Rozwój mowy, gotowość do nauki czytania i pisania sylabus

Rozwój mowy, gotowość do nauki czytania i pisania
sylabus – wersja rozszerzona
Prowadzący: dr Marta Kotarba-Kańczugowska
Instytut: Wspomagania Rozwoju Człowieka i Edukacji
Katedra: Pedagogiki Małego Dziecka
Cele realizowane w ramach wykładów:

omówienie zmian rozwojowych w sferze rozwoju mowy u dziecka w wieku
przedszkolnym;

zaznajomienie z metodami i formami pracy z dziećmi służącymi kształceniu mowy;

wskazanie uwarunkowań psychofizycznych determinujących wyrabianie gotowości do
czytania i pisania oraz nabywanie umiejętności czytania i pisania przez dzieci
przedszkolne;

omówienie specyficznych trudności występujących w kształceniu językowym oraz
sposobów zapobiegania im.
Treści kształcenia skoncentrowano wokół następujących zagadnień:
1. Problematyka rozwoju mowy i języka u dzieci

Wprowadzenie podstawowych pojęć: mowa (langage), język (langue), mówienie
(parole), rozumienie (comprehension).

Kompetencja językowa a kompetencja komunikacyjna.

Czy dziecko komunikuje się z otoczeniem społecznym dopiero po opanowaniu
języka? Periodyzacja rozwoju mowy u dzieci.

Czynniki rozwoju mowy i języka.
1
2. Teoretyczne podstawy nabywania języka
Proces opanowywania języka jako systemu przez dzieci. Teoretyczne podstawy nabywania
języka w różnych ujęciach:

teorie uczenia się i wpływu społecznego (koncepcje behawiorystyczne), teoria dwóch
kodów językowych Basila Bernsteina,

natywistyczna teoria Noama Chomsky'ego,

konstruktywizm – teorie: Jeana Piageta, Lwa Wygotsky’iego.
Rola środowiska przedszkolnego w rozwoju językowym dzieci.
3. Doskonalenie mowy dziecka
 Współzależność mowy i myślenia dziecka. Charakterystyka wypowiedzi dziecięcych
w perspektywie rozwojowej.
 Ocena rozwoju kompetencji językowej.
 Najczęściej zauważalne wady wymowy. Zakłócenia a zaburzenia rozwoju mowy.
 Formy pracy z dziećmi służące kształceniu mowy.
4. Teoretyczne podstawy umiejętności czytania

Teoretyczne podstawy umiejętności czytania. Przegląd stosowanych metod w nauce
czytania.

Metody syntetyczne
o Metoda alfabetyczna.
o Metoda fonetyczna.

Metoda fonetyczna o kierunku syntetycznym

Metoda fonetyczna o kierunku analitycznym.
o Metoda sylabowa.

Metody analityczne
o Metoda wyrazowa.
o Metoda zdaniowa.

Metody analityczno-syntetyczne
o Metoda analityczno-syntetyczna o charakterze wzrokowym.
2
o Metoda analityczno-syntetyczna o charakterze fonetycznym
o Metoda analityczno-syntetyczna o charakterze funkcjonalnym.
5. Nowe koncepcje wspomagania wczesnej nauki czytania

Nowe koncepcje w przedszkolnej nauce czytania.

Wspomaganie nauki czytania przez nauczycieli i rodziców.

Wspomaganie gotowości do nauki czytania i pisania poprzez stosowanie metod
zgodnych ze stylem uczenia się uczniów.
6. Kształcenie gotowości do pisania

Kształtowanie gotowości do pisania u dzieci w wieku przedszkolnym.

Warunki niezbędne do rozpoczęcia nauki pisania.

Przykłady ćwiczeń integrujących rozwój mowy oraz kształtowanie gotowości do
nauki czytania i pisania.
7. Przeciwdziałanie trudnościom w nauce czytania i pisania

Diagnozowanie rozwoju dzieci w wieku przedszkolnym – badanie sprawności
motorycznej, lateralizacji, analizy i syntezy wzrokowej oraz słuchowej, badanie
umiejętności językowych, operacji myślowych.

Zakłócenia funkcji wzrokowo-słuchowych jako przyczyny trudności w nauce czytania
i pisania.
Literatura
Literatura obowiązkowa:

Berthet D.: Wprowadzenie do nauki pisania, Warszawa 2002.

Bogdanowicz M.: Metoda Dobrego Startu, Warszawa 1999.

Cieszyńska J.: Nauka czytania krok po kroku, Kraków 2001.

Kamińska K.: Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa1999.

Winninger M-L.: Wprowadzenie do nauki czytania – litery i dźwięki, Warszawa 2001.
3
Literatura uzupełniająca:

Arciszewska E.: Czytające przedszkolaki. Mit czy norma?, Warszawa 2002.

Bokus B.: Tworzenie opowiadań przez dzieci. O linii i polu narracji, Kielce 1991.

Bolejko A.: Jak pokonać trudności w mówieniu, czytaniu i pisaniu, Białystok 2001.

Brzezińska A. (red.): Dziecko w zabawie i w świecie języka, Poznań 1995.

Doman G., Doman J.: Jak nauczyć małe dziecko czytać, Bydgoszcz 1992

Klim-Klimaszewska A.: Pedagogika przedszkolna, Warszawa 2002.

Piaget J.: Mowa i myślenie dziecka, Warszawa 2005.

Zakrzewska B.: Każdy przedszkolak dobrym uczniem w szkole, Warszawa 2003.
4