Carillon Review #6 - Polskie Stowarzyszenie Carillonowe

Transkrypt

#
6
Polish Carillon Society Newsletter
Biuletyn Polskiego Stowarzyszenia Carillonowego
Spis treści
‹ Contents ›
Od Redakcji
From the Editor
Muzyka dzwonów w Gdańsku – stara-nowa tradycja?
The music of bells in Gdańsk – an old-new tradition?
Rejestr Glockenspiel w tradycji organowej dawnych Prus Wschodnich i Zachodnich
The Glockenspiel register in the organ playing tradition of Eastern and Western Prussia
XIV Gdański Festiwal Carillonowy
The XIV Gdańsk Carillon Festival
Tour de Carillon 2012
Muzyczne Święto Miasta
The City’s Music Festival
„Dzwony Flandrii” w Kraju Kwitnącej Wiśni
‘Flanders Bells’ in the Land of Cherry Blossom
Carillon w sercu miasta
Carillon in the heart of the city
W setną rocznicę urodzin Witolda Lutosławskiego
The hundredth anniversary of Witold Lutosławski’s birth
Danuta Popinigis
1
Grzegorz Szychliński
2
Krzysztof Urbaniak
7
Monika Kaźmierczak
11
Maciej Mikołajewski
12
Wojciech Lauer
14
Katarzyna Piastowska
16
Anna Kasprzycka
20
Magdalena Cynk
23
Kalendarz 2012
2012 Calendar
24
Lietuvos Kariljonai
Lithuanian Carillons
28
Nasza oferta wydawnicza
Our publications
Dodatek nutowy
Music sheet suplement
Publikacja
Polskiego Stowarzyszenia
Carillonowego
Published by Polskie
Stowarzyszenie Carillonowe
(Polish Carillon Society)
Nadesłanie materiałów do Redakcji jest
równoznaczne z udzieleniem zgody na ich
publikację. Redakcja zastrzega sobie prawo do
skracania i korekty nadesłanych materiałów.
Wszelkie prawa zastrzeżone.
{2}
Sending materials to the Editors is equivalent to
granting approval for their publication.
The Editors have the right to abridge and correct
sent materials. All rights reserved.
Redaktor Naczelny / Chief Editor
Danuta Popinigis
Współpraca / Associate Editors
Grzegorz Szychliński, Monika Kaźmierczak
Redakcja Językowa / Language Editor
Jolanta Gajewska
Redakcja Techniczna / Technical Editor
Ewa Jaskulska
Tłumaczenia / Translation
Witold Zbirohowski-Kościa
Zdjęcia / Photos
Wojciech Gałecki, Maciej Mikołajewski,
Katarzyna Piastowska, Rafał Popinigis,
Krzysztof Urbaniak
Polskie Stowarzyszenie Carillonowe
(Polish Carillon Society)
80-831 Gdańsk, Długa 46/47, Tel. 58 305 64 92
[email protected]
[email protected]
www.carillon.pl
ISNN 1689-8176
copyright©Muzeum Historyczne Miasta Gdańska
& Polskie Stowarzyszenie Carillonowe, 2012
Druk: Poligraficzne PHU Valdi–Druk,
80-306 Gdańsk, Polanki 74b, tel. 58 556 09
Design: Daniel Suchański
od redakcji
‹ From the Editor ›
6 grudnia 2012 roku dotarły do nas z Akademii Muzycznej w Gdańsku wspaniałe wieści: Monika Kaźmierczak, Prezes Polskiego Stowarzyszenia Carillonowego, obroniła rozprawę doktorską. w jej osobie zdobyliśmy pierwszego(!) w Polsce doktora w zakresie sztuk muzycznych, w dyscyplinie instrumentalistyka, w specjalności gry na carillonie. Ten nobilitujący tytuł nadała jej Rada wydziału Instrumentalnego gdańskiej Akademii Muzycznej. Nasza Pani Prezes ma doprawdy niespożytą energię. w maju przedstawiła ciekawą formę imprezy – „Happening koncertowy na carillon, głosy i inne instrumenty”. Przy okazji udało się powiększyć pulę kompozycji carillonowych o nowe pozycje, napisane specjalnie na ten koncert. Nie publikujemy ich w Biuletynie z tej przyczyny, że nie zmieściłyby się w skromnym objętościowo dodatku nutowym. Naszą tegoroczną propozycją są aranżacje na carillon utworów witolda Lutosławskiego, wybitnego polskiego kompozytora, którego setną rocznicę urodzin obchodzić będziemy w bieżącym, 2013 roku. Proszę spojrzeć, jak brzmi jego muzyka w opracowaniu Magdaleny Cynk.
Proponujemy też nową szatę grafi czną CARILLON REVIEw. Po pięciu edycjach postanowiliśmy dokonać zmiany. Mamy ogromną nadzieję, że się Państwu spodoba i zostanie zaakceptowana. On 6th December 2012 the Academy of Music in Gdańsk received wonderful news: Monika Kaźmierczak, President of the Polish Carillon Association, had defended her doctoral thesis. Thus we acquired Poland’s fi rst (!) PhD in music with a specialisation in playing the carillon. This distinguished title was awarded by the Instrumental Faculty of the Academy of Music in Gdańsk. Our President has truly boundless energy. In May she presented an interesting event: “Concert happening for the carillon, voices and other instruments”. On this occasion the carillon repertoire was extended to include quite new pieces of specially written music. Unfortunately we have not been able to include them in the notes supplement on account of very limited space. This year we propose adaptations for the carillon of the works of the outstanding Polish composer witold Lutosławski, the hundredth anniversary of whose birth is celebrated in 2013. Please experience how Magdalena Cynk’s adaptation of this music sounds. we would also like to draw your attention to our new cover of CARILLON REVIEw. After fi ve years, we have decided to make a change. we very much hope you will like and accept it. {1}
Muzyka dzwonów w Gdańsku –
stara-nowa tradycja?
‹ The music of bells in Gdańsk ―
an old-new tradition? ›
When the time comes to release a new issue of
Carillon Review,
the editor-in-chief presses down
on you mercilessly. What is there to write about?
As the Book says: ‘Is there anything of which one
can say, “Look! This is something new”? It was
here already, long ago; It was here before our
times’ and ’Of writing many books there is no
end,’ and ‘Vanity of vanities, all is vanity.’ What
is worse, each successive issue of Carillon Review
appears at the turn of the year and while one year
ends and another begins between the ‘ordinary’
tick and tock of a clock, the human mind, subject
to universal custom, involuntarily becomes retrospective, because after all, ‘it was here already,
long ago …’ Similarly, I too was overcome by a re-
Bells of the Main Town Hall Carillon in Gdańsk
Carillon Review,
marise. However, when reporting past achieve-
Redaktor Naczelna ciśnie człowieka niemiłosiernie. A o czym tu pi-
ments people usually tend to stress the positive
sać? Jak mówi Księga: „Jeśli jest coś, o czym by się rzekło: »Patrz, to
aspects and put recent successes very much in the
coś nowego« – to już to było w czasach, które były przed nami.”, jak
limelight. And yet, unfortunately, not all of my re-
Gdy przychodzi czas wydania nowego numeru
również: „Pisaniu wielu ksiąg nie ma końca” i „Marność nad marno-
flections are unequivocally positive.
ściami – wszystko marność”. A co gorsze, kolejne zeszyty Carillon
So begins the fifteenth year since when caril-
ukazują się na przełomie roku, i choć w zegarach tyknięcie
lon music once again began to be heard in Gdańsk.
zamykające kończący się rok i następne, rozpoczynające nowy, ab-
And yet this statement is not entirely true. For on the
solutnie niczym się nie różnią od dowolnych dwóch innych, „zwy-
one hand carillons were a part of Gdańsk for exact-
Review
{2}
flective mood and an overpowering desire to sum-
kłych” tyknięć zegara, to ludzki umysł, poddając się ogólnym zwy-
ly 451 years, while on the other hand the dramatic
czajom, mimo woli skłania się ku retrospekcji, bo przecież „wszystko
turning point of 1945 created such an upheaval that
już było”…Podobnie i mnie ogarnął refleksyjny nastrój i jakaś prze-
for many of its inhabitants the carillon appeared
można chęć podsumowań. Chociaż autorzy piszący o tzw. dokona-
to be something quite new. The same concerns my
niach mają skłonność do podkreślania cech pozytywnych, stawiania
entire country. Poland is called ‘a young democra-
w świetle jupiterów sukcesów i eksponowania wyjątkowości opi-
cy’ because it was not until 1989 that it cast off the
sywanych zdarzeń, to nie wszystkie moje konstatacje są, niestety,
yoke of real socialism and only as recently as in 2004
jednoznacznie optymistyczne.
joined the European Union. But already in 1781 the
Rozpoczyna się piętnasty rok od momentu, kiedy w Gdańsku na
Polish-Lithuanian Commonwealth adopted a state
nowo słychać muzykę carillonową. No cóż, zdanie niezupełnie praw-
constitution, the third country to do so after Corsica
dziwe, gdyż: z jednej strony mamy za sobą dokładnie 451 lat obecności
(1755) and the United States of America (1787), and
carillonów w Gdańsku, a z drugiej dramatyczną cezurę 1945 roku, która
already much earlier, since 1505, this state had been
tak przeorała miasto, że dla bardzo wielu jego mieszkańców współcze-
bound by the Nihil Novi Nisi Commune Consensu
sne carillony objawiły się jako coś nowego. Analogiczna sytuacja doty-
(nothing new without the common consent) consti-
czy mojego kraju. Określa się go „krajem młodej demokracji”, bo Polska
tution, which required the monarch to introduce
zrzuciła jarzmo ustroju realnego socjalizmu w 1989 roku a do Unii
new laws only with parliamentary consent. At the
Europejskiej przystąpiła w 2004 roku. Lecz przecież już w 1791 roku
time was there any other country like that on earth?
Rzeczpospolita Polska przyjęła konstytucję państwową jako trzeci
Later, when other European monarchies became in-
kraj na świecie po Korsyce (1755) i Stanach Zjednoczonych Ameryki
creasingly absolutist, noble democracy in Poland took
Północnej (1787), a jeszcze wcześniej, od w 1505 roku, obowiązywała
on such an unlimited form that the nation would even-
w Rzeczpospolitej konstytucja sejmowa Nihil Novi Nisi Commune
tually have to pay a heavy price. The late 18th-century
Consensu (Nic nowego bez powszechnej zgody), która zezwalała kró-
loss of statehood deprived many generations of life
lowi na wprowadzenie nowych praw tylko za zgodą parlamentu. Czy
in a well organised state. I am myself no longer sure
wówczas było inne takie miejsce na świecie? Później, podczas gdy
whether Poland is a young democracy, or one with
europejskie królestwa cechował absolutyzm, demokracja szlachecka
traditions, or one that like the phoenix soars out of the
przybrała tak nieograniczone formy, że w końcu srogo się to na kraju
ashes, though with some of the ash still clinging onto
zemściło. Utrata państwowości u schyłku XVIII wieku pozbawiła nas
its feathers. na długie lata umiejętności życia w dobrze zorganizowanym pań-
I shall not discuss the Gdańsk carillons in detail
stwie. I sam już nie wiem, czy polska demokracja jest młoda, czy
– those interested I invite to read earlier issues of
z tradycjami, czy jak feniks z popiołów wzlatuje, tyle że nieco popiołu
Carillon Review. Suffice
jeszcze piór się trzyma.
years (1998 to 2008) the city acquired three such instru-
to say that in the space of ten
Nie będę tu szczegółowo omawiał carillonów w Gdańsku – kto
ments: at St. Catherine’s Church (currently 50 bells),
ciekaw, zapraszam do poprzednich numerów Carillon Review. Dość na
the Main Town Hall (37 bells) and the Gdańsk Mobile
tym, że w ciągu 10 lat – od 1998 do 2008 roku – pojawiły się w Gdańsku
Carillon (48 bells), 135 carillon bells in all. The Polish
trzy instrumenty: carillon kościoła św. Katarzyny (obecnie 50 dzwo-
Carillon Society was formed in 1999 and joined the
nów), Ratusza Głównego Miasta (37 dzwonów) i Carillon Mobilny
World Carillon Federation in 2000. The World Carillon
Gdańsk (48 dzwonów), razem 135 dzwonów carillonowych. W 1999
Congress was held in Gdańsk in 2006, for the first and
roku powstało Polskie Stowarzyszenie Carillonowe; w 2000 roku przy-
so far only time in eastern Europe. For 14 years now
stąpiło do Światowej Federacji Carillonowej; w 2006 roku odbył się
Gdańsk has been organising summer festivals of caril-
w Gdańsku Światowy Kongres Carillonowy, po raz pierwszy, i jak do-
lon music. We have realised an online Gdańsk-Kaunas
tąd jedyny, we wschodniej części Europy. Od czternastu lat latem orga-
concert in collaboration with our fraternal Lithuanian
nizujemy w Gdańsku festiwale muzyki carillonowej. Zrealizowaliśmy
Carillon Guild. In that time over a dozen Gdańsk musi-
most internetowy z koncertem Gdańsk – Kowno, we współpracy z li-
cians have mastered playing the carillon, from among
tewską gildią carillonową, z którą łączą nas braterskie stosunki. W tym
whom (quite subjectively) I would like to mention two:
też czasie umiejętność gry na carillonie nabyło kilkunastu gdańskich
Małgosia Fiebig, the first carillonneur of Gdańsk, now
muzyków, spośród których chciałbym wymienić dwie osoby (wybór
the carillonneur of Utrecht, and the current Gdańsk ca-
jest całkowicie subiektywny): Małgosię Fiebig, pierwszą carillonistkę
rillonneur Monika Kaźmierczak, who towards the end
Gdańska, a obecnie carillonistkę Utrechtu, i obecną carillonistkę
of 2012 she defended her doctoral thesis on the carillon
Gdańska Monikę Kaźmierczak, która pod koniec 2012 roku z wielkim
with great success. Both these ladies are winners of
sukcesem obroniła pracę doktorską na temat carillonów. Obie panie
international competitions. The third person I would
są laureatkami znaczących międzynarodowych konkursów. Osoba
like to mention is Danuta Popinigis, a tireless propaga-
trzecia, którą chcę wymienić, to Danuta Popinigis, niestrudzona
tor of the carillon and moving spirit encouraging oth-
propagatorka carillonu i spirytus movens nauczania gry na tym in-
ers to play this instrument. It was her idea to start the
strumencie. Jej pomysłem jest Carillon Review i program edukacyjny
Carillon Review
w Akademii Muzycznej w Gdańsku; od 2007 roku prowadzone są tam
at the Gdańsk Academy of Music. Playing the carillon
as well as the carillon studies course
zajęcia gry na carillonie a od lipca 2008 roku ukazuje się w Gdańsku
has been taught at the Academy since 2007, whereas
Carillon Review, czasopismo poświęcone w całości tematyce carillono-
the first issue of the Carillon Review, a periodical de-
wej. Czy w jakimkolwiek miejscu na świecie dokonało się tyle w tak
voted to all matters concerning this instrument, came
krótkim czasie?
