docLilla Knop artykuł 24_06_09 - z logami
download 
Reklamacja Transkrypt
Lilla Knop artykuł 24_06_09 - z logami
Szanse i bariery rozwoju klastrów technologicznych w Polsce Znaczenie współpracy w rozwoju przedsiębiorstw Od kilku lat popularność problematyki klastrów w Polsce dynamicznie wzrasta. Klastry stały się „misyjnym symbolem” programów unijnych, planów gospodarek narodowych i regionalnych i konkretnym wyzwaniem dla przedsiębiorstw. Istota funkcjonowania klastrów nie jest jednak łatwym zagadnieniem, bowiem od 50 lat to konkurencja była podstawą strategicznego myślenia, planowania i wdraŜania strategii. Wraz ze strategicznym myśleniem opartym na budowaniu przewagi konkurencyjnej, przedsiębiorstwa osiągały nie więcej niŜ inkrementalny wzrost - imitację lub ewolucyjny wzrost, a nie podstawową wartość innowacji. Przedsiębiorstwa potrzebują przeskoku od podejścia konwencjonalnego opartego na konkurencyjności produktów do podejścia innowacyjnego opartego na tworzeniu wartości bazującej na współpracy. „Lata dziewięćdziesiąte ubiegłego stulecia nauczyły wszystkich, Ŝe trzeba burzyć ściany wewnętrzne, a teraz pora zrozumieć, Ŝe to samo dotyczy ścian zewnętrznych. Obecnie powinnością organizacji jest znoszenie granic, aby integrować, upraszczać i od nowa projektować procesy swojej działalności, opierając się na współpracy.1” Jakie są główne powody podejmowania współpracy przez przedsiębiorstwa? Praktyka i literatura przedmiotu przedstawia kilka takich elementów: • połączenie sił – neutralizacja zagroŜenia, dopełnienie zasobów i umiejętności, • zdobywanie wiedzy i internacjonalizacja, • bardziej efektywne badania, • większe wpływy, • wzrost prawdopodobieństwa osiągnięcia sukcesu w biznesie, • szybszy, lepszy, tańszy rozwój produktów, usług lub rynków, • szybsze, lepsze, tańsze dostawy produktów lub usług, • sprostanie wymaganiom zewnętrznym, • oszczędność kosztów, • współpraca odbywa się nie tylko w celu realizacji pojedynczych przedsięwzięć – firmy coraz częściej inwestują w długotrwałe relacje. 1 M. Hammer, Sztuka konkurowania w gospodarce XXI wieku. Plan działania, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2006, s.230. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i środki Europejskiego Funduszu Społecznego Badania prowadzone na świecie potwierdzają, jednak Ŝe współpraca przedsiębiorstw jest zagadnieniem bardzo złoŜonym: • Współpraca odbywa się w otoczeniu coraz bardziej turbulentnym, wokół nowych technologii i nowych rozwiązań rynkowych, o których często niewiele wiadomo na początku współpracy. • Współpraca jest coraz bardziej kompleksowa, wymaga nowych umiejętności zarządzania sieciami i równocześnie w stopniu większym niŜ kiedykolwiek przedtem wiele umiejętności i zasobów, niezbędnych do sukcesu przedsiębiorstwa, znajduje się poza jego granicami i poza bezpośrednią kontrolą zarządów. • Aby w pełni wykorzystać nadarzające się sposobności, dzisiejsze przedsiębiorstwa muszą być zdolne do utworzenia, kształtowania i utrzymania szerokiej gamy sieci współpracy. Rośnie w ramach tego znacznie systemowego podejścia, w którym w róŜnych fazach procesu pojawiają się kolejni partnerzy, ujawniają się nowe role, • Długotrwałą wielostronną współpracę budujemy na zaufaniu, konsekwencji i jednocześnie elastyczności. Klastry technologiczne jako przykład współpracy przedsiębiorstw Koncepcja klastrów nie jest nową formą współdziałania. JuŜ na końcu XIX w. A. Marshal opisał załoŜenia dystryktów przemysłowych. Ale dopiero badania M. Portera (1990) zapoczątkowały okres szybkiego rozwoju teorii klastrów oraz podjęcie prób empirycznej weryfikacji tej koncepcji. W M. Portera klaster to„…geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (np.: uniwersytetów, stowarzyszeń branŜowych, jednostek normalizacyjnych). Podmioty działające w ramach klastra konkurują ze sobą, wchodzą we wzajemne interakcje (formalnie i nieformalnie), ale przede wszystkim znajdują pewne obszary do współpracy.2” RóŜne definicje klastrów podają ich pewne cechy wspólne: • koncentracja przestrzenna (masa krytyczna w skupisku geograficznym, sektorowym), • interaktywne funkcjonalne powiązania (wysoka specjalizacja w domenie działania, współzaleŜność procesów, formalne i nieformalne relacje), • wspólna trajektoria rozwoju (wspólny cel, wspólne korzyści), 2 M.E. Porter, The Competitive Advantage of Nations, Macmillan Press, Hampshire and London 1990, M.E. Porter, Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001, s. 248. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i środki Europejskiego Funduszu Społecznego • konkurencja i kooperacja dla integracji działań w partnerskich związkach współpracy (budowanie wspólnej kultury koopetycji, dla celów pozaklastrowego zasięgu działania), • orientacja na innowacyjność (produktową, technologiczną i organizacyjną), • wsparcie innowacyjności (finansowe, doradcze, serwisowe, zarządzania), • budowanie zaufania międzyorganizacyjnego. Klaster przemysłowy to przestrzennie skoncentrowana grupa przedsiębiorstw, instytucji i organizacji powiązanych siecią pionowych i poziomych zaleŜności gospodarczych. Efekt synergii działania klastry przemysłowe uzyskują dzięki: dyfuzji wiedzy - umiejętności, technologii, zwiększeniu produktywności w ramach klastra poprzez skupienie zasobów, wspólnym projektom i wsparciu, których pojedyncze organizacje nie są w stanie zrealizować. Szczególnym przykładem klastra przemysłowego jest klaster technologiczny. Klaster technologiczny to geograficznie skoncentrowana grupa przedsiębiorstw i instytucji powiązanych łańcuchem wartości dodanej, silnie zorientowana na wysokie technologie, utrzymująca ścisłe powiązania z centrami wiedz: ośrodkami naukowo-badawczymi, uniwersytetami, uczelniami technicznymi, często wręcz z nich wyrastające. O klastrach technologicznych, jako wysoko innowacyjnych mówi się, Ŝe są motorem rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Przykłady klastrów technologicznych na świecie: Dolina Krzemowa (angielskie Silicon Valley) - centrum rozwoju amerykańskiej mikroelektroniki , region w okolicach Palo Alto, Santa Cruz i Santa Clara (Kalifornia), słynny z burzliwego rozwoju przemysłu elektronicznego i materiałów półprzewodnikowych, będącego wynikiem wynalazku tranzystora krzemowego. To największe na świecie skupisko przemysłu "high-tech". W Dolinie Krzemowej prosperują nie tylko te firmy, które się na miejscu urodziły, jak Apple, Hewlett-Packard, Sun czy Silicon Graphics. IBM, Digital i Microsoft powstały gdzie indziej, ale uznały za konieczne przenieść znaczną część swoich biur i fabryk właśnie w ten rejon. Pojawiły się tu takŜe ośrodki badawcze zajmujące się ostatnimi nowinkami: bioinŜynierią, Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i środki Europejskiego Funduszu Społecznego genetyką i rzeczywistością wirtualną. W roku 1980 istniało 90 firm zatrudniających 25 tys.osób. Zajmowano się tam zaawansowanymi technologiami przemysłowymi (produkcja półprzewodników). Głównym odbiorcą tych produktów była armia Stanów Zjednoczonych. W 1985 roku znajdowało się tam ponad 2500 zakładów, które zatrudniały ponad 220 tys. pracowników. Obecnie funkcjonuje tam ponad 700 firm informatycznych i teleinformatycznych. Silicon Valley pilnuje swej wiodącej roli i stara się ciągle wyprzedzać świat o pół kroku. W nowych korporacjach zasada zysku za wszelką cenę przestała być nadrzędną motywacją. Jasne, Ŝe naleŜy przynosić dochód, ale nie trzeba przy tym psuć stosunków międzyludzkich. Ilustruje to dekalog Doliny Krzemowej: bądź uczciwy, ufaj innym i wzbudzaj zaufanie, kwestionuj autorytety, wyraŜaj swoje poglądy oraz idee w sposób konstruktywny, unikaj biurokracji, spodziewaj się zmian i podejmuj ryzyko, bądź twórczy i szukaj innowacyjnych rozwiązań, uznawaj popełnione błędy i wyciągaj z nich wnioski, współdziałaj z innymi i przyczyniaj się do budowania zespołu, zaleŜnie od potrzeby bądź równie dobrym szefem, jak podwładnym, traktuj klientów jak współpracowników, a współpracowników jak siebie samego. Telecom City stanowi wiodący w skali międzynarodowej klaster telekomunikacyjny, skupiający najwaŜniejsze światowe firmy sektora ICT. Idea klastra opiera się na załoŜeniu, Ŝe Szwecja i świat potrzebują regionów, które stanowić będą bazę dla przedsiębiorstw operujących wiedzą wysokiej klasy. Takie podejście wymaga wysoko wyspecjalizowanych regionów, gdzie biznes i wraz instytucjami nastawionymi na zarządzanie wiedzą razem kreują podłoŜe pod nowe, globalne, konkurencyjne idee biznesowe. Otoczenie musi zachęcać i wspierać światowy poziom konkurencyjności, a poziom Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i środki Europejskiego Funduszu Społecznego umiejętności współpracy musi być dobrze rozwinięty. To sprawia, Ŝe Karlskrona jest jednym z ośrodków silnie skupiających uwagę biznesu, handlu i edukacji. Przedsiębiorstwa klastra współpracują z uniwersytetem, zwanym obecnie Instytutem Technologii Blekinge jak równieŜ z władzami lokalnymi, w działaniach na rzecz wzrostu, zwiększenia rentowności oraz rozwoju edukacji i badań. Obok duŜych przedsiębiorstw w Telecom City występuje teŜ wiele małych przedsiębiorstw specjalizujących się w technologiach informacyjnych i technologicznych, które cechuje bardzo szybki wzrost zarówno w ujęciu liczby pracowników jak i poziomu kompetencji. Dynamiczny rozwój przedsiębiorstw klastra ICT w ramach Telecom City pozwolił na przyrost zatrudnienia w tempie około 500 pracowników rocznie. W rezultacie w regionie Karlskrony liczącym około 100 tys. mieszkańców, 17% zatrudnionych jest w sektorze w ICT. W latach 90-tych sektor wzrósł czterokrotnie. Sieć tę cechuje stała współpraca i dialog przedstawicieli biznesu, uniwersytetu oraz władz lokalnych oparta na specyficznej mentalności działania tj. moja wygrana jest twoją wygraną. Wynika to ze współzaleŜności firm specjalizujących się w róŜnych powiązanych ze sobą elementach procesu tworzenia wartości dodanej produktu z zakresu technologii informacyjnych i komunikacyjnych: wytwórca oprogramowania potrzebuje ekspertyzy konstrukcyjnej dotyczącej danego sprzętu, firma rozwijająca aplikacje potrzebuje konkurencyjnego rynku itp. Rosnący rynek stwarza natomiast moŜliwości tworzenia nowych, wspólnych produktów, usług i rozwiązań. Przykłady klastrów technologicznych w Polsce: Klasycznym polskim przykładem klastra technologicznego i wydaje się jedynym skutecznie rozwijanym jest Dolina Lotnicza. Dolina Lotnicza zlokalizowana jest w południowowschodniej Polsce, znanej z rozwiniętego przemysłu lotniczego oraz ośrodków szkolenia pilotów. Region cechuje duŜa koncentracja firm przemysłu lotniczego, ośrodków naukowo-badawczych oraz rozwinięte zaplecze edukacyjne i szkoleniowe. Celem Doliny Lotniczej jest przekształcenie Polski południowo-wschodniej w jeden z wiodących w Europie regionów lotniczych, który będzie dostarczał róŜnorodne produkty i usługi z zakresu przemysłu lotniczego dla najbardziej wymagających klientów. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i środki Europejskiego Funduszu Społecznego Skutkiem tego powinien być dynamiczny rozwój regionu, zwiększenie liczby miejsc pracy oraz poprawa warunków Ŝycia mieszkańców. Główne cele Doliny Lotniczej opierają się na: wspieraniu regionalnego przemysłu lotniczego, rozwijaniu bazy poddostawców, przyciąganiu nowych inwestorów, wpływaniu na system edukacyjny, rozwijaniu współpracy z nauką, wpływaniu na politykę gospodarczą rządu, rozwijaniu współpracy z światowym przemysłem lotniczym. Główne przyczyny powstania klastra opierają się na prawie wiekowej tradycji rozwoju przemysłu lotniczego, niskich kosztach pracy i produkcji, ponad 20,000 wykwalifikowanych pracowników, Politechnika Rzeszowska z rozwiniętym Wydziałem Budowy Maszyn i Lotnictwa, środowisko przyjazne inwestorom, niski podatek dochodowy od osób prawnych (CIT), centralnie zlokalizowane lotnisko o międzynarodowym charakterze, główna autostrada łącząca południowo-wschodnią Polskę z jej południowo-zachodnią częścią zostanie wybudowana w ciągu najbliŜszych kilku lat. W skład Stowarzyszenia Dolina Lotnicza wchodzi obecnie ponad 70 członków. (www.dolinalotnicza.pl) Pleszewski Klaster Kotlarski. W południowej części Wielkopolski istnieje zgrupowanie ponad stu firm branŜy kotlarskiej, produkującej kotły grzewcze, podzespoły i elementy urządzeń grzewczych, a takŜe elektroniczne regulatory, sterujące procesem spalania. Firmy te tworzą jeden z najsilniejszych najdynamiczniej rozwijających się klastrów w Polsce. O Powiecie Pleszewskim i mieście Pleszew mówi się, Ŝe jest zagłębiem kotlarskim, a produkt regionalny pod nazwą „Kocioł Pleszewski” jest znany i rozpoznawany nie tylko w regionie, ale całym kraju. Tak duŜa liczba przedsiębiorstw o tym samym profilu produkcji, skupionych na stosunkowo niewielkim obszarze, stwarza zarówno doskonałe warunki do kooperacji i współpracy firm jak i pobudza do ciągłego udoskonalania wyrobów poprzez zdrową i silną konkurencję w ramach klastera. Te czynniki stanowią siłę napędową rozwoju pleszewskich producentów kotłów grzewczych, szkół i centrów kształcenia, w których przygotowuje się przyszłych specjalistów zawodowych, a takŜe dostawców materiałów, automatyki i podzespołów elektronicznych dla tej branŜy. Na rozwój Klastra Kotlarskiego ogromny wpływ ma równieŜ stała współpraca z jednostkami badawczo – rozwojowymi, wyŜszymi uczelniami technicznymi a takŜe instytucjami okołobiznesowymi i samorządami lokalnymi. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i środki Europejskiego Funduszu Społecznego Pleszewscy producenci kotłów grzewczych od kilku lat wspólnie z Eurocentrum Innowacji i Przedsiębiorczości oraz Samorządem Powiatu Pleszewskiego konsekwentnie realizują strategię rozwoju pleszewskiego klastera kotlarskiego. Razem pracują nad nowymi innowacyjnymi wyrobami, razem szkolą się i współpracują z ekspertami uczelni wyŜszych, wreszcie wspólnie organizują wystawy oraz realizują działania marketingowe wzmacniające markę. Obecnie na Ziemi Pleszewskiej działa ponad cztery tysiące podmiotów gospodarczych róŜnych branŜ i profesji. Wiodącymi przedsiębiorstwami produkcyjnymi są jednak zakłady kotlarskie i kooperujące z nimi firmy. Zatrudniają one łącznie ponad 1500 pracowników. BranŜa kotlarska stała się, więc nie tylko gospodarczą wizytówką regionu, ale takŜe jednym z największych pracodawców w południowej Wielkopolsce. (www.klasterkotlarski.pl) Badania praktyczne prowadzone w ramach projektu Innobarometr oraz z badań prowadzonych przez róŜne komisje europejskie na rzecz rozwoju klastrów we wszystkich krajach UE, wskazują konkretne wskaźniki pozytywnych efektów działania w klastrze: • przedsiębiorstwa działające w klastrze są bardziej innowacyjne niŜ te, które w nich nie działają, • wzrost ekonomiczny przedsiębiorstw jest powiązany ze stopniem rozwoju klastra, • organizacje w klastrze zwracają uwagę na korzyści płynące z przepływu wiedzy i wzrostu umiejętności, • 85% firm działających w klastrach uwaŜa, Ŝe inicjatywa poprawiła ich konkurencyjność, • Firmy w klastrach rejestrują więcej znaków towarowych (29% vs. 14%) i uzyskują więcej patentów (29% vs. 12%), • Przedsiębiorstwa w klastrach zlecają więcej badań (41% vs. 20%) i ograniczają własne (44% vs. 53%), • Przedsiębiorstwa w klastrze oczekują poprawy usług wsparcia. Szanse i bariery klastrów technologicznych Badając moŜliwości rozwoju klastrów technologicznych w Polsce naleŜy zwrócić uwagę na uwarunkowania egzo- i endogeniczne. Uwarunkowania egzogeniczne (zewnętrzne) określają zbiór czynników i jednostek, które tworzą środowisko dla rozwoju klastrów. Uwarunkowania Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i środki Europejskiego Funduszu Społecznego endogeniczne dotyczą charakterystyki podmiotów klastra (lub potencjalnego) i załoŜeń jego tworzenia, determinujących moŜliwości powstania i rozwoju kalstra. Dla lepszego zrozumienia kompleksowości problematyki oceny moŜliwości rozwoju klastrów technologicznych wyróŜniono główne obszary analityczne: obszar wiedzy, informacji i świadomości budowy i rozwoju klastrów, obszar rozwiązań organizacyjno-prawnych i finansowych oraz obszar zaufania i kapitału społecznego. Podejście takie jest zgodne z koncepcją stworzoną przez zespół kierowany przez J. Stachowicza (L.Knop, M. Krannich, S. Olko). W koncepcji tej zakłada się, Ŝe inicjatywy i rozwój klastrów uzaleŜniony jest od równoległego interpretowania i rozwoju trzech determinant: wiedzy, struktury i zaufania. Obszar wiedzy, informacji, świadomości budowy i rozwoju klastrów Szanse Bariery Czynniki egzogeniczne • rozwój polityki klastrowej na poziomie • niskie nakłady na B+R Europy, kraju i regionów • rozproszona i niejednorodna wiedza i informacja dotycząca moŜliwości wsparcia • wzrost promocji i kampanii informacyjnej na rzecz innowacji i współpracy w Europie przedmiotowego i instytucjonalnego i Polsce • większość działań wsparcia oparta na • rozwój grup eksperckich zajmujących się szkoleniach i warsztatach i finansowaniu rozwojem klastrów projektów • zbyt duŜe uteoretyzowanie wiedzy technicznej – trudności w jej aplikowaniu • niski wskaźnik innowacyjności (za rok 2008 wartość Sumarycznego Wskaźnika Innowacyjności (Sumary Innovation Index – SII) dla Polski wynosi 0,3 – ogólnie dla UE 0,45) i wskaźnik komercjalizacji technologii Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i środki Europejskiego Funduszu Społecznego Czynniki endogeniczne • wzrost zainteresowania przedsiębiorstw i jednostek naukowych (uniwersytetów, jednostek badawczo-rozwojowych) tworzeniem inicjatyw klastrowych • wzrost ilości inicjatyw klastrowych, pierwsze pozytywne doświadczenia w Polsce klastrów technologicznych (lotniczy, ICT, itp.) • rozpoznawalny potencjał klastrowy (szereg prowadzonych badań pozwala wskazać miejsca szczególnych skupień, które mogą tworzyć innowacyjne klastry) • kilkadziesiąt wybitnych ośrodków naukowo-badawczych w Polsce • słaba kultura współpracy wśród polskich przedsiębiorstw - słaba skłonność przedsiębiorstw do współpracy z innymi instytucjami i organizacjami, • słabo przygotowana kadra techniczna i specjalistyczna do pracy we współpracy • koncentracja działań klastrowych na mało innowacyjnych sektorach (działania oddolne w większości dotyczą poprawy efektywności funkcjonalnej i bieŜącej) • mało wiodących domen high-tech w Polsce • ciągle niewielka wiedza o klastrach w środowisku biznesu i nauki • brak mechanizmów wymiany informacji i doświadczeń dot. transferu technologii i rozwoju innowacji • brak kompetencji związanych z zarządzaniem sieciami i klastrami: animatorów sieci, animatorów innowacji, umiejętności kreowania innowacyjnych pomysłów i koordynacji prac, itp. Obszar rozwiązań organizacyjno-prawnych i finansowych Szanse Bariery Czynniki egzogeniczne • uruchomienie szeregu instrumentów • słaby zakres rozwiązań formalnowsparcia finansowego i organizacyjnego prawnych dla rozwoju inicjatyw klastro(7 PR,POKL, POIG, RPO, RIS) wych • powstanie wielu organizacji wspierają- • skomplikowany system przygotowania cych inicjatywy i klastry (od instytucji aplikacji pod wsparcie współpracy unijnych po lokalne organizacje) • brak modeli zarządzania sieciami współpracy, klastrami • niska jakość juŜ istniejących regulacji prawnych i ich zmienność, • rozproszone źródła wsparcia finansowego działań klastrowych. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i środki Europejskiego Funduszu Społecznego Czynniki endogeniczne • pierwsze przykłady udanych rozwiązań • brak jednostek koordynujących i przedstaklastrowych (Dolina Lotnicza, Klaster kowicielstw na terenie Polski – w obliczu tlarski, NT Hills, Klaster czystych technoprezentacji na forum europejskim logii Węglowych) • brak koordynacji działań między instytu• coraz większe zainteresowanie projektami i cjami wsparcia biznesu , które powinny działaniami wspierającymi być swoistymi katalizatorami dla inicjatyw klastrowych • brak liderów lokalnych • dominacja inicjatyw odgórnych oparta na wygranych projektach, które nie mają kontynuacji • zbyt kosztowne i długotrwałe wdraŜanie innowacji Obszar zaufania i kapitału społecznego Szanse Bariery Czynniki egzogeniczne • wzrastające zaufanie do procesów współ- • społeczność lokalna nie widzi korelacji w pracy moŜliwości poprawy poziomu Ŝycia za • większa świadomość i przekonanie świasprawą funkcjonowania klastrów, ta nauki i biznesu do korzyści płynących • złe mentalne nastawienie do współpracy ze współpracy przedsiębiorstw • rozwój grup eksperckich, • rozwój platformy wymiany informacji, sprzyjającej poznawaniu się Czynniki endogeniczne • rozwój inicjatyw oddolnych opartych na • słaba kultura współpracy wśród polskich lokalnym zaufaniu przedsiębiorstw • wyłanianie się kreatorów innowacji – grup • słabe zaufanie w relacjach biznes-naukainicjujących wspólne działania (na pozioadministracja mie regionów i lokalnie) – działania te • zachowania oportunistyczne zorientowane mają zarówno charakter odgórny jak i odna pozyskanie jedynie dodatkowych środdolny ków finansowych • niski poziom innowacyjności przedsiębiorstw • słaby układ, kapitał relacji przemysłnauka, Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i środki Europejskiego Funduszu Społecznego Wnioski Niestety zauwaŜalna jest znacząca przewaga barier nad szansami rozwoju inicjatyw klastrowych i klastrów. Jest to jednak wynik złoŜoności problemu i jak pokazują doświadczenia innych krajów, czasu na adoptowanie koncepcji i stworzenia własnych rozwiązań. 1. W obszarze wiedzy, informacji, świadomości budowy i rozwoju klastrów najwaŜniejszym wydaje się rozbudowa kompetencji: kreatorów innowacji, animatorów i koordynatorów i menedŜerów sieci, wyłanianie liderów. Ich rola jest niezwykle istotna dla inicjowania i rozwoju klastrów – nowej koncepcji zarządzania. Polska musi przede wszystkim stawiać na tworzenie odpowiedniego klimatu dla naukowców i praktyków. To będzie moŜliwe tylko wtedy, jeśli zbuduje się system zachęt i motywacji. Wymaga to koncentracji na priorytetach, w tych obszarach, w których polskie centra wiedzy dysponują osiągnięciami na poziomie międzynarodowym. ( wykorzystano opinię M. Hinoul, menedŜerem rozwoju we Flandrii) 2. Obszar organizacyjno-prawny i finansowy to podstawowy mechanizm, który dzięki konkretnym załoŜeniom moŜe wspierać rozwój struktur klastrowych. Mimo rozwoju tych rozwiązań, widoczny jest brak przygotowania systemowego dotyczącego rozwiązań formalno-prawnych struktur klastra (sztywne zasady powoływania struktur klastrowych, które mogą szukać wsparcia finansowego) oraz trudności w aplikowaniu powodują duŜe zniechęcenie zarówno jednostek badawczych jak i biznesowych. 3. Budowanie zaufania i kapitału społecznego to najwaŜniejszy element warunkujący rozwój współpracy. Rozpatrując modele zaufania przy budowaniu współpracy, D. Faulkner wyróŜnia następujące: • zaufanie skalkulowane – jeden z partnerów kalkuluje, Ŝe inny moŜe mu pomóc, i dlatego ufa mu, mając nadzieję, Ŝe wszystko potoczy się dobrze; • zaufanie przewidywalne – jeden z parterów dochodzi do przekonania, Ŝe drugi będzie się zachowywał zgodnie z deklaracjami, skoro zwykle tak się zachowuje; • zaufanie przyjacielskie – partnerzy zaczynają się lubić, a zaufanie przyjmuje bardziej osobisty wymiar; udane alianse nie potrzebują tego rodzaju zaufania do osiągania sukcesu, ale wzajemna sympatia daje większe prawdopodobieństwo, Ŝe współpraca będzie silniejsza i bardziej elastyczna w momencie pojawienia się problemów. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i środki Europejskiego Funduszu Społecznego Wg załoŜeń J. Stachowicza, tylko wysoki poziom zaufania w zespołach wiedzy warunkuje racjonalność zarządzania wiedzą w takich systemach, jakimi są klastry3. Są to jednak procesy długotrwałe wymagające silnego zaangaŜowania równieŜ organizacji - jednostek samorządu terytorialnego regionalnych i lokalnych. Lilla Knop Dr inŜ. Lilla Knop – adiunkt na Wydziale Organizacji i Zarządzania Politechniki Śląskiej, wykładowca w WyŜszej Szkole Ekonomii i Administracji, członek i ekspert Śląskiej Rady Innowacji. Kierownik Zespołu Badawczego projektu: Tworzenie Sieci Współpracy i Struktur Wspierających w Województwie Śląskim” w ramach działania ZPORR 2.6 oraz Kierownik projektu badawczego Modele zarządzania klastrami, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa WyŜszego. 3 J. Stachowicz, W kierunku nowego paradygmatu organizacyjnego –perspektywy rozwoju zarządzania strategicznego, w: Dynamika zarządzania organizacjami: Paradygmaty-Metody-Zastosowania, AE Katowice, Katowice 2007, s. 65-80. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i środki Europejskiego Funduszu Społecznego
