Szczegółowa metodologia badawczej wraz z opracowaniem

Szczegółowa metodologia badawczej wraz z opracowaniem
opracowaniem narzędzi badawczych
Współpraca JST z NGO w zakresie realizacji zadań publicznych
Laboratorium partnerstwa
Opracowano w ramach projektu Ciesz-Lab. Cieszyńskie Laboratorium Współpracy.
Cieszyn 2014 r.
1.
Założenia
Projekt „Ciesz-Lab. Cieszyńskie Laboratorium Współpracy” współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał
Ludzki, Priorytet V „Dobre rządzenie”, Działanie 5.4 „Rozwój potencjału trzeciego sektora”,
Poddziałanie 5.4.2 „Rozwój dialogu obywatelskiego”, realizowany jest w partnerstwie organizacji
pozarządowej (Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych DELTA PARTNER) oraz
jednostkę samorządu terytorialnego (Powiat Cieszyński).
Głównym celem projektu jest:
− wdrożenie nowoczesnych standardów współpracy międzysektorowej w powiecie
cieszyńskim (PC) oraz zwiększenie jakości/efektywności współdziałania jednostek
samorządu terytorialnego (JST) i organizacji pozarządowych (NGO) na rzecz aktywizacji
społeczności lokalnej;
− zwiększenie w PC aktywnego udziału NGO w konsultowaniu i tworzeniu polityk publicznych;
− wzrost zakresu wspólnego zaangażowania JST i NGO w diagnozowanie problemów
lokalnych i jakości współpracy w PC;
− rozszerzenie zakresu i form współpracy JST i NGO w PC;
− podniesienie poziomu integracji NGO w PC oraz poprawa sytemu komunikacji
międzysektorowej;
− podniesienie kompetencji przedstawicieli JST i NGO w zakresie realizacji nowoczesnych
form współpracy międzysektorowej na rzecz poprawy kultury współpracy w PC.
Głównym problemem, na który odpowiada projekt, jest brak nowoczesnych standardów
współpracy międzysektorowej w PC opartych o dostępne narzędzia tworzenia wielowymiarowych
form partnerstwa NGO – JST. Utrwalone mechanizmy współpracy blokują wykorzystywanie nowych
uregulowań formalno–prawnych, tworzących przestrzeń dla różnorodnych modeli współdziałania
takich jak na przykład konsultacje, identyfikacja problemów lokalnych, partnerstwo projektowe itp.
Tak zarysowane cele Projektu są odpowiedzią na zidentyfikowane w powiecie cieszyńskim problemy
odnoszące się do współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi:
− niewystarczający udział NGO w tworzeniu polityk publicznych w PC – od 2008 r. jedynie
w dwóch na trzynaście JST w przygotowaniu strategii rozwoju skorzystało z udziału
w konsultacjach z NGO;
− brak procedur konsultacji (zwłaszcza powołania grup roboczych, systemu informacji
Strona
procedury inicjatywy uchwałodawczej dla mieszkańców;
2
i ewaluacji) – żadna z JST w PC nie posiada wieloletniego programu współpracy oraz
− brak wspólnych działań JST i NGO w diagnozie problemów lokalnych i jakości współpracy –
w PC nie prowadzą działalności wspólne grupy JST i NGO ds. ewaluacji współpracy, żadna
JST w PC nie podejmuje wspólnych działań z NGO w diagnozie problemów lokalnych;
− dominacja współpracy NGO – JST w formie wsparcia realizacji zadania publicznego – inne
formy określone w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie nie są
wykorzystywane; brak umów wieloletnich, wieloletnich programów współpracy, systemu
oceny efektywności współpracy finansowej (aż 95% NGO z PC ocenia mechanizmy
współpracy jako mało elastyczne i nieadekwatne do potrzeb);
− dezintegracja (atomizacja) III sektora w PC – brak systemu wymiany informacji wewnątrz–
i międzysektorowej, niska kultura współpracy pomiędzy NGO, brak wspólnej reprezentacji
III sektora w kontaktach z JST (np. Rada Pożytku Publicznego);
− brak specjalistycznych kompetencji w zakresie realizacji nowoczesnych form współpracy
i partnerstwa międzysektorowego (dotyczy liderów NGO i przedstawicieli JST);
− brak forum wymiany informacji lub wspólnego zdobywania wiedzy w obszarze współpracy
z samorządem;
− deficyt w uregulowaniach wzajemnej współpracy i niewykorzystywanie nowatorskich form
współpracy.
Jednym z działań Projektu jest zrealizowanie serii badań empirycznych, które powinny przybliżyć
do osiągnięcia następujących celów:
− zdiagnozowanie i ocena aktualnego sposobu współpracy jednostek samorządu
terytorialnego i organizacji pozarządowych;
− zdobycie informacji na temat postulowanych wzorców, standardów współpracy jednostek
samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi;
− ocena realności wprowadzenia postulowanych wzorców i zasad współpracy;
− promocja współpracy jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych przy
tworzeniu i realizacji polityk publicznych rozumianych jako planowanie i wdrażanie działań
zmierzających do zaspokojenia potrzeb mieszkańców;
− promocja idei standaryzacji zasad współpracy.
Aby zrealizować te cele zaprojektowano i zastosowano trzy podstawowe techniki badawcze, które
w różnym stopniu przybliżają do osiągnięcia zamierzonych celów:
Analiza „desk research” - analizie podlegać będą tak zwane „dane zastane”:
samorządu terytorialnego powiatu cieszyńskiego (akty prawne, istniejące strategie
terytorialne, sektorowe i branżowe, zastane analizy, diagnozy i ekspertyzy),
3
o dostępne, istotne dla problematyki badawczej urzędowe dokumenty strategiczne jednostek
Strona
•
o dokumenty obrazujące współpracę NGO - JST (roczne programy współpracy, sprawozdania
roczne, wnioski projektowe, dokumentacja konkursowa, sprawozdania budżetowe, itp.),
o dane ilustrujące współpracę NGO - JST dostępne na stronach internetowych jednostek
samorządów oraz organizacji pozarządowych;
•
Technika pogłębionych wywiadów osobistych (PAPI) przeprowadzonych za pomocą
wystandaryzowanego kwestionariusza wywiadu z przedstawicielami jednostek samorządu
terytorialnego i organizacji pozarządowych;
•
Technika scenariusza wywiadu grupowego zogniskowanego – przewidziano dwa takie
scenariusze adresowane do dwóch grup badanych:
o grupa mieszana przedstawicieli NGO i przedstawicieli JST,
o radni gminni, miejscy i powiatowi.
Poniżej prezentowane jest zestawienie zastosowanych technik badawczych wraz ze wskazaniem które
cele Projektu są możliwe do osiągnięcia dzięki ich zastosowaniu.
Cele
Zastosowana technika
Zdiagnozowanie i ocena aktualnego sposobu
współpracy jednostek samorządu terytorialnego
i organizacji pozarządowych
Analiza „desk research”
Technika pogłębionych wywiadów osobistych
Technika scenariusza wywiadu grupowego
zogniskowanego
Zdobycie informacji na temat postulowanych
wzorców, standardów współpracy jednostek
samorządu terytorialnego z organizacjami
pozarządowymi
Technika pogłębionych wywiadów osobistych
Technika scenariusza wywiadu grupowego
zogniskowanego
Ocena realności wprowadzenia postulowanych
wzorców i zasad współpracy
Technika scenariusza wywiadu grupowego
zogniskowanego
Promocja współpracy jednostek samorządu
terytorialnego i organizacji pozarządowych
przy tworzeniu i realizacji polityk publicznych
rozumianych jako planowanie i wdrażanie
działań zmierzających do zaspokojenia potrzeb
mieszkańców
Technika scenariusza wywiadu grupowego
zogniskowanego
Promocja idei standaryzacji zasad współpracy
Technika pogłębionych wywiadów osobistych
Technika scenariusza wywiadu grupowego
zogniskowanego
przyjęto model współpracy jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych
Strona
W badaniach realizowanych w ramach naszego projektu, jako schemat organizujący zakres badań,
4
Źródło: opracowanie własne
wypracowany przez związek stowarzyszeń Sieć Wspierania
Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT w wyniku
realizacji projektu systemowego pn. „Model współpracy administracji publicznej i organizacji
pozarządowych – wypracowanie i upowszechnianie standardów współpracy”, współfinansowanego
przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki, Działanie 5.4, Poddziałanie 5.4.1.1.
Model skupia się na kluczowych formach współpracy organizacji pozarządowych z władzami
samorządowymi w ramach obowiązującego w tym zakresie prawa. Opracowany został na potrzeby
obydwu partnerów współpracy – zarówno organizacji pozarządowych, jak i jednostek samorządu
terytorialnego. Należy mieć jednak świadomość, że realizacja polityk publicznych na poziomie lokalnym
stawia szczególne wymagania samorządom. To one posiadają zarówno zasoby finansowe, jak
i możliwości inicjowania i kształtowania regulacji prawnych, formułowania procedur itp. Stąd też
w naszych badaniach (również w konstrukcji narzędzi badawczych), w szerszej mierze uwzględnialiśmy
zagadnienia, które dotyczą samorządów i ich administracji – głównych dysponentów procesów
koniecznych do rozwoju współpracy.
Model współpracy opracowany przez zespół projektu Sieci SPLOT wyróżnia trzy płaszczyzny współpracy
jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami samorządu terytorialnego:
1. Współpraca jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych w zakresie tworzenia
polityk publicznych.
2. Współpraca samorządu z organizacjami pozarządowymi w zakresie realizacji zadań publicznych.
3. Infrastruktura współpracy, tworzenie warunków do społecznej aktywności.
W ramach badań pierwszej płaszczyzny współpracy chcemy uzyskać informacje umożliwiające opis
obowiązujących i postulowanych rozwiązań, dotyczących udziału organizacji pozarządowych i władz
samorządowych w kształtowaniu polityk publicznych, strategii (długofalowych zamierzeń dotyczących
celów i realizacji polityk) i programów (bieżących i wieloletnich planów działań podporządkowanych
strategiom). Wyróżniono sześć szczegółowych obszarów możliwej współpracy w ramach tej płaszczyzny:
− współpraca samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych przy diagnozowaniu
lokalnych problemów i wyzwań;
− wzajemne informowanie się samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych o planach,
zamierzeniach i kierunkach działań;
− współtworzenie przez samorząd terytorialny i organizacje pozarządowe strategii i programów
realizacji polityk publicznych oraz rozwiązań instytucjonalnych;
− współtworzenie przez samorząd terytorialny i organizacje pozarządowe strategii i programów
1
Projekt realizowany był od października 2009 r. do lutego 2012 r. przez partnerów: MPiPS, Departament Pożytku Publicznego (lider
projektu), Sieć SPLOT, Instytut Spraw Publicznych, Collegium Civitas, Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich i Związek Miast Polskich.
Strona
5
realizacji polityk publicznych oraz rozwiązań instytucjonalnych;
− współpraca samorządu i organizacji pozarządowych przy wdrażaniu polityk publicznych;
− uczestnictwo organizacji pozarządowych w ocenie realizacji polityk i programów.
Druga płaszczyzna współpracy to wdrażanie polityk publicznych prezentowanych w pierwszej
płaszczyźnie i odbywa się bezpośrednio poprzez realizację zadań publicznych. Głównym argumentem
współpracy w tym obszarze jest dążenie do lepszego zaspokajania potrzeb społecznych
z wykorzystaniem potencjału partnerów. Współpraca samorządu z organizacjami pozarządowymi
odbywa się w trzech obszarach, dla których chcemy uzyskać informacje umożliwiające opis
obowiązujących i postulowanych rozwiązań, dotyczących współpracy organizacji pozarządowych
i jednostek samorządu terytorialnego:
− realizacja zadań publicznych z wykorzystaniem form finansowych;
− realizacja zadań publicznych z wykorzystaniem form niefinansowych;
− partnerstwo projektowe w realizacji zadań publicznych.
Trzecia płaszczyzna obejmuje tworzenie odpowiednich warunków – również warunków sprzyjających
społecznej aktywności – ułatwiających mieszkańcom podejmowanie inicjatyw obywatelskich i tworzenie
organizacji pozarządowych, wyrażanie swojej opinii, podejmowanie się realizacji zadań i usług
publicznych oraz uczestnictwo w zarządzaniu rozwojem lokalnym.
Współpraca samorządów i organizacji pozarządowych w realizacji tak zdefiniowanego celu odbywa się
w ramach trzech obszarów, dla których – podobnie jak to miało miejsce w przypadku dwóch pierwszych
płaszczyzn – chcemy uzyskać informacje umożliwiające opis obowiązujących i postulowanych rozwiązań:
− system wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych;
− wspieranie procesów integracji sektora organizacji pozarządowych;
− partnerstwo lokalne.
Tak zarysowany model współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi
stał się osią organizującą budowę narzędzi badawczych, które zostały wykorzystane dla pozyskania
informacji umożliwiających zrealizowanie celów projektu.
2. Zasady doboru próby
Liczebność próby badawczej organizacji pozarządowych, wobec których zastosowano technikę
pogłębionych wywiadów osobistych została ustalona na podstawie danych Urzędu Statystycznego
udostępnianych poprzez Bank Danych Lokalnych.
Strona
w ujęciu gminnym, posłużono się ich oszacowaniem na podstawie danych za rok 2013 dotyczących liczby
6
Ponieważ Bank Danych Lokalnych nie udostępnia aktualnych danych o liczbie organizacji pozarządowych
organizacji na 1000 mieszkańców oraz liczby mieszkańców w poszczególnych gminach powiatu
cieszyńskiego. Poniższa tabela prezentuje sposób szacowania liczby organizacji.
Tabela 1 Metodologia doboru próby badawczej organizacji pozarządowych (cz. I)
Jednostka terytorialna
Fundacje, stowarzyszenia
i organizacje społeczne na
1000 mieszkańców
Liczba mieszkańców
ogółem
Szacowana liczba
organizacji
1
2
3
2 x 3 / 1000
Cieszyn
5
35 918
179,59
Ustroń
4
16 003
64,012
Wisła
4
11 261
45,044
Brenna
2
10 978
21,956
Chybie
1
9 543
9,543
Dębowiec
4
5 700
22,8
Goleszów
2
12 908
25,816
Hażlach
2
10 608
21,216
Istebna
2
11 908
23,816
Skoczów
3
26 727
80,181
Strumień
2
12 781
25,562
Zebrzydowice
1
13 144
13,144
Razem:
32
177 479
533
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Tak oszacowana liczba organizacji pozarządowych działających w poszczególnych gminach stała się
podstawą do wyliczenia liczebności próby badawczej.
Jako zasadę przyjęto, że badaniom poddanych zostanie 20% organizacji działających w poszczególnych
gminach. Dla gmin Cieszyn, Ustroń, Wisła i Skoczów, w których działa najwięcej organizacji
pozarządowych, przyjęto reprezentację na poziomie 15%. Efekty tej procedury przedstawia poniższa
tabela.
Jednostka
terytorialna
Szacowana liczba
organizacji
Kwota 20%
Zastosowanie kwoty
15%
Zaokrąglenie
Cieszyn
179,59
35,9180
26,9385
26
Ustroń
64,012
12,8024
9,6018
9
Wisła
45,044
9,0088
6,7566
6
7
Brenna
21,956
4,3912
4,3912
4
Strona
Tabela 2 Metodologia doboru próby badawczej organizacji pozarządowych (cz. II)
Chybie
9,543
1,9086
1,9086
2
Dębowiec
22,8
4,5600
4,5600
5
Goleszów
25,816
5,1632
5,1632
5
Hażlach
21,216
4,2432
4,2432
4
Istebna
23,816
4,7632
4,7632
5
Skoczów
80,181
16,0362
12,0272
12
Strumień
25,562
5,1124
5,1124
5
Zebrzydowice
13,144
2,6288
2,6288
3
Razem:
533
106,5360
88,0947
86
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Próba organizacji pozarządowych uczestniczących w badaniach przy pomocy techniki pogłębionych
wywiadów osobistych została uzupełniona o 24 przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego –
Strona
8
po dwóch przedstawicieli każdej gminy powiatu cieszyńskiego.