Iłża – cmentarz i pomniki

Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży www.pnwm.org
Deutsch-Polnisches Jugendwerk www.dpjw.org
Iłża – cmentarz i pomniki
Historia
Miejscowość położona na południe od Radomia. We wrześniu 1939 r. okolice Iłży stały się terenem zaciekłych walk toczonych
przez grupę operacyjną gen. Stanisława Skwarczyńskiego [niepełne trzy dywizje piechoty: 3, 12 i 36], wchodzącą w skład Armii
„Prusy”, z nacierającymi wojskami niemieckiego 15 Korpusu Lekkiego 10 Armii. Zgrupowanie polskie zostało okrążone 7
września właśnie pod Iłżą. 8 i 9 września rozegrała się bitwa, w której celem strony polskiej było powstrzymanie wojsk
niemieckich, aby umożliwić całej grupie dojście do Wisły. Samej Iłży przed natarciem niemieckiej 3 Dywizji Lekkiej broniły
oddziały polskiej 3 Dywizji Piechoty Legionów. W wyniku tych walk marsz sił niemieckich na południe został opóźniony o dwa
dni, jednak grupa gen. Skwarczyńskiego została rozbita i w rozproszeniu wycofała się za Wisłę. W walkach pod Iłżą poległo ok.
150 polskich żołnierzy, ok. 500 zostało rannych. Straty niemieckie były mniejsze, choć również znaczne.
Wkrótce po klęsce wrześniowej powstały w Iłży polskie organizacje konspiracyjne. Od listopada 1939 r. działał ZWZ/AK,
stając się wkrótce najsilniejszą organizacją konspiracyjną. Oprócz ZWZ działało wiele innych organizacji, w tym Organizacja
Orła Białego [włączona następnie do AK] i Bataliony Chłopskie. Tereny powiatu iłżeckiego stanowiły dogodny teren dla działań
dywersyjnych i partyzanckich. Pierwszy oddział partyzancki powstał już w 1941 r. Nasilenie działalności dywersyjnej i
partyzanckiej nastąpiło w 1943 r. Jesienią tego roku drobne grupy partyzanckie AK zostały złączone w jeden większy oddział
pod dowództwem Antoniego Hedy „Szarego”. Ożywiona działalność konspiracyjna i dywersyjna wywołała represje niemieckie,
m.in. w styczniu 1940 r. aresztowano kilkuset członków Organizacji Orła Białego, spośród których 360 zostało
zamordowanych w lutym 1940 r. 29 czerwca 1940 r. rozstrzelano koło Skarżyska-Kamiennej 760 osób. Oprócz aresztowań i
masowych mordów dokonywano także pacyfikacji wsi, często paląc żywcem ich mieszkańców [np. Bór Kunowski, Mołdawa,
Wólka Modrzejowa, Zawałów, Dębowe Pole, Borsuki, Gębice, Rzuchowiec].
Tadeusz Rutkowski
Pamięć
Ofiary tych wydarzeń zostały upamiętnione przede wszystkim na cmentarzu w Iłży, gdzie znajduje się mauzoleum poległych
żołnierzy września 1939 r. oraz poległych i zamordowanych członków organizacji konspiracyjnych. W samej Iłży wzniesiono
pomnik „Obrońcom ziemi iłżeckiej”. Pomnik ku czci żołnierzy z września 1939 r. znajduje się także w miejscowości Piłatka
pod Iłżą.
strona 1 / 2
Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży www.pnwm.org
Deutsch-Polnisches Jugendwerk www.dpjw.org
Tadeusz Rutkowski
Informacje praktyczne
Iłża – cmentarz i pomniki
Dojazd: Iłża leży 28 km na południe od Radomia przy drodze E 371.
Iłża, Polska
strona 2 / 2
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)