Szkoły promujące zdrowie - Instytut Ekologii Terenów

Program Wieloletni
Środowisko a Zdrowie
Nr 7/2005
SZKOŁY PROMUJĄCE ZDROWIE
Aby zwiększyć poczucie bezpieczeństwa członków
społeczności szkolnej, zapobiegać agresji i narkomanii w
szkołach organizowane są spotkania z policjantami,
pogadanki z pedagogiem szkolnym, uaktywniane są
telefony zaufania. Programy profilaktyki uzależnień alkoholowych, narkotykowych i innych, pomagają dzieciom
i młodzieży w przyjęciu dojrzałej postawy we wszystkich
podstawowych dziedzinach ludzkiego życia. Szkoły
sukcesywnie wprowadzają nowe programy prozdrowotne, a
już istniejące są wzbogacane i udoskonalane. Nauczyciele
pogłębiają swoją wiedzę w zakresie aktywnych metod i
form pracy oraz przekazują własne doświadczenia i
umiejętności innym nauczycielom i pracownikom szkoły.
Szkoła realizująca program zakłada przeprowadzenie wielu
zmian dotyczących wszystkich sfer funkcjonowania, nie
muszą to być jednak zmiany bardzo duże. Często odbywają
się one według zasady „małych kroków”. Ich efekty, choć
mniej widoczne, są równie istotne, ponieważ mobilizują do
dalszych działań oraz powodują, że nawet mała szkoła staje
się bardziej zauważalna, a przede wszystkim staje się
miejscem, w którym chętnie się przebywa.
Na terenie województwa śląskiego prężnie działa
wojewódzka sieć Szkół Promujących Zdrowie. Pani Barbara
Dobias-Mola konsultantka tej sieci, kierownik Pracowni
Programów Edukacyjnych w Regionalnym Ośrodku
Metodyczno-Edukacyjnym
Metis
w
Katowicach,
opowiedziała nam o działalności Śląskiej Sieci Szkół
Promujących Zdrowie.
Kiedy powstała śląska sieć szkół promujących zdrowie?
Do roku 1999 wojewódzkie sieci szkół promujących zdrowie
istniały zarówno w województwie katowickim jak i bielskim.
Po połączeniu się tych województw nastąpiła przerwa w
działalności sieci. Pani Katarzyna Czapkiewicz, która jest
edukatorem promocji zdrowia i koordynatorem naszej sieci,
była inicjatorką reaktywacji sieci szkół promujących zdrowie
na terenie województwa śląskiego. W 2002 roku w sali
Sejmiku Śląskiego odbyła się Pierwsza Śląska Konferencja
Sieci Szkół Promujących Zdrowie pod hasłem "Szkoły
promujące zdrowie (SzPZ) są inwestycją dla zdrowia,
edukacji i demokracji".
W jaki sposób szkoła może przystąpić do sieci?
Szkoła, która chce przystąpić do sieci, musi złożyć
pisemną deklarację popartą przez przynajmniej 60%
społeczności szkolnej. Mówię tutaj o całej społeczności
szkolnej nie tylko o uczniach i nauczycielach, ale również
o personelu administracyjnym, służbie zdrowia, władzach
lokalnych. Na początku, nauczyciele ze szkoły która
chciałaby wstąpić do sieci, uczestniczą w cyklu spotkań
zorganizowanych
przez
nasz
ośrodek.
Okres
przygotowawczy trwa rok. Po roku szkoła pisze program
Monika Dulczewska, „Bez tytułu”
Wyróżnienie - fotografia
Szkoła jest miejscem szczególnym, w którym jednocześnie
uczy się, bawi i pracuje wiele osób. Panują w niej
specyficzne prawa i zasady oraz szczególna atmosfera. W
szkole nie tylko przekazuje się wiedzę teoretyczną, ale
również uczy praktycznie, jak żyć oraz dbać o siebie
i innych.
Europejska Sieć Szkół Promujących Zdrowie już od
dwunastu
lat
istnieje
pod
patronatem trzech
międzynarodowych organizacji: Komisji Europejskiej,
Rady Europy i Światowej Organizacji Zdrowia. Obecnie w
sieci uczestniczy 40 krajów.
W Polsce w roku 1991 na postawie porozumienia między
resortem edukacji i resortem zdrowia, utworzono zespół do
spraw Szkół Promujących Zdrowie i rozpoczęto realizację
projektu w 14 wybranych szkołach, które zgłosiły chęć
udziału. Rok później w grupie pierwszych siedmiu krajów
Polska została przyjęta do Europejskiej Sieci Szkół
Promujących Zdrowie. Obecnie w Polskiej sieci Szkół
Promujących Zdrowie znajduje się 1200 placówek.
Misją Szkoły Promującej Zdrowie jest kształtowanie wśród
całej społeczności szkolnej poczucia odpowiedzialności za
zdrowie swoje i innych. Zadanie takie realizowane jest
poprzez podejmowanie działań w celu poprawy zdrowia
i samopoczucia całej wspólnoty szkolnej, nauczanie jak
najlepiej żyć, zachęcanie innych osób ze swojego otoczenia
do przyjęcia zdrowego stylu życia.
Działania mają różną postać i zasięg oraz są dostosowane do
indywidualnych potrzeb szkoły. Przykładem działań
inwestycyjnych są remonty pomieszczeń, wymiana
oświetlenia i okien, budowa sal gimnastycznych, poprawa
wyglądu zewnętrznego budynku szkoły. W zakresie
promocji zdrowego stylu życia szkoły dokonują między
innymi zmian asortymentu w sklepikach szkolnych
likwidując niektóre towary i zastępując je produktami
bardziej „zdrowymi”, starają się zwiększyć aktywność
fizyczną uczniów, uczą higieny przygotowywania i
spożywania posiłków.
-1-
Program Wieloletni
Środowisko a Zdrowie
Nr 7/2005
województwach koordynatorzy w szkołach otrzymują
dodatkowe pieniądze na swoje działania. Szkoły należące
do śląskiej sieci, mogą skorzystać z szeregu szkoleń
odbywających się w naszym ośrodku. Nowe, pilotażowe,
szkolenia staramy się w pierwszej kolejności kierować do
właśnie takich szkół. Koszt uczestnictwa w takich
szkoleniach wynosi około 10 zł. Członkostwo w Sieci
Szkół Promujących Zdrowie, może okazać się również
pomocne w pozyskiwaniu funduszy z programów
europejskich.
Co może zachęcić szkołę do przystąpienia do sieci?
Dla szkoły zachęcające może być to, że ma okazję zostać
zauważona w środowisku lokalnym. O uroczystości
wręczeniu certyfikatu powiadamiana jest lokalna prasa,
przyjeżdżają przedstawiciele władz lokalnych, kuratorium,
wizytatorzy. Jest to szczególnie ważne w dzisiejszych
czasach, kiedy ważą się losy niektórych szkół, a
intensywne i zauważalne działania szkoły mogą wpłynąć
na decyzję władz lokalnych.
Czy w śląskiej sieci szkół promujących zdrowie istnieje
jakaś szkoła, która mogłaby być wzorem dla innych?
Według mnie jedną z takich szkół, jest Szkoła
Podstawowa nr 6 w Pierśćcu. To jedna z pierwszych szkół,
która się u nas certyfikowała. Zaangażowanie społeczności
szkolnej spowodowało, że w ciągu roku udało się
wybudować piękną salę gimnastyczną, pozyskując
pieniądze w różny sposób. W szkole wydawano
kalendarze malowane przez dzieci, później sprzedawane
wśród mieszkańców. Władze gminy widząc, że szkoła
potrafi zebrać pieniądze na dwa okna, ufundowała im dwa
kolejne. Czasami jest tak, że najpierw wykonuje się
pierwszy ruch, po którym następują następne, a działania
zaczynają zataczać coraz większe kręgi.
oraz raport z działań jakie podejmowała w ramach
promocji zdrowia i edukacji pro zdrowotnej. Wtedy my
wizytujemy taką szkołę i po pozytywnej ocenie
przydzielamy certyfikat wojewódzki Szkoły Promującej
Zdrowie. Następnym etapem może być członkostwo w
Krajowej Sieci Szkół Promujących Zdrowie.
Kiedy szkoła może starać się o przyznanie certyfikatu
krajowego?
Po trzech latach członkostwa w sieci wojewódzkiej,
koordynator regionalny może zgłosić wniosek do
koordynatora krajowego o przyjęcie danej szkoły do sieci
Krajowej. Wtedy już przedstawiciele Krajowej Sieci
dokonują ewaluacji działań szkoły i podejmują decyzję o
przyjęciu jej do Krajowej Sieci Szkół Promujących
Zdrowie. W 2005 roku pierwsze szkoły będące członkiem
śląskiej sieci będą mogły się starać o przyznanie
certyfikatu krajowego.
Jakie konkretnie działania są podejmowane przez szkoły
promujące zdrowie ?
Szkoły podejmują bardzo różne działania. Trudno mi
wszystkie je wymienić. Każda szkoła przed podjęciem
działań diagnozuje swoje potrzeby w zakresie promocji
zdrowia. W ten sposób określa jakie działania w danym
momencie są priorytetowe. W jednej szkole jest to np.
wybudowanie sali gimnastycznej, w drugiej zrobienie
podjazdu dla osób niepełnosprawnych, w jeszcze innej
akcje mycia zębów, aby zapobiegać próchnicy.
Czy uczniowie i ich rodzice współuczestniczą
w tworzeniu programu działań szkoły będącej w sieci?
Tak, ponieważ wszystkie działania są działaniami
systemowymi. Działania w szkole nie mogą być
podejmowane tylko przez koordynatora. To społeczność
szkolna musi stworzyć zespół, który jest w pełni
przekonany co do celowości swoich prac w zakresie
promocji zdrowia. Aktywność Szkół Promujących
Zdrowie najczęściej polega na zasadzie „małych kroków”.
Nie trzeba robić od razu bardzo wielkich rzeczy i zakładać,
że od razu doprowadzimy do wielkich zmian. Jest dobrze
kiedy szkole uda się zrealizować nawet najmniejsze
działanie.
Na jakie korzyści może liczyć Szkoła Promująca
Zdrowie ?
W naszym województwie szkoły niestety nie mogą liczyć
na dodatkowe środki finansowe. Nie posiadam
szczegółowych
informacji,
ale
w
niektórych
Rozmawiała Barbara Jarzębska, Instytut Ekologii Terenów
Uprzemysłowionych, Katowice
Dodatkowe informacje:
1. Woynarowska B. Sokołowska M. (red.) .: Szkoła
Promująca Zdrowie – doświadczenia dziesięciu lat,
Warszawa 2000,
2. http://www.metis.pl/SSSPZ/index.htm
Fragmenty artykułu opublikowano także styczniowym i
majowym w numerze miesięcznika ekologicznego „Zielona
Liga”
-2-