PUBLICZNE SŁUŻBY ZATRUDNIENIA – W UWARUNKOWANIACH

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 19, Nr 2/2015
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
Zarządzanie i logistyka
Marek Gębski1
PUBLICZNE SŁUŻBY ZATRUDNIENIA
– W UWARUNKOWANIACH RYNKU PRACY
Wprowadzenie
Rynek pracy wraz z istniejącym na nim bezrobociem stanowi splot nierozwiązanych problemów. Wraz z transformacją zmienił się stosunek ludzi do pracy.
Stała się ona wartością, o którą się zabiega, której realizacja uzależniona jest od
indywidualnych zdolności człowieka, od jego umiejętności, wiedzy, motywacji
i energii.
Zatrudnienie odgrywa doniosłą rolę w życiu każdego człowieka i społeczeństwa. Na współczesnym rynku pracy istotne jest dostrzeganie wagi kapitału ludzkiego. To zatrudnieni w firmie pracownicy decydują o jej sukcesie rynkowym,
a ich umiejętności generują konkurencyjność. Praca zawodowa jest jedną z najważniejszych funkcji, które wykonuje człowiek. Stąd funkcjonowanie człowieka
w środowisku pracy a także problemy usytuowane w sferze dostosowania jednostki z pracą i otoczeniem wraz z ich zmiennością i efektywnością budzą coraz większe zainteresowanie społeczne. Strony stosunku pracy, uczestniczące w społecznym procesie wytwarzania, realizują go w atmosferze zaangażowania. Pracodawcy oczekują wymiernych efektów produkcyjnych. Po stronie pracowników pożądana jest duża ruchliwość zawodowa z równoczesnym ukierunkowaniem na doskonalenie umiejętności. Minął już czas, w którym posiadany zawód i wiedza
stanowiły potencjał konieczny na lata aktywności pracowniczej. W warunkach
współczesnego rynku pracy ma miejsce systematyczny postęp technologiczny,
który generuje wzrost zapotrzebowania na zatrudnienie pracowników wysoko
wykwalifikowanych. Wywołuje także potrzebę rozszerzenia rozmaitych form
1
Dr Marek Gębski, adiunkt, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach.
247
dokształcania. Rynek pracy kreuje powstawanie nowych zawodów, uwzględniając
w ich konstrukcji zmiany zachodzące zarówno w technologiach wytwarzania, jak
i w organizacji procesów produkcji. Nowe zawody wywołują wzrost naturalnego
zapotrzebowania rozszerzającego dotychczasowy ich katalog o specjalizacje
uwzględniające nowatorskie projekty, na które oczekuje rynek2.
1. Struktura urzędów pracy
W latach dziewięćdziesiątych publiczne służby zatrudnienia stanowiły stały
element Zarządzania rynkiem pracy. Ustawowym dla nich zadaniem o priorytetowym znaczeniu była realizacja świadczeń dla osób bezrobotnych. Systemy świadczeń stanowią wciąż pasywny element polityki rynku pracy, a wsparcie dochodowe bezrobotnych jest ich zasadniczym celem. W ramach tej formy świadczeń
znajdują się ponadto zasiłki przedemerytalne. Przeciwieństwem tych działań są
przedsięwzięcia realizowane w aktywnych formach, do których należą: szkolenia,
organizacja prac interwencyjnych i robót publicznych, a także udzielanie pożyczek
na działalność gospodarczą i tworzenie dodatkowych miejsc pracy oraz aktywizacja zawodowa absolwentów.
W związku z reformą ustrojową państwa, zmieniły się kompetencje organów
administracji publicznej. Wyrazem tego jest fakt, że od 2000 roku wojewódzkie
urzędy pracy włączone zostały w strukturę urzędów marszałkowskich, natomiast
powiatowe urzędy pracy weszły w skład samorządowej administracji powiatowej.
Do tego czasu służby zatrudnienia funkcjonowały w ramach wydzielonego systemu administracji specjalnej, hierarchicznie podporządkowanej Ministrowi Pracy
i Polityki Społecznej.
W tej strukturze Ministrowi Pracy i Polityki Społecznej podlegał Krajowy
Urząd Pracy, a z kolei jemu podlegały Wojewódzkie Urzędy Pracy, natomiast im
podporządkowane były wcześniej rejonowe urzędy pracy, a później powiatowe
urzędy pracy.
Od stycznia 2000 roku struktura urzędów pracy uległa zasadniczej zmianie.
