Rynek apteczny we Francji - opracowanie WPHI w Paryżu

Rynek apteczny we Francji opracowanie WPHI w Paryżu
2016-09-19 16:03:24
2
Zachęcamy do lektury analizy opracowanej przez WPHI w Paryżu poświęconej rynkowi aptecznemu we Francji, w
której zamieszczone zostały m.in. informacje dotyczące sieci dystrybucji, systemu ubezpieczeń, polityce lekowej
oraz sytuacji francuskiej branży farmaceutycznej.
Działalność aptek we Francji podlega Ministerstwu Polityki Społecznej i Zdrowia. Najważniejszą ustawą, która
reguluje zasady funkcjonowania aptek i zawód farmaceuty, jest Kodeks Zdrowia Publicznego (Code de la santé
publique) opracowany w 1953 roku i od tego czasu kilkukrotnie nowelizowany. Działalność aptek została
poszerzona w Ustawie z dnia 21 lipca 2009 roku, zwanej potocznie ustawą o szpitalu, pacjentach, zdrowiu i
terytoriach (LOI n° 2009-879 du 21 juillet 2009 portant réforme de l'hôpital et relative aux patients, à la santé et
aux territoires). Na mocy ustawy aptekarze mogą uczestniczyć w edukacji terapeutycznej pacjenta i
opiekujących się nim osób.
1, Funkcjonowanie i liczba aptek – podstawowe dane
Według stanu z dnia 31 grudnia 2014 roku, we Francji funkcjonuje 22 401 aptek, w tym 21 772 we Francji
metropolitalnej, natomiast reszta, czyli 629 w departamentach zamorskich. Aby założyć aptekę, należy starać się
o nadanie licencji przez dyrektora generalnego regionalnej agencji zdrowia. Dokładna procedura licencyjna
opisana jest na stronie Service Public pod adresem: https://www.service-public.fr/professionnel-entreprises/vosdroits/F13777 .
Prawo reguluje również aspekty lokalizacyjne apteki, co oznacza, iż możliwość otwarcia apteki w danej
miejscowości jest uzależniona od liczby mieszkańców tej miejscowości. Nie można uruchomić nowej apteki w
mieście liczącym mniej niż 2 500 mieszkańców, chyba że wcześniej działała tu apteka, z której korzystało ponad
2 500 osób. W przypadku otwarcia drugiej apteki, liczba ludności w danej miejscowości musi wynosić 7 000
mieszkańców (2 500 plus 4 500 osób - każda kolejna apteka musi przypadać na kolejne 4 500 mieszkańców).
Obecnie we Francji jedna apteka przypada średnio na 2 900 mieszkańców, co oznacza, iż na obszarze 100 km²
znajdują się średnio 3,38 apteki. W przypadku tworzenia przez apteki sieci współpracy, dopuszczalna jest
działalność większej ilości aptek na określoną liczbę osób. Przykładem jest Paryż, gdzie funkcjonuje blisko 1 000
aptek, co oznacza, iż jedna przypada na około 2 200 mieszkańców.
Apteka może być otwarta przez farmaceutę, który zaliczył sześciomiesięczny staż w aptece, a następnie
pracował kolejne 6 miesięcy minimum jako farmaceuta w aptece stacjonarnej. Jeden farmaceuta może być
właścicielem lub współwłaścicielem jedynie jednej apteki. Farmaceuta, który jest właścicielem apteki, nie może
wykonywać innych zawodów.
W przypadku wszelkich zmian, typu zakończenie działalności, przeniesienie lokalizacji, zmiany właściciela,
tworzenie sieci współpracy, właściciel apteki powinien poinformować Regionalną Radę Zrzeszenia Farmaceutów
(fr. Conseil Régional de l'Ordre des Pharmaciens).
Od 2001 roku farmaceuta, który jest właścicielem apteki, musi mieć w niej co najmniej 51% udziałów. Reszta
może być rozdysponowana między jednego lub więcej farmaceutów. Prawo zabrania posiadania udziałów w
aptece osobom niehonorującym się tytułem farmaceuty, czyli na przykład prywatnym inwestorom, funduszom
emerytalnym, etc.
