Standardy w laboratoryjnej parazytologii medycznej

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia
21 stycznia 2009r zmieniające
rozporządzenie w sprawie standardów
jakości dla medycznych laboratoriów
diagnostycznych
Kał
 Należy pobrać przed rozpoczęciem leczenia
 W przypadku antybiotykoterapii czy stosowania
leków przeciwpasożytniczych
(badanie kontrolne po leczeniu), po upływie 1- 3
tygodni od zakończenia stosowania leków.
 Oddany do czystych pojemników z łopatką, nie
może być zanieczyszczony moczem, wodą czy
glebą.
 Zaleca się pobranie z trzech różnych miejsc do 2/3
wysokości pojemnika opisanego imieniem i
nazwiskiem, datą i godz. pobrania
 Zaleca się 3x badanie kału w odstępach 2-3
dniowych, od pacjentów powracających z tropiku
4x ( ostatnie po prowokacji środkami czyszczącymi);
przy podejrzeniu giardiozy lub amebozy 6x
Postacie dojrzałe lub fragmenty helmintów
należy umieścić w pojemniku z solą
fizjologiczną lub wodą i dostarczyć do
laboratorium w ciągu 24 godzin
 Pobrane próbki kału dostarczyć jak najszybciej
od momentu pobrania
- wodnisty kał do 30min.
- uformowany na obecność cyst/oocyst
pierwotniaków do 72 godz.
Do czasu badania przechowywane i
transportowane w temp. +4st. C – +10st. C
Kał można utrwalać w SAF, PVA i formalinie do
5%

W badaniu makroskopowym określamy
konsystencję- wodnisty, luźny, uformowany
obecność śluzu, krwi, postaci dorosłych lub
fragmentów pasożytów
W badaniu mikroskopowym robimy preparaty :
1.
W soli fizjologicznej
2.
Podbarwiony płynem Lugola 2-5%
3.
Zagęszczony metodą sedymentacji i flotacji
4.
Gruby wg Kato i Miura
5.
Trwałe barwione
6.
Założenie hodowli in vitro w kierunku E. histolytica
sensu lato, B. coli, Strongyloides, Ancylostoma,
Trichostrongylus, test wykluwania miracydiów
(hatching test) na obecność żywych jaj
Schistosoma spp.

Ocena preparatów
 Rozmaz kału – 2mg w soli fizjologicznej; pow. obiektywu
20,40,60x
 Preparat gruby wg Kato i Miura przykryty celofanem w
poszukiwaniu oocyst Sarcocystis i Isospora
 Trwałe barwione – hematoksylina, trichrom, ZiehlNeelsen, pod imersją 100x
Wynik
Podana nazwa gatunkowa i postać rozwojowa pasożyta,
czy jaja żywe lub martwe Schistosoma,
Ascaris jaja zapłodnoine czy nie, orientacyjną liczbę form
pasożytów : mało poniżej 2/10 pola widzenia, średnio 39/10, dużo powyżej 10/10; inne struktury –makrofagi,
krwinki czerwone, leukocyty wieloróżnojądrzaste,
kryształy Charcot-Leydena, włókna mięsne , kule
tłuszczowe

Wymaz okołoodbytniczy w kierunku E.
vermicularis
Materiał pobrać przed leczeniem i ponownie
2-3 tygodni po zakończeniu (kontrola).
Pobór rano przed myciem i oddaniem kału
wg metody Halla (NIH), Grahama pow. 20x –
jaja lub dorosłe osobniki
Krew
Krew pobieramy przed rozpoczęciem leczenia:
- w przypadku podejrzenia malarii lub
babeszjozy bezzwłocznie, także przy
stosowaniu środków farmakologicznych
- w przypadku podejrzenia leiszmaniozy czy
filariozy, nie jest konieczne natychmiastowe
pobranie materiału
Z krwi włośniczkowej 2-3 rozmazy każdego rodzaju
wykonane do 30min.,żylną do probówki na EDTA.
W przypadku nie wykrycia malarii w pierwszym
badaniu, badanie należy wykonywać co 6-8 godz.
przez kolejne 3 dni; w przypadku wiciowców
tkankowych 1x przez 3 kolejne dni.
Przy filariozach należy pamiętać o cykliczności
występowania mikrofilarii we krwi- co 8-12 godz.
przez 3 kolejne dni.