Nastąpiła dekompozycja dotychczasowego jej kształtu. W miesiącu marcu 2002
roku zlikwidowano Krajowy Urząd Pracy. W nowej strukturze, wojewódzkie
urzędy pracy podlegają samorządom województw, natomiast powiatowe służby
zatrudnienia organizacyjnie podporządkowane są samorządom w powiatach.
Ten system zależności (poziomy układ strukturalny) stworzył nową jakość instytucjonalnej obsługi rynku pracy. Autonomiczności urzędów pracy nie można
uznać za atut w realizacji zadań, bowiem tym samym zostały zerwane więzi
i współpraca powiatowych urzędów pracy z wojewódzkimi urzędami. Różne mogą być też powiatowe strategie przeciwdziałania bezrobociu, co jest możliwe przy
wielości poglądów w tym obszarze zagadnień występujących w terenowych samorządach stopnia powiatowego3.
2
3
M. Gębski, Bezrobocie świętokrzyskie, Kielce 2011, s. 18.
M. Kabaj, Strategie i programy przeciwdziałania bezrobociu, Warszawa 2004, s. 19.
248
Jednakże w dokonanej reformie służb zatrudnienia można doszukiwać się potencjalnych szans udziału urzędów pracy w kształtowaniu polityki przeciwdziałania bezrobociu. Nowe rozwiązania mogą przyczynić się do:
– odpowiedzialności urzędów pracy oraz samorządów za politykę przeciwdziałania bezrobociu i tworzeniu nowych miejsc pracy;
– samodzielności tych instytucji zarówno w wyznaczaniu celów, jak i w budowaniu własnych programów;
– kształtowania kreatywnych zachowań pracowników urzędów pracy, jako
wykonawców tych programów.
Suwerenność i autonomiczność urzędów pracy stwarza szansę na pełną realizację działań innowacyjnych, mieszczących się w regionalnych i lokalnych programach promowania zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu.
2. Publiczne służby zatrudniania
Obowiązująca ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku „O promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy”, określa zadania państwa w zakresie zatrudnienia,
a także łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej. Zadania te są
realizowane przez instytucje rynku pracy działające w celu osiągnięcia:
1. pełnego i produktywnego zatrudnienia,
2. rozwoju zasobów ludzkich,
3. wysokiej jakości pracy,
4. wzmocnienia integracji oraz solidarności społecznej4.
Działania te spełniają służby zatrudnienia funkcjonujące w każdym państwie,
a ich zasadą jest świadczenie usług w formie bezpłatnej. System taki powinien
spełniać wymagania, które zapewniać będą:
– właściwą ich liczebność i racjonalne rozmieszczenie;
– powszechną dostępność i dobrowolność korzystania z usług;
– skuteczność prowadzenia rekrutacji i zatrudnienia pracowników;
– fachowość i bezstronność;
– współdziałanie z organizacjami pracodawców i pracobiorców.
Podstawowym celem publicznych służb zatrudnienia jest sprawne pośrednictwo pracy polegające na skutecznym kojarzeniu miejsc pracy i osób poszukujących zatrudnienia5.
Różnorodność tematyki realizowanej przez te instytucje oraz ich służebny charakter nakłada na nie szczególny obowiązek stałego zwiększania jakości świadczonych usług. Specyfika i różnorodność działań urzędów pracy wymaga od nich
znajomości potrzeb i możliwości klientów urzędów pracy. Istotnym ich zadaniem
staje się zatem znalezienie odpowiednich pracowników dla pracodawców – a nie
odwrotnie, gdyż w przypadku braku ofert pracy, publiczne służby zatrudnienia nie
są w stanie realizować w pełnym zakresie funkcji podtrzymania aktywności zawo Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20 kwietnia 2004 roku (nowelizacja
z 27.05.2014r.), art. 1 ust. 2.
5
M. Zdulski, Postępowanie z bezrobotnymi i poszukującymi pracy, Warszawa 2003, s. 87.
4
249
dowej i aktywizacji osób pozostających bez pracy. Konsekwencją przyjętego założenia jest postrzeganie „potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy”, jako jednego
z niezbędnych narzędzi sprawnego pośrednictwa pracy. Narzędzie to winno służyć
weryfikacji zarejestrowanych osób nie spełniających warunków definicji bezrobotnego, po to aby aktywne działania pośrednictwa skierowane były do właściwych osób.