out in July 2008. Where else in this world was so much
achieved in such a short space of time? {3}
{4}
Mimo tylu znaczących sukcesów, wiele osób
Despite these considerable successes, many people in Poland, in-
w Polsce, a także w samym Gdańsku nadal nie wie,
cluding Gdańsk, still know nothing about the carillon. We once received
co to jest carillon. Dostaliśmy kiedyś list zachęca-
a letter from a group of self-proclaimed local patriots appealing for our
jący do poparcia ugrupowania określającego się
support in the local elections, but this letter was addressed to the ‘Polish
mianem lokalnych patriotów i startującego w wy-
Carling Society’! They had clearly confused the carillon musical instru-
borach samorządowych, zaadresowany: Polskie
ment with the sports discipline of curling. The value of the carillon as
Stowarzyszenie Carlingowe (!). Pomylono carillon
musical instrument may sometimes be questioned. This I can under-
z curlingiem – dyscypliną sportową. Zdarzają się
stand. Polyhymnia purists (like language purists) are always ready to
sytuacje, gdzie wartość carillonu jako instrumentu
sacrifice facts for ideas and engage in endless disputes regarding this
muzycznego bywa kwestionowana. Ale to mogę
matter. But it is much worse, when having such excellent examples
zrozumieć. Puryści Polihymnii (podobnie jak pu-
of the noble sound of church chimes, today churches purchase such
ryści językowi) zawsze gotowi są poświęcić fakty
cheap, clangy, tinny bells, so tawdrily adorned. And this also happens
dla idei i wieść na ten temat niekończące się spory.
here, in Gdańsk! Here, where for two centuries we had bell founders,
Gorzej jest, gdy mając tak dobre przykłady szla-
Benning and Wittwerck, of pan-European renown, and today we have
chetnego dźwięku, kościoły fundują sobie dzwony
three world class carillons. And yet I am even able to understand, if not
kiepskie, o brzękliwym, „blaszanym” brzmieniu,
forgive such procedures, because price no doubt is also a significant
z fatalnym domorosłym zdobieniem. A dzieje się
factor (though not in the case of the phantasmagorical ‘ornaments’, as
to też tutaj, w Gdańsku! Tu, gdzie przez dwa stu-
they must cost a small fortune). But there is also a new pathology: in-
lecia istniały ludwisarnie o europejskiej renomie
stalled in church spires there are now speakers blaring out recordings
Benningów i Wittwercków, a obecnie mamy trzy
of bells as well as various trumpets and other synthetic music, or rather
carillony na najlepszym światowym poziomie. Ale
noise. This is a real pain to the ears and heart. Perhaps it has some jus-
i to jestem w stanie, jeśli nie wybaczyć, to zrozu-
tification when in a new neighbourhood or provincial town a church is
mieć, zapewne cena jest też istotnym czynnikiem
just in the process of being built and the parish administrator wants to
w podejmowaniu tego rodzaju decyzji (ale nie od-
temporarily ‘fill out the silence’, to awaken the flock with synthetic bells
nosi się to już do owych fantasmagorycznych „zdo-
in the belfry. But when in Gdańsk, in the historic Old Town and Main
bień”, za które trzeba słono płacić). Pojawiła się też
Town, every hour speakers blare out such sounds from the fine Gothic
nowa choroba: na kościelnych wieżach montuje się
towers of churches (and sometimes even basilicas) it is a complete
głośniki z nagranymi dzwonami, a i wszelkiego ro-
downfall. Does this mean churches pretend to have bells they have not
dzaju trąbami oraz syntetycznym dźwiękiem, czy
actually got? What hypocrisy, quite unworthy of the Church’s mission!
raczej hałasem. To prawdziwy ból dla uszu i serca.
In some cases the church does have bells but someone thinks that from
Może ma to jeszcze jakieś uzasadnienie, gdy w no-
loudspeakers it will sound better, more modern (and you don’t have to
wych dzielnicach czy miasteczkach prowincjonal-
pull a rope). If people installed plastic trees in Versailles, would that be
nych kościół dopiero się buduje, a rządca parafii
nice? Companies now abound that quite unashamedly advertise their
chce tymczasowo „zapełnić ciszę” i wzbudzić
‘electronic carillons’. That is like along the same lines as non-alcoholic zainteresowanie ludu bożego, więc montuje na
beer someone decided to produce non-alcoholic cognac. My personal
wieży głośniki z „syntetycznymi dzwonami”. Ale
attempts to draw attention to the inappropriateness of such solutions
gdy w Gdańsku, w zabytkowej przestrzeni Starego
have been generally met with a less than enthusiastic response (yes,
i Głównego Miasta, z gotyckich wież szacownych
I have even heard that I am against the Church and God), and yet un-
kościołów (a bywa, że i bazylik) ryczą co godzinę
derstanding the problem would only be of benefit to churches and the
głośniki, to już prawdziwy upadek. Czy to ma ozna-
Church. I long for the moment when the Gdańsk church authorities,
czać, że kościół dzwony ma, mimo że ich nie ma?
the historic buildings authorities, Gdańsk musicians, musicologists and
Ależ to hipokryzja niegodna samej misji Kościoła!
other cultural luminaries take a stance, for the moment when at least
Bywa, że świątynia ma dzwony, ale komuś wydaje
the Old Town and Main Town become ‘loudspeaker-free’ zones. się, że z głośnikiem jest lepiej i nowocześniej (i za
A city is much more than mere statistics, buildings and a place on
sznur nie trzeba ciągnąć). Gdybyśmy Wersal „ob-
a map. It also concerns customs, sounds, tastes, aromas and tradition.
sadzili” plastykowymi drzewkami, ładnie by było?
In March 1945 the Soviet army stormed the city of Gdańsk with the
Mnożą się firmy, które bez żenady zachwalają swe
Wehrmacht trying to defend hopeless positions and a hopeless ideol-
„elektroniczne carillony” – to tak, jakby kierując się
ogy. The city fell and 95% of its centre was turned into rubble. In two
faktem produkcji piwa bezalkoholowego, lansować
world wars many European towns had been razed to the ground, but
bezalkoholowy… koniak. Moje próby zwrócenia
Gdańsk suffered an additional blow. A month earlier, in February 1945,
uwagi na niewłaściwość takiego postępowania na
a conference was held in Yalta, where Franklin Delano Roosevelt (USA),
ogół spotykają się z niechęcią, (owszem, usłyszałem
Joseph Vissarionovich Stalin (USSR) and Winston Churchill (UK) signed
nawet, iż jestem przeciw Kościołowi i Bogu), a prze-
a treaty that divided post-war Europe. A consequence of this treaty, one
cież i Kościołowi, i kościołom wyszłoby to na dobre.
of several and not even the worst, was a complete replacement of the
Z utęsknieniem wyczekuję chwili, by głos w tej spra-
city of Gdańsk population. The until then inhabitants were expelled to
wie zabrały wyższe władze Kościoła Gdańskiego
West Germany, and replaced by other expellees, chiefly from the eastern
i konserwatorzy zabytków, by wypowiedzieli się gdańscy muzycy,
borderlands (Kresy) of the Second Polish Republic.
muzykolodzy, luminarze kultury. Powinna powstać – przynajmniej
Along with the people and buildings, also a tradition
na Starym i Głównym Mieście w Gdańsku – strefa „zdegłośnikowana”.
disappeared. Not for the first time Gdańsk was made
Miasto to nie tylko statystyka, budynki i miejsce na mapie, to także
to change its state allegiance and therefore also its
zwyczaje, zapachy, dźwięki, smaki, tradycja. W marcu 1945 roku armia
civic customs (even though the location of this mil-
sowiecka szturmowała miasto a Wehrmacht bronił beznadziejnych po-
lennial city on the Bay of Gdańsk was always the
zycji i idei. Miasto legło w gruzach, 95% centrum obrócono w perzynę.
same). It is not out of place here to recall that when
Wiele miejsc w Europie całkowicie zrujnowano w czasie dwóch ostat-
in January 1793, as a result of the Second Partition
nich wojen światowych, ale w Gdańsku dokonał się jeszcze jeden akt.
of Poland, Prussia took over Gdańsk, Heinrich Floris
Miesiąc wcześniej, na konferencji w Jałcie w lutym 1945 roku Franklin
Schopenhauer, the father of the famous philosopher
Delano Roosvelt (USA), Józef Wissarionowicz Stalin (ZSRR) i Winston
Arthur Schopenhauer, in a great rush, making a loss,
Churchill (UK) podpisali traktat, który określił kształt Europy powojen-
sold all his properties in the city only for the sake
nej. Skutkiem tego traktatu, zresztą nie jedynym i nie najdotkliwszym,
of moving out before the imperial army moved in
była zupełna wymiana populacji mieszkańców miasta; dotychczaso-
and not having to encounter a Prussian soldier in the
wych przepędzono do Niemiec Zachodnich, a osiedlono innych wy-
street. But nothing that had happened before could
gnańców, głównie ze wschodnich kresów II Rzeczpospolitej. Razem
be compared to the upheaval of March 1945, and
z budynkami i ludźmi zginęła i tradycja. Nie pierwszy raz Gdańskowi
may it never happen again.
przyszło zmieniać przynależność państwową, a co za tym idzie i oby-
History helps us understand that the new in-
czaj panujący w mieście (mimo że jako żywo ten tysiącletni gród stale
habitants of Gdańsk find it difficult to recognise and
leżał w tym samym miejscu, nad Zatoką Gdańską). Nie od rzeczy bę-
accept traditions which, despite not always being
dzie tu przypomnieć, że gdy w styczniu 1793 roku Prusy zajmowały
naturally appealing to Poles, are authentic. In failing
Gdańsk wskutek II rozbioru Polski, to Heinrich Floris Schopenhauer,
to do so they seem to forget that their city has history
ojciec znanego filozofa Artura Schopenhauera, w pośpiechu sprzeda-
not just half a century old but also another nine and jąc ze stratą swe
a half centuries
dobra, w przed-
old! Nevertheless,
dzień wkroczenia
I would like to
armii cesarskiej
stress that now
opuścił miasto,
a more positive
aby nie być zmu-
attitude is emerg-
szonym spotykać
ing among people
na ulicach ani
who want recreate
jednego pruskiego
past traditions and
żołnierza. Lecz tak
adapt them to our
totalny przełom
time. I remember
w dziejach miasta,
how much explain-
jak ten w marcu
ing and persuad-
1945 roku, zda-
ing was required,
rzył się pierwszy
how
much
re -
raz, oby ostatni.
proach there was
Może histo-
to bear when we
ria pomaga zrozumieć nam, że
St Bridget’s Church in Gdańsk
introduced to the
Main Town Hall ca-
nowi mieszkańcy Gdańska z trudem rozeznają i akceptują tradycję,
rillon original works that were played in the tower
choć nie zawsze dla Polaków miłą, ale autentyczną, a przy tym jakby
400 years ago. Our adversaries were deaf to all argu-
zapominają, że historia miasta to nie tylko ostatnie pół, ale jeszcze,
ments, the carillon was to play Feliks Nowowiejski’s
bagatela, poprzednie dziewięć i pół wieku! Jednak z naciskiem chcę
‘Rota’ every hour, all year round, and that was that.
podkreślić, że narasta pozytywne społeczne nastawienie do odtworze-
Indeed, that is how the automatic carillon played
nia przeszłości i zaadaptowania jej do naszych czasów. Pamiętam, ile
throughout the 1970s and 80s, and today ‘Rota’ con-
trzeba było tłumaczyć, przekonywać i znosić urągań, gdy wprowadzi-
tinues to be played, though now only in the after-
liśmy do repertuaru gry automatycznej carillonu Ratusza Głównego
noon. There are quite disarming situations when the
Miasta oryginalne utwory historyczne grane z wieży przez 400 lat.
organisers of city festivals request for the carillon to
Adwersarze byli głusi na wszystko – carillon miał grać co godzinę
stop playing so as not to disrupt the celebrations…
i przez cały rok tylko „Rotę” Feliksa Nowowiejskiego, którą słychać
Oh, a lot of ash is still clinging to that phoenix’s feath-
było z automatycznego carillonu Ratusza w latach siedemdziesiątych
ers (or are they peacock feathers?).
i osiemdziesiątych ubiegłego wieku i która nadal jest grana, ale już
I could carry on complaining for a long time. In
tylko w południe. Całkowicie zaś rozbrajające są sytuacje, gdy jakiś
complaining we Poles are strong. And yet there are
{5}
organizator miejskich świąt prosi o zatrzymanie carillonu, żeby
also reasons for pride and satisfaction. Fads come and
dźwięki dzwonów nie przeszkadzały w obchodach… Oj, przyle-
go, storms around the carillon erupt but then die down,
piło się jeszcze sporo popiołu do (pawich?) piór feniksa.
and instead the ethereal music of bells continues to float
Narzekać mógłbym długo. My Polacy w narzekaniu jesteśmy
over the city. Instead of writing a serious, synthetic ar-
mocni. A przecież mamy powody do dumy i zadowolenia – chwi-
ticle, which an undoubtedly serious periodical such as
lowe mody pojawiają się i mijają, burze wokół carillonów wybu-
Carillon Review
chają i cichną, a powietrzna muzyka dzwonów wciąż płynie nad
(I wonder how the translator will cope with this term,
miastem. Zamiast poważnego, syntetycznego artykułu, do niewąt-
because ‘bigos’ could mean a hotchpotch, a jumble of
pliwie poważnego pisma jakim jest Carillon Review, wyszedł mi
this and that, but such a translation is devoid of taste and
deserves, I have produced a Polish bigos
taki polski bigos (ciekaw jestem, jak da radę sobie tłumacz z tym
smell, it does not require the addition of something spe-
polskim bigosem, bo gdy napisze: „mieszanina”, to owszem „ba-
cial, say, a few drops of Gdańsk vodka, like in Mickiewicz’s
łagan” pozostaje, ale smaku i zapachu nie ma, a i nie ma powodu,
‘Pan Tadeusz’1 ). Polish bigos entices with its intense aro-
aby zakropić go czymś godnym bigosu, choćby wódką gdańską
ma, so too the carillon allures with its refined sound. Such
jak u Mickiewicza w „Panu Tadeuszu” ). Jak polski bigos kusi
is the nature of this instrument that it participates in the
nas intensywną wonią, tak carillony przyciągają swoim wyrafi-
city’s life, with all its complications and everyday commo-
1
nowanym brzmieniem. Taka to już uroda tego instrumentu, że
tion. The fact that this is so I shall demonstrate with an
bierze udział w bieżącym życiu miasta z całym jego skomplikowa-
absolutely true anecdote. In a well-established European
niem i codzienną wrzawą. Na to, że tak jest, przytoczę anegdotę,
democracy a certain carillonneur (whose name I shan’t
ręczę, że całkowicie prawdziwą. Pewien carillonista (nazwiska
reveal, for he is well known) once became so enraged at
nie zdradzę, bo postać powszechnie znana) w europejskim kraju
the head of state that in protest he would not play the ob-
o dobrze ugruntowanej demokracji razu pewnego tak się wściekł
ligatory repertoire on the monarch’s birthday. And who
na postępowanie głowy swego państwa, że w proteście nie zagrał
will tell me that the carillon is purely about music!
obowiązkowego repertuaru w przepisanym czasie w dniu urodzin owej osoby panującej. I niech mi kto powie, że carillon to
domena czystej muzyki!
