Wady genetyczne bydła rasy simentalskiej Jak ich unikać?

Wady genetyczne bydła rasy simentalskiej
Jak ich unikać?
Z troski o dobro hodowli bydła rasy simentalskiej w Polsce, a co za tym idzie także z troski
o interes hodowców, w naszej najnowszej ofercie nie umieściliśmy buhajów-nosicieli wad
genetycznych. Już od dłuższego czasu zwracamy baczną uwagę na tę kwestię, skutecznie
eliminując ryzyko rozprzestrzeniania się wadliwych genów w populacji, co pozwoli skutecznie
zmniejszać niebezpieczeństwo ujawniania się patologii w przyszłości.
Nasza firma, jako lider rasy simentalskiej, pierwsza w Polsce podejmuje profilaktyczne
działania walcząc z problemem. A że kłopotem warto zająć się już dziś, niech świadczy fakt, że
kraje takie jak Niemcy, Austria, czy Szwajcaria, gdzie hodowla popularnego simentala stoi na
najwyższym poziomie, zaczęły poruszać tę kwestię, mimo różnego poziomu udziału wadliwych
genów w poszczególnych populacjach.
Zrezygnowaliśmy także z wyboru nosicieli jako ojców buhajów w ramach realizacji
Programu Doskonalenia Rasy Simentalskiej, mając na uwadze fakt, iż brak w Polsce odpowiednich
narzędzi, by dokonać skutecznej selekcji, również pod kątem przenoszenia wspomnianych chorób.
Dzięki nam, można być spokojnym o przyszłość hodowli bydła simentalskiego w Polsce.
Wzorem naszych zachodnich sąsiadów wprowadziliśmy jasny podział wad genetycznych na
trzy kategorie. W zależności od kategorii, reagując odpowiednio na poziom zagrożenia z nimi
związanych.
Buhaje, u których wykryto wady pierwszej i drugiej kategorii nie są dostępne w ofercie
katalogowej, tak aby hodowcy mieli pewność, że dostają materiał genetyczny najwyższej
jakości.
Trzecia Kategoria wad to takie, które nie powodują szkód w populacji. BMS dotyczy płodności i
ogranicza się jedynie do osobników męskich. Natomiast FH4 powoduje jedynie spadek
skuteczności pierwszych pokryć o 0,35%. Stąd skłaniamy się raczej do nazywania FH4 „cechą
osobniczą”, aniżeli wadą genetyczną.
Poniżej przedstawiamy tabelę z klasyfikacją schorzeń, oraz krótki opis każdej wady.
Kategorie decyzji podejmowane w przypadku buhajów u których potwierdzono nosicielstwo
wad genetycznych
Kategoria 1. Defekty genetyczne, które muszą być usuwane z populacji:
- ZDL – rogowacenie
- A – zespół arachnomelii
Kategoria 2.
Niepożądane efekty części kojarzeń – wady, które potrzebują uwagi:
- DW – karłowatość
Kategorie decyzji podejmowane w przypadku buhajów u których potwierdzono nosicielstwo
wad genetycznych
- FH2 – defekt wzrostu
- TP – trombopatia
- BH2
> planowanie kojarzeń niwelujących ryzyko ujawnienia się wady w przyszłych pokoleniach
Kategoria 3.
Wady, których status jest monitorowany:
- BMS – bezpłodność osobników męskich
- FH4 – wczesne obumieranie zarodka (skutkuje jedynie spadkiem skuteczności pierwszych pokryć
o 0,35%, stąd nie jest nazywana wadą, a raczej specyfiką osobnika – niem. Genet. Besonderheiten)
> Są to cechy, które mimo, iż mogą być przekazywane, to ze swej natury nie są źródłem zagrożeń z
punktu widzenia hodowców
Kategoria 1.
ZDL – rogowacenie skóry
Sporadycznie do klinik weterynaryjnych trafiały cielęta z ostrymi stanami zapalnymi skóry i w
bardzo złym stanie. Początkowo podejrzewano niedobór cynku, jednak okazało się, że ten stan jest
wywołany ujawnieniem się wady genetycznej. Co ciekawe, do tej pory nie znaleziono jednego
dorosłego osobnika z tą wadą w całej populacji. Dzieje się tak zapewne dlatego, że chore osobniki
są usuwane ze stad w wieku od kilku tygodni do paru miesięcy. Szacuje się, że na 10 tys. urodzeń
przydarza się 1 przypadek ZDL. Ta wada rozpowszechniła się w głównej mierze za pośrednictwem
potomków z linii rodowodowej byka imieniem STREITL (ur. 1984 r.). Jest homozygotyczna i
objawia się wcześnie w fazie rozwoju cielaka. Następuje rogowacenie (keratynizacja) skóry.
Dziedziczenie autosomalne recesywne.
Występuje u ok. 1% populacji.
Ze względu na podobieństwo objawów do tych spowodowanych niedoborem cynku, wadę nazwano
„zinc defficency like syndrome”, czyli w wolnym tłumaczeniu „zespół podobny do niedoboru
cynku”. Stąd oznaczono ją literami ZDL.