Inną z funkcji służb zatrudnienia jest wypłata zasiłku dla bezrobotnych. Zasiłki
stanowią narzędzie łagodzenia skutków bezrobocia w przypadku braku propozycji
pracy. Z uwagi jednak na fakt, iż pierwotnym źródłem pochodzenia są pieniądze
podatnika, nakłada to na zasiłkobiorców szczególny obowiązek stałego wykazywania się aktywnością w poszukiwaniu pracy. Niebagatelną rolę w osiąganiu podstawowych celów mają wszelkie działania sprzyjające rozpropagowywaniu
w szerokim otoczeniu roli i form działalności służb zatrudnienia. Od początku lat
dziewięćdziesiątych minionego wieku pojawiło się wiele inicjatyw zmierzających
do poprawy skuteczności ich działań oraz jakości oferowanych usług. Zmierzały
one do zdecydowanego odrzucenia tradycyjnego biurokratycznego modelu,
w zamian ukierunkowując się na klienta. Zmiany dokonujące się w kraju od początku transformacji przynoszą potrzebę rozwiązywania licznych problemów.
Wynikają przede wszystkim z nawarstwiającego się bezrobocia. Skutkuje ono
wykluczeniem społecznym, zagrożeniem wielu pracowników powodowanym
mniejszą stabilnością zatrudnienia oraz niedostateczną liczbę miejsc pracy i społecznymi obawami wynikającymi ze wzrostu kosztów zabezpieczenia społecznego. Wpływ na klimat i atmosferę na rynku zatrudnienia ma różnorodność publicznych i prywatnych partnerów działających na rynku pracy, Poprzez funkcjonowanie publicznych służb zatrudnienia państwo zapewnia sobie dostęp oraz możliwość interwencji na rynku pracy, tym samym zabezpiecza wiodącą pozycję
w zakresie6:
– po pierwsze, zwiększenia efektywności realizowanych kierunków oraz poprawy przejrzystości informacji o rynku pracy;
– po drugie, zapewnienia dostępu do rynku pracy oraz ochrony tych, którzy
bez niej znaleźliby się w gorszej sytuacji życiowej;
– po trzecie, stwarzania uwarunkowań sprzyjających jak najszybszemu powrotowi świadczeniobiorców do pracy.
W Polsce, zadania te usytuowane są w samorządach wojewódzkich i powiatowych. Są one określone w sposób szczegółowy w ustawie o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy.
Do samorządu województwa należą w szczególności sprawy związane z7:
– opracowywaniem analiz i ocen dotyczących problematyki zatrudnienia oraz
przeciwdziałania bezrobociu;
– współpracą z partnerami rynku pracy w zakresie przedsięwzięć zmierzających do ograniczenia bezrobocia, w tym tworzenia miejsc pracy;
6
7
M. Gębski, Rynek pracy. Wybrane problemy, Kielce 2007, s. 37.
Ustawa o promocji zatrudnienia, art. 8 ust.1
250
– organizowaniem pośrednictwa pracy w skali wojewódzkiej oraz międzywojewódzkiej;
– realizowaniem zadań wynikających z prawa swobodnego przepływu pracowników między państwami w ramach funkcjonowania sieci EURES
świadczącej usługi przez europejskie służby zatrudnienia;
– organizowaniem i koordynowaniem usług poradnictwa i informacji zawodowej, a także ich rozwijania na terenie województwa;
– współdziałaniem z organami właściwymi w sprawach oświaty w zakresie
planowania i podejmowania przedsięwzięć na rzecz szkolenia osób bezrobotnych oraz kształcenia zawodowego.
Szczególnej wagi zadania przypisywane są w ustawie dla marszałka i sejmiku.
Wynika to z faktu, że wojewódzkie urzędy pracy umieszczone są w strukturach
samorządu województwa. Konsekwencją zatem są uprawnienia marszałka do załatwienia spraw i wydawania decyzji. W szczególnej procedurze w ramach konkursu
powoływani są dyrektorzy tych urzędów.
Do zadań samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy należy8:
– opracowanie i realizacja programu promocji zatrudnienia oraz aktywizacji
lokalnego rynku pracy stanowiącego część powiatowych strategii działania;
– udzielanie pomocy osobom bezrobotnym i poszukującym pracy w jej znalezieniu, a pracodawcom – w pozyskiwaniu pracowników;
– rejestrowanie bezrobotnych i poszukujących pracy oraz przedstawienie im
propozycji zatrudnienia, szkolenia i innych form mających na celu ich aktywizację zawodową;
– przyznawanie i wypłacanie zasiłków oraz innych świadczeń z tytułu bezrobocia;
– wydawanie decyzji o uznaniu lub odmowie uznania danej osoby za bezrobotną oraz utracie statusu bezrobotnego;
– inicjowanie, organizowanie i finansowanie projektów lokalnych i innych
działań na rzecz aktywizacji bezrobotnych;
– współdziałanie z powiatowymi radami zatrudnienia w zakresie promocji zatrudnienia oraz wykorzystania środków funduszu pracy;
– współpraca z gminami w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz upowszechniania informacji o usługach w zakresie poradnictwa zawodowego
i szkoleniach, organizacji robót publicznych oraz zatrudnienia socjalnego;
– badanie i analizowanie sytuacji na lokalnym rynku pracy.
