej...
203
Jest oczywiste, Ŝe nauczyciel języka angielskiego powinien być świadom opisanych
powyŜej zmian, jako Ŝe dotyczą one bezpośrednio języka, którego uczy. Pewne słowa
związane ze starymi jednostkami mogą przestać być uŜywane, więc znikną ze słowników.
MoŜe się zdarzyć jednak, Ŝe pozostaną, będą wtedy wymagały specjalnego objaśniania. Jeden
z autorów opisujący w sposób ironiczny przejście na system metryczny podaje przykład
zdania
„the
cat
was
inching
its
way
across
the
lawn”
(www.skovgaard.org/europe/britain.htm), co oznacza „kot posuwał się z wolna po trawniku”.
Twierdzi on, Ŝe w przyszłości to zdanie moŜe mieć nową wersję „the cat was centimetering
its way across the lawn”. Ciekawe, czy w języku pozostanie słowo „yardstick” (przymiar),
czy teŜ będzie ono zastąpione określeniem „meterstick”. W dobie błyskawicznych przemian
wkrótce się o tym przekonamy.
Jest oczywiste, Ŝe nikt nie oczekuje od nauczyciela języka wykładu na temat kultury kraju,
którego języka uczy. Jednak materiał kulturowy moŜe znakomicie słuŜyć do przedstawiania
materiału językowego. Ciekawy przykład widziałam w podręczniku Tech Talk (Hollett,
Student’s Book 2005:9), w rozdziale pod tytułem Is that correct?, gdzie przeciwstawione są
jednostki obu systemów. Równocześnie ćwiczone jest porównywanie oraz mówienie liczb, a
w szczególności ułamków dziesiętnych, uŜycie skrótów odnoszących się do jednostek oraz
pytania o ich wartości w innym systemie. Zajęcia są oparte na pracy w parach. Student nie
uczy się wartości jednostek na pamięć, nabywa jednak ogólne wyobraŜenie, jakie one są w
stosunku do juŜ mu znanych. Dla studentów bardziej zaawansowanych moŜna przygotować
zajęcia w oparciu o materiały internetowe. Walka między zwolennikami dwóch systemów ma
swoje odbicie w Internecie gdzie obie strony konfliktu przedstawiają bardzo szczegółowo
swoje argumenty. Przykładowo na początku zajęć moŜna dać studentom pomieszane opinie
zwolenników i przeciwników systemu metrycznego i poprosić o ich uporządkowanie i
uzasadnienie. Tak rozpoczęte zajęcia moŜna kontynuować na trzy róŜne sposoby w zaleŜności
od umiejętności, którą chcielibyśmy kształcić. Gdyby miała to być umiejętność mówienia,
proponuję podzielenie studentów na dwie grupy, z których jedna miałaby odegrać rolę
zwolenników, druga przeciwników. Celem tego ćwiczenia miałoby być przekonanie oponenta
do swoich racji przy pomocy argumentów poznanych w pierwszej części zajęć uzupełnionych
własnymi pomysłami. JeŜeli chcielibyśmy kształtować umiejętność czytania, moŜna
wykorzystać dwa teksty, wybrane ze stron internetowych, najlepiej napisane przez przeciwne
strony konfliktu. Studenci równieŜ zostają podzieleni na dwie grupy. KaŜda grupa czyta swój
tekst, identyfikuje, czyj to tekst, porównuje, które argumenty są juŜ znane, które pojawiają się
po raz pierwszy, odpowiada na pytania, identyczne dla obu grup. Następnie przedstawiciele
obu grup pracują w parach. Mogą opowiadać sobie treść tekstów wzajemnie, a potem robić
zadania językowe wymagające znajomości obu tekstów. W sytuacji, gdzie priorytetem
miałaby być umiejętność pisania, sugerowałabym po części wstępnej, w której studenci
dzielili opinie na dwie grupy - napisać rozprawkę przedstawiającą zalety i wady jednego z
systemów. Jestem pewna, Ŝe kaŜdy nauczyciel moŜe przygotować takie lub podobne zajęcia,
których cechą wspólną są dwa cele: nauczanie umiejętności językowych oraz zapoznanie ze
zmianami kulturowymi zachodzącymi na naszych oczach.
Z powyŜszych uwag wynika, Ŝe nauczanie języków obcych jest niezwykle złoŜonym
procesem i wymaga wielu umiejętności oraz duŜego zasobu wiedzy od nauczyciela. Stąd
jednym z wielu zadań uczącego jest nieustanne śledzenie rzeczywistości, w której Ŝyją jego
uczniowie oraz tej, w której język obcy jest uŜywany, aby cele nauczania odpowiadały
aktualnym wymaganiom. W ciągu ostatnich lat zostało to znacznie ułatwione przez szeroki
dostęp do mediów, literatury, prasy, Internetu. Jedynym problemem mogą być sprawy natury
ogólnej: czas, finanse oraz bogactwo materiału. Z tego powodu wybór treści kulturowych
powinien zaleŜeć od indywidualnych zainteresowań i moŜliwości nauczyciela oraz charakteru
zajęć przez niego prowadzonych.
204
A. Smajdor
LITERATURA
1. Kula W. Miary i ludzie. KsiąŜka i Wiedza 2004
2. Hollett V. Tech Talk. Teacher’s Book. OUP 2005
3. Hollett V. Tech Talk. Pre-Intermediate Student’s Book, OUP 2005
ŹRÓDŁA INTERNETOWE
1. http://www.bwmaonline.com/ (27.02.07)
2. http://www.bwmaonline.com/Navigation.htm (27.02.07)
3. http://www.culturalsavvy.com/culture.htm (28.02.07)
4. http://www.ourcivilisation.com/weight/ (25.02.07)
5. http://www.cultureonline.gov.uk/ (20.02.07)
6. http://www.dti.gov.uk/consumers/fact-sheets/page10182.html (25.02.07)
7. http://gwydir.demon.co.uk/jo/units/ (25.02.07)
8. http://home.clara.net/brianp/history.html (25.02.07)
9. http://www.icons.org.uk/ (20.02.07)
10. http://www.metric.org.uk/ (25.02.07)
11. http://www.skovgaard.org/europe/britain.htm (20.02.07)
12. http://www.thisislondon.co.uk/home/ (15.02.07)
WEIGHTS AND MEASURES AS A POINT OF DEPARTURE
FOR DELIBERATIONS ON CULTURAL AND
CIVILIZATION DIVERSITY
Summary. Imperial weights and measures aspire to become an Icon of England.
The article is an attempt at presenting the causes and effects of the chaos created
by metrication in the United Kingdom. The author draws the readers’ attention to
the ways of using the knowledge in an English class.