S¹downictwo w Konstytucjach XIX wieku

Konstytucja Królestwa Polskiego
/opracowanie 1/
Konstytucja gwarantuje niezależność sądownictwa.
Sędzia ma prawo wypowiadać własne zdanie podczas sądzenia. Nikt nie może go kontrolować ani
ograniczać. Sędziowie są mianowani przez króla lub wybierani zgodnie ze Statutem. Sędziowie
mianowani przez króla sprawują swój urząd dożywotnio i nie mogą zostać odwołani. Sędziowie
wybierani także nie mogą zostać odwołani przez czas sprawowania urzędu. Jedyną możliwością
odwołania sędziego z urzędu jest wyrok instancji sądowej za udowodnione wykroczenia popełnione w
czasie pełnienia służby publicznej lub inne przestępstwa. Organem służącym do karania urzędników
sądowniczych jest Trybunał Najwyższy.
Sędziowie pokoju służą wszystkim mieszkańcom Królestwa Polskiego. Ich zadaniem jest
wprowadzanie pojednania. Wszystkie sprawy z wyjątkiem tych, które wg prawa nie ulegają
pojednaniu muszą być najpierw rozpatrywane przez sędziego pokoju. Dopiero później mogą być
wniesione do Sądu Cywilnego I instancji.
Sądami I instancji są Sądy Cywilne i Sądy Policji. Znajdują się one w każdej gminie i w każdym
mieście. Wnoszone do nich sprawy dotyczą przedmiotu sporu o wartości nie przekraczającej 500
złotych.
Istnieją sądy handlowe.
W każdym województwie istnieje kilka Sądów Grodzkich zajmujących się sprawami kryminalnymi i
policji poprawczej.
W całym Królestwie są co najmniej 2 Trybunały Apelacyjne, które rozpatrują w II instancji sprawy
sądzone w sądach cywilnych, kryminalnych i handlowych.
W Warszawie Trybunał Najwyższy - jako sąd ostatniej instancji dotyczący spraw cywilnych i
kryminalnych (z wyjątkiem zbrodni stanu). Skład T.N: senatorowie i sędziowie mianowani przez
króla;
Sąd sejmowy – sądzi sprawy o zbrodnie stanu i przestępstwa wyższych urzędników Senatu. Złożony z
wszystkich członków Senatu.
/opracowanie 2/
Sędzia miał zagwarantowaną niezawisłość.
Sędziowie byli mianowani przez Króla. Ich kadencja była dożywotnia i nie mogli być oni odwołani.
Zanim sprawa cywilna trafiła do Sądu należało spróbować porozumieć się w postępowaniu
mediacyjnym. W sądach I instancji dla spraw Cywilnych i Policji odbywały się rozprawy dotyczące
spraw o wartości nieprzekraczającej 500zł. Sprawy Kryminalne i Policji odbywały się w każdym
województwie w Sądach Grodzkich. Sprawy wyższej instancji przekraczające sumę 500 zł miały
miejsce w każdym województwie w Sądach Ziemskich i Sądach Zjazdowych. Sprawy Apelacyjne
były rozpatrywane w II instancji w Sądach Cywilnych, Kryminalnych i Handlowych. Trybunał
Najwyższy miał siedzibę w Warszawie, właściwy w ostatniej instancji dla spraw cywilnych, karnych i
handlowych. Trybunał Najwyższy składał się z Senatorów, którzy zostali dożywotnie mianowani
przez króla. W Sądzie Sejmowym były rozpatrywane sprawy dotyczące zbrodni Stanu i przestępstwa
dotyczące wyższych Urzędników Królestwa. Sąd Sejmowy składał się ze wszystkich Członków
Senatu.
Konstytucja Rzeczpospolitej Krakowskiej
W Rzeczpospolitej Krakowskiej ustrój sądownictwa odznacza się przede wszystkim jawnością
postępowania (cywilna jak i karna), trójinstancyjnością (sąd okręgowy, apelacyjny, najwyższy) i
niezawisłością sędziowską (w pewnych przypadkach nieco ograniczoną).
Sędziowie swoją funkcję sprawują dożywotnio. W sądach powszechnych występują także sędziowie
czasowi, przypisani do konkretnej gminy, których kadencja wynosi 2 lata, cechuje ją odnawialność, są
oni wybierani w wyborach powszechnych przez lokalną ludność.