Starosta posiada uprawnienia w zakresie powołania dyrektora powiatowego
urzędu pracy, wyłonionego w drodze konkursu. Może on też upoważnić dyrektora
urzędu pracy do załatwienia w jego imieniu spraw, w tym do wydawania decyzji,
postanowień oraz zaświadczeń w trybie przepisów o postępowaniu administracyjnym.
Istotnym jest fakt, że w aktualnych uwarunkowaniach prawnych – wojewódzkie urzędy pracy nie sprawują w żadnej formie nadzoru nad działalnością powia8
Ustawa o promocji zatrudnienia, art. 9, ust.1.
251
towych urzędów pracy. Organem upoważnionym do stanowienia o utworzeniu,
likwidacji lub zmianie obszaru działania powiatowego urzędu pracy jest właściwy
terytorialnie samorząd powiatowy, a dla ważności jego decyzji wymagana jest
zgoda ministra właściwego do spraw pracy.
W zakresie polityki rynku pracy, sprawowanie nadzoru nad działalnością samorządu powiatu i województwa – realizujących zadania przy pomocy powiatowego i wojewódzkiego urzędu pracy – jest zadaniem wojewody. Do jego uprawnień należą sprawy w zakresie:
– wdrażania i stosowania standardów usług rynku pracy świadczonych przez
publiczne służby zatrudnienia;
– spełniania wymogów kwalifikacyjnych określonych w ustawie dla pracowników urzędów pracy;
– kontroli, realizacji zadań wynikających z przestrzegania przepisów ustawy,
wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego.
Ponadto do zadań wojewody należy9:
– sprawowanie kontroli w zakresie legalności zatrudnienia oraz wykonywania
pracy przez cudzoziemców;
– kontrola przestrzegania obowiązku opłacania składek na fundusz pracy;
– wydawanie licencji pośrednikom pracy i doradcom zawodowym;
– wydawanie zezwoleń na pracę dla cudzoziemców.
3. Usługi rynku pracy
Usługi rynku pracy są wykonywane na podstawie przepisów ustawy przez publiczne służby zatrudnienia. Podstawowymi formami usług są:
1. pośrednictwo pracy;
2. poradnictwo zawodowe;
3. organizacja szkoleń10.
Pośrednictwo pracy – polega w szczególności na świadczeniu usług partnerom rynku pracy w zaspokojeniu ich potrzeb zatrudnieniowych.
Uprawnionymi podmiotami do realizowania pośrednictwa pracy są powiatowe
i wojewódzkie urzędy pracy, agencje pośrednictwa pracy i ochotnicze hufce pracy.
Zasadą wynikającą z ustawy jest, że pośrednictwo pracy jest prowadzone nieodpłatne z uwzględnieniem dostępności, dobrowolności, równości oraz jawności.
Poradnictwo zawodowe – polega na udzielaniu bezrobotnym i poszukującym
pracy pomocy w wyborze odpowiedniego zawodu i miejsca zatrudnienia, a pracodawcom w doborze pracowników. W tym obszarze mieszczą się możliwości:
– udzielania informacji o zawodach, rynku pracy i instytucjach kształcenia;
– świadczenia porad ułatwiających wybór zawodu, zmianę kwalifikacji, podjęcie lub zmianę zatrudnienia;
– inicjowania, organizowania i prowadzenie grupowych porad zawodowych
dla bezrobotnych i poszukujących pracy.
9
Ustawa o promocji zatrudnienia, art. 10, ust. 1.
Ustawa o promocji zatrudnienia, art. 35, ust. 1.
10
252
Poradnictwo zawodowe prowadzone jest przez powiatowe urzędy pracy oraz
centra informacji i planowania kariery zawodowej usytuowane w WUP-ach i jest
ono realizowane z zachowaniem zasad: dostępności usług, dobrowolności z ich
korzystania oraz bezpłatności i ochrony danych osobowych dla ludzi z nich korzystających.