2. Hurtownie farmaceutyczne
3
Apteki najczęściej zaopatrują się u hurtowników, z których największą rolę ma 7 następujących firm:
■
■
■
■
■
■
■
OCP Répartition, 34,4% udziałów w rynku
Alliance Healthcare, 21,8%
CERP Rouen SAS, 18,8%
CERP Rhin Rhône Méditerranée, 10,9 %
CERP Bretagne Nord, 3,4%
Phoenix Pharma, 7,5%
Sogiphar, 1,7%
Od roku 2009 apteki mają prawo do tworzenia struktur, tzw. Regroupement à l'achat, lub do zrzeszania się w
ramach Centrali Zakupów Farmaceutycznych (fr. - Centrale d'achat pharmaceutique), dzięki czemu wspólnie
dokonują zakupów leków od hurtownika lub dystrybutora. Celem stworzenia tego typu struktur jest kupno leków
nierefundowanych po bardziej korzystnej cenie.
3. Zrzeszenia aptekarskie
Oprócz Central Zakupów Farmaceutycznych we Francji funkcjonują również inne zrzeszenia działające w branży
aptekarskiej. Są to np.:
· Zrzeszenie Farmaceutów - Ordre des Pharmaciens – najważniejsze zrzeszenie przedstawicieli tej profesji. Celem
organizacji jest obrona praw i niezależności aptekarzy, weryfikacja i ochrona kompetencji farmaceutów,
współpraca w ustanawianiu regulacji prawnych, współpraca w zakresie promocji zdrowia i jakości systemu
ochrony zdrowia. Zrzeszenie może reprezentować farmaceutów przed władzą publiczną. Bierze udział w procesie
nadawania licencji aptekom oraz jest informowane o zmianach, takich jak na przykład nowa lokalizacja apteki,
zmiana właściciela, etc. Strona internetowa zrzeszenia: http://www.ordre.pharmacien.fr/
· Stowarzyszenie Największych Aptek we Francji - Association des Grandes Pharmacies de France – organizacja
skupia apteki we Francji metropolitarnej i w departamentach zamorskich, których obroty przekraczają 3 mln euro
(bez uwzględnienia podatku VAT). Celem organizacji jest stworzenie sieci dystrybucji leków, wspieranie aptek w
dążeniu do uzyskania jak największych zysków, integracja kapitałowa laboratoriów farmaceutycznych, rozwój
sieci poza Francją, wymiana informacji i doświadczeń. Więcej informacji na stronie internetowej stowarzyszenia:
http://www.agpf.fr/.
■
■
Związki zawodowe:
1. Narodowa Unia Farmaceutów we Francji - Union Nationale des Pharmacies de France, http://www.unpf.org/
2. Federacja Związków Zawodowych Aptekarzy we Francji - Fédération des syndicats pharmaceutiques de
France, http://www.fspf.fr/
3. Unia Związków Zawodowych Farmaceutów z Aptek Stacjonarnych - Union des Syndicats de Pharmaciens
d’Officine, http://www.uspo.fr/
Organizacja LEEM, fr. Les Entreprises du Médicament, Federacja przedsiębiorców z branży farmaceutycznej,
której celem jest ochrona interesów firm z sektora, wymiana informacji, pomoc z nawiązywaniu kontaktów z
innymi przedsiębiorstwami z branży medycznej lub innymi jednostkami działającymi w sektorze zdrowia,
promowanie dobrych praktyk i etycznego postępowania, tworzenie opracowań i analiz rynkowych. Leem
odpowiedzialny jest również za negocjowanie cen leków z Komitetem Gospodarczym ds. Produktów
Zdrowotnych, który reprezentuje Ministerstwo Polityki Społecznej i Zdrowia oraz Ministerstwo Finansów.
Dodatkowe informacje na stronie internetowej: http://www.leem.org/ .
4
■
Pozostałe zrzeszenia aptekarskie mogą Państwo znaleźć na stronie internetowej
http://www.collectif-groupements-pharmaciens.fr/groupements.aspb Uwzględnione tu 14 zrzeszeń skupia około
12 tysięcy francuskich aptek.
4.Ceny leków
We Francji, w przeciwieństwie do większości pozostałych krajów OECD, ceny leków refundowanych są
regulowane przez Państwo, negocjacje dotyczące cen odbywają się między Komitetem Gospodarczym ds.