Badanie próbki krwi powinno obejmować:
 Rozmaz bezpośredni w soli fizjologicznej( ruch
świdrowców i mikrofilarii - obserwacja)
 Cienki rozmaz krwi – w kierunku wszystkich
gatunków pasożytów krwi
 Preparat grubej kropli – w kierunku malarii i filariozy
 Ocena parazytemii
 Koncentrację wg Knotta- gruba kropla w kierunku
mikrofilarii, łącznie z obliczeniem parazytemii
 Barwienie Giemzą, Wrighta, MGG, hematoksyliną z
eozyną( różnicowanie mikrofilarii)
 Preparaty oglądamy 100pw
Parazytemia – procent zarażonych krwinek lub liczba
pasożytów w 1μl krwi, ewentualnie liczbę
pasożytów na 200 leukocytów ( Plasmodium),
liczbę mikrofilarii w 1ml krwi.
Poza badaniem mikroskopowym stosuje
się :
 Zakładanie hodowli in vitro w kierunku
Leishmania i Trypanosoma cruzi
 Badanie w kierunku antygenów
Plasmodium spp. oraz Wuchereria
bancrofti, Loa loa
 Banie w celu wykrycia swoistych
przeciwciał
 Badanie na obecność kwasów
nukleinowych
Badanie materiału z układu moczowopłciowego
Mocz jest materiałem używanym do wykrycia
jaj Schistosoma haematobium i trofozoitów
Trichomonas vaginalis, jaj owsika
Schistosoma – mocz 200 ml ,kolekcjonowany
miedzy 12.00-15.00 , ewentualnie po
wysiłku, przetrzymywany w chłonnym
pomieszczeniu (zapobiega wylęgowi
miracydiów)
Wirowanie i wykonanie preparatu
bezpośredniego – ocena jaj ( żywe czy
martwe)
Trichomonas – początkowy strumień moczu ,
odwirować i wykonać preparat
bezpośredni oraz trwały, barwiony
Badanie materiału z dróg oddechowych
Stosuje się do wykrycia jaj Paragonimus spp.,
rzadziej larw Strongyloides, Ancylostoma,
Ascaris lumbricoides oraz Entamoeba
histolytica, czy Cryptosporidium spp.
Materiał: popłuczyny oskrzelowopęcherzykowe (BAL) lub plwocinę pobraną
rano, jak najszybciej dostarczyć do
laboratorium. 3x pobranie i badanie
Po odwirowaniu materiału należy wykonać
preparat bezpośredni
Badanie aspiratów
 Płyn mózgowo- rdzeniowy –
Trypanosoma spp. Acanthamoeba spp.,
Naegleria fowleri, Toxoplasma gondii ;
materiał w ob. 5-10cm3 w jałowym
pojemniku w 37st. C jak najszybciej
dostarczyć
 Treść dwunastnicza – Giardia intestinalis,
Strongyloides stercoralis, Fasciola
hepatica, Cryptosporidium spp.; sonda
dwunastnicza ( w 37st.C jak najszybciej
dostarczona, ph=7-9), po odwirowaniu
żółci preparat bezpośredni, rozmazy
barwimy Giemzą
Z torbieli wątroby – na obecność skoleksów
lub materiału genetycznego
Echinococcus granulosus i E. multilocularis
Materiał uzyskany sródoperacyjnie , nie
poleca się biopsji cienkoigłowej
(ptotoskoleksy w torbieli mogą się rozsiać)
Wykonanie badania do 6 godz., schłodzenie
materiału 4+ - 10+ st. C, płyn z torbieli
odwirować i wykonać co najmniej 3
preparaty bezpośrednie.
Do badań molekularnych materiał
schłodzony, zamrożony lub utrwalony w 7096% alkoholu etyl. do 7 dni


Materiał pobrany podczas rektoskopii lub z
ropni wątroby/płuc ( Entamoeba histolytica,
Balantidium coli)
materiał ze zmian śluzówki lub ropni powinien
być zmieszany z solą fizjologiczną i badany
bezpośrednio pod mikroskopem ; należy
wykonać preparat trwale barwiony
(trichrom, hematoksylina), utrwalony w
etanolu lub zamrożony przesłany do badań
molekularnych
Materiał z gruczołów limfatycznych, szpiku,
śledziony
W kierunku ruchliwych postaci trypomastigota
Trypanosoma spp., amstigota biopsja
cienkoigłowa ze szpiku, śledziony w
zarażeniu Leishmania donovani
Wykonujemy rozmazy, utrwalić w metanolu i
wybarwić Giemzą, zabezpieczyć do badań
molekularnych
Ze zmian skórnych lub odciskowy
Leiszmaniozy skórne lub śluzowo- skórne
Postacie amastigota wykryte w rozmazach,
utrwalone, barwione j.w. Wskazane
założenie hodowli in vitro ( podłoże NNN)

Materiał tkankowy do badań histopatologicznych
materiał stanowią:
 barwione lub nie preparaty mikroskopowe
 bloczki parafinowe
 utrwalony w formalinie
 utrwalony w alkoholu przeznaczony do badań
molekularnych
barwienie hematoksylina z eozyną ,
PAS ( E. multilocularis)
larwy włośnia z wycinka mięśnia naramiennego
(0.5g)
wykrywamy met. kompresorową, trawienie
trypsyną lub pepsyna ( sztuczny sok żołądkowy)