Organizacja szkoleń jest formą – przeznaczoną dla bezrobotnych, osób pobierających rentę szkoleniową i żołnierzy rezerwy w celu zwiększania ich szans na
uzyskanie zatrudnienia oraz podwyższenie kwalifikacji zawodowych lub zwiększenia aktywności zawodowej. Ma zastosowanie w przypadku:
– braku kwalifikacji zawodowych;
– konieczności zmiany lub uzupełnienia umiejętności niezbędnych w czynionych staraniach w pozyskaniu odpowiedniej pracy;
– utraty zdolności do wykonywania pracy w dotychczas wykonywanym zawodzie.
Organizacja szkoleń należy do kompetencji starosty, który zawiera umowy
trójstronnie z udziałem pracodawców i instytucji szkoleniowych. Przy kierowaniu
na szkolenia obowiązuje zasada równości w korzystaniu bez względu na płeć,
wiek, rasę, niepełnosprawność, narodowość, orientację seksualną, przekonania
polityczne, wyznanie religijne i przynależność związkową. Bezrobotnym w okresie odbywania szkolenia przysługuje stypendium finansowane ze środków Funduszu Pracy.
4. Pośrednictwo pracy – pojęcie, istota, cele
Wiodącym zadaniem służb zatrudnienia jest profesjonalne pośrednictwo pracy,
które obecnie wykracza poza prosty schemat kojarzenia oferty z kandydatem do
pracy.
Nowoczesne pośrednictwo powinno opierać się na właściwym rozpoznaniu potrzeb różnych grup klientów i możliwie najlepszym ich zaspokojeniu11.
Z mocy ustawy, usługi pośrednictwa pracy wykonywane są przez publiczne
służby zatrudnienia oraz agencje zatrudnienia. Polegają one na:
1. udzieleniu pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia oraz pracodawcom w pozyskaniu pracowników
o poszukiwanych kwalifikacjach zawodowych;
2. pozyskiwaniu ofert pracy;
3. udzieleniu pracodawcom informacji o kandydatach do pracy, w związku ze
zgłoszoną ofertą pracy;
4. informowaniu bezrobotnych i poszukujących pracy oraz pracodawców o aktualnej sytuacji i przewidywanych zmianach na lokalnym rynku pracy;
5. inicjowaniu i organizowaniu kontaktów bezrobotnych i poszukujących pracy z pracodawcami;
11
W. Golnau, Zarządzanie zasobami ludzkimi, Warszawa 2008, s. 54.
253
6. współdziałaniu powiatowych urzędów pracy w zakresie wymiany informacji o możliwościach uzyskania zatrudnienia i szkolenia na terenie ich działania;
7. informowaniu bezrobotnych o przysługujących im prawach i obowiązkach.
Ustawa wyraźnie stanowi, że pośrednictwo pracy dla bezrobotnych i poszukujących pracy realizowane przez powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy jest prowadzone nieodpłatnie. Nikt, zatem z klientów urzędów pracy nie ponosi kosztów
związanych z wykonywaniem tej usługi. Następną cechą wyeksponowaną w ustawie jest dostępność usług pośrednictwa pracy. Może z niej skorzystać, każdy poszukujący zatrudnienia (nie tylko bezrobotni, ale też osoby posiadające pracę,
którzy chcą ją zmienić), a także i pracodawcy. Kolejną zasadą korzystania z pośrednictwa jest dobrowolność. Respektując ją – nie można nikogo zmusić do korzystania z usług pośrednictwa pracy. Równość, oznacza obowiązek udzielania
wszystkim poszukującym pracy pomocy w znalezieniu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, pochodzenie
etniczne, narodowość, orientację seksualną, przekonania polityczne i wyznanie
religijne lub przynależność związkową.
Zgodnie z zasadą jawności każde wolne miejsce pracy zgłoszone do urzędu
winno być podawane do wiadomości osobom jej poszukującym. Oznacza to, że
w gablotach z ofertami powinny zostać wywieszone wszystkie aktualne propozycje będące w dyspozycji urzędu nawet, jeżeli są one nieatrakcyjne. Oczywiście
pośrednik nie musi proponować bezrobotnemu oferty, jeżeli uzna ją za mało
atrakcyjną czy trudną do zrealizowania, jednak każdy powinien mieć możliwość
zapoznania się z całą gamą propozycji zatrudnienia posiadanych przez urząd. Warto zauważyć, ze zasada jawności nie jest jednoznaczna z podawaniem w ofercie
wszystkich danych pracodawcy np. adresu, sposobu kontaktowania się i innych
szczegółów. Takie informacje posiada pośrednik, gdyż to on decyduje, który kandydat (powinien przecież nim być najbardziej odpowiedni) otrzyma skierowanie,
a więc rekomendację urzędu.
