Rozwój mowy, gotowość do nauki czytania i pisania

Rozwój mowy, gotowość do nauki czytania i pisania – wykład
sylabus – wersja rozszerzona
Prowadzący: dr Marta Kotarba-Kańczugowska
Instytut: Wspomagania Rozwoju Człowieka i Edukacji
Katedra: Pedagogiki Małego Dziecka
Cele realizowane w ramach wykładów:
•
•
•
•
omówienie zmian rozwojowych w sferze rozwoju mowy u dziecka w wieku
przedszkolnym;
zaznajomienie z metodami i formami pracy z dziećmi służącymi kształceniu mowy;
wskazanie uwarunkowań psychofizycznych determinujących wyrabianie gotowości do
czytania i pisania oraz nabywanie umiejętności czytania i pisania przez dzieci
przedszkolne;
omówienie specyficznych trudności występujących w kształceniu językowym oraz
sposobów zapobiegania im.
Treści kształcenia skoncentrowano wokół następujących zagadnień:
1. Problematyka rozwoju mowy i języka u dzieci
•
Wprowadzenie podstawowych pojęć: mowa (langage), język (langue), mówienie
(parole), rozumienie (comprehension).
•
Kompetencja językowa a kompetencja komunikacyjna.
•
Czynniki rozwoju mowy i języka.
2. Teoretyczne podstawy nabywania języka
Wymiary przyswajania języka. Proces opanowywania języka jako systemu przez dzieci.
Teoretyczne podstawy nabywania języka w różnych ujęciach:
•
teorie uczenia się i wpływu społecznego (koncepcje behawiorystyczne), teoria dwóch
kodów językowych Basila Bernsteina,
•
natywistyczna teoria Noama Chomsky'ego,
•
konstruktywizm – teorie: Jeana Piageta, Lwa Wygotsky’iego, Jerome Brunera.
Rola środowiska przedszkolnego w rozwoju językowym dzieci.
3. Doskonalenie mowy dziecka
• Współzależność mowy i myślenia dziecka. Charakterystyka wypowiedzi dziecięcych
w perspektywie rozwojowej.
1
• Czy dziecko komunikuje się z otoczeniem społecznym dopiero po opanowaniu
języka? Periodyzacja rozwoju mowy u dzieci.
• Ocena rozwoju kompetencji językowej.
• Najczęściej zauważalne wady wymowy. Zakłócenia a zaburzenia rozwoju mowy.
• Formy pracy z dziećmi służące kształceniu mowy.
4. Teoretyczne podstawy umiejętności czytania
•
Teoretyczne podstawy umiejętności czytania. Przegląd stosowanych metod w nauce
czytania, ze wskazaniem obszarów do kształtowania gotowości.
•
Metody syntetyczne
o Metoda alfabetyczna.
o Metoda fonetyczna.
Metoda fonetyczna o kierunku syntetycznym
Metoda fonetyczna o kierunku analitycznym.
o Metoda sylabowa.
Metody analityczne
o Metoda wyrazowa.
o Metoda zdaniowa.
Metody analityczno-syntetyczne
o Metoda analityczno-syntetyczna o charakterze wzrokowym.
o Metoda analityczno-syntetyczna o charakterze fonetycznym
o Metoda analityczno-syntetyczna o charakterze funkcjonalnym.
•
•
5. Alternatywne koncepcje wspomagania wczesnej nauki czytania
•
Nowe koncepcje w przedszkolnej nauce czytania.
•
Wspomaganie nauki czytania przez nauczycieli i rodziców.
•
Wspomaganie gotowości do nauki czytania i pisania poprzez stosowanie metod
zgodnych ze stylem uczenia się uczniów.
6. Kształcenie gotowości do pisania
•
Kształtowanie gotowości do pisania u dzieci w wieku przedszkolnym.
•
Warunki niezbędne do rozpoczęcia nauki pisania.
•
Przykłady ćwiczeń integrujących rozwój mowy oraz kształtowanie gotowości do
nauki czytania i pisania.
7. Przeciwdziałanie trudnościom w nauce czytania i pisania
•
Diagnozowanie rozwoju dzieci w wieku przedszkolnym – badanie sprawności
motorycznej, lateralizacji, analizy i syntezy wzrokowej oraz słuchowej, badanie
umiejętności językowych, operacji myślowych.
•
Zakłócenia funkcji wzrokowo-słuchowych jako przyczyny trudności w nauce czytania
i pisania.
2
Literatura
Literatura obowiązkowa:
• Berthet D.: Wprowadzenie do nauki pisania, Warszawa 2002.
• Bogdanowicz M.: Metoda Dobrego Startu, Warszawa 1999.
• Cieszyńska J.: Nauka czytania krok po kroku, Kraków 2001.
• Kamińska K.: Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa1999.
• Winninger M-L.: Wprowadzenie do nauki czytania – litery i dźwięki, Warszawa 2001.
Literatura uzupełniająca:
• Arciszewska E.: Czytające przedszkolaki. Mit czy norma?, Warszawa 2002.
• Bokus B.: Tworzenie opowiadań przez dzieci. O linii i polu narracji, Kielce 1991.
•
•
•
•
•
•
Bolejko A.: Jak pokonać trudności w mówieniu, czytaniu i pisaniu, Białystok 2001.
Brzezińska A. (red.): Dziecko w zabawie i w świecie języka, Poznań 1995.
Doman G., Doman J.: Jak nauczyć małe dziecko czytać, Bydgoszcz 1992
Klim-Klimaszewska A.: Pedagogika przedszkolna, Warszawa 2002.
Piaget J.: Mowa i myślenie dziecka, Warszawa 2005.
Zakrzewska B.: Każdy przedszkolak dobrym uczniem w szkole, Warszawa 2003.
3