Produktów Zdrowotnych (fr. - Le Comité économique des produits de santé, w skrócie CEPS) wspieranym przez
fundusze ubezpieczeniowe a firmami farmaceutycznymi reprezentowanymi przez Leem. Od roku 1994 strona
rządowa reprezentowana przez CEPS i przemysł farmaceutyczny, w imieniu którego występuje Leem, podpisują
kilkuletnie porozumienia (zazwyczaj na okres 3-4 lat) dotyczące cen leków (bez podatku VAT) i wahań tych cen,
zniżek, wielkości sprzedaży oraz uczestnictwa firm we wdrażaniu decyzji ministerialnych. Ostatnia tego typu
umowa została popisana w styczniu 2016 roku i dotyczyła zasad współpracy na okres 2016-2018.
W roku 2011 leki refundowane stanowiły 72% obrotów przemysłu farmaceutycznego we Francji, podczas gdy leki
nierefundowane stanowiły 7% obrotów. Reszta, czyli 21%, stanowiły leki sprzedawane szpitalom i klinikom.
Maksymalne marże hurtowników, dystrybutorów i farmaceutów na leki refundowane są ściśle określone przez
państwo. Podatek VAT wynosi natomiast 2,1%.
Na mocy umowy o dobrych praktykach z 2008 roku, firmy z branży farmaceutycznej są upoważnione do
samodzielnego decydowania o cenie leków nierefundowanych, ceny te muszą być jednak niewygórowane, czyli
stosunkowo dostępne dla wszystkich pacjentów, ponadto firmy muszą przestrzegać zasad przejrzystości i
uczciwej konkurencji. Podatek VAT na leki nierefundowane wynosi 7%.
Ceny leków przeznaczonych do szpitali i klinik nie są ściśle regulowane przez państwo, z wyjątkiem leków
innowacyjnych, kosztowanych oraz innych podlegających specjalnym zasadom sprzedaży. Zakupy leków
dokonywane przez państwowe jednostki opieki zdrowotnej prowadzone są w ramach negocjacji z laboratorium
farmaceutycznym i realizowane w oparciu o kodeks zamówień publicznych.
Poniżej zamieszczony został wykres ilustrujący składowe ceny leków refundowanych sprzedanych w aptekach
stacjonarnych we Francji w 2011 roku:
5
S
k
ł
a
d
o
w
e
c
e
n
y
l
e
k
ó
w
r
e
f
u
n
d
o
wanych we Francji
Opracowane na podstawie: Leem, http://www.leem.org/article/prix-des-medicaments-indices-evolutions-0
Apteki we Francji mają wyłączność na sprzedawanie leków bez recepty, nawet popularnych tabletek
przeciwbólowych lub pastylek na ból gardła. W przeciwieństwie do Polski, gdzie dopuszczalny jest pozaapteczny
obrót leków, tego typu produktów nie znajdziemy w supermarketach, sklepach osiedlowych czy na stacjach
benzynowych.
5. Carte Vitale i system ubezpieczeń a apteki
We Francji funkcjonuje kilka systemów ubezpieczeń zdrowotnych. Najpopularniejszy z nich to Sécurité sociale,
czyli ogólne ubezpieczenie zdrowotne, które pokrywa część kosztów leczenia. Od stycznia 2016 roku pracodawcy
mają obowiązek zapewnienia pracownikom dodatkowego ubezpieczenia, tzw. mutuelle. Dzięki dodatkowemu
ubezpieczeniu pacjenci mają dostęp do leków, które są refundowane nawet w 100%, co oznacza, iż realizując
receptę w aptece przy okazaniu dowodu ubezpieczenia, odbierają leki za darmo. Następnie apteka rozlicza się z
wydanych pacjentowi bądź sprzedanych leków z jego funduszem ubezpieczeniowym.
Jednym z dowodów potwierdzających prawa do ubezpieczenia jest tzw. Carte Vitale, która umożliwia aptece /
gabinetowi lekarskiemu sprawdzenie za pomocą specjalnego terminala prawa pacjenta / klienta do korzystania z
usług po niższych cenach. Wydawana jest wszystkim ubezpieczonym osobom powyżej 16. roku życia. Tytułem
przykładu: standardowo pacjent zobowiązany jest do zapłaty za wizytę u lekarza. Dzięki okazaniu podczas wizyty
6
Carte Vitale, automatycznie zostaje uruchomiona procedura zwrotu kosztów za leczenie (fundusz wykonuje
przelew na konto pacjenta).