Innymi słowy, pośrednictwo jest czynnością polegającą na inicjowaniu i organizowaniu różnego rodzaju przedsięwzięć, umożliwiających kontakty osób chcących podjąć pracę z osobami chcącymi zatrudnić pracowników. Z punktu widzenia służb zatrudnienia będzie to rozpoznawanie, przewidywanie i zaspokajanie
potrzeb klientów – pracodawców i poszukujących pracy.
Już w samej definicji pośrednictwa mieszczącej się w ustawie położony jest
nacisk na społeczny aspekt tej czynności, która wyraża się w stwierdzeniu o udzieleniu pomocy bezrobotnym i innym osobom poszukującym pracy w uzyskaniu
odpowiedniego zatrudnienia12. Nie tylko, więc państwo bierze na siebie obowiązek udzielenia pomocy, lecz zobowiązuje się także do świadczenia usług o określonym standardzie, bo przecież oferta przedkładana osobie zainteresowanej ma
dotyczyć odpowiedniego dla niej zatrudnienia. Pomoc państwa nie jest jednak
jednostronna i nie dotyczy wyłącznie osób zainteresowanych podjęciem pracy.
12
Ustawa o promocji zatrudnienia, art. 36, ust. 1.
254
Drugim równie ważnym podmiotem pomocy jest pracodawca; co wyraża się
w stwierdzeniu, że „pośrednictwo pracy polega na udzielaniu pomocy pracodawcom w znalezieniu odpowiednich pracowników”. Oznacza to, że pracodawca
określa warunki, jakie musi spełnić kierowany do niego kandydat i może nie zgodzić się na zatrudnienie danej osoby, jeżeli uzna ją za nieodpowiednią. To on jest
arbitrem trafności dokonanego przez urząd pracy doboru i nie może zostać zmuszony do zatrudnienia kogoś, kto nie chce, kto nie mieści się w kryterium jego
zaufania.
Wykonywanie czynności pośrednictwa wymaga, więc umiejętnego balansowania między oczekiwaniami i możliwościami, w tym także i aspiracjami osoby poszukującej zatrudnienia. Proces ten to również modyfikowanie – urealnianie oczekiwań i aspiracji klientów. Poprzez odpowiednią argumentację pośrednik kształtuje, a nawet wpływa na postawy bezrobotnych.
Pośrednictwo pracy może przybierać dwie formy – pasywną i aktywną. Do
pierwszej grupy zaliczamy działania ograniczające się wyłącznie do rejestrowania
zgłaszanych przez pracodawców ofert pracy oraz osób poszukujących zatrudnienia, a w układzie pracodawca – pracobiorca na wręczaniu skierowań do zakładów
pracy w sytuacji, gdy zainteresowany jej podjęciem sam wybrał sobie ofertę
z gabloty, a pośrednik akceptuje jego wybór.
Działania z grupy drugiej dotyczą:
1. aktywnego penetrowania rynku pracy – w przeciwieństwie do biernej rejestracji napływających ofert poprzez osobiste wizytowanie zakładów w celu pozyskania wolnych miejsc pracy, a także śledzenia ogłoszeń prasowych informujących o ofercie zatrudnienia,
2. kreowania nowych miejsc pracy poprzez:
a. promocję specyficznych usług urzędu takich jak pożyczki na utworzenie dodatkowych stanowisk pracy czy rozpoczęcie własnej działalności
gospodarczej, oraz częściowe subsydiowanie zatrudnienia inwalidów,
absolwentów, a także osób bezrobotnych kierowanych do robót publicznych i prac interwencyjnych,
b. działalność informacyjną obejmującą upowszechnianie wiadomości
o korzyściach wynikających ze współpracy ze służbami zatrudnienia,
c. oddziaływanie na innych uczestników rynku pracy (np. administrację
samorządową, związki pracodawców itd.) w celu zmobilizowania ich
do współpracy w zakresie tworzenia nowych miejsc zatrudnienia,
3. świadczenie porad zawodowych – wiąże się z tym pomoc w planowaniu
kariery zawodowej przez np.: kierowanie na szkolenia w celu rozszerzenia, uzupełnienia, zmiany kwalifikacji,
4. udzielanie pomocy poprzez kierowanie do doradcy zawodowego lub na
zajęcia w klubie pracy osób z psychologicznymi barierami utrudniającymi
uzyskanie zatrudnienia.