1
{6}
W kociołkach bigos grzano; w słowach wydać trudno
1
In the kettles they were cooking bigos; words can hardly express
Bigosu smak przedziwny, kolor i woń cudną;
Its exceptional taste, colour and wonderful smell;
Słów tylko brzęk usłyszy i rymów porządek,
In words one only hears their clinking and order of rhyme,
Ale treści ich miejski nie pojmie żołądek.(...)
But no urban stomach can comprehend their content….
I praży się, aż ogień wszystkie z niej wyciśnie
And it parboils, until the fire extracts from it all
Soki żywne, aż z brzegów naczynia war pryśnie
The living juices, until the decoction spills over the rim
I powietrze dokoła zionie aromatem.(...)
And the air around is fragrant with the aroma.
Sędzia otworzył puzderko zamczyste,
The Judge unlocked a small case,
W którem rzędami flaszek białe sterczą głowy;
In which protruded rows of white flask heads
Wybiera z nich największy kufel kryształowy(…)
From among which he selects the largest crystal decanter …
Wódka to gdańska, napój miły dla Polaka.
This is Gdańsk vodka, a drink dear to a Pole.
Niech żyje – krzyknął Sędzia, w górę wznosząc flaszę –
‘Long live Gdańsk!’ cried the Judge, raising the flask –
Miasto Gdańsk! (…)
‘The City of Gdańsk!’
Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz” ks. IV
Adam Mickiewicz ‘Pan Tadeusz’ bk. IV
Rejestr Glockenspiel
w tradycji organowej dawnych
Prus Wschodnich i Zachodnich
‹ The Glockenspiel register in the organ playing
tradition of Eastern and Western Prussia ›
Krzysztof Urbaniak
Somewhat on the margins of the history of the
carillon there are themes concerning the organ Glockenspiel register, which allowed the
organist to play appropriately tuned bells or
bell bowls (Schalenglocken). In Gdańsk such
constructions were on the one hand connected
with the carillons in the towers of St. Catherine’s
Church and the Main Town Hall, and on the other hand with the region’s organ playing tradition. Glockenspiel registers appeared in old
East and West Prussia most probably towards
the end of the 17th century. They most frequently comprised sets of bronze or brass bell bowls.
A similar mechanism called the Glockenstern
The organ in Pasłęk
had appropriately tuned (usually in a major key)
bells or bell bowls that were struck in a preset
Nieco na marginesie tematów carillonowych znajdują się wątki
sequence by air-rotated pinwheels (Windrad).
związane z organowym rejestrem o nazwie Glockenspiel, umożli-
The Glockenspiel registers discussed in this arti-
wiającym grę na nastrojonych odpowiednio dzwonach lub misach
cle shall be presented chronologically. Although
dźwiękowych (Schalenglocken). W Gdańsku tego typu konstrukcje
by no means a fully comprehensive study, the
stanowiły z jednej strony nawiązanie do carillonów znajdujących
author hopes this mere summary of information
się w wieżach kościoła św. Katarzyny i Ratusza Głównego Miasta,
available to him will interest the reader in the
z drugiej wpisywały się w organmistrzowską tradycję regionu.
rich, colourful and varied landscape of this re-
Rejestry organowe Glockenspiel w dawnych Prusach Wschodnich
gion’s organ music.
i Zachodnich pojawiły się prawdopodobnie już w końcu XVII
One of the earliest (if not the earliest) examples
wieku. Ich konstrukcje oparte były najczęściej na zespołach mis
of an organ Glockenspiel in old Eastern and Western
dźwiękowych odlewanych z brązu lub mosiądzu. Do pokrewnych
Prussia was constructed by the Königsberg organ
rozwiązań należały mechanizmy typu Glockenstern, w których na-
builder Johann J. Mosengel. In the years 1693-1694
strojone odpowiednio (najczęściej na akord majorowy) dzwonki
he installed such an instrument in Logvino (former-
lub misy dźwiękowe uderzane były w ustalonej kolejności i uru-
ly Medenau, now in the Kaliningrad Oblast). The
chamiane za pomocą koła z łopatkami (Windrad), na które kie-
carillon register was most probably played using
rowano strumień powietrza. Przykłady rejestru Glockenspiel
a manual keyboard and its activation would have
omawiane w niniejszym artykule, przedstawione zostały w po-
considerably increased the resistance of the keys.
rządku chronologicznym. Nie jest to wyczerpujące opracowanie
Unfortunately, the range of this register is unknown.
tematu, a tylko sumaryczne ujęcie dostępnych autorowi infor-
In the years 1718-1721 J.J. Mosengel built
macji, które wzbudzą być może zainteresowanie Czytelników
an organ for the cathedral in Königsberg (now
bogatym, barwnym i zróżnicowanym krajobrazem organowym
Kaliningrad). It had three manual keyboards and
omawianego regionu.
a pedal keyboard as well as a Glockenspiel register,
{7}
przy carillonie kościoła św. Katarzyny w Gdańsku, do którego wcze-
Silesian organs, including one at St. Mary Magdalene
śniej wykonał klawiaturę. Z lat 1744-1747 pochodził Glockenspiel nie-
Church in Wrocław
istniejących już organów autorstwa A.G. Caspariniego w Altroßgärner
In the years 1758-1760 Friedrich Rudolf Dalitz
Kirche w Królewcu. O ile wiadomo, nie zachowały się żadne przekazy
built a no longer existing great organ at St. Mary’s
na temat detali konstrukcyjnych owego rejestru. Więcej wiadomo na-
Church in Gdańsk which also had a carillon register.
tomiast na temat rejestru Glockenspiel nieistniejących już dziś, pocho-
It was most probably played with a Hauptwerk sec-
dzących z lat 1752-1754, organów A.G. Caspariniego w królewieckim
tion keyboard. Unfortunately, its range is unknown.
kościele Haberberger Kirche. Mechanizm rejestru znajdował się pod
In 1763 Johanna Preuss built a no longer
centralną wieżą prospektu, za figurą Króla Dawida. Zachowana dyspo-
existing organ in former Insterburg (now
zycja instrumentu potwierdza, iż Glockenspiel obsługiwany był przez
Chernyakhovsk in the Kaliningrad Oblast) whose
klawiaturę sekcji Oberwerk.
casing was very similar to his 1782 church organ in
Powstałe w latach 1752-1763 lub też 1755-1761 organy A.G.
the Löbenicht district of Königsberg (also no longer
Caspariniego w królewieckim kościele Altstädtische Kirche wypo-
existing) as well as A.G. Casparini’s extant organ at
sażone były aż w dwa niezależne od siebie rejestry Glockenspiel,
the Church of the Holy Spirit in Vilnius. Since these
z których jeden obsługiwany był przez dolną klawiaturę manuałową
casings had a figure below the central pipe tower, it
(powiązaną prawdopodobnie z sekcją Oberwerk), drugi zaś przez
is possible that they likewise had a Glockenspiel as
klawiaturę nożną. Wiadomo, iż manuałowy Glockenspiel obejmował
this was typical A.G. Casparini’s designs.
rejestr dyszkantowy. Niewykluczone, że pochodzący z Wrocławia
According to Johann Ephraim Eggert, the
A.G. Casparini znał podobne rozwiązania z wielu śląskich instrumen-
no longer existing organ built in 1765-1767 by
tów, m.in. z wrocławskich organów kościoła św. Marii Magdaleny.
Friedrich Rudolf Dalitz at the Corpus Christi
Skonstruowane przez Friedricha Rudolfa Dalitza w latach 1758-1760
Church in Gdańsk also had a Glockenspiel register.
wielkie organy kościoła Najświętszej Marii Panny w Gdańsku (instru-
Moreover, the instrument had a rotating star with
ment niezachowany) także posiadały rejestr carillonowy. Był obsłu-
4 bells tuned in G major, one with 10 bells, anoth-
giwany najprawdopodobniej przez klawiaturę sekcji Hauptwerk.
er one with smaller bells (Krallenglöckchen) and 3
Niestety, zasięg tego rejestru pozostaje nieznany.
more stars with even smaller bells.
Niezachowany instrument Johanna Preussa z 1763 roku
w Czerniachowsku (dawniej Insterburg, obecnie w Obwodzie
Kaliningradzkim) posiadał prospekt rozplanowany analogicznie
do zachowanych organów A.G. Caspariniego z kościoła św. Ducha
w Wilnie i niezachowanego instrumentu J. Preussa z 1782 roku z kościoła w królewieckiej dzielnicy Löbenicht. Ponieważ oba prospekty
posiadały figurę umieszczoną pod centralną wieżą piszczałkową, możliwe, że również i te instrumenty posiadały Glockenspiel o klasycznej
konstrukcji charakterystycznej dla warsztatu A.G. Caspariniego.
Według Johanna Ephraima Eggerta niezachowane dziś organy kościoła Bożego Ciała w Gdańsku, zbudowane w latach 17651767 przez Friedricha Rudolfa Dalitza, również posiadały rejestr
Glockenspiel. Prócz tego instrument wyposażony był w wirującą
gwiazdę z 4 dzwonkami nastrojonymi na akord G-dur, ponadto
w gwiazdę z 10 dzwonkami, jeszcze jedną gwiazdę z 10 małymi dzwonkami (Krallenglöckchen) oraz 3 dalsze z mniejszymi dzwoneczkami.
W całości zachował się natomiast Glockenspiel w wymienionych
Detail of the organ in Tytuvenai, Lithuania
już organach wileńskiego kościoła św. Ducha, zbudowanych w 1776
The aforementioned 1776 A.G. Casparini
roku przez A.G. Caspariniego. Rejestr obsługiwany jest z manuału sek-
Glockenspiel at the Church of the Holy Spirit in
cji Oberwerk i posiada zasięg g-c3. Mechanika ma tutaj konstrukcję
Vilnius, on the other hand, still exists. It is played
analogiczną jak w kościele w Królewcu (Haberberger Kirche) i w ko-
from a manual keyboard in the Oberwerk section
ściele klasztornym w Tytuvenai na Litwie.
and has a g-c3 range. The workings of this instru-
Drugim w całości zachowanym mechanizmem Glockenspiel
ment are similar to those at Haberberger Kirche in
dysponują wspominane już organy kościoła klasztornego
Königsberg and the Tytuvenai monastery church
w Tytuvenai na Litwie. Rejestr obsługiwany jest z klawiatury
in Lithuania. Oberwerk i posiada zasięg g#-f 3. Wprawdzie instrument zbudował
The other extant Glockenspiel is indeed the one
wileński organmistrz Nicolaus Jantzon w 1789 roku, jednak
at the monastery church in Tytuvenai, Lithuania. It
na jego konstrukcję niewątpliwie wpłynęła nieco wcześniejsza
too is played from an Oberwerk keyboard and has
praca A.G. Caspariniego, znajdująca się w wileńskim kościele
a g#-f3 range. Although actually built by the Vilnius
św. Ducha.
organ builder Nicolaus Jantzon in 1789, the design
{9}
Jednym z najwcześniejszych przykładów (jeśli nie najwcześniej-
whose one octave was activated with the fi gures szym) organowego rejestru Glockenspiel na terenie dawnych Prus of angels in the casing. The range of this regis-
wschodnich i Zachodnich była konstrukcja autorstwa królewieckiego ter is unknown but we do know that towards the organmistrza Johanna J. Mosengela. Budowniczy umieścił ją w latach end of the 19th century it had four stops and an 1693-1694 w nieistniejącym już dziś instrumencie w Łogwinie (daw-
Oberwerk keyboard.
niej Medenau, obecnie w Obwodzie Kaliningradzkim). Carillonowy Much more can be said about the carillon reg-
rejestr obsługiwany był najprawdopodobniej z klawiatury manuało-
ister of the famous organ in Święta Lipka (formerly wej, a jego uruchomienie powodowało poważne zwiększenie oporu Heiligelinde), built in the years 1719-1721, also by klawiszy. Zakres tego rejestru nie jest, niestety, znany.