6. Branża farmaceutyczna – wskaźniki
Najważniejsze dane rynkowe dotyczące branży farmaceutycznej (na podstawie Bilansu Ekonomicznego 2015
opracowanego przez Leem):
■
■
■
■
■
■
Firmy farmaceutyczne zatrudniały w 2013 roku 99 453 osób
Eksport francuskich produktów farmaceutycznych przewyższa import. Według danych z 2013 roku saldo
handlowe branży farmaceutycznej wyniosło 6,003 mld euro (przy negatywnym bilansie handlowym kraju)
Obroty firm farmaceutycznych wynosiły w 2013 roku 52,930 mld euro, w tym 25,028 mld euro pochodziło z
eksportu
W 2014 roku francuski rynek farmaceutyczny stanowił 3,9% światowego rynku farmaceutycznego
Firmy farmaceutyczne zainwestowały 4,789 mld euro w badania i rozwój w 2012 roku, co stanowiło 10,6% ich
obrotów
W 2013 roku przeciętny Francuz wydał średnio 509 euro na leki (w ciągu całego roku).
Dane opracowane przez KPMG pokazują, iż od 2004 roku obroty aptek systematycznie spadają, co w ocenie
ekspertów może być spowodowane m.in. rosnącą sprzedażą tańszych zamienników, które są coraz bardziej
promowane przez rząd.
O
b
r
o
t
y
a
p
t
e
k
(
b
e
z
u
w
z
g
l
ę
d
n
iania podatków)
Źródło: KPMG,
7
http://www.kpmg.com/fr/fr/issuesandinsights/articlespublications/press-releases/pages/20160503-moyennes-prof
essionnelles-pharmacie-2016.aspx
Spadek obrotów w 2015 roku odnotowały również firmy farmaceutyczne (choć nie wszystkie). Jak wskazują
eksperci, wynikało to z niższych ze zysków sprzedaży na rynkach wschodzących i z silnego kursu dolara. Spółki
zarobiły natomiast dzięki wzmacnianiu partnerstwa z branżą IT (szczególnie z Google) oraz dzięki rozwojowi
badań i sprzedaży leków onkologicznych i leków dla cukrzyków.
O
b
r
o
t
y
f
r
a
n
c
u
s
kich firm farmaceutycznych w 2014 i 2015 roku:
Źródło: La Tribune
Pomimo że niektórzy eksperci określają obecną sytuację sektora farmaceutycznego jako kryzysową, to wiele firm
farmaceutycznych odnotowało w 2015 roku znaczne zyski. Według francuskiego tygodnika ekonomicznego La
Tribune największy zysk w 2015 roku odniosły firmy Novartis (zysk o 81% wyższy w stosunku do roku
poprzedniego) i Merck (zysk o 34% wyższy w stosunku do roku poprzedniego). Szczegółowe dane dotyczące
zysku największych firm farmaceutycznych przedstawione są na poniższym wykresie:
Z
y
s
k
i
f
r
a
n
c
u
s
kich firm farmaceutycznych w 2014 i 2015 roku:
8
Źródło: La Tribune
Według raportu „Produkcja przemysłowa w 2015 roku” (L’industrie manufacturière en 2015) Generalnej Dyrekcji
Przedsiębiorstw (Direction générale des entreprises) podlegającej pod Ministerstwo Gospodarki, Przemysłu i
Cyfryzacji, branża farmaceutyczna odnotowała w 2015 roku największy wzrost produkcji w porównaniu do innych
sektorów, mianowicie 12,9%. Jednocześnie jest to najszybciej rozwijający się sektor przemysłu od 2010 roku.
Wzrost ten jest ponad dwukrotnie większy niż w całej Unii Europejskiej, gdzie wskaźnik ten wyniósł 6% w 2015
roku. Dane dotyczące produkcji w sektorze farmaceutycznym przedstawia poniższy wykres:
Z
m
i
a
n
y
w
i
e
l
k
o
ś
c
i
p
r
o
d
u
k
c
j
i
w sektorze farmaceutycznym i w pozostałych branżach przemysłu
Opracowane na podstawie raportu L’industrie manufacturière en 2015
Materiał opracowano w WPHI-Paryż na podstawie:
9
■
https://www.service-public.fr
■
http://www.ordre.pharmacien.fr/
■
http://www.entreprises.gouv.fr/
■
http://www.leem.org/
■
http://www.kpmg.com/
■
http://www.latribune.fr
10