255
Refleksje i wnioski
Kluczowym zadaniem urzędów pracy jest przywrócenie osób bezrobotnych do
sfery zatrudnienia. Takie właśnie traktowanie spraw powinno prowadzić do wzrostu zadowolenia pracodawców. Jest gwarancją zabiegania przez nich o korzystanie
z usług marketingowych urzędów pracy. W tej sytuacji marketing musi być traktowany jako kluczowa część pracy urzędu, oparta na rzeczywistym zainteresowaniu jego personelu potrzebami klientów i rzetelnej wiedzy o sytuacji na lokalnym
rynku pracy. Promocja wysokiej jakości usług, proponowanych przez urząd, stanowi dla klientów odpowiednią zachętę do korzystania z tej oferty.
Podstawowe czynności wchodzące w skład marketingu realizowanego przez
urzędy pracy – to:
– rozpoznanie potrzeb i preferencji klientów, a więc przede wszystkim pracodawców w zakresie oczekiwanych cech kandydatów, a u poszukujących
pracy w zakresie zaspokajania własnych ambicji zawodowych,
– promocja usług urzędów pracy, a w tym opracowywanie i dystrybucja materiałów promocyjnych (informatory, broszury, ulotki, ogłoszenia, plakaty
i inne), a także organizowanie dni otwartych i spotkań z wszystkimi partnerami rynku pracy,
– nawiązywanie nowych i utrzymywanie istniejących kontaktów z pracodawcami celem pozyskiwania ofert zatrudnienia,
– szeroko rozumiane rozpoznawanie lokalnego rynku pracy a w tym zbieranie
i analiza informacji o zmieniających się trendach i potrzebach rynku, nowych inicjatywach oraz partnerach.
Udzielanie pomocy klientom urzędów pracy – polega na:
– pozyskiwaniu ofert pracy – w tym opisów wymagań stanowisk, prowadzeniu rejestru i aktualizacji ofert, negocjacji warunków pracy, płacy i kwalifikacji zawodowych,
– prowadzeniu doboru kandydatów do posiadanych ofert pracy (zaspokajanie
potrzeb poszukujących zatrudnienia),
– organizowaniu przedsięwzięć umożliwiających kontakty osób zainteresowanych podjęciem pracy z pracodawcami (np. giełd pracy, aranżowaniu
rozmów kwalifikacyjnych),
– udostępnianiu informacji dotyczących rynku pracy.
Badanie efektywności usług pośrednictwa obejmuje:
– prowadzenie bieżącej statystyki,
– dokonywanie okresowych analiz i ocen osiągniętych efektów,
– wypracowywanie racjonalnych wariantów rozwiązań na rzecz osiągania założonych wskaźników oraz zaplanowanych rezultatów.
Niezbędnym warunkiem w funkcjonowaniu powiatowych urzędów pracy jest
wysoki poziom świadczonych usług, gwarantuje on ciągłość kontaktów z pracodawcami a także prognozuje możliwościami pozyskiwania nowych partnerów.
256
Pozyskiwanie i obsługa ofert pracy jest zajęciem, które w największym stopniu
opiera się na pozytywnych relacjach z pracodawcami, ich brak oznacza utratę
zajmowanej pozycji na lokalnym rynku zatrudnienia.
W kierowaniu (zarządzaniu) urzędami pracy wyodrębnia się klasyczne w każdej organizacji funkcje. Można je przedstawić jako:
– planowanie, w tym dobór zawodowy,
– formowanie (organizowanie) czyli tworzenie zespołów pracowniczych i koordynowanie ich działalnością,
– motywowanie, czyli pobudzanie do działania, nagradzanie, awansowanie
i promowanie karier pracowników.
Żyjemy w społeczeństwie o wciąż istotnej liczbie osób pozostających bez zatrudnienia. Taka sytuacja istnieje w realiach wolnego rynku pracy. Wciąż obserwuje się uprzywilejowaną pozycje pracodawcy. Sytuacja osób bezrobotnych jest
trudna, a z każdym następnym rokiem problem ten staje się coraz bardziej złożony. Już funkcjonujemy w takich warunkach, że jasną jest sprawa, iż nie można
liczyć na pracę w jednym zawodzie przez całe aktywne życie zawodowe. Na pewno nie będziemy się też realizować w jednym miejscu pracy. Konieczne, zatem
będzie zdobywanie nowego zawodu i uczenie się nowych kwalifikacji.