J.J. Mosengel. The Glockenspiel was in the kleines w latach 1718-1721 J.J. Mosengel zbudował organy dla katedry werck section, and its mechanism was in the cen-
w Kaliningradzie (dawniej Królewiec/Königsberg). wyposażył je tral illuminated tower of the casing as is evidenced w 3 manuały i pedał, a także rejestr Glockenspiel, którego jedna ok-
by the presence of extant bell bowls (the remaining tawa uruchamiana była przez znajdujące się w prospekcie fi gury elements are now lost). The Święta Lipka organ cas-
aniołów. Zasięg owego rejestru pozostaje nieznany, wiadomo jed-
ing had our fi gures of angels holding bells swung by nak, że pod koniec XIX wieku był 4-stopowy, obsługiwany przez kla-
a mechanism connected to foot levers. wiaturę Oberwerk. A no longer extant organ in Braniewo (former-
Bardziej precyzyjnie możemy wypowiedzieć się na temat re-
ly Braunsberg) built by Mosengel in 1726 also had jestru carillonowego słynnych organów w Świętej Lipce (dawniej a Glockenspiel. It included 30 bells, ranging g-c3. Heiligelinde), zbudowanych w latach 1719-1721 także przez J.J. Presumably the mechanism was installed behind Mosengela. Glockenspiel należał w nich do sekcji kleines werck, a fi gure of an angel on the casing’s axis and sus-
a jego mechanizm umieszczono w latarni centralnej wieży pro-
pended from the Hauptwerk abstracts as in the case spektu, o czym świadczą zachowane tam misy dźwiękowe (pozostałe of the 1789 Nicolaus Jantzon organ in Lithuanian elementy urządzenia niestety nie istnieją). Organy w Świętej Lipce Tytuvenai, or the 1776 organ of Adam Gottlob posiadały ponadto 4 fi gury aniołów, znajdujące się w prospekcie, Casparini at the Church of the Holy Spirit in Vilnius. które w swych dłoniach trzymały dzwonki poruszane mechanizmem The great organ at St. John’s Church in Gdańsk nożnych dźwigni. was fi rst played in the fi rst half of the 17th century Rejestr Glockenspiel miały również pochodzące z 1726 and, after many reconstructions, in 1845 had a 2 roku, niezachowane organy Mosengela w Braniewie (dawniej and ½ octave Glockenspiel, probably operated from Braunsberg). w skład rejestru wchodziło 30 dzwonków o zasięgu g-c3. a keyboard in the Hauptwerk section. It may have Przypuszczalnie mechanizm umieszczono za fi gurą anioła, znajdującą been installed in the years 1744-1746 by the Gdańsk się na osi prospektu, i podwieszono do abstraktów Hauptwerk, po-
organ builder Andreas Hildebrandt, who in that time dobnie jak w zachowanych organach Nicolausa Jantzona z 1789 roku was carrying out considerable conversions and ex-
w litewskim Tytuvenai, czy w organach Adama Gottloba Caspariniego tensions to the instrument. In 1746 that same organ z 1776 roku w kościele św. Ducha w wilnie. builder received payment for work carried out on wielkie organy kościoła św. Jana w Gdańsku, pochodzące w swej the St. Catherine’s Church carillon in Gdańsk, whose pierwszej wersji z I połowy XVII wieku i wielokrotnie później prze-
keyboard he had also earlier constructed. budowywane, posiadały w 1845 roku Glockenspiel o skali dwóch In the years 1744-1747 a Glockenspiel was added i pół oktawy. Obsługiwano go prawdopodobnie z klawiatury sekcji to a no longer existing organ built by A.G. Casparini Hauptwerk. Możliwe, że zbudowany został w latach 1744-1746 przez at Altroßgärner Kirche in Königsberg. As far as gdańskiego organmistrza Andreasa Hildebrandta, który w tym czasie we know, no information regarding this register dokonywał znaczącej przebudowy i rozbudowy tego instrumentu. Ten has survived. More is known about the Glockenspiel
sam organmistrz otrzymał jesienią 1746 roku wynagrodzenie za prace of another no longer existent organ built by A.G. Casparini (1752-1754) at Haberberger Kirche in Königsberg. Its mechanism was situated below the central casing tower, behind a statue of King David. Extant instructions confi rm that the Glockenspiel was played using a keyboard in the Oberwerk section. An A.G. Casparini organ built in 1752-1763 or 1755-1761 at Altstädtische Kirche in Königsberg had as many as two independent Glockenspiel registers, of which one was played with a manual keyboard (most probably connected to the Oberwerk section), while the other was played with a pedal keyboard. we know that the manual Glockenspiel included a soprano register. It is possible that A.G. Casparini, who was from wroclaw, knew of such solutions in {8}
Detail of the organ in Pasłęk
Do jednego z ostatnich przykładów rejestru Glockenspiel
was no doubt influenced by a somewhat earlier organ
w organach dawnych Prusach Wschodnich i Zachodnich
built by A.G. Casparini at the Church of the Holy Spirit
należał ten, wymieniony w manuskrypcie J.E. Eggerta
in that same city.
„Glockenspiel von c1 an”, dodany w 1817 roku do orga-
One of the last examples of the Glockenspiel reg-
nów gdańskiego kościoła św. Bartłomieja. Prawdopodobnie
ister in organs of old Eastern and Western Prussia is
był on dziełem gdańskiego organmistrza Christiana
the one mentioned in the manuscript of J.E. Eggert as
Ephraima Ahrendta.
‘Glockenspiel von c1 an’, which was in 1817 added to the
Na zakończenie wspomnieć należy o urządzeniu o nazwie
Church of St. Bartholomew organ in Gdańsk. It was most
Glockenstern w organach gdańskiego organmistrza Andreasa
probably the work of Gdańsk organ builder Christian
Hildebrandta w Pasłęku, zbudowanych w latach 1717-1719.
Ephraim Ahrendt.
Po uruchomieniu cięgła rejestrowego, w ruch wprawiany jest
Finally one may mention an instrument called the
mechanizm młoteczkowy umieszczony w dłoniach 8 figur anio-
Glockenstern, which was added to an organ built by
łów umieszczonych w prospekcie. Młoteczki uderzają w ze-
Andreas Hildebrandt of Gdańsk in Pasłęk in the years
spół miniaturowych dzwonów nastrojonych na akord G-dur.
1717-1719. A register rod sets in motion a mechanism
Wirujące gwiazdy z dzwonami znajdują się też wewnątrz orga-
driving hammers held in the hands of 8 angel figures in
nów m.in. w Młynarach (organy Caspariniego z lat 1741-1744)
the casing. These hammers strike miniature bells tuned
oraz w Barcianach (także organy Caspariniego, zbudowane in G major. Rotating stars with bells are also found inside
w 1749 roku). an organ in Młynary (built by Casparini in 1741-1744) as
Podsumowując, należy zwrócić uwagę na istniejącą w osiem-
well as one in Barciany (Casparini, 1749).
nastowiecznym budownictwie organowym Prus Wschodnich
To sum up we should note that in the 18th-century
i Zachodnich tendencję, aby mechanikę rejestru Glockenspiel
organs of Eastern and Western Prussia there was a ten-
podłączać do traktury biegnącej w górę bezpośrednio za stołem
dency to locate Glockenspiel mechanisms in the upward
gry. Warto też zauważyć, że jednoznacznie udokumentowane są
traction directly behind the console. It should also be
wyłącznie dyszkantowe zakresy rejestru (g-c3, g#-f3).
noted that only soprano register ranges (g-c3, g#-f3) have
been documented.
Bibliografia / Bibliography:
»»
Rimantas Gucas, Lietuvos vargonai, Vilnius 2009
»»
Girenas Povilionis, The Lithuanian Organ Art: from Baroque to Classicism, Vilnius 2009
»»
Werner Renkewitz/Jan Janca/Hermann Fischer, Geschichte der Orgelbaukunst in Ost- und Westpreussen von 1333 bis 1944, Band II, Berlin 2008
»»
Johann Ephraim Eggert, Choral-Lieder zu dem Glocken-Spiel der Altstädtschen Ober-Pfarr-Kirche zu St. Catharinen. Ausgesetzt mit Variationes. Danzig 1784, Faksimile, Gdańsk 2006
»»
Ewa Smulikowska, Organ-cases in Poland as works of art, Warsaw 1993
»»
Werner Renkewitz/Jan Janca, Geschichte der Orgelbaukunst in Ost- und Westpreuflen von 1333 bis 1944, Band I, Würzburg 1984
»»
Ludwig Burgemeister, Der Orgelbau in Schlesien, Frankfurt am Main 1973
»»
Johann Mattheson, Grundlage einer Ehrenpforte, Reprint, Kassel 1969
»»
Otto Wangemann, Die Orgel ihre Geschichte und ihr Bau, Leipzig 1895
»»
E.F. Richter, Katechismus der Orgel, Leipzig 1896
»»
„Urania oder Das Unentbehrliche Buch der Orgel […]”, Nr 10, 1852, Erfurt und Leipzig 1852
»»
„Allgemeine Musikalische Zeitung”, Leipzig 1845, Nr 21; Leipzig 1828, Nr 21
»»
Johann Julius Seidel, Die Orgel und ihr Bau, Breslau 1843
XIV Gdański
Festiwal Carillonowy
‹ The XIV Gdańsk Carillon Festival ›
Monika Kaźmierczak
In 2012 Gdańsk held its 14th Carillon Festival, this time
on 3rd and 4th August. The Festival’s special guest was
the Belgian carillonneur Carl van Eyndhoven. On
Friday (3rd August) he played two jazz-rock concerts on
the Gdańsk Mobile Carillon. Accompanying this artist
were the Gdańsk musicians: Artur Jurek on keyboard
instruments, Jarosław Stokowski – double bass, Paweł
Hulisz – trumpet and Grzegorz Sycz – drums. The concert stage in Targ Węglowy was made available to us
by Międzynarodowe Targi Gdańskie, who also helped
make the concert possible with generous financial supCarl van Eyndhoven
port, for which we a very grateful.
On Saturday 4th August Carl van Eyndhoven also
W 2012 roku Gdański Festiwal Carillonowy odbył się już po
played a morning concert on the carillon at St. Catherine’s
raz czternasty, tym razem 3 i 4 sierpnia. Gościem specjal-
Church. We called it ‘Concert for the early birds’. The music
nym Festiwalu był belgijski carillonista Carl van Eyndhoven.
included Flemish carillon manuscript compositions from
W piątek (3 sierpnia) zagrał na Carillonie Mobilnym Gdańsk
the 17th and 18th centuries. dwa koncerty muzyki jazzowo-rozrywkowej. Artyście to-
The next concert was held that same day at noon. On the
warzyszyli gdańscy muzycy: Artur Jurek na instrumentach
Main Town Hall Carillon the author of this account played
klawiszowych, Jarosław Stokowski na kontrabasie, Paweł
old and modern carillon music. I played the final Festival
Hulisz na trąbce oraz perkusista Grzegorz Sycz. Scenę na
concert together with Wojciech Lauer on Saturday evening
koncerty, znajdującą się na Targu Węglowym, udostępniły
at St. Catherine’s Church. There were solo pieces but we
Międzynarodowe Targi Gdańskie, które też hojnie wsparły
also played together as a duet.
koncerty finansowo, podobnie jak i Muzeum Historyczne
Miasta Gdańska, za co bardzo dziękujemy.
Carl van Eyndhoven zagrał też poranny koncert na carillonie kościoła św. Katarzyny w sobotę (4 sierpnia). Jego występ
nazwaliśmy „Koncertem dla rannych ptaszków”. Wykonał między innymi utwory z flamandzkich manuskryptów carillonowych z XVII i XVIII wieku.
Następny koncert odbył się tego samego dnia w południe.
Na carillonie Ratusza Głównego Miasta zagrała pisząca niniejszą relację. Usłyszano dawną i nowoczesną muzykę carillonową. Finałowy koncert Festiwalu wykonałam wspólnie
z Wojciechem Lauerem w sobotę wieczorem na carillonie kościoła św. Katarzyny. Zaprezentowaliśmy utwory solowe, a także
zagraliśmy w duecie.
Artur Jurek, Paweł Hulisz, Grzegorz Sycz, Jarosław Stokowski
{11}
‹ Tour de Carillon 2012 ›
Maciej Mikołajewski
Długo szukaliśmy klucza promocyjnego na
kolejną edycję Festiwalu Carillonowego Tour
de Carillon 2012. Marzyły nam się klezmerski
repertuar, trasa aż do Kazimierza nad Wisłą
i Krakowa oraz grający z carillonem lokalni klezmerzy z Wybrzeża, Pomorza i odległej Galicji.
Ale skończyło się inaczej, skromniej, z muzyką
w większości prezentowaną już podczas wcześniejszych edycji Festiwalu. Czy to kryzys pokazał
swoje pazury, czy to my źle napisaliśmy wnioski,
aplikując – jak dotychczas w ramach konkursów
– o dofinansowanie w wydziałach kultury urzę-
{12}
dów marszałkowskich w Toruniu i Gdańsku?
Bydgoszcz
Faktem jest, że tym razem Polskie Stowarzyszenie
For a long time we searched for a way to promote the subsequent
Carillonowe nie otrzymało ani grosza!