Co ważne – istnieje także instytucja Sędziów Pokoju, zasiadających obok sędziów powszechnych. Są
oni także wybierani na tych zasadach, co sędziowie czasowi. [ART. 15]
Minimalna wymagana liczba sędziów obecnych w poszczególnych instancjach:
- Pierwsza: 3
- Druga: 5
- Trzecia: 7
W skład Sądu Najwyższego wchodzą kolejno: losowo wybrani reprezentanci, członkowie senatu,
prezesi sądów I i II instancji, urzędnicy arbitrujący. Sąd obraduje w obecności, co najmniej 9
członków. [ART. 16]
Sędziowie sądów powszechnych znajdują się pod nadzorem rządowym. Odznacza się to tym, że
mianuje on urzędników wybierających prezesa sądu apelacyjnego. Rząd ma uprawnienia do wglądu w
akta spraw, czy żądania ich periodycznego wykazu. Ma także prawo przykładowo upominać
opieszałych sędziów w trakcie przebiegu procesu, gdy uzna, że trwa on zbyt długo.
Co ważne, każdy sędzia ponadto jest zobowiązany do poinformowaniu w przeciągu 24 godzin od
faktu aresztowania obywatela Senat i jest zobligowany do wydania uzasadnienia dla swojej decyzji
odpowiednimi przyczynami, również, co 14 dni informując Senat o dalszym postępie procesu
sądowego. [ART. 18]
Konstytucja Księstwa Warszawskiego
/opracowanie 1/
Opracowane materiały z: Tytuł IX. Porządek sądowy:
Art.69
W Księstwie Warszawskim w zakresie prawa cywilnego jedynym obowiązującym kodeksem był
Kodeks Napoleona.
Art.70
W zakresie prawa cywilnego i karnego rozprawy sądowe były otwarte (jawne).
Art.71
Mówi o rozmieszczeniu sądów w Księstwie. Na jeden powiat przypadał jeden sąd pokoju, tak samo w
każdym departamencie znajdował się jeden Trybunał Cywilny pierwszej instancji. Rzadziej, bo 1 na 2
departamenty występował Sąd Karny. Natomiast Sąd Apelacyjny był tylko jeden na całe Księstwo.
Art.72
Obowiązki Sądu Kasacyjnego należały do Rady Stanu, składającej się z 4 referendarzy.
Art.73
Do obowiązków króla należało mianowanie sędziów pokoju z potrójnych list pochodzących z
sejmików powiatowych. Sędziowie zmieniali się co dwa lata.
Art.74
Sądy są niezawisłe.
Art.75
Dożywotnio pełnili swoje urzędy:
-sędziowie Trybunałów I instancji
-sędziowie Sądów Kryminalnych
nikt na nich nie wpływał
-sędziowie Sądu Odzewnego ( Apelacyjnego )
Art.76
Sąd Apelacyjny może na wniosek prokuratora lub jednego z ministrów wystosować wniosek do
władcy o odwołanie sędziego (Trybunału I instancji lub Sądu Kryminalnego) z racji niewłaściwego
wypełniania swoich obowiązków. Sędziego Sądu Apelacyjnego może odwołać Rada Stanu. Tylko
wtedy władca może go odwołać.
Art.77
Wszystkie wyroki sądów i trybunałów pochodzą bezpośrednio od panującego władcy.
Art.78
Darować lub odpuścić komuś karę (prawo łaski) może tylko władca.
/opracowanie 2/
1) na terenie KW w sprawach cywilnych obowiązuje Kodeks Napoleona
2) rozprawy cywilne i karne są jawne – zasada jawności
3) w KW mamy do czynienia z podziałem sądów na:
-> sąd pokoju
-> Trybunał Cywilny I instancji
-> sąd sprawiedliwości
-> sąd apelacyjny
4) sądem kasacyjnym jest Rada Stanu w skład której wchodzą 4 referentów mianowanych przez króla
5) sędziów pokoju mianuje król z listy kandydatów do sejmików; skład odnawiany jest co 2 lata w 1/3
6) zasada niezawisłości sądów
7) stanowiska sędziów trybunału I instancji, s. kryminalnego, apelacyjnego są dożywotnie – wyjątek
stanowi art. 76, który zezwala na odwołanie w przypadku nieprawidłowego sprawowania obowiązków
przez sędziego. Skargę składa prokurator lub Prezes sądu
8) wyroki sądów są wydawane w imieniu króla
9) prawo łaski przysługuje wyłącznie królowi