Zatrudnienie, praca, kształcenie, nasz wkład w kondycję firmy – to częste tematy rozmów rodaków. Żyjemy przecież w realiach wolnego rynku. Rynku, który
wciąż reaguje nerwowo, a nawet wręcz żywiołowo na wielu obszarach. Wśród
nich znaczną pozycję ma rynek pracy i ukształtowane na nim zjawiska bezrobocia.
W naszych warunkach znany jest wszystkim katalog przyczyn powodujących
trudną i złożoną sytuację na rynku pracy. Ukształtował ją popyt na zatrudnienie
w ujęciu stale zmniejszającego się zapotrzebowania na potencjał ludzi zdolnych
do pracy. Zapotrzebowanie to wyraża się liczbą miejsc pracy oferowanych przez
pracodawców. Oznacza to wciąż małą ilość ofert i to tych proponowanych przez
urzędy pracy, jak i tych funkcjonujących w obiegu bezpośrednich kontaktów pracodawców z pracobiorcami.
I jak w tej sytuacji ma się odnaleźć kandydat zabiegający o pracę? Otóż – by
znalazł zatrudnienie, musi zadać sobie trud znalezienia odpowiedzi na pytanie – co
chce robić i czy jest do zawodu tak przygotowany, by realizował go dobrze?
Jest to szczególny rodzaj planowania sobie po pierwsze: kariery zawodowej,
a więc obrania celu, w którym przyjdzie mu się realizować w latach aktywności
zawodowej; a po drugie: odpowiedzi na nurtujące go pytanie – jak doskonalić
swoje umiejętności, by mieć miejsce na współczesnym złożonym, ale i konkurencyjnym rynku pracy.
Bibliografia:
1.
2.
Chlebosz D., Czajka B., Zatrudnienie i przeciwdziałanie bezrobociu, Warszawa
2002.
Chobot A., Nowe formy zatrudnienia. Kierunki rozwoju i nowelizacji, Warszawa
1997.
257
3.
Francik A., Pocztowski A., Wybrane problemy zatrudnienia i rynku pracy, Kraków
1998.
4. Gębski M., Bezrobocie świętokrzyskie, Kielce 2011.
5. Golnau W., Zarządzanie zasobami ludzkimi, Warszawa 2008.
6. Kabaj M., Strategie i prognozy przeciwdziałania bezrobociu, Warszawa 2004.
7. Szałkowski A., Rynek pracy w procesie transformacji systemu gospodarczego, Kraków 1992.
8. Szylko-Skoczny M., Pomoc społeczna wobec zjawiska bezrobocia, Warszawa 1994.
9. Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20 kwietnia 2004 roku.
10. Zdulski M., Postępowanie z bezrobotnymi i poszukującymi pracy, Warszawa 2003.
Abstrakt:
Aktywność ludzi skutkuje sukcesami w życiu codziennym. Człowiek jest kreatorem osiągnięć. Tylko on jest ich twórcą. Dlatego rozwój człowieka jest istotny
zarówno dla jednostki, jak i dla całego społeczeństwa. Podmiotami realizującymi
zadanie na rynku pracy są instytucje rynku pracy. Wśród nich wiodącą rolę pełnią
publiczne służby zatrudnienia. Tworzą je organy zatrudnienia wraz z powiatowymi i wojewódzkimi urzędami pracy.
Ta forma jest determinowana trzema składnikami, aktywizującymi ich wdrażanie. Są nimi: podejmowanie działań, wyznaczanie celów oraz konstruowanie strategii przedsięwzięć. Wciąż podstawową formą działalności jest praca, w trakcie jej
przebiegu ludzie przetwarzają zasoby i siły przyrody, przystosowując je do swoich
potrzeb, koniecznych dla społecznej egzystencji a także swojego rozwoju.
Public employment services in the labor market system
Peoples’ activity is reflected in their successful living. Human beings are creators of their own achievements. Therefore personal development is important both
for the human being and for the society. On the labor market the key functions are
implemented by the relevant institutions. Among others, the major role is played
by the public employment services. They include local and regional employment
offices. All these factors and institutions determine three types of components:
initiating specific tasks, aiming for ambitious targets and creating the relevant
strategies. Still, the key component is the work itself. While working, people process the natural resources adapting them to their own needs, necessary for their
own existence and development.
PhD Marek Gębski, assistant professor, Jan Kochanowski University in Kielce.
258