Carillon Festival, Tour de Carillon 2012. We dreamed of a Klezmer
Ostatecznie Urząd Marszałkowski w Toruniu repertoire, a route all the way to Kazimierz Dolny on the Vistula
zamówił jednak Tour de Carillon. Impreza stała and to Krakow, and the carillon playing together with the local
się elementem obchodów Święta województwa Klezmer musicians of Wybrzeże and Pomorze as well as distant
Kujawsko-Pomorskiego. w ciągu czterech dni – od Galicia. But it all turned out differently and far more modestly,
17 do 20 czerwca 2012 roku – graliśmy w trzech with most of the repertoire being repeated from preceding festi-
największych miastach naszego województwa – vals. Was this the crisis making itself felt or had we made a mis-
włocławku, Bydgoszczy i Toruniu – oraz dwóch take in applying for financial support, as before, to the depart-
najsłynniejszych uzdrowiskach – Ciechocinku ments of culture at the marshal’s offices of Toruń and Gdańsk?
i Inowrocławiu. The fact remains that this time the Polish Carillon Association did
Gościnny Ciechocinek ponownie odwiedzi-
not receive a single penny!
liśmy z przyjemnością. Graliśmy w przestrzeni Finally, however, the Marshal’s Offi
ce in Toruń did commission parku, obok nowej fontanny uzdrowiskowej. Tour de Carillon. The event became an element in the Kuyavian-
Koncert w Inowrocławiu, na placu „Przy Pawiu”, Pomeranian Voivodeship Festival. For four days, from 17th to 20th June zgromadził tłumy kuracjuszy. Szkoda tylko, że pu-
2012, we played in three of the province’s largest cities, włocławek, bliczność nie miała gdzie siedzieć. Krzesełek nie Bydgoszcz and Toruń, as well as two of its most famous spas, Ciechocinek udało się także zorganizować we włocławku, który and Inowrocław. dysponuje fenomenalną i zdumiewająco zaciszną we revisited hospitable Ciechocinek with pleasure. The carillon przestrzenią przed Katedrą, w samym sercu miasta. played in the park, next to the spa’s new fountain. A crowd of patients Uwielbiamy tam grać, i gdyby były odpowiednie gathered in Inowrocław’s Przy Pawiu (At Peacock) Square to listen miejsca do siedzenia, koncerty mogłyby trwać nawet to the concert. Pity only they had nowhere to sit. There were also no trzy godziny! seating arrangements in włocławek, which, on the other hand, has Ostatnie dni spędziliśmy w Bydgoszczy a phenomenal and amazingly secluded area in front of the Cathedral, i Toruniu. Bydgoszcz zafundowała nam niezwykle in the very centre of town. we love to play there, and if only they życzliwe i sprawne pod względem organizacyjnym had proper seating arrangements, the concerts could even last three przyjęcie. Rybi Rynek, gdzie odbył się koncert, hours! The fi nal days of the tour were spent in Bydgoszcz and Toruń. okazał się znakomity: położony nad samą Brdą, Bydgoszcz greeted us with exceptional kindness and organisational Ciechocinek
z imponującą przestrzenią i ciszą pomimo bliskiej
efficiency. The Fish Market, where the concert took place, turned
Strefy Kibica Euro 2012. Natomiast nieporozumieniem
out to be an excellent venue. Situated next to the Brda, it was an
okazała się organizacja koncertu w naszym rodzinnym
impressive expanse which was remarkably quiet, despite its prox-
Toruniu. Do listy licznych urzędów i instytucji, które
imity to the Euro 2012 Fan Zone. By contrast, the organisation of
przed imprezą musieliśmy odwiedzić, dołączył jeszcze…
the concert in our hometown of Toruń turned out to be a major
konserwator zabytków. Nie wiadomo, czy chodziło tu
let down. In addition to other offices and agencies, we also had to
o harmonię gotyckiego stylu z designem carillonu, czy
consult an official in charge of historic buildings. It is difficult to
też o zagrożenie bicia dzwonów dla trwałości krzyżac-
understand why: did the carillon’s design have to harmonise with
kich murów. Załamanie pogody i lejący deszcz ostatecz-
the city’s gothic architecture, or did the ringing of bells threat-
nie zepsuły nam przyjemność koncertowania na Rynku
en to crumble the Teutonic walls? To cap it all, bad weather and
Nowomiejskim. Za to nowością, którą z powodzeniem
pouring rain made playing the instrument in New Market Square
udało się nam sprawdzić w obu miastach, był udział
particularly unpleasant. On the other hand, something new which
w koncertach akordeonistów Magdaleny Miszewskiej
proved to be very successful in both cities was the accompani-
oraz Krzysztofa Lutrzykowskiego, którzy towarzyszyli
ment of two accordionists, Magdalena Miszewska and Krzysztof
Magdalenie Cynk, grającej na Carillonie Mobilnym
Lutrzykowski, to Magdalena Cynk on the Mobile Carillon Gdańsk.
Gdańsk. W tym składzie udało się ziścić jedno z marzeń
In this line up it was possible to realise our dream of a Klezmer
o klezmerskim repertuarze, w postaci prawykonania
repertoire in the form of the world premiere of Magdalena Cynk’s
kompozycji Magdaleny Cynk „Planetoida 2163 Korczak”.
composition ‘Planetoid 2163 Korczak’.
{13}
Muzyczne Święto Miasta
‹ The City’s Music Festival ›
Wojciech Lauer
Obchody Święta Miasta w 2012 roku tradycyjnie obfito-
The 2012 City Festival traditionally abounded in events,
wały w liczne wydarzenia, na które złożyły się koncerty,
including concerts, meetings, exhibitions, competitions
spotkania, wystawy, konkursy i różnorodne pokazy.
and a variety of shows. One of the items of this rich
Jednym z punktów bogatego programu był „Happening
programme was a ‘Concert happening for the carillon,
koncertowy na carillon, głosy i inne instrumenty”. Odbył
voices and other instruments’. It took place on Saturday
się w sobotę 26 maja we Dworze Artusa i na Długim Targu
26th May at Artus Court and at Długi Targ (Long Market)
obok fontanny Neptuna. Koncertowy happening był rów-
next to Neptune’s fountain. The concert was also the di-
nocześnie dyplomem z dyrygentury chóralnej Moniki
ploma work of Monika Kaźmierczak, a Gdańsk Academy
Kaźmierczak, studentki Akademii Muzycznej w Gdańsku
of Music student under Professor Waldemar Górski.
tegoż kierunku u profesora Waldemara Górskiego.
Święto Miasta Gdańska obchodzone
jest od kilku lat; zawsze pod koniec maja.
Upamiętnia dodanie złotej korony do
herbu miasta, składającego się z dwóch
krzyży. Koronę dodał król Polski Kazimierz
Jagiellończyk w 1457 roku w dowód uznania
za zasługi miasta w wojnie z Krzyżakami.
The Festival of the City of Gdańsk has been
celebrated for several years now; always at
the end of May. It commemorates the addition
of a gold crown to the city’s coat of arms with
two crosses. The crown was granted to the
city by King Kazimierz Jagiellończyk in 1457
in recognition of its services in the war against
the Teutonic Knights.
Jadwiga Możdżer, Monika Kazimierczak
{14}
Koncert składał się z dwóch części. Pierwsza rozegrała się The happening comprised two parts. The fi rst was held w sali Dworu Artusa. Śpiewał Chór Mieszczan Gdańskich, dy-
in the hall of Artus Court, where the Gdańsk Townspeople’s rygowała Monika Kaźmierczak. wykonano utwory chóralne Choir sang, conducted by Monika Kaźmierczak. The rep-
kompozytorów działających w Gdańsku w XVI i XVII wieku ertoire included music by 16th-century, 17th-century and oraz twórców współczesnych. Zabrzmiały „Dulcis Jesu, pie contemporary composers, including: ‘Dulcis Jesu, pie Deus’ Deus” i „Exsultate iusti” Andreasa Hakenbergera, kapelmistrza and ‘Exsultate iusti’ by Andreas Hakenberger, the city’s miejskiego w latach 1608-–1627, oraz „Laudamus Dominum” Kapellmeister in the years 1608–1627, as well as ‘Laudamus i „Jubilate Deo” zasłużonego Franciscusa de Rivulo, od 1561 do Dominum’ and ‘Jubilate Deo’ by the industrious Franciscus 1564 roku sprawującego opiekę nad zamontowanym wówczas de Rivulo, who in the years 1561–1564 was in charge of na wieży Ratusza Głównego Miasta automatycznym carillo-
the automatic carillon that had been installed in the Main nem. Następnie usłyszano dwie kompozycje napisane spe-
Town Hall. Next to be performed were two works written cjalnie dla Chóru Mieszczan Gdańskich przez współczesnego especially for the Choir by contemporary Gdańsk composer In front of Artus Court
Marek Czerniewicz. Both compositions refer to the history of Gdańsk. ‘Carol Linneus memoriam’ uses the words of the 18th-century Swedish traveller Carol Linneus, a professor of the University of Uppsala. ‘Iohanni Hevelio’, based on the text of a plaque installed in the lobby of the Main Town Hall in Gdańsk, is a sort hymn in honour of the famous Gdańsk astronomer Johannes Hevelius. The fi rst part of the concert ended with ‘Three Nocturnes’ by the Belgian carillonneur and composer Geert d’Hollandkompozytora gdańskiego – Marka Czerniewicza. Oba utwory na-
er as well as ‘Ihr Herren’, a German madrigal written by wiązują do historii Gdańska. „Carol Linneus memoriam” wykorzy-
Andreas Hakenberger in 1610.
stuje słowa pochodzące z listu żyjącego w XVIII wieku szwedzkiego The second part of the concert took place outside przyrodnika Karola Linneusza, profesora uniwersytetu w Uppsali. – in front of Artus Court, the Main Town Hall and next Kompozycja „Iohanni Hevelio”, oparta na tekście znajdującym się to the Neptune fountain – where people heard two na tablicy pamiątkowej wmurowanej w holu Ratusza Głównego carillons: the Gdańsk Mobile Carillon and the caril-
Miasta w Gdańsku, to swego rodzaju hymn na cześć wybitnego lon in the Main Town Hall tower, played respectively gdańskiego astronoma Jana Heweliusza. Pod koniec pierwszej czę-
by Anna Kasprzycka and wojciech Lauer, who also ści koncertu wykonano „Trzy nokturny” belgijskiego carillonisty wrote the words. Also performing were the Gdańsk i kompozytora Geerta d’Hollandera oraz niemiecki madrygał „Ihr Townspeople’s Choir, Goldberg Vocal Ensemble, Herren” Andreasa Hakenbergera, napisany w 1610 roku.
Hevelius Brass, Marine Border Guard Orchestra and w drugiej części koncertu, dla którego sceną było miejsce Andrzej Szadejko as narrator. The conductor was na ulicy przed Dworem Artusa, Ratuszem Głównego Miasta, Monika Kaźmierczak. obok fontanny Neptuna, usłyszano dźwięki dwóch carillonów: This part of the concert began with ‘Hymenaios’ Carillonu Mobilnego Gdańsk oraz instrumentu na wieży Ratusza a piece written in 2008 by Geert d’Hollander to mark Głównego Miasta. Grali na nich Anna Kasprzycka i piszący te słowa the 40th anniversary of the construction of the carillon wojciech Lauer, ponadto wystąpili: Chór Mieszczan Gdańskich, of Zwijndrecht in Belgium. The composition, originally Goldberg Vocal Ensamble, Hevelius Brass, Orkiestra Morskiego intended for a choir, orchestra and carillon, was adapted Oddziału Straży Granicznej i jako narrator Andrzej Szadejko. by Captain Jarosław Rywalski so that it could be played Dyrygowała Monika Kaźmierczak. by the Border Guards Orchestra. Tę część koncertu otworzył utwór „Hymenaios” napisany w 2008 The next item in the programme was ‘Song for roku w Belgii przez Geerta d’Hollandera z okazji 40-lecia budowy the jubilee of the singing clock of the Main Town Hall carillonu w gminie Zwijndrecht. Utwór – pierwotnie przezna-
in Gdańsk’ (Pieśń na jubileusz śpiewającego zegara czony na chór, orkiestrę i carillon – został przez kapitana Jarosława Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku) by Krzysztof Rywalskiego przearanżowany w partii orkiestrowej na skład Olczak, accordionist, composer and lecturer of the Orkiestry Straży Granicznej. Academy of Music in Gdańsk. The composition was Następnym punktem programu była „Pieśń na jubileusz śpie-
written in 2011 and fi rst performed that year on 24th
wającego zegara Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku” Krzysztofa September at a gala concert to celebrate the 450th anni-
Olczaka – akordeonisty, kompozytora i wykładowcy Akademii versary of the carillon in the Main Town Hall. Although Muzycznej w Gdańsku. Kompozycja powstała w 2011 roku i została it was discussed in the previous issue of CARILLON REVIEw, wykonana 24 września tegoż roku w Gdańsku na uroczystym koncer-
it is worth noting that the text to this composition is cie z okazji 450-lecia carillonu Ratusza Głównego Miasta. Komentarz a fragment from the introduction to ‘Klimakteryk he-
na temat tej kompozycji zamieszczono w poprzednim numerze roiczny’ by Daniel Kałaj – a poem celebrating Jan III CARILLON REVIEw. Przypomnieć jednak wypada, że tekst „Pieśni...” to Sobieski’s victory at Chocim (Khotyn) in 1673. Krzysztof fragment wstępu do „Klimakteryka heroicznego” Daniela Kałaja – po-
Olczak originally wrote the music for two carillons (the ematu powstałego z okazji zwycięstwa króla Jana III Sobieskiego pod mobile carillon and the one in the Main Town Hall) as Chocimiem w 1673 roku. Krzysztof Olczak napisał ten utwór orygi-
well as mixed choir and a brass quintet. In 2012 it was nalnie na dwa carillony (ratuszowy i mobilny) oraz chór mieszany played by just one carillon (the Gdańsk Mobile Carillon), i kwintet dęty. Na koncercie w 2012 roku utwór zabrzmiał w wersji choir and brass quintet. na jeden carillon (Carillon Mobilny Gdańsk), chór i kwintet dęty. ‘The Concert happening for carillon, voices and Na koniec „Happeningu koncertowego na carillon, głosy i inne other instruments’ ended with works specially com-
instrumenty” zaprezentowano utwory zamówione specjalnie na missioned for the occasion and written by students of tę okazję, a skomponowane przez studentów profesora Krzysztofa Professor Krzysztof Olczak: ‘Legend of the Gdańsk New Olczaka – „Legendę o gdańskim nowym roku” Kamila Cieślika oraz Year’ (Legenda o gdańskim Nowym Roku) by Kamil utwór Dawida Kamińskiego „O gdańskich trębaczach”. Cieślik and ‘On the Gdańsk Trumpeters’ (O gdańskich trębaczach) by Dawid Kamiński. {15}
Dzwony Flandrii
w Kraju Kwitnącej Wiśni
‹ Flanders Bells in the Land of Cherry Blossom ›
O carillonach, sztuce i kulturze carillonowej
Quite a lot is known about carillon culture in Europe. But do we
w Europie wiemy stosunkowo dużo. A czy mamy
have any idea what this culture looks like in the Far East, in Japan?
jakieś wyobrażenie, co w tej materii dzieje się
What can we say about the specifics of the instruments, of their
na Dalekim Wschodzie – w Japonii? Co możemy
repertoire, the festivals and concerts? Without doubt, carillons in
powiedzieć o specyfice instrumentów, o gra-
Japan pose for us a bit of a puzzle. How did they get there, how are
nym repertuarze, o festiwalach i koncertach?
they used and how are they received by the inhabitants? I shall try
Nie ulega wątpliwości, że carillony w Japonii
to answer these questions in the description below of my visit to
są dla nas pewną zagadką. Jak się tam znalazły,
Itami and the concert I played there in November 2012 with caril-
jak są wykorzystywane i jak odbierają je miesz-
lonneur Toru Takao at the invitation of Mari Norisada.
kańcy? Na te pytania postaram się odpowiedzieć
Japan has five carillons. Two are in Nagasaki, while the remaining
poniżej, opisując moją wizytę w Itami i kon-
three are in Itami, Shiga and Intex Osaka. The first and last of these
cert, który zagrałam w listopadzie 2012 roku
cities also have mobile carillons. Since each of these instruments is dif-
wraz z carillonistą Toru Takao na zaproszenie
ferent and has a different history, I will focus only on the carillon from
pani Mari Norisada.
the relatively small city of Itami, adjacent to Osaki, which is the second
largest conurbation in Japan. In 1985 the mayor of
Itami signed a partnership agreement with city of
Hasselt in Belgium. Five years later the European
twin city gave Itami a carillon. Called ‘Bells of
Flanders’, this instrument has 43 bells made by
the founders Petit & Fritsen. In return Itami built
a Japanese garden in Hasselt with a traditional tea
ceremony house. Initially, the Itami carillon only played music
automatically. This was mainly due to the fact that
in the 1990s there were not many carillonneurs in
the region who could play the concerts. With time,
however, interest in the instrument did emerge and
citizens of the Land of the Cherry Blossoms (99%
females) started attending the European carillon
schools of Amersfoort and Mechelen.