A – zespół arachnomelii
Zespół deformacji szkieletu nóg, kręgosłupa i czaszki. Nogi są chudsze i wydają się dłuższe niż
zwykle z powodu mniejszej średnicy trzonu kości. To powoduje, że są delikatne, co w połączeniu
ze sztywnością stawów przyczynia się do częstych złamań podczas porodów. Pęcina również ulega
deformacji. W przypadku kręgosłupa dochodzi kifoza i skolioza. Czaszka: krótka żuchwa, wklęsła
kość czołowa. W roku 2007 w Niemczech liczba zgłoszonych przypadków arachnomelii wyniosła
136. Buhajem, który w dużej mierze przyczynił się do rozprzestrzenienia wadliwych genów był
Romel. W odpowiedzi na zagrożenie wynikające z ekspansji tego defektu rozpoczęto badania
buhajów w stacjach unasieniania, a następnie wyeliminowano nosicieli z oferty.
Stąd, przeglądając drzewo genealogiczne osobnika możemy natknąć się na buhaja, który przy
imieniu ma przypis (A), co oznacza, że był on nosicielem arachnomelii. Natomiast buhaje wolne od
tej wady oznaczano przypisami „*TA”, bądź „TA”.
Kategoria 2
Karłowatość (DW – ang. dwarfism) – wada genetyczna znana już wielu hodowcom. Ten defekt był
przenoszony przez potomków linii po byku Polzer (ur. 1959 r.). Ujawnia się tylko u osobników
homozygotycznych. Dziedziczy się w sposób recesywny. Cielęta z karłowatością zdarzają się
niezwykle rzadko. Mają małą wagę urodzeniową (ok. 15 kg) i rosną wolniej niż rówieśnicy.
Nosiciele tej wady oznaczone są literami DW. Częstotliwość jej występowania w rasie simentalskiej
to obecnie ok. 1%. Nosicielem tej wady jest popularny buhaj Wille.
FH2 – defekt wzrostu
Wada ta związana jest z problemami metabolicznymi. Waga urodzeniowa i we wczesnym etapie rozwoju jest
w normie, objawy mocno nasilają się po odstawieniu mleka. Początkowo sądzono, że cielęta z tą
przypadłością cierpią na karłowatość, jednak szybko okazało się, że defekt jest zlokalizowany w innej części
genomu niż DW. Jest dziedziczona recesywnie, co oznacza, że wada może wystąpić jedynie w
przypadku, gdy wadliwe allele zostaną odziedziczone od obojga rodziców.
Częstotliwość występowania tej wady w rasie simentalskiej wynosi ok. 4%
Trombopatia (ang. Trombopathy)
Homozygotyczne pod względem genu trombopatii osobniki mają problem z krzepliwością krwi.
Nie zachodzi koagulacja. Jeśli jedno z naczyń wewnętrznych takiego zwierzęcia zostanie
uszkodzone, możliwy jest nawet efekt śmiertelny. Osobniki heterozygotyczne nie mają jednak
problemów z krzepliwością, ani nie wiąże się to z innymi negatywnymi skutkami (prócz możliwego
nosicielstwa).
Występuje u ok. 7-8% populacji simentalskiej. Nosiciele oznaczani są literami TP
BH2 (Braunvieh Haplotyp 2)
Wadę tę wcześniej wykryto w rasie Brown Swiss (szwyce), jednak już niedługo po tym fakcie
stwierdzono jej występowanie w populacji bydła simentalskiego.
Cielęta dotknięte tą przypadłością często rodzą się martwe, lub umierają zwykle w ciągu 50
pierwszych dni życia. Charakteryzują się szpiczastym kształtem głowy, nawracającymi zapaleniami
płuc i ropną wydzieliną z nozdrzy. Częstotliwość występowania allelu BH2 w żeńskiej populacji
simentalskiej jest niewielka i wynosi ok. 1%.
Kategoria 3
BMS (ang. Bovine male sub-fertility – bezpłodność osobników męskich)
Homozygotyczne byki są prawie kompletnie bezpłodne. Co ciekawe, homozygotyczne
występowanie tego genu wśród samic nie wywołuje żadnych niepożądanych skutków. Natomiast
byki heterozygotyczne, podobnie jak samice – nie wykazują żadnych negatywnych pod tym
względem cech i bez przeszkód mogą być stosowane w inseminacji.
Występuje u ok. 4% populacji simentalskiej. Oznacza się ją jako BMS.
FH4 (ang. SIMMENTAL HAPLOTYPE 4) – przedwczesne obumieranie zarodka
Przedwczesne obumieranie zarodka następuje w kilku pierwszych tygodniach po poczęciu. Zwykle
kolejna ruja pojawia się w ciągu 21 dni. To powoduje, że współczynnik zapłodnień po pierwszym
pokryciu spada średnio o jedyne 0,35%. Stąd nie jest nazywana wadą, a raczej specyfiką
genetyczną osobnika – niem. Genet. Besonderheiten). Występuje u ok. 3,5% populacji żeńskiej
(2013).
Opracował: Dariusz Mroczka
Informacje na temat wad genetycznych, przenoszonych przez danego byka można znaleźć poniżej
opisu parametrów buhaja na http://cgi.zar.at/cgi-bin/zw_default.pl
Słowniczek:
Trager von – nosiciel
Frei von: wolny od
Genet. Besonderheiten – genet. specyfika osobnicza
Korzystając z oferty Małopolskiego Centrum Biotechniki hodowcy nie muszą wybierać między
bezpieczeństwem a jakością.
Na zdjęciach w kolejności: Manigo, Humpert, czyli buhaje wolne od wad genetycznych, a zarazem
gwarantujące najwyższą jakość.