In 2005 Itami for the first time announced
Ladies from local carillon guild in Itami
{16}
a carillon concert. Dedicated to world peace, it was
held on 15th August to mark the anniversary of the
Japonia posiada pięć carillonów. Dwa z nich
end of the Second World War. This was an initiative supported by
znajdują się w Nagasaki, pozostałe w Itami, Shiga
the Belgian Centre in Osaka. At the keyboard sat the first graduates
oraz Intex Osaka. Pierwsze i ostatnie z wymienio-
of the Netherlands Carillon School in Amersfoort. Since then world
nych miast dysponują również carillonami mobil-
peace concerts have been held annually, also with the backing of
nymi. Ponieważ każdy z japońskich instrumentów
UNESCO. In 2010, with the significant participation of Mariko Matsue,
jest odmienny i wiąże się z inną historią, obecnie
a Japanese carillonneur now living in Belgium, a concert was held
chciałabym się skupić jedynie na carillonie nie-
to mark the 500th anniversary of the first carillon in Europe. Itami
wielkiego miasta Itami, które przylega do Osaki –
has also organised charity carillon concerts for the victims of earth-
drugiej największej aglomeracji w Japonii. W 1985
quakes and tsunamis.
roku burmistrz Itami zawarł umowę partnerstwa
z miastem Hasselt w Belgii. Pięć lat później siostrzane miasto euro-
For several years now local carillonneur Mari
pejskie podarowało Itami carillon. Instrument nazwany „Dzwony
Norisada has been consistently urging the city authori-
Flandrii”, wyprodukowany został przez ludwisarnię Petit &
ties to make more frequent use of the instrument. This
Fritsen. Posiada 43 dzwony. W zamian w 1992 roku Japończycy
is not an easy matter and the number of concerts is in-
zbudowali w Hasselt ogród japoński z tradycyjnym domem prze-
creasing only very gradually.
znaczonym do ceremonii herbacianej.
On the day of the concert at which Toru Tokao
Muzyka carillonowa w Itami ograniczała się początkowo do
and I took part, we met the organiser, Ms Norisada,
gry automatycznej. W dużej mierze spowodowane to było faktem,
at the Museum of Musical Instruments, situat-
iż wówczas, w latach 90. ubiegłego wieku, brakowało jeszcze caril-
ed in the Osaka College of Music. There we had
lonistów, którzy mogliby grać koncerty. Stopniowo jednak zaczęło
a keyboard on which we could practice before
rodzić się zainteresowanie instrumentem i w miarę upływu czasu
travelling to Itami.
do europejskich szkół carillonowych w Amersfoort i Mechelen
The carillon turret is situated right next to the rail-
przybywali obywatele (w 99% obywatelki) Kraju Kwitnącej Wiśni.
way station exit in the centre of the town. The spot is
W 2005 roku Itami po raz pierwszy ogłosiło koncert carillo-
also a venue for businesspeople who meet there to have
nowy. Odbył się on w intencji szerzenia pokoju na świecie, w dniu
lunch. And indeed our trio arrived at around lunchtime.
rocznicy zakończenia II wojny światowej w Japonii, 15 sierpnia.
We were greeted by some ladies from the local carillon
Była to inicjatywa wsparta przez Centrum Belgijskie w Osace. Przy
guild. How did I know they were from the guild? Well,
klawiaturze zasiadły pierwsze absolwentki Szkoły Carillonowej
the moment we emerged from the railway station, they
w Amersfoort. Od tego momentu koncerty w intencji pokoju odby-
immediately put on identity tags, on which was written
wają się corocznie, również przy wsparciu światowej organizacji
‘Carillon Concert’. They did it so briskly that I felt they
UNESCO. W 2010 roku, przy znacznym udziale Mariko Matsue,
must have been practising it. We were greeted with
japońskiej carillonistki mieszkającej w Belgii, zorganizowano kon-
great enthusiasm. After briefly exchanging courtesies,
cert z okazji 500-lecia powstania pierwszego carillonu w Europie.
we climbed the turret. Since it was not particularly tall,
Carillon w Itami rozbrzmiewa podczas koncertów charytatyw-
from the window we could not only see the audience
nych organizowanych na rzecz ofiar trzęsień ziemi i tsunami.
but even talk with them. Od kilku lat lokalna carillonistka Mari Norisada konsekwent-
To my surprise, the first listeners appeared quite
nie stara się rozpowszechnić grę na dzwonach, przekonując władze
quickly. People who were not hurrying to work, that
miasta, aby zdecydowały się na częstsze wykorzystywanie instru-
is mainly old age pensioners and housewives stopped
mentu. Nie jest to łatwe i liczba organizowanych koncertów wzra-
at the exit and looked towards the turret. We had the
sta bardzo powoli.
window open, so they saw us and we saw them, very
W dniu koncertu, w którym brałam udział wraz z Toru Tokao,
clearly. They took photographs, made recordings and
umówiliśmy się na spotkanie z organizatorką panią Norisada
occasionally passed comments to one another about
w Muzeum Instrumentów Muzycznych w Osace, znajdującym się
their impressions of what was going on.
w budynku Wyższej Szkoły Muzycznej. W środku ekspozycji stoi
Then it was my turn to play. I had prepared the
klawiatura ćwiczebna. Na niej mogliśmy rozegrać się, po czym
‘Adagio’ from Wolfgang Mozart’s piano concerto KV
udaliśmy się do Itami.
467, Fryderyk Chopin’s ‘Mazurka’ op. 17 nr 4 and ‘Szła
Wieżyczka z carillonem usytuowana jest tuż przy wyjściu ze
dzieweczka do laseczka’ – a popular Polish folk melody.
stacji kolejowej, w centralnej części miasta. Jest ona także punk-
On account of the fact that the Itami carillon was heard
tem spotkań biznesmenów, którzy gromadzą się przy niej, by udać
only several times a year, I decided that it would be good
się na wspólny lunch. Nasza trójka pojawiła się tam też w porze
to play something familiar. I was not sure listeners would
lunchu. Powitało nas kilka pań z lokalnej gildii carillonowej. Skąd
know Mozart’s ‘Adagio’, but felt it would sound good,
wiedziałam, że należały do gildii? Otóż w momencie, gdy wyło-
and as it turned out, I was not mistaken. It is common-
niliśmy się ze stacji kolejowej, natychmiast nałożyły na siebie
ly known that the Japanese love Chopin, so I knew the
{17}
{18}
Carillon in Itami
identyfikatory na sznurku z napisem „Carillon Concert”. Zrobiły to
mazurka would be a good choice for this occasion. As
dziarsko i energicznie. Przez chwilę miałam wrażenie, że ćwiczyły
for our ‘Szła dzieweczka do laseczka’? Well, hard as
ten ruch. Powitanie było bardzo entuzjastyczne. Po krótkiej wymia-
it is to believe, the Japanese even use the melody in
nie uprzejmości weszliśmy na wieżę. Ponieważ jest niska, z okienka
a television commercial for algae (https://www.you-
można nie tylko zobaczyć publiczność, ale i nawiązać z nią rozmowę.
tube.com/watch?v=4ot78gw3wAE). Therefore it was
Ku memu zaskoczeniu pierwsi słuchacze pojawili się dość
certain to at least raise a smile. Moreover, it was an op-
szybko. Osoby niespieszące się do pracy, czyli głównie emeryci lub
portunity to prove that it was not actually a Japanese
panie domu, zatrzymywały się przy wyjściu z dworca i spoglądały
w kierunku wieży. Ponieważ otworzyliśmy okno, ludzi tych widać
było wyraźnie, a i oni widzieli nas. Robili zdjęcia, nagrywali i od
czasu do czasu komentowali między sobą dziejące się wydarzenie.
Nadeszła kolej na moją grę. Przygotowałam „Adagio” z koncertu
fortepianowego Wolfganga Amadeusza Mozarta KV 467, „Mazurka”
op. 17 nr 4 Fryderyka Chopina i muzykę folk, czyli aranżację popularnej u nas melodii „Szła dzieweczka do laseczka”. Uznałam, że skoro
muzyka carillonowa rozbrzmiewa w Itami tylko kilka razy do roku,
byłoby dobrze, gdybym zagrała coś znanego. Wprawdzie nie byłam
pewna, czy akurat „Adagio” Mozarta będzie odpowiednim utworem,
ale czułam, że zabrzmi ono dobrze, i nie pomyliłam się. Powszechnie
wiadomo też, że Japończycy ukochali Chopina, nie miałam więc wątpliwości, że mazurek to dobry wybór na tę okoliczność. A nasza ludowa melodia ,,Szła dzieweczka do laseczka”? Aż trudno uwierzyć,
Carillons keyboard in Osaka College of Music
ale jest ona wykorzystywana w japońskiej telewizji do reklamy alg,
folk song. I felt quite comfortable playing the Itami
więc na pewno wzbudzi co najmniej radość (https://www.youtube.
carillon, which was in no way different to the instru-
com/watch?v=4ot78gw3wAE). Poza tym spełni jeszcze jedną funkcję
ments I know from Belgium and the Netherlands. – sprostuje fałszywy pogląd, że jest to ludowa melodia japońska. Na
After the concert was over, we descended from the
carillonie w Itami grało się bardzo wygodnie, w żaden sposób nie
turret and spoke with the public, who greeted us
odróżniał się on od znanych mi instrumentów z Belgii czy Holandii.
warmly, clapping and paying complements. Amid
Po zakończeniu koncertu zeszliśmy z wieży i spotkaliśmy się
the hubbub of conversations I heard the local guild
z publicznością, która powitała nas ciepło oklaskami i komplemen-
members play a recording of ‘Szła dzieweczka…’
tami. W gwarze rozmów usłyszałam, że lokalna gildia odtworzyła
and sing along, no doubt with the algae commercial
nagraną na aparacie „Dzieweczkę”, i jej członkowie zaczęli ją so-
in mind. We parted in a very pleasant atmosphere,
bie odśpiewywać, myśląc zapewne o telewizyjnej reklamie alg.
wishing each other meetings and playing concerts
Rozstaliśmy się w bardzo miłej atmosferze, życząc sobie kolejnego
together in the future.
spotkania i wspólnego koncertu w przyszłości.
The tradition of carillon music in the Land of the
Tradycja gry na dzwonach w Kraju Kwitnącej Wiśni jest bardzo
Cherry Blossom is very young. The Japanese need
młoda. Japończycy potrzebują czasu, żeby oswoić się z żywą muzyką
time to become accustomed to the sound of music
graną na dzwonach, bo na co dzień mają wokół siebie aż nadto dźwię-
being played on bells because in everyday life they
ków automatycznych lub brzmień cyfrowych. Obserwując jednak ich
are all too often surrounded by automatic and digi-
zaciekawienie naszym graniem, jestem przekonana, że jeszcze nie
tal sounds. Observing, nevertheless, their interest in
raz usłyszymy o carillonach i koncertach carillonowych w Japonii.
our playing, I am convinced it is just a matter of time
when we will hear more about Japanese carillons
and carillon concerts.
{19}
Carillon w sercu miasta
‹ Carillon in the heart of the city ›
Anna Kasprzycka
Cykl letnich koncertów carillonowych w 2012 roku roz-
The 2012 summer cycle of carillon concerts began for
poczęłam w niezwykłym miejscu, w katedrze św. Piotra
me in an extraordinary place, the Cathedral of St. Peter
i Pawła w Sankt Petersburgu. Zagrałam tam podczas
and Paul in Saint Petersburg. I played there during the
XI Międzynarodowego Festiwalu Carillonowego „Muzyka
XI International Carillon Festival ‘Music over the City’
nad miastem”, który odbył się w dniach 1-10 lipca.
– 1st-10th July.
Katedra św. Piotra i Pawła znajduje się na rozległym
The cathedral is in the vast square of the Peter and Paul
placu twierdzy pietropawłowskiej. To doskonała lokalizacja
Fortress. This is an ideal location for listening to music, far
do słuchania muzyki: z dala od ulicznego zgiełku a jednocze-
from the noise of the street and at the same time in the his-
śnie w historycznym sercu miasta.
toric heart of the city.
Historia carillonów w Sankt Petersburgu sięga XVIII
The history of carillons in St Petersburg dates back to
wieku i jest bezpośrednio związana z osobą cara Piotra
the 18th century and is directly linked with Peter the Great.
Wielkiego. Władca był zafascynowany carillonami, a zetknął
The tsar was fascinated with carillons, which he had come
się z nimi podczas podróży do Holandii. Nie sposób nie wspo-
across during his trip to the Netherlands. It is impossible not
mnieć o związku między historycznym carillonem katedry
to mention the connection between the historical carillon of
św. Piotra i Pawła, zamówionym w 1758 roku, a instrumen-
St Peter and Paul’s Cathedral, which was ordered in 1758,
tem kościoła św. Katarzyny w Gdańsku z 1738 roku: dzwony
and the 1738 carillon of St Catherine’s Church in Gdańsk. do obu odlał ten sam ludwisarz - Johann Nicolaus Derck (1688-
The bells of both these instruments were made by the same
1764), działający w Hoorn (Fryzja) przez blisko 40 lat.
founder, Johann Nicolaus Derck (1688-1764), who was active
Obecnie Sankt Petersburg posiada dwa carillony. Na
in Hoorn (Friesland) for almost 40 years.
obu odbywają się regularne koncerty. Prowadzone są także
Currently, St Petersburg has two carillons. Both are
intensywne prace nad budową trzeciego carillonu – mobil-
regularly played in concerts. Intensive work is also being
nego. Każdy może przyczynić się do jego powstania, stając się
carried to build a third, mobile carillon. Everyone can con-
fundatorem jednego lub kilku dzwonów.
tribute to its creation by making donations for one or more
Instrument, na którym graliśmy, wykonano w 2001 roku.
of its bells. Składa się 51 dzwonów. Pochodzi z królewskiej ludwisarni
The instrument we played was built in 2001. It has 51
Petit and Fritsen z Aarle-Rixtel w Holandii. Na uwagę zasłu-
bells, produced by the royal bell foundry Petit and Fritsen
guje piękna, dębowa klawiatura, utrzymana w dużej czę-
of Aarle-Rixtel in the Netherlands. Especially noteworthy
ści w standardzie północnoeuropejskim (North European
is the beautiful oak keyboard, largely maintained to the
Standard) zmodyfikowanym według sugestii Jo Haazena, co
North European Standard with modifications, made accord-
czyni grę na niej bardzo komfortową. ing to the suggestions of Jo Haazen, which make playing it
Festiwal obejmował dziewięć koncertów. Poza mną
very comfortable. wystąpiły studentki i absolwentki kierunku organów, kla-
The festival included nine concerts. Apart from myself,
wesynu i carillonu petersburskiego uniwersytetu. Jedynym
there were students and graduates of pipe organ, harpsi-
koncertującym carillonistą był Peter Landberg z Danii.
chord and carillon studies at St Petersburg University. The
Zaproponowano mi bardzo interesującą formułę koncertu:
only professional concert playing carillonneur was Peter
utwory carillonowe, wśród których przeważała muzyka pol-
Landberg from Denmark. I was proposed a most interest-
ska, przeplatane były utworami na trąbkę solo, dobranymi
ing concert repertoire: carillon pieces with a prevalence
tak, aby korespondowały z repertuarem carillonowym. Każdy
of Polish music interspersed with corresponding trumpet
z koncertów zgromadził kilkusetosobową publiczność, reagu-
solos. Each of the concerts attracted an audience of sever-
jącą bardzo entuzjastycznie na muzykę, dając satysfakcję ca-
al hundred listeners whose highly enthusiastic response
rillonistom i organizatorom.
to the music was very satisfying to carillonneurs and organisers alike.
{20}
Anna Kasprzycka and Jo Haazen
Carillon in the Cathedral of St Peter and Paul in St Petersburg
{21}
{22}
Witold Lutosławski, photo from CD „Witold Lutosławski. Vocal works”
W setną rocznicę urodzin
Witolda Lutosławskiego
‹ The hundredth anniversary of Witold Lutosławski’s birth ›
Magdalena Cynk
Witold Lutosławski (1913-1994) to jeden z największych
Witold Lutosławski (1913-1994) was one of the greatest
kompozytorów polskich XX wieku. Zaliczany jest do
20th-century Polish composers. He is included among
twórców, którzy wywarli znaczący wpływ na rozwój
those who had the greatest influence on the development
współczesnej muzyki światowej. Był intelektualistą i my-
of contemporary music in the world. An intellectual who
ślicielem, wyróżniającym się szczególną kulturą osobi-
distinguished himself with great personal culture and ex-
stą i wyjątkową erudycją. Interesował się malarstwem
ceptional erudition, someone deeply interested in art and
i literaturą. Zdumiewał zawsze postawą twórcy nie-
literature. His constant striving to further develop mastery
ustannie rozwijającego się. Uważano go za jedną z cen-
of composition always amazed people. He was considered
tralnych postaci polskiego środowiska muzycznego.
one of the central figures of Polish music.
Lutosławskiego podziwiał cały świat. Przyznano mu ho-
Lutosławski was admired by the entire world. He was
norowe członkostwo licznych instytucji naukowych i arty-
made an honorary member of numerous academic and artistic
stycznych w wielu krajach. Mimo że był tak uhonorowany,
institutes in many countries. Yet despite such distinctions, he
pozostał człowiekiem niezwykle skromnym i szlachetnym,
always remained an exceptionally modest and noble-hearted
o wielkim sercu. Fundował stypendia zagraniczne dla swo-
person. With total discretion he funded foreign scholarships
ich studentów i prowadził szeroką działalność charyta-
for his students and conducted extensive charity work. He
tywną, nie czyniąc z tego rozgłosu. Nigdy nie popadł w me-
never succumbed to megalomania and was always critical of
galomanię i zawsze był pełen samokrytycyzmu dla swojej
his own music.
pracy twórczej.
In a time of formalism and socialist realism that was so dif-
W trudnych dla wielu artystów czasach formalizmu
ficult for many artists, Lutosławski wrote music for children,
i realizmu socjalistycznego Lutosławski pisał kompozycje
school orchestras and choirs, including dozens of songs, most
dla dzieci, utwory dla szkolnych zespołów, dla chórów,
often for the poems of Julian Tuwim. He also wrote composi-
stworzył kilkadziesiąt piosenek, wiele z nich do wierszy
tions containing elements of Polish folklore. He did this with
Juliana Tuwima. Komponował też utwory zawierające ele-
pleasure even though such works are not considered an impor-
menty folkloru polskiego. Pisał je z przyjemnością, choć
tant part of his oeuvre. Yet it is this music that the communist
nie były one ważnym elementem jego twórczości. Jednak
authorities appreciated and it was for such compositions that
to ten dział muzyki ówczesne władze oceniały pozytywnie
he received awards. Lutosławski said that up to the mid-1950s
i za nie kompozytor otrzymywał nagrody. Lutosławski ma-
he wrote as best he could but not as he wanted to and he was
wiał, iż do połowy lat pięćdziesiątych pisał tak, jak potra-
actually dissatisfied with many of his works. His more ambi-
fił, a nie tak, jak chciał, i z wielu napisanych utworów nie
tious compositions he kept very much to himself.
był wtedy zadowolony. Dzieła bardziej ambitne natomiast
Although this artist did not produce many works,
komponował do szuflady.
their greatness is compared to those of Johann Sebastian
Mimo iż artysta nie napisał wielu utworów, jego
Bach. He wrote most forms of music, with the exception of
twórczość porównywana jest pod względem wielkości do
operas and ballets.
dzieł Jana Sebastiana Bacha. Uprawiał niemal wszystkie
Lutosławski’s works are known throughout the musical
rodzaje i formy muzyki, choć nie skomponował żadnej
world. They continue to be performed in concert halls and the
opery i baletu.
number of recordings of his music is constantly increasing.
Dzieła Lutosławskiego zna cały współczesny świat mu-
The compositions of this outstanding artist now hold a perma-
zyczny. Jego utwory były i są grywane często w salach kon-
nent place in Polish culture. The music has been described as
certowych, a nagrań z muzyką Lutosławskiego nieustannie
exceptionally elegant and intellectual, remarkably disciplined
przybywa. Kompozycje tego wybitnego twórcy zajęły trwałe
and well thought out. His extraordinary achievements, unpar-
miejsce w polskiej kulturze. O jego muzyce mówi się, że jest
alleled creativity and exceptional personality allow us to call
niezwykle elegancka i intelektualna, wyjątkowo zdyscypli-
Witold Lutosławski as a classic of the 20th century.
nowana i przemyślana. Ten niezwykły dorobek, niespotykana postawa twórcza, wyjątkowa osobowość pozwalają
określić Witolda Lutosławskiego mianem klasyka XX wieku.
{23}
Kalendarz 2012
‹ 2012 Calendar ›
28 stycznia
Uroczyste zakończenie Roku Jana Heweliusza
Closing ceremony of the Year of Johannes Hevelius
28 January
Koncert na carillon i taśmę,
Concert for the carillon and tape recording,
Agnieszka Stulgińska „Pulsar B 0329+54”
‘Pulsar B 0329+54’ a composition
Carillon kościoła św. Katarzyny
by Agnieszka Stulgińska
Wykonawca: Monika Kaźmierczak
St Catherine’s Church Carillon
th
Performer: Monika Kaźmierczak
Wznowienie cotygodniowych koncertów
Recommencement of weekly carillon concerts
24 lutego
na carillonie kościoła św. Katarzyny
at St. Catherine’s Church
24 February
Piątek, godzina 14.45
Friday, 14.45
26 marca
Wykład gościnny:
Guest Lecture:
26th March
A zegar na ratuszu śpiewa symfonały...
And the town hall clock plays symphonies…
Uwagi o carillonach i muzyce carillonowej
Notes on the carillons and carillon music
dawnego Gdańska
of old Gdańsk
th
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Adam Mickiewicz University in Poznań
Wykładowca: Dr Danuta Popinigis
Lecturer: Dr. Danuta Popinigis
12 maja
Obchody Urodzin Królowej Beatrix w Gdańsku
Queen Beatrix’s birthday celebrations in Gdańsk
12 May
Koncert muzyki niderlandzkiej
Dutch music concert
Długi Targ, Gdańsk
Long Market, Gdańsk
Wykonawcy: Anna Kasprzycka (Carillon
Performers: Anna Kasprzycka (Gdańsk
Mobilny Gdańsk), Orkiestra Morskiego Oddziału
Mobile Carillon), Maritime Border Guards
Straży Granicznej, Chór Mieszczan Gdańskich,
Orchestra, Gdańsk Townspeople Choir and the
Goldberg Vocal Ensemble, kpt. Jarosław
Goldberg Vocal Ensemble, conducted by Capt.
Rywalski – kapelmistrz
Jarosław Rywalski
26 maja
Święto Miasta Gdańska
City of Gdańsk Festival
26th May
Happening koncertowy na carillon, głosy
Concert happening for the carillon, voices and
i inne instrumenty
other instruments
Dwór Artusa, ulica przed Dworem Artusa,
Artus Court, street in front of Artus Court,
Ratuszem Głównego Miasta, obok fontanny
Main Town Hall, Neptune’s Fountain, Gdańsk
th
Neptuna, Gdańsk
Performers: Monika Kaźmierczak (conductor),
Wykonawcy: Monika Kaźmierczak (dyrygent),
Gdańsk Townspeople Choir, Wojciech Lauer
Chór Mieszczan Gdańskich, Wojciech Lauer
(Main Town Hall Carillon), Anna Kasprzycka
(Carillon Ratusza Głównego Miasta), Anna
(Gdańsk Mobile Carillon), Goldberg Vocal
Kasprzycka (Carillon Mobilny Gdańsk), Goldberg
Ensemble, Hevelius Brass, Maritime Border
Vocal Ensamble, Hevelius Brass, Orkiestra
Guards Orchestra
Morskiego Oddziału Straży Granicznej
{24}
16 czerwca
Nagranie do „Pianobusu Tomka
Recording for ‘Tomek Stroynowski’s
16 June
Stroynowskiego – Pomorze Gdańskie”
Pomorze Gdańskie Pianobus’
th
Jan Sebastian Bach - Inwencje 2-głosowe
2-Voice Invention by Johann Sebastian Bach
Wykonawcy: Monika Kaźmierczak (Carillon
Performers: Monika Kaźmierczak (Gdańsk Mobile
Mobilny Gdańsk), Tomasz Stroynowski (pianobus)
Carillon), Tomasz Stroynowski (Pianobus)
17-20 czerwca
17th-20th June
Ciechocinek, Włocławek, Inowrocław,
Ciechocinek, Włocławek, Inowrocław,
Bydgoszcz, Toruń
Bydgoszcz, Toruń
3-4 sierpnia
Wykonawcy: Magdalena Cynk, Anna Kasprzycka
Performers: Magdalena Cynk, Anna Kasprzycka
(Carillon Mobilny Gdańsk)
(Gdańsk Mobile Carillon)
XIV Gdański Festiwal Carillonowy
14th Gdańsk Carillon Festival
3 sierpnia
3rd August
Jazz na carillonie
Carillon Jazz
Gdańsk – scena przy Targu Węglowym
Gdańsk – Coal Market (Targ Węglowy) stage
3 -4 August
rd
th
Wykonawcy: Carl van Eindhoven (Belgia) –
Artists: Carl van Eindhoven (Belgium) –
Carillon Mobilny Gdańsk
Gdańsk Mobile Carillon
Artur Jurek – instrumenty klawiszowe
Artur Jurek – keyboard instruments
Jarosław Stokowski – kontrabas
Jarosław Stokowski – double bass
Paweł Hulisz – trąbka
Paweł Hulisz – trumpet
Grzegorz Sycz – perkusja
Grzegorz Sycz – drums
4 sierpnia
4th August
Koncert dla rannych ptaszków
Concert for early risers
Wykonawca: Carl van Eindhoven (Belgia)
Performer: Carl van Eindhoven (Belgium)
Koncert „Dawno – niedawno”
‘Once upon a time – recently’ Concert
Carillon Ratusza Głównego Miasta
Main Town Hall Carillon
Koncert „Solo i w Duecie”
‘Solo and Duet’ Concert
Wykonawcy:
Performers: Monika Kaźmierczak, Wojciech Lauer
Monika Kaźmierczak, Wojciech Lauer
14 sierpnia
Festival Europa +/- 1700
Festival Europe +/- 1700
14th August
Koncert „Barok nad miastem”
„Barock in the air” Concert
Wykonawca: Anna Kasprzycka
Performer: Anna Kasprzycka
15 września
VII Festiwal Golbergowski
7th Golberg Festival
15th September
Wykład: „Repertuar historycznego carillonu
Lecture: ‘The repertoire of the historic Main
Ratusza Głównego Miasta”
Town Hall Carillon’
Instytut Kultury Miejskiej, Gdańsk
Institute of City Culture, Gdańsk
Wykładowca: Dr Danuta Popinigis
Lecturer: Dr. Danuta Popinigis
Koncert muzyki carillonowej
Carillon Music Concert
{25}
11 listopada
Udział Carillonu Mobilnego Gdańsk
Gdańsk Mobile Carillon participation in
11 November
w Paradzie Niepodległości oraz koncert
the Independence Parade and patriotic
pieśni patriotycznych
songs concert.
th
25 listopada
Msza Św. ku czci św. Katarzyny
Holy Mass in honour of St Catherine
25th November
Aleksandryjskiej – patronki nauki
of Alexandria, patron saint of science
Kościół św. Katarzyny, Gdańsk
St Catherine’s Church, Gdańsk
Wykonawcy: Monika Kaźmierczak (carillon),
Performers: Monika Kaźmierczak (carillon),
Polski Chór Kameralny Schola Cantorum
Polish Camber Chorus ‘Schola Cantorum
Gedanensis pod dyrekcją Jana Łukaszewskiego,
Gedanensis’ conducted by Jan Łukaszewski,
Krystian Iwanow – kantor
Krystian Iwanow – cantor
6 grudnia
Obrona rozprawy doktorskiej
Defence of Monika Kaźmierczak’s
6th December
Moniki Kaźmierczak:
doctoral thesis:
„Carillon – sztuka wykonawcza na
‘The carillon performing the works of
podstawie utworów Wernera van Cleemputa,
Werner van Cleemput, Johann Sebastian Bach,
Jana Sebastiana Bacha, Karola
Karol Szymanowski, Geert D’hollander,
Szymanowskiego, Geerta D’hollandera,
Krzysztof Olczak and Agnieszka Stulgińska’
Krzysztofa Olczaka, Agnieszki Stulgińskiej”
Promoter: Elwira Śliwkiewicz-Cisak, dr hab.
Promotor: dr hab. Elwira Śliwkiewicz-Cisak
Gdańsk Academy of Music
Akademia Muzyczna, Gdańsk
Koncerty
‹ Concerts ›
Małgosia Fiebig
Małgosia Fiebig
Carillonistka miejska w Utrechcie i Nijmegen, koncertuje:
Carillonneur of Utrecht and Nijmegen, regular concerts:
• piątki (kwiecień-listopad), godz. 12.30-13.30 –
• Fridays (April-November), 12.30-13.30 –
Domtoren, Utrecht
• Saturdays, 11.00-12.00 – Domtoren, Utrecht
• soboty, 13.00-14.00 –Torenpleinkerk, Vleuten
• Saturdays, 13.00-14.00 –Torenpleinkerk, Vleuten
• niedziele, 14.00- 15.00 – Nicolaikerk, Utrecht
• Sundays, 14.00- 15.00 – Nicolaikerk, Utrecht
• niedziele (kwiecień-wrzesień), 16.00-17.00 –
• Sundays (April-November), 16.00-17.00 -
Torenpleinkerk, Vleuten
Torenpleinkerk, Vleuten
• poniedziałki, 11.00-12.00 – Sint Stevenskerk, Nijmegen
• Mondays, 11.00-12.00 – Sint Stevenskerk, Nijmegen
Koncerty w 2012:
2012 concerts:
• Holandia – Amersfoort, Oirschot, Deventer, Doetinchem,
• Netherlands – Amersfoort, Oirschot, Deventer,
Hengelo, Kampen, Maastricht, Zutphen
Doetinchem, Hengelo, Kampen, Maastricht, Zutphen
• Belgia – Brugge, Grimbergen, Lokeren
• Belgium – Brugge, Grimbergen, Lokeren
• Francja – Douai
• France – Douai
• Niemcy – Berlin, Pfingstcarillon Festival (maj)
• Germany – Berlin, Pfingstcarillon Festival (May)
• USA – Festiwal Carillonowy w Bok Tower Gardens,
• USA – Carillon Festival in Bok Tower Gardens,
Floryda (marzec)
{26}
Domtoren, Utrecht
• soboty, 11.00-12.00 – Domtoren, Utrecht
Florida (March)
Anna Kasprzycka
Anna Kasprzycka
• Rosja: Sankt Petersburg, Katedra św. Piotra
• Russia: Saint Petersburg, Cathedral of St. Peter and
i Pawła (4 lipca)
• USA: Chicago, Laura Spelman Rockefeller Memorial
Carillon (15 lipca); Chicago, Botanic Garden (16 lipca);
Paul (4th July)
• USA: Chicago, Laura Spelman Rockefeller Memorial
Carillon (15th July); Chicago, Botanic Garden (16th
Naperville, Naperville Millenium Carillon (17 lipca); East
July); Naperville, Naperville Millennium Carillon
Lansing, Beaumont Tower/Michigan State University
(17th July); East Lansing, Beaumont Tower/Michigan
(18 lipca); New Haven, Yale Memorial Carillon (20 lipca);
State University (18th July); New Haven, Yale Memorial
Simsbury, The Foreman Carillon (22 lipca); New Britain,
Carillon (20th July); Simsbury, The Foreman Carillon
The Philip B. Stanley Carillon (24 lipca); West Hartford,
(22nd July); New Britain, The Philip B. Stanley Carillon
Gordon Stearns Memorial Carillon (26 lipca); Middlebury,
(24th July); West Hartford, Gordon Stearns Memorial
Mead Chapel Carillon (27 lipca); Northfield, Charlotte
Carillon (26th July); Middlebury, Mead Chapel Carillon
Nichols Greene Memorial Carillon (28 lipca)
(27th July); Northfield, Charlotte Nichols Greene
Memorial Carillon (28th July)
Monika Kaźmierczak
Monika Kaźmierczak
carillonistka miejska w Gdańsku, koncertuje:
Carillonneur of Gdańsk, regular concerts:
piątki, godz. 14.45 – kościół św. Katarzyny
Fridays, 14.45 – St. Catherine’s Church
soboty, 11.30 – Ratusz Głównego Miasta
Saturdays, 11.30 – Main Town Hall
• Belgia: Izegem (2 lipca), Harelbeke (3 lipca), Kortrijk
• Belgium: Izegem (2nd July), Harelbeke (3rd July),
(9 lipca), Menen (10 lipca), Diest (29 lipca)
• Holandia: Hoorn (4 lipca), Laren (24 lipca), Zwolle
(26 lipca), Rhenen (28 lipca)
Kortrijk (9th July), Menen (10th July), Diest (29th July)
• Netherlands: Hoorn (4th July), Laren (24th July), Zwolle
(26th July), Rhenen (28th July)
solo:
solo:
• Belgia: Ieper (14 lipca), Soignes (5 sierpnia)
• Belgium: Ieper (14th July), Soignes (5th August)
• Holandia: Harderwijk (20 lipca),
• Netherlands: Harderwijk (20th July),
Nijkerk (26 lipca) Oldenzaal (12 sierpnia),
Nijkerk (26th July) Oldenzaal (12th August),
Hilversum (26 sierpnia) Amsterdam (13 września)
Hilversum (26th August) Amsterdam (13th września)
• Niemcy: Kiel (4 sierpnia), Emmerich (październik,
listopad, grudzień)
• Japonia: Itami (9 listopada)
• Germany: Kiel (4th August), Emmerich (October,
November, December)
• Japan: Itami (9th November)
w duecie z Toru Takao: in a duet with Toru Takao: • Holandia: Kampen (27 lipca), Breda (17 sierpnia)
• Netherlands: Kampen (27th July), Breda (17th August)
• Niemcy: Kiel (4 sierpnia)
• Germany: Kiel (4th August)
• Belgia: Aath (18 sierpnia), Nivelles (19 sierpnia)
• Belgium: Aath (18th August), Nivelles (19th August)
{27}
LITHUANIAN CARILLONS
LIETUVOS KARILJONAI
Information from Lithuanian Carillonneurs‘ Guild, 2012
26 Balandžio
Mi-Do-Re: projektas festivalyje „Kaunas Jazz“
Mi-Do-Re: project at „Kaunas Jazz“ festival
26th April
Juliaus Vilnonio, Kaunas
Julius Vilnonis, Kaunas 25 Liepos
Rečitalis
Solo Concert
25th July
Julius Vilnonis (karilionas), Jerusalem (Israel)
Julius Vilnonis (carillon), Jerusalem (Israel)
21-22 Liepos
Rečitalis – IX Kaunovarpų muzikos festivalis,
Solo Concert – 9th Kaunas Carillon
21 -2 July
karilionininkas
Music Festival
Gert Oldenbeuving, Zutphen (Olandija)
Gert Oldenbeuving, Zutphen (Netherlands)
Kaunas / Klaipėda
Kaunas / Klaipėda
4 Lapkričio
Varpai Keidžui – XVII šiuolaikinės muzikos
Carillon for Cage – 17th international
4 November
festivalis IŠ ARTI: John Cage Quest,
Contemporary Music Festival IŠ ARTI: John
Metamorphosis, In a Landscape, A Room,
Cage Quest, Metamorphosis, In a Landscape,
Dream ir specialiai sukurtos Algirdo
A Room, Dream and a special Algirdas
Briliaus (Lietuva) kompozicijos C-A-G-E-coda
Brilius (Lithuenia) composition C-A-G-E-coda
(pasaulinė premjera)
(world premier)
Atlikėjai: Giedrius Kuprevičius, Julius Performers: Giedrius Kuprevičius, Julius Vilnonis Vilnonis (karilionininkai), Laurynas Lapė (carillon), Laurynas Lapė (trumpet), Kaunas st
nd
th
(trimitas), Kaunas
31 Gruodžio
Naujieji su varpais
New Year with Bells
31 December
Naujametinis vidurnakčio varpų muzikos koncertai
Midnight carillon music concerts with fireworks in
Kaune ir Klaipėdoje su fejerverkais
Kaunas and Klaipėda
Giedrius Kuprevičius, Julius Vilnonis / Stanislovas Giedrius Kuprevičius, Julius Vilnonis / Stanislovas Žilevičius, Kęstutis Kačinskas, Kaunas / Klaipėda
Žilevičius, Kęstutis Kačinskas, Kaunas / Klaipėda
Kariliono muzikos koncertai ištisus metus
Carillon music concerts all year round every
šeštadieniais ir sekmadieniais
Saturday and Sunday
Kaune – 16 val.
Kaunas – at 4:00 p.m.
Julius Vilnonis, Giedrius Kuprevičius
Julius Vilnonis, Giedrius Kuprevičius
Klaipėdoje – 12 val.
Klaipėda – at 12:00 a.m.
Stanislovas Žilevičius, Kęstutis Kačinskas
Stanislovas Žilevičius, Kęstutis Kačinskas
st
{28}
Dodatek nutowy
‹ Music sheet suplement ›
6
#
Melodie ludowe
‹ Folk melodies›
I. Ach mój Jasienio
I. Och my Johny
Sostenuto
carillon
Witold Lutosławski
arr. Magdalena Cynk
III. Jest drożna, jest
III. There is a path
Witold Lutosławski
arr. Magdalena Cynk
VIII. W polu lipeńka
VIII. The lime - tree in the filed
Sostenuto
Witold Lutosławski
arr. Magdalena Cynk
Nasza oferta wydawnicza
‹ Our publications ›
www.mhmg.gda.pl
Gdańskie carillony.
Przeszłość i teraźniejszość
The Gdańsk Carillons.
The Past and the Present
MHMG, Gdańsk 2003
Johann Ephraim Eggert
„Choral-Lieder zu dem Glocken-Spiel
der Altstädtschen Ober-Pfarr-Kirche
zu St Catharinen ausgesetztmit
Variationes Danzig 1784”
Autorzy tekstów:
MHMG, Gdańsk 2006
Andrzej Januszajtis, Monika
Danuta Popinigis, Dariusz Kaczor (Facsimile, edycja,
Kaźmierczak, Adam Koperkiewicz,
wstęp i komentarze) Audio CD-extra: Transcriptions
Gert Oldenbeuving,
Frank Deleu, MIDl-Files
Polish Carillon Book
MHMG, Gdańsk 2006
XV World Carillon Congress
16th-20th July 2006
21 utworów
MHMG, Gdańsk 2007
Kompozytorzy: Anonim z XVI
Teksty konferencyjne, sprawozdania gildii, wykłady
wieku, Anonim z XVII wieku,
Autorzy wykładów: Jeffery Bossin, John Courter, Frank
Wacław z Szamotuł, Jan Podbielski,
Deleu, Marc van Eyck, Carl Eydnhoven, Danuta Popinigis,
Fryderyk Chopin, Henryk Kuźniak,
Danuta Szlagowska, Luc Rombouts, Tin-Shi Tam
Lucjan M. Kaszycki, Wojciech Kilar,
Magdalena Cynk
Autorzy aranżacji: Małgorzata
Fiebig, Anna Kasprzycka,
Carillon św. Katarzyny
Monika Kaźmierczak,
MHMG, ZAIKS 2002
Fabian Stanisz
[CD] 17 utworów
Wykonawcy: Frank Deleu, Małgorzata DrzewieckaFiebig, Frank Meijer, Gert Oldenbeuving, Roel Smit
Polish Carillon Book,Vol. 2
Karol Szymanowski
(1882-1937) In memoriam
MHMG, Gdańsk 2007
Carillon Ratusza
Głównego Miasta w Gdańsku
19 utworów Karola
MHMG, ZAIKS 2002
Szymanowskiego
[CD] 15 utworów
Autorzy aranżacji: Arie Abbens,
Wykonawca: Gert Oldenbeuving
Frank Deleu, Geert D`hollander,
Małgorzata Fiebig, Monika
Kaźmierczak, Giedrius Kuprevičius,
]aques Maassen, Gert Oldenbeuving,
Christiaan Winter, Toru Takao
Choral-Lieder zu dem
Glocken-Spiel der Altstädtschen
Ober-Pfarr-Kirche zu St. Catharina:
ausgesetzt mitVariationes: von Johann
Ephraim Eggert [...] Danzig 1784
MHMG, ZAIKS 2006
[CD] 29 utworów
Wykonawcy: Frank Deleu,
Małgorzata Fiebig-Drzewiecka, Monika Kaźmierczak,
Gert Oldenbeuving, Fabian Stanisz
www.carillon.pl

Carillon Review #6 - Polskie Stowarzyszenie Carillonowe

Transkrypt

Podobne dokumenty

Carillon Review #5 - Polskie Stowarzyszenie Carillonowe

Nr 13 Listopad 2013 - Szkoła Podstawowa nr 1

maj 2016 NUMER 03 - Gazeta Studencka

Gaśnica 1